Kronik Üveitlere Bağlı Arka Segment Komplikasyonlarında

Kronik Üveitlere Baðlý Arka Segment
Komplikasyonlarýnda Vitreoretinal Cerrahi*
Vitreoretinal Surgery in Posterior Segment Complications
due to Chronic Uveitis
Zerrin BAYRAKTAR1, Okan ORAL2, Ziya KAPRAN3, Eylem YAMAN PINARCI1, Tuðrul ALTAN1, Nur ACAR1,
Yaprak Banu ÜNVER1, Mehmet ÇAKIR1
ÖZET
SUMMARY
Amaç: Arka segment komplikasyonu geliþmiþ kronik üveitli
hastalarda uygulanan vitreoretinal cerrahi sonuçlarýný
deðerlendirmek.
Purpose: To investigate vitreoretinal surgery outcome in patients
having posterior segment complications of chronic uveitis.
Gereç ve Yöntem: Hastanemizde 2001-2004 tarihleri
arasýnda arka segment komplikasyonlarý nedeniyle
vitreoretinal cerrahi uygulanmýþ kronik üveitli 15 hastanýn
15 gözü incelendi. Hastalarýn 9'unda Pars Planit, 2'sinde
Behçet hastalýðý, 1'inde CMV retiniti, 1'inde Toxocara
granulomu, 1'inde akut retinal nekroz ve 1'inde idiyopatik
granülomatöz üveit mevcuttu. 9 gözde proliferatif
vitreoretinopatinin (PVR) eþlik ettiði retina dekolmaný,
gözde regmatojen retina dekolmaný, 4 gözde görme
keskinliðini önemli ölçüde düþüren vitre içi opasite, 2 gözde
kalýn siklitik membran ve ön PVR bulunuyordu. 2 göze
sadece sklera çöktürmesi, 5 göze sadece pars plana
vitrektomi (PPV); kalan 8 göze ise skleral çöktürme ile
birlikte PPV uygulandý. Retinanýn yatýþýk olmasý anatomik
baþarý; 0,1 ve üzeri görme keskinliði fonksiyonel baþarý
olarak kabul edildi.
Bulgular: Hastalarýn yaþ ortalamasý 39,1 ± 15,4 (11-58) yýldý.
Gözlerin 14'ünde (% 93,3) anatomik baþarý elde edildi.
Anterior PVR ve siklitik membran bulunan bir hastada
retina yatýþtýrýlamadý. Görme keskinliði gözlerin 7'sinde
artarken, 2'sinde azaldý, 6 gözde ise deðiþmedi. Gözlerin
5'inde (%33,3) fonksiyonel baþarý elde edildi.
Sonuç: Kronik üveitlere baðlý geliþen arka segment
komplikasyonlarýnýn çoðunda vitreoretinal cerrahi ile
anatomik düzelme saðlanmýþtýr, fonksiyonel sonuçlar ise
altta yatan patoloji ile iliþkilidir.
Materials and Methods: 15 eyes of 15 patients with posterir
segment complications of chronic uveitis underwent
vitreoretinal surgery between 2001 and 2004 in Hospital
were investigated. 9 patiens had pars planitis, 2 patients
had Behcet's disease, one patient had CMV retinitis, one
patient had Toxocara retinitis, one patient had acute retinal
necrozis and one patient had idiopathic granulomatous
uveitis. Posterior segment complications were proliferative
vitreoretinopathy (PVR) in 9 eyes, vitreous opacities in 4
eyes and cyclitic membrane with anterior PVR in 2 eyes.
Scleral buckling only in 2 eyes, Pars plana vitrectomy (PPV)
only in 5 eyes and PPV with scleral buckling in remaining 8
eyes were performed. Retinal reattacment was accepted as
anatomical succes. Visual acuities of 0.1 and better were
accepted as fonctional succes.
Results: Mean age of patients was 39.1±15.4 years (11-58).
Anatomical succes was achieved in 14 eyes (93.3%). In
patient having anterior PVR and cyclitic membrane retina
could not be reattached during surgery. Visual acuity
improwed in 7 eyes, decreased in 2 eyes and not changed
in 6 eyes. Functional succes was achieved in 5 eyes
(33.3%).
Conclusion: In eyes having posterior segment complications of
chronic uveitis, anatomical results are successfull, but
functional results are associated with primary pathology.
Key Words: Pars plana vitrectomy, posterir segment
complications, uveitis.
Anahtar Kelimeler: Pars plana vitrektomi, arka segment
komplikasyonlarý, üveit.
Geliþ Tarih : 10/12/2004
Kabul Tarihi : 17/01/2005
*
123-
TOD 38. Ulusal Oftalmoloji Kongresinde serbest bildiri olarak sunulmuþtur.
Beyoðlu Göz Eðitim ve Araþtýrma Hastanesi, Ýstanbul, Uzm. Dr.
Beyoðlu Göz Eðitim ve Araþtýrma Hastanesi, Ýstanbul, Asist. Dr.
Beyoðlu Göz Eðitim ve Araþtýrma Hastanesi, Ýstanbul, Doç. Dr.
Ret - Vit 2005: 13 : 89-9
93
Received : December 10, 2004
Accepted : January 17, 2005
1-
M.D., Beyoðlu Eye Research and Education Hospital Istanbul/TURKEY
BAYRAKTAR Z., [email protected]
PINARCI E.Y., [email protected]
TUGRUL A., [email protected]
ACAR N., [email protected]
ÜNVER Y. B., [email protected]
CAKÝR M., [email protected]
2M.D., Beyoðlu Eye Research and Education Hospital Istanbul/TURKEY
ORAL O., [email protected]
3Associate Proffessor, Beyoðlu Eye Research and Education Hospital Istanbul/TURKEY
KAPRAN Z., [email protected]
Correspondence: Zerrin BAYRAKTAR M.D.
Beyoðlu Eye Research and Education Hospital Istanbul/TURKEY
90
Kronik Üveitlere Baðlý Arka Segment Komplikasyonlarýnda Vitreoretinal Cerrahi
GÝRÝÞ
Kronik üveitlerde doðal seyir spektrumu
deðiþkendir1. Genellikle medikal tedavi yapýlmakta ve
antiinflamatuvar, antimikrobiyal, antiparaziter veya
immünosupresif ilaçlar kullanýlmaktadýr2-7. Cerrahi
tedavi genellikle katarakt, glokom, kornea opasitesi
yada çeþitli arka segment komplikasyonlarýna yönelik
olarak uygulanmaktadýr8-11. Son yýllarda tanýsal amaçlý
PPV giriþimleri de yapýlmaya baþlanmýþtýr11. Cerrahi
tedavi gerektiren arka segment komplikasyonlarý baþta
traksiyonel ve/veya regmatojen retina dekolmaný olmak
üzere, görme keskinliðini önemli ölçüde düþüren vitre içi
opasiteler, epiretinal membranlar ve kistoid maküla
ödemidir12-15.
Bu çalýþmanýn amacý, farklý etyolojilere baðlý kronik
üveit hastalarýnda arka segment komplikasyonlarýnýn
tedavisi için uyguladýðýmýz vitreoretinal cerrahi
giriþimlerinin sonuçlarýný deðerlendirmektir.
GEREÇ VE YÖNTEM
Hastanemizde Ekim 2001- Kasým 2004 tarihleri
arasýnda çeþitli etyolojilere mensup üveit olgularýndaki
arka segment patolojilerinin tedavisi için vitreoretinal
cerrahi giriþimleri uygulanmýþ tüm hastalarýn dosyalarý
retrospektif olarak incelendi. Retina dekolmanýna
sekonder üveit olgularýný çalýþma dýþý býrakmak için;
hastalarda üveitin tanýsýnýn vitreoretinal cerrahi öncesi
konmuþ olmasý ve hastalarýn belli bir süre bu taný ile
takip ve tedavi edilmeleri þartý arandý. Biyomikroskopide
arka sineþisi olan veya vitreusunda hücre bulunan,
ancak daha önce üveit tanýsý almamýþ hastalar çalýþma
dýþýnda býrakýldý. Bu kritelere uyan 15 hastanýn 15 gözü
çalýþmaya dahil edildi.
Hastalardaki üveit etyolojisi, arka segment
patolojileri ve preoperatif görme keskinliði Tablo 1'de
gösterilmiþtir. Üveit etyolojisi olarak 9 gözde pars planit,
2 gözde Behçet hastalýðý, birer olguda Toksokara retiniti,
Tablo 1: Preoperatif hasta özellikleri.
akut retinal nekroz, CMV retiniti ve idiyopatik
granülomatöz üveit saptandý. Pars planiti olan 9
hastadan 3'ünde vitre içi opasite , 4'ünde PVR, 2 hastada
ise vaskülarize siklitik membranýn eþlik ettiði ön PVR
mevcuttu. PVR bulunan 4 gözde, alt periferik retinada
vitre bandlarýnýn kenarýnda küçük yýrtýk saptandý. Behçet
hastalýðý olan hastalarýn birinde PVR' nin eþlik ettiði
regmatojen retina dekolmaný (üst temporalde atrofik
hole baðlý), diðerinde vitre içi opasite ve göz içi lens
(GÝL) dislokasyonu mevcuttu. CMV retiniti olan hastada
PVR'li retina dekolmaný (üst temporalde atrofik skarýn
kenarýndan geliþen yýrtýða baðlý), Toxokara retiniti olan
hastada granülom ve PVR'li traksiyonel retina
dekolmaný, akut retinal nekrozu olan hastada PVR'li
(periferik nekrotik alanda çoklu yýrtýða baðlý) retina
dekolmaný, nonspesifik granülomatöz üveiti olan
hastada PVR'li retina dekolmaný mevcuttu.
Hastalardan biri dýþýnda (pars planitli bir olgu)
diðerlerinde vitreoretinal cerrahi öncesi üveit inaktif
dönemdeydi. Tüm hastalara ameliyattan bir gün önce
1mg/kg sistemik steroid baþlandý. Siklosporin ve diðer
immün baskýlayýcý ajan kullanan hastalarda bu ilaçlara
aynen devam edildi.
Ameliyatta uygulanan cerrahi giriþim türleri ve
postoperatif bulgular Tablo 2'de gösterilmiþtir. Ýnferior
dekolmaný ve C2 PVR'ý bulunan 2 göze sadece 360
derece sklera çökertme cerrahisi, 5 göze ise sadece
standart üç giriþli PPV uygulandý. Olgularýn 8'inde ise
360 derece sklera çöktürme cerrahisi PPV ile kombine
olarak uygulandý. 5 göze pars plana lensektomi, 2 göze
fakoemülsifikasyon cerahisi ile katarakt ekstraksiyonu
yapýldý. 2 gözde PPV sýrasýnda 360 derece retinotomi
uygulandý. PPV sonrasý 12 gözün 9'unda endotamponad
kullanýldý. Bunlarýn 7'sine silikon yaðý, 3'üne uzun süreli
gaz (2 göze SF6, 1 göze C3F8) verildi.
Ameliyat sonrasý sistemik steroid dozu giderek
azaltýldý ve uygun olgularda tümüyle kesildi. Ýmmün
sistemi baskýlayan diðer ajanlarýn dozu ve idamesi için
Ret - Vit 2005; 13 : 89-9
93
91
Tablo 2: Uygulanan vitreoretinal cerrahi yöntemleri ve sonuçlarý.
karar verilirken üveitte aktifleþme olup olmamasý dikkate
alýndý. Ameliyat sonrasý takiplerde aktivasyon gösteren
olgularda durum kaydedildi ve sistemik steroid tekrar
baþlandý yada doz arttýrýmýna gidildi.
Son kontrol muayenesinde retinanýn yatýþýk olmasý
anatomik baþarý, görme keskinliðinin 0,1 ve üzerinde
olmasý fonksiyonel baþarý olarak kabul edildi.
BULGULAR
Hastalardan 13'ü erkek, 2'si kadýndý ve yaþ
ortalamasý 39,1±15,4 yýldý (11-58). Hastalar ameliyat
sonrasý ortalama 5,3±4,3 ay (1-14) takip edildi.
Ameliyat öncesi görme keskinliði ýþýk hissi ile 3 mps
(metreden parmak sayma) arasýnda idi (ortancasý 20
cmps). Gözlerin tümünde görme keskinliði 0,1 ve
altýndaydý.
Anterior PVR ve siklitik membraný bulunan bir gözde
retina yatýþtýrýlamadý, bu gözde daha sonra kalýcý
hipotoni ve fitizis geliþti. Nüks retina dekolmaný geliþen
3 gözün 2'sinde ikinci, birinde ise üçüncü PPV giriþimi
sonrasý retina yatýþtýrýldý. Üç kez opere olan hastada
Toxocara granulomu ve traksiyonel dekolman mevcuttu.
Bir gözde ise epiretinal membran geliþimi nedeniyle
tekrar PPV uygulandý. Silikon verilen 7 gözün 2'sinden
ortalama 5,5 ay sonra silikon alýndý ve retina yatýþýk
kaldý. Takip süresi sonunda 5 gözde silikon mevcuttu. Bu
gözlerin biri akut retinal nekroza baðlý PVR, biri Behçet
hastalýðý ve PVR, biri Toxocara granulomu ve traksiyonel
dekolman nedeni ile diðer 2 hasta pars planite baðlý
PVR'li retina dekolmaný ve siklitik membran nedeni ile
opere edilmiþti. Ýntraoperatif olarak yoðun PVR olan 2
hastada geliþen iyatrojenik yýrtýk dýþýnda komplikasyon
geliþmedi.
14 olguda son kontrol muayenesinde retina yatýþýk
idi (% 93,3). Görme keskinliði el hareketleri ile 0,4
arasýnda deðiþiyordu (ortancasý 2 mps). Görme
keskinliði gözlerin 7'sinde (%46,6) artarken, 2'sinde
(%13,3) azaldý, 6 gözde (%40) ise deðiþmedi. Görme
keskinliðinin artmamasý nedeni olarak kornea opasitesi
ve makulopati saptandý.
Ameliyat öncesi ortalama 12.4±1.8 mmHg olan
göz içi basýncý (GÝB), ameliyat sonrasý son kontrolde
ortalama 15.6 6.2 mmHg olarak saptandý. Ameliyat
sonrasý 1.gün 3 gözde GÝB normal sýnýrlardan yüksek
olup topikal antiglokomatöz ilaç verildi ve takiplerde bu
hastalarýn göz içi basýnçlarýnýn normale dönmesi
nedeniyle ilaçlarý kesildi.
Ameliyat sonrasý pars planite baðlý vitre içi opasite
nedeni ile PPV uygulanan bir gözde ameliyat sonrasý
birinci ayda vitritis tekrarladý ve 0,8 düzeyinde olan
görme keskinliði 0,4 düzeyine indi. Üç gözde ameliyat
sonrasý ilk gün baþlayýp bir hafta süren yoðun ön
kamara reaksiyonu ve fibrin reaksiyonu geliþti.
TARTIÞMA
Üveit tanýmý geniþ bir yelpazeyi içermektedir. Belli
bir etyolojik taný konulabilen üveitlerde spesifik tedavi
uygulanabilmekte, idiyopatik üveitlerde ise steroidler,
immunsupressifler veya immun modülatörler kullanýlmaktadýr3,4. Cerrahi tedavi, primer tedavi yöntemi
olmaktan çok komplikasyonlara yönelik olarak
uygulanmaktadýr9,10,14.
Posterior üveitlerde görme keskinliðini düþüren arka
segment komplikasyonlarý vitre içi yoðun kesiflikler,
kronik maküla ödemi, arka kutupta geliþen epiretinal
membranlar, optik atrofi ve retina atrofisidir1,16. Yine
daha nadir olarak regmatojen ve/veya traksiyonel retina
dekolmanlarý da özellikle viral retinitler, pars planit veya
Behçet hastalýðý sonrasý görülebilmektedir6,7. Yukarýda
92
Kronik Üveitlere Baðlý Arka Segment Komplikasyonlarýnda Vitreoretinal Cerrahi
Resim 1a: 7 numaralý hastanýn preop ultrasonografisi: Yoðun vitre içi
opasite ve retina dekolmaný.
Resim 1b: Ayný hastanýn silikon alýnmasý sonrasý fundus fotoðrafý:
Makülada ERM.
belirttiðimiz bu komplikasyonalarýn tedavisinde
genellikle medikal tedavinin etkinliði yoktur yada
yetersizdir. Sadece epiretinal membranýn eþlik etmediði
maküla ödemlerinde subtenon yada intravitreal uzun
süreli kortikosteroidlerin etkili olduðunu gösteren
yayýnlar vardýr4,17. Bizim serimizde de; bir göz hariç tüm
gözlerde vitreoretinal cerrahi arka segmentte geliþmiþ
medikal tedaviye yanýt vermeyeceði düþünülen
komplikasyonlarýn tedavisi için uygulanmýþtý.
Akut üveit ataðý sýrasýnda veya remisyona girmeden
cerrahi tedavi uygulamalarý yoðun inflamasyon, fibrin
reaksiyonu ve siklitik membran geliþimi ile fitizis gibi
çeþitli problemleri beraberinde getirmektedir ve bu
nedenle önerilmemektedir13,14. Ancak intraoküler
lenfoma gibi üveiti taklit eden hastalýklarýn tanýsýna
yardýmcý olarak yapýlan diagnostik vitrektomileri bunun
dýþýnda tutmakta yarar vardýr11. Bizim serimizde çok akut
seyirli, yapýlan tüm sistemik muayene ve tetkiklere
raðmen herhangi bir etyoloji bulunmamýþ, vaskülarize
siklitik membraný ve ön PVR'si bulunan, steroid
tedavisine yanýt vermeyen üveitli bir gözde tanýsal amaçlý
ve siklitik membranýn rahatlatýlmasýna yönelik akut
dönemde vitrektomi uygulandý. Ancak operasyon
sýrasýnda geliþen yoðun kanama ve traksiyonlarýn
rahatlatýlamamasý nedeni ile primer olarak anatomik
baþarý saðlanamadý ve fitizis geliþti.
Üveitli gözlerde operasyon baþarýsýný etkileyen diðer
bir faktör de inaktif gözlerde bile cerrahi travma sonrasý
geliþebilen yoðun inflamatuvar cevaptýr12-14. Bu cevabýn
baskýlanmasý veya minimal olmasý için cerrahi öncesi
yüksek doz steroid tedavisinin var olan tedaviye
eklenmesi ve operasyon sonrasý göz rahatlayana kadar
en az bir ay tedavinin devam ettirilmesi önerilmektedir18.
Bizim serimizde; tüm hastalara, ameliyattan hemen
önce 1mg/kg düzeyinde sistemik steroid oral olarak
verildi. Ameliyat sonrasý üç gözde ön kamara
inflamasyonuna baðlý fibrin geliþti ve genellikle bir hafta
sonra geriledi. Sadece akut retinal nekrozu bulunan bir
hastada yoðun fibrin reaksiyonu bir ay kadar devam etti
ve ön kamara açýsýnda sýnýrlý sineþiye neden oldu.
Herhangi bir karþýlaþtýrma yapmamakla birlikte,
serimizde uveal reaksiyonun üveiti olmayan gözlere
uygulanan vitrektomilerden daha yoðun olmamasý
inaktif dönemde operasyon ve uygulanan yüksek doz
steroid ile iliþkili olabilir.
Serimizde, gözlerin % 93,3'ünde anatomik baþarý
elde ettik. Bu çalýþmada anatomik baþarý vermemizin
nedeni serimizde diðer yayýnlardan farklý olarak PVR'nin
Resim 2a: 9 numaralý hastanýn ultrasonografisi: Glob ön arka çapý
küçülmüþ, papilla kabarýk, vitreiçi kesiflikler ve belirgin siklitik
membran.
Resim 2b: Ayný hastanýn postoperatif fundus fotoðrafý: Papila sýnýrlarý
silik, silikon reflesi ve periferik lazer spotlarý.
Ret - Vit 2005; 13 : 89-9
93
eþlik ettiði retina dekolmanýnýn diðer serilerden fazla
olmasýdýr. Diðer yayýnlarda en önemli vitrektomi nedeni
vitre içi opasite ve/vaya steroide yanýt vermeyen maküla
ödemi olmasýna karþý bizim serimizde en önemli
komplikasyon PVR olarak bulundu13-15. Serimizde PVR
oraný % 73,3 olarak bulundu, Özmert'in serisinde bu
oran % 23 olarak bulunmuþtur19. Bunun nedeni
serimizde üveit etyolojisinin çok çeþitli olmasý ve
serimizde de yer alan ARN, CMV retiniti, Toxocara gibi
üveit antitelerinde retina dekolmaný ve PVR'ýn önemli bir
komplikasyon olmasýdýr. Skar kenarýnda yýrtýk oluþumu
bu etyoloji ile ameliyat ettiðimiz hastalarýmýzda
karþýlaþtýðýmýz en önemli bulguydu.
Üveitli gözlerde retina dekolmaný nedeniyle yapýlan
vitreoretinal
giriþimlerden
sonra
muhtemelen
inflamasyona baðlý olarak PVR'nin daha sýk geliþebildiði
bildirilmiþtir20. Bizim serimizde nüks retina dekolmaný
geliþen gözlerde primer vitrektomi endikasyonu PVR'nin
eþlik ettiði retina dekolmanýydý ve bu olgularda nüks
retina dekolmanýný sadece postoperatif enflemasyonla
açýklamak doðru olmayacaktýr. Daha önce dekolmaný
olmayan gözlerde operasyon sýrasýnda herhangi bir
komplikasyon geliþmediði için ameliyat sonrasý
dekolman geliþmedi. Serimizde sayýsý düþük olmakla
birlikte (pars planitli 2 göz) inferior dekolmaný ve PVR'ý
bulunan gözlerde sadece eksternal çökertme ve sývý
drenajý ile anatomik baþarý elde ettik ve dekolman nüksü
oluþmadý; anacak bu sayý ameliyat yöntemi seçimi
hakkýnda tavsiye vermek için çok düþüktür. Yine PVR'li
retina dekolmaný oraný yüksek olduðu için hastalarýn
çoðunda vitrektomiye ek olarak skleral çöktürme
uygulandý. Skleral çöktürmenin üveitli hastalarda var
olan ön iskemiyi arttýrýp; iris neovaskülarizasyonu, yoðun
fibrin reaksiyonu gibi ciddi ön segment reaksiyonlarýna
neden olduðu ve bu nedenle gerekmedikçe
uygulanmamasý gerektiði bildirilmiþtir18. Öte yandan
PVR cerrahisinde eksternal çöktürmenin PPV'ye
eklenmesi birçok yazar tarafýndan önerilmektedir21.
Serimizde skleral çöktürme oraný yüksek olmasýna karþý
sadece ARN olan bir gözde yoðun fibrin reaksiyonu
geliþti, iris neovaskülarizasyonu geliþmedi.
Vitreoretinal cerrahi sýrasýnda retinadaki anatomik
bozukluk düzeltilse dahi ulaþýlan görme keskinliði üveitin
retinada ve özellikle makülada yaptýðý hasara baðlý
olarak deðiþmektedir. PPV sonrasý çeþitli serilerde görme
artýþý %50 ile % 82.8 arasýnda bildirilmiþtir13-15.
Cerrahiden sonra kötü görmenin en sýk sebebi ise
kistoid makuler ödemdir8,13. Bizim serimizde görme
keskinliði artýþý % 46,6 oranýnda gerçekleþmiþ, %40
gözde görme keskinliði ayný kalmýþ ve %13,3 oranýnda
azalmýþtýr. Serimizde görme artýþýnýn az olmasý gözlerin
çoðunda dekolman ve PVR'nin bulunmasý, makülada
epiretinal membran geliþimi, maküla ödemi ve kornea
opasitesi idi. En kötü görme keskinlikleri siklitik
membraný ve ön üveiti bulunan gözlerde ve Behçet
hastalýðý olan bir gözde ve ARN olan gözde elde edildi.
Sonuç olarak oldukça heterojen etyolojili üveit
olgularýndan oluþan serimizde; üveitik hastalarda
geliþen çeþitli arka segment komplikasyonlarýnda, yoðun
ek steroid tedavisi altýnda ve inaktif dönemde uygulanan
vitreoretinal cerrahi ile arka segmentte geliþmiþ
93
patolojilerin önemli oranda düzeltilmesi saðlanmýþtýr.
Görme keskinliðindeki artýþ ise genellikle tatminkar
olmakla birlikte, üveitin aðýrlýðýna baðlý olarak
deðiþkenlik göstermektedir. Farklý etyolojik gruplardaki
hasta sayýlarýnýn az olmamasý gruplar arasýnda
istatistiksel bir kýyaslamaya imkan vermemiþtir.
Vitreoretinal giriþim sonrasý erken dönemde olgularýn
hiçbirinde üveitte ciddi bir aktivasyon ve kötüleþme
izlenmemiþtir.
KAYNAKLAR
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
10.
11.
12.
13.
14.
15.
16.
17.
18.
19.
20.
21.
Nussenblatt RB, Palestine AG: Uveitis Fundamentals and clinical
practice. Year Book Medical Publishers Chicago 1989, P: 94-101.
El- Shabrawi Y, Hermann J: Anti-tumor necrosis factor-alpha
therapy with infliximab as an alternative to corticosteroids in the
treatment of human leukocyte antigen B27-associate acute
anterior uveitis. Ophthalmology 2002; 109: 2342-2346.
Djalilian AR, Nussenblatt RB: Immunosuppression in uveitis.
Ophthalmol Clin North Am 2002; 15: 395-404.
Rothova A: Corticosteroids in uveitis. Ophthalmol Clin North Am
2002; 15: 389-394.
Holland GN, Lewis KG: An update on current practices in the
management of ocular toxoplasmosis. Am J Ophthalmol 2002;
134: 102-114.
Dunn JP, Van Natta M, Foster G, et al: Complications of
ganciclovir implant surgery in patients with cytomegalovirus
retinitis: the Ganciclovir Cidofovir Cytomegalovirus Retinitis Trial.
Retina 2004; 24: 41-50.
Savant V, Saeed T, Denniston A et al: Oral valganciclovir
treatment of varicella zoster virus acute retinal necrosis. Eye
2004; 18: 544-545.
Nobe JR, Kokaris N, Diddie KR, et al: Lensectomy-vitrectomy in
chronic uveitis. Retina 1983; 3:71-76.
MichelsonJB, Friedlaender MH, Nozik RA: Lens implant surgery
in pars planitis. Ophthalmology 1990; 97: 1023-1026.
Herbert HM, Viswanathan A, Jackson H et al: Risk factors for
elevated intraocular pressure in uveitis. J Glaucoma 2004; 13:
96-99.
Martin DF, ChanCC, de Smet M et al: The role of chorioretinal
biopsy in the management of posterior uveitis. Ophthalmology
1993; 100: 705-714.
Brinkmann CJ, Otto AJ, Kijlastra A, Breebaart AC. The influence
of vitrectomy and lensectomy on experimental uveitis. Curr Eye
Res 1990; 9:125-130.
Helligehnaus A, Bornfeld N, Foerster MH,Wessing A: Long term
results of pars plana vitrectomy in the management of
complicated uveitis. Br J Ophthalmol 1994; 78: 549-554.
Verbraeken H: Therapeutic pars plana vitrectomy for chronic
uveitis: A retrospective study of long term results. Graefes Arch
Clin Exp Ophthalmol 1996; 234:288-293.
Wiechens B, Nölle B, Reichelt JA: Pars Plana vitrectomy in cystoid
macular edema associated with intermediate uveitis. Graefes
Arch Clin Exp Ophthalmol 2001; 239:474-481.
Atmaca L, Sönmez PA: Behçet hastalýðýnda göz tutulumu. Ret-Vit
2004; 12: 77-86.
Riordan-Eva R, Lightmen s: Orbital floor steroid injections in the
treatment of uveitis. Eye 1994;8:66-69
Özmert E: Üveitin arka segment komplikasyonlarýnýn tedavisinde
vitreoretinal cerrahi. Hasanreisoðlu B: Uvea hastalýklarý ve
tedavisi içinde Þen Matbaa Ankara, 2003, S: 215-221.
Özmert E,Aktan G: Endojen üveitlerde vitreoretinal cerrahi. Türk
Oftalmoloji Derneði XXVIII. Ulusal Kongresi Cilt 2 Antalya 1994:
433-437.
Pastor JC: Proliferative vitreoretinopathy: an overview. Surv
Ophthalmol 1998; 43: 3-18.
Ziemssen F, Bartz-Schimidt KU: Vitrectomy with or without
cerclage in the treatment of retinal detachment. Ophthalmologe
2004; 101: 554-562.