Untitled - Akademik Personel Bilgi Bankası

E12
Tarımsal Pazarlama
Kocaeli Merkez İlçedeki Çiçekçilerin Girişimcilik Profilinin Saptanması Üzerine Bir
Araştırma
B. Aydın Can1, E. Torun, M. Ünal, A. Durğan Dbeys
1Kocaeli
Üniversitesi Arslanbey MYO, Pazarlama Programı Kartepe/Kocaeli
E-posta: [email protected]
ÖZET
Araştırmadaki temel amaç, süs bitkileri üretiminin yoğun olarak yapıldığı Doğu Marmara Bölgesinde yer alan Kocaeli ili
merkezindeki çiçekçilerin girişimcilik profilini ortaya çıkarmaktır. Çalışmada ayrıca Kocaeli ilindeki çiçek tüketim ve pazar
yapısı da belirlenerek, konuyla ilgili sorunlara çözüm önerileri getirilecektir. Çalışmanın ana materyalini, Kocaeli ili İzmit ilçe
merkezindeki 25 çiçekçiden yüz yüze görüşme yolu ile elde edilen veriler oluşturmaktadır. Anket yoluyla elde edilen veriler
kodlanarak SPSS 16.0 programında analiz edilmiştir. Verilerin yorumlanmasında ortalama ve yüzde hesapları gibi temel istatistik
teknikleri kullanılmıştır. Araştırma sonucunda, araştırmaya katılan girişimcilerin %48’nin 36-50 yaş arası , %40’nın ise 21-35
yaş arası genç kuşak girişimcilerden oluştuğu belirlenmiştir. Görüşülen çiçekçilerin %36’sının kuruluş sermayesini kendi
birikimiyle karşıladığı saptanmıştır.
Anahtar Kelimeler: Kocaeli, Çiçekçi, Girişimcilik Profili, Pazarlama, Çiçek Tüketimi
A Research on The Determination of Enterpreneurial Profile of Florists in Kocaeli
Central Distirict
ABSTRACT
The main purpose of study, carried out intensive production of ornamental plants that are located in the eastern Marmara
province of Kocaeli florists in the center to reveal the enterpreneurial profile. Besides, in this study, flower consumption and
market structure in province of Kocaeli also determined, will be relevant solutions to problems. A survey applied 25 florists in
Central Distirict of Kocaeli by using face to face discussion technique has been used as the main material of the study. Research
data were evaluated by SPSS(Statistical Package for Social Sciences) 16.0. Interpretation of data, such as average and percentage
calculations are based on basic statistical techniques. In conclusion 48% of entrepreneours between the ages of 36-50, 40% of
between the ages 21-35 division consists of the younger generation were determined. Florists with 36% of the initial capital to
meet its accumulation has been identified.
Key Words: Kocaeli, Florist, Enterpreneurial Profile, Marketing, Flower Consumption
1.GİRİŞ
Çiçek ve süs bitkileri üretim; doğaya saygı, insanın çevresel, görsel yaşam kalitesinin artması, estetik sanat
kültürünün tanıtımı, mimari ve çevre tasarım sanatında çok önemli unsur olan bir sektördür. “Çiçek ve Süs Bitkileri
Üretimi” eşe dosta sadece bir buket çiçek sunmak gibi tek yönlü satış unsuru olan bir sektör olarak
algılanmamalıdır. Sektörde en alt düzeye kadar uzmanlaşma, üretim, pazarlama ve tüketim konuları endüstriyel
ürünler gibi ele alınmaya başlanmış ve üretimde standardizasyon, süreklilik ve teknoloji kullanım düzeylerinde
ulaşılan nokta bu sektörün "Süs Bitkileri Endüstrisi" adıyla anılmasıyla sonuçlanmıştır. Bu nedenle süs bitkileri
sektörü, bitkisel üretim içinde önemli bir yere sahip olan ve ekonomiye büyük katma değer sağlayan etkili bir sektör
olarak kabul edilmektedir. Ülkemiz çok çeşitli ekolojik bölgeye sahip olup, iklim ve toprak özellikleri bakımından
süs bitkileri yetiştiriciliğine son derece uygundur ve aynı zamanda bir çok süs bitkisinin gen kaynağıdır.
Küresel ölçekte büyük önem arz eden süs bitkileri sektörü ülkemizde 2011 yılında yeni bir atılım göstermiştir.
Türkiye süs bitkileri ihracatı 1 Ocak-31 Aralık 2011 tarihleri arasında yıllık bazda toplam %36 artış göstererek
76.322.447 dolar olmuştur. Bu artışla, süs bitkileri sektörümüz son yılların en büyük artış ivmesini yakalayarak ve
2011 yılı ihracat hedefi olan 75 milyon dolar sınırını aşmıştır.
Türkiye'den dünya üzerinde 52 ülkeye süs bitkileri ihracatı yapılmaktadır. 2011 yılında genel ihracatımız içinde
tarım ürünleri ihracatımız % 10,80 pay alırken, tarım ürünleri içinde yer alan Süs Bitkileri ve Mamulleri
Sektörü’nün Türkiye’nin toplam ihracatından aldığı pay 2011 yılında % 0,06 olmuştur. Bitkisel ürünler içinde yıllık
en büyük ihracat artışı % 36 artış oranıyla süs bitkilerinde görülmüştür. Türkiye süs bitkileri ihracatı üretime paralel
olarak, her yıl ortalama % 25 artarak; 2008 yılında 45 milyon dolar iken, 2009 yılı sonunda 49 milyon dolara 2011
yılında 2010 yılına kıyasla %36 artışla 76 milyon 322 bin $’a ulaşmıştır (Hekimoğlu, B., Altındeğer, M.,2012).
Süs Bitkileri İhracatımızda 2011 yılında Türkmenistan ilk sırada yer alırken, Hollanda, Irak, İngiltere, Almanya,
Azerbaycan, Ukrayna, Rusya, Romanya ve Gürcistan ilk on sırada yer alan diğer ülkeler olmuştur. Dünyada
yaklaşık 50 ülkede kesme çiçek üretimi yapılmaktadır. Türkiye, mevcut iklim ve coğrafi yapısıyla, kesme çiçek
üretimi açısından büyük olanaklara sahip ülkelerin başında gelmektedir.
Dünya üzerinde sektörde önemli üreticilerden olan İtalya, İspanya gibi rakip ülkelerin yüksek üretim maliyetleri
nedeniyle üretimi azalttıkları görülmektedir. Türkiye'de ise üretim ve süs bitkileri ihracatı tam tersi bir olumlu artış
göstermektedir. 2012 yılında, ana pazarımız olan Avrupa'da kriz devam etmekte ve sonrasında de devam edeceği
tahmin edilmektedir. Ancak bu krizin, bizim için avantaj oluşturabilmesi ve rakiplerimizin pazardaki paylarından
680
XI. Ulusal Tarım Ekonomisi Kongresi 3-5 Eylül 2014, Samsun
alabilmek için özellikle kesme çiçekle birlikte dış mekan bitkilerinde yeni türlerin üretimi ve ihracatı üzerinde
çalışmamız gerekmektedir. Dünyada süs bitkileri sektörüne baktığımızda toplam 50 milyar dolarlık bir ticaret hacmi
olduğunu buna karşın Türkiye'nin sektördeki payının binde 2 gibi çok düşük bir seviyede bulunduğunu
görülmektedir. Önemli ithalatçı ülkelere baktığımızda özellikle yakın pazarlar olan Almanya, Rusya gibi ülkelerin
ithalatından çok az bir pay aldığımız görülmektedir. Sektörde değerlendirebileceğimiz pek çok fırsatlar vardır.
(Hekimoğlu, B.,Altındeğer, M.,2012:2). Bu bağlamda çiçekçilik sektöründeki girişimcilik faaliyetlerinin
incelenmesi önem taşımaktadır.
Girişimcilik olgusu son yıllarda üzerinde önemle durulan konuların başında gelmektedir. Sanayi toplumundan
bilgi toplumuna geçişle birlikte, üretim, ulaşım, yönetim gibi alanlarda meydana gelen önemli gelişmeler ve küresel
ekonominin hız kazanması girişimciliğin önemini daha da artırmıştır(Özkul, G., 2007). Girişimciliğin öneminin
artması, iktisadi ve sosyal gelişme açısından hayati işlev görmesiyle yakından ilişkilidir. Giderek artan girişimci
faaliyetler, durgun ekonomileri harekete geçirmede büyük rol oynamakta ve yeni iş alanlarının oluşturulmasına ve
istihdam sorunlarının çözümüne katkı sağlamaktadır. Teknolojik gelişmenin ivmesini arttırmasında da girişimci
faaliyetlerinin büyük rolü olduğu bilinmektedir(Zoltan, J., 2009). Girişimcilik, aynı zamanda gelişmekte olan
ekonomilerin büyümeleri için de, zaruri bir araç olarak görülmektedir. Bu olgu, bugün için gelişmiş ekonomiler de
dahil olmak üzere küresel ölçekte kabul görmektedir(Jack, S., Anderson, A.R., Alıstair, R., 1999).
Yetiştirme olanaklarının elverişliliği, dışsatım potansiyelinin bulunuşu ve yıllar itibariyle Türkiye’de çiçek satan
dükkanların sayısının artış göstermesi nedeniyle, çiçekçilik sektörünün girişimcilik profili, pazar ve tüketim
yapısının incelenmesi Türkiye açısından büyük önem taşımaktadır.
Türkiye, süs bitkileri yetiştiriciliğinde uygun iklimsel ve coğrafi koşulları, pazar ülkelere yakınlığı ve ucuz
işgücüne sahip olması gibi nedenlerle önemli avantajlara sahiptir. Türkiye’de ticari anlamda kesme çiçek
üretimi,1940’lı yıllarda İstanbul ve çevresinde başlamış, daha sonra Yalova’da önemli bir üretim merkezi konumuna
gelmiştir. 1985 yılından itibaren Antalya’dan yapılmaya başlayan kesme çiçek ihracatı, çiçek üretim alanlarını bu
bölgede hızla artırmıştır. İhracata yönelik üretimin dolaylı yollarla teşvik edilmesi ve bitki materyali ithaline
getirilen kolaylıklar, kesme çiçek üretim alanı ve miktarında önemli artışların ortaya çıkmasını
sağlamıştır(Hekimoğlu, B.,Altındeğer, M.,2012).
2012 yılında Türkiye’de toplam 47.895 da alanda süs bitkileri üretimi yapılmıştır. Seralarda yapılan üretimin
büyük çoğunluğu ihracata yöneliktir. Ülkemizde kesme çiçek üretimi Marmara, Ege ve Akdeniz Bölgelerinde yer
alan mikroklimatik alanlarda yoğunlaşmaktadır. Ayrıca kıyı bölgelerinden içerd e yayla kesimlerinde yaz aylarında
yüksek kaliteli karanfil ağırlıklı üretim de yapılmaktadır. Bu sayede yılın 10 ayı karanfil üretilebilmektedir. Kesme
çiçek üretiminde, türler itibariyle karanfil, gerbera ve gül önde gelmektedir. Kesme çiçek üretimi yapısal özellikleri
açısından, işçilik yoğun bir tarımsal üretim biçimidir ve az yatırımla çok istihdam yaratan bir alandır. Özellikle iç
tüketime yönelik üretim yapan işletmeler büyük ölçüde aile işletmeleri olup, aile bireylerine iş imkânı
oluşturmaktadır.
Türkiye İstatistik Kurumu verilerine Türkiye’de 2012 yılında 42 ilde süs bitkileri üretimi yapıldığı
görülmektedir. Üretimin en fazla yapıldığı iller sırasıyla Sakarya, İzmir, Antalya, Yalova, Bursa ve Manisa’dır.
Antalya ve İzmir kesme çiçek üretiminde en önemli illerdir. Marmara ve Ege Bölgesinde (İstanbul, Yalova, İzmir,
Aydın) yapılan kesme çiçek üretimi genellikle iç pazara yöneliktir. Antalya bölgesinde ise çoğunluğu seralarda
olmak üzere yüksek kaliteli ve ihracata yönelik üretim yapılmaktadır.
2012 yılında süs bitkileri üretim alanı bakımından en fazla üretimin yapıldığı il 11 356 dekar ile Sakarya ili
olmuştur. Aynı zamanda, Türkiye’deki süs bitkileri üretim alanı bakımından en fazla üretimin yapıldığı bölge de
24 380 dekar alan ile Doğu Marmara Bölgesi ilk sıradadır (www.tuik.gov.tr). Kocaeli ilinin de Doğu Marmara
bölgesinde yer alması ve Sakarya iline yakın olması nedeniyle konuyla ilgili sorunların saptanması açısından önem
taşımaktadır.
Bu açıdan araştırmanın yapılacağı yer olarak seçilen Kocaeli İli Merkezi, çiçek satan dükkanların en yoğun
olduğu yer olmasıyla; çiçekçilerin ürün alımından satımına kadar bir dizi sorunun belirlenmesinde, tüketici
tercihlerinin ve isteklerinin ortaya konulmasında ve ayrıca çiçek satıcıları ile birebir görüşme olanağı sağlaması
açısından araştırmayı önemli kılmaktadır.
Araştırmadaki temel amaç, süs bitkileri üretiminin yoğun olarak yapıldığı Doğu Marmara Bölgesinde yer alan
Kocaeli ili merkezindeki çiçekçilerin demografik unsurları dikkate alınarak girişimcilik profilini ortaya çıkarmak,
ürün tedarik ve pazarlama ile ilgili yönetsel sorunlarını belirleyip çözüm önerileri getirmektir.
2. Materyal ve Yöntem
Çalışmanın ana materyalini, Kocaeli ili İzmit ilçe merkezinde Kocaeli Çiçekçiler Derneği’ne kayıtlı 30 çiçekçi
arasından görüşmeyi kabul eden 25 çiçekçiden yüz yüze görüşme yolu ile elde edilen veriler oluşturmaktadır. Bu
yüzden çalışmanın en önemli bölümünü doğru ve tarafsız sonuçların ortaya konmasını sağlamak amacıyla
çiçekçilerle yüz yüze görüşerek elde edilmiş veriler meydana getirmiştir.
Bölge ile ilgili temel verilerin sağlanması ve değerlendirilmesinde, Süs Bitkileri Sektör Raporları, Türkiye
İstatistik Kurumu, Gıda Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı, Dış Ticaret Müsteşarlığı gibi kuruluşların kayıt ve
681
Tarımsal Pazarlama
istatistiklerinden yararlanma yoluna gidilmiştir. Bununla birlikte ulaşılabildiği ölçüde tez, seminer, yayınlar,
makaleler ve internet kayıtlarından yararlanılmıştır.
Araştırma kapsamına alınacak yerleşim yeri seçilirken, en fazla çiçekçi dükkanın bulunduğu bölge olarak,
İzmit ilçe merkezi olduğu belirlendikten sonra, görüşmeyi kabul eden 25 çiçekçi ile görüşülerek, anket verileri
toplanmıştır. Anket verileri 2013 yılına aittir.
Anket yoluyla elde edilen veriler kodlanarak SPSS 16.0 programında yorumlanmıştır. İşletmelerden elde
edilen verilerin, yorumlanmasında ortalama ve yüzde hesapları gibi temel istatistik analiz yöntemleri
kullanılmıştır.
3. ARAŞTIRMA BULGULARI VE TARTIŞMA
3.1. Çiçekçilerin Yaşı ve Eğitim Düzeyi
Çizelge 3.1 de çiçekçilerin yaş durumu incelenmiştir. 36-50 yaş arası çiçekçiler % 48 pay ile ilk sırada yer
almaktadır. 21-35 yaş arası çiçekçiler %40’lık pay ile 2.sırada yer almaktadırlar.51 yaş ve üzeri çiçekçi sayısı 3 kişi
ile en düşük payı oluşturmuştur.
Çizelge 3.1.Çiçekçilerin Yaşı
Yaş Grupları
21-35 Yaş Arası
36-50 Yaş Arası
51 Yaş ve Üzeri
TOPLAM
Sayısı
10
12
3
25
Oranı(%)
40.00
48.00
12.00
100.0
İncelenen çiçekçi dükkanı sahiplerinin eğitim durumu için çizelge 3.2’ye bakıldığında, en büyük payı %52
ile lise mezunu olanların oluşturduğu görülmektedir. Bunu % 24 ile ortaokul mezunu olanlar ve %16 ile üniversite
mezunu olanlar takip etmektedir.
Çizelge 3.2.Çiçekçilerin Eğitim Durumu
Mezuniyet Durumu
Sayısı
Oranı(%)
İlkokul Mezunu
Ortaokul Mezunu
Lise Mezunu
Üniversite Mezunu
Yüksekokul Mezunu
TOPLAM
2
6
13
4
25
8.0
24.0
52.0
16.0
100.0
3.2 Çiçekçilerin Çiçekçiliğe Başlama Süreleri, Mesleki Eğitimi ve Karar Verme Nedenleri
Şekil 3.1 de görüldüğü gibi görüşülen çiçekçilerin sadece %12’sinin mesleki eğitimi olduğu görülmektedir.
Eğitimi olan bu 3 kişiden bir tanesinin ziraat mühendisi olduğu, 2 tanesinin de peyzaj programı mezunu olduğu
görülmektedir. Yapılan görüşmeler sonunda çiçekçilerin, sadece çiçekçilik eğitimi üzerine bir eğitim alacakları
merkez olmadığı için, bu konuda yetkili kişilerin kendilerine eğitim sağlaması yönünde beklentileri olduklarını
belirtmişlerdir.
Çiçekçilerin Mesleki Eğitimi Olup Olmama Durumu
Mesleki Eğitimi Var
12%
Mesleki Eğitimi
Yok
88%
Şekil 3.1. Çiçekçilerin Mesleki Eğitimlerinin Olup Olmama Durumu
Çizelge 3.3 incelendiğinde çiçekçilerin çiçekçiliğe başlama süresi bakımından en fazla 6-13 yıl arası deneyimi
olan %40 çiçekçilerin olduğu, bunu %36 ile 14-21 yıl arası deneyimi olanların takip ettiği görülmektedir.
Çiçekçilerin mesleklerindeki deneyimin ortalama değeri de 16.68 yıl olarak hesaplanmıştır. Çiçekçiler arasında 6-10
yıl arasında çiçekçilik yapan 7 işletmenin olduğu % 282’lik pay meydana getirdiği saptanmıştır. Bu grup yeni
682
XI. Ulusal Tarım Ekonomisi Kongresi 3-5 Eylül 2014, Samsun
girişimci olarak kabul edilirse, çiçekçilerin verdiği bilgiye göre çiçekçi dükkanı sahibi olmak toplumda çok zor bir
meslek olmadığı izlenimini yaratmıştır.
Çizelge 3.3.Çiçekçilerin Çiçekçiliğe Başlama Süreleri
Başlama Süresi
Sayı
6-13 Yıl Arası
10
14-21 Yıl Arası
9
22-29 Yıl Arası
4
30+
2
TOPLAM
25
Oran(%)
40.00
36.00
16.00
8.00
100.0
Görüşülen çiçekçilerin 16 tanesinin ailesinde çiçekçilik yapan kişinin olmadığı, 9 tanesinin ise ailesinde
çiçekçilik yapanın olduğu görülmektedir(Çizelge 3.4). Ailesinde çiçekçilik yapanların bu mesleği aileden
benimsedikleri için tercih ettiklerini belirtmişlerdir. Ayrıca çiçekçilerin çoğu bu mesleği sevdikleri için yaptıklarını
ve çiçekçi dükkanı açmanın dükkan kirası dışında çok zor olmadığını beyan etmişlerdir..
Çizelge 3.4. Ailede Çiçekçilikle Uğraşan Olup-Olmama Durumu
Durum
Sayı
Ailede Çiçekçilik Yapan Var
9
Ailede Çiçekçilik Yapan Yok
16
TOPLAM
25
Oran(%)
36.0
64.0
100.0
3.3.Çiçekçilerin Sahip Oldukları Mekan Büyüklüğü ve Mülkiyeti
Çizelge 3.5 incelendiğinde, çiçekçilerin sahip oldukları dükkanlarının büyüklüğü bakımından 8 çiçekçi 2641 m2 arası dükkan büyüklüğü ve %32 payla ilk sırada yer almaktadır. Bunu 10-25 m2 arası dükkan büyüklüğüne
sahip 7 işletme % 28 payla takip etmektedir. Toplam olarak incelendiğinde 10-41 m2 arası dükkan büyüklüğüne
sahip 15 işlemenin % 60 payla, incelen çiçekçiler arasında büyük bir yer meydana getirdiği görülmektedir. Şehir
merkezindeki dükkan kiralarının fazla olması nedeniyle, çiçekçilerin çoğunun dükkan büyüklüğünü küçük olarak
tercih ettikleri görülmektedir.
Çizelge3.5.Çiçeklerin Mekan Büyüklüğü
Mekan Büyüklüğü(m2)
Sayı
10-25 m2 Arası
26-41 m2 Arası
42-57 m2 Arası
58-73 m2 Arası
74+ m2
TOPLAM
Ortalama Mekan Büyüklüğü
Oran(%)
7
8
3
2
5
25
28.0
32.0
12.0
8.0
20.0
100.0
47.84 m2
Görüşülen çiçekçilerin sahip oldukları dükkanlarının mülkiyet durumuna bakıldığında, çiçekçilerin %
68’nin dükkanını kiralama yolu ile edindiği, %32’sinin ise mülk sahibi olduğu görülmektedir(Çizelge 3.6). Şehir
merkezindeki dükkan sahipleri dükkanlarını kiralama yoluyla gelir sağladıkları için, satılık dükkan bulunması
oldukça zor olmaktadır. Bu nedenle çiçekçilerin çoğu dükkânlarını kiralama yoluyla elde etmektedirler.
Çizelge 3.6.Çiçekçilerinin Sahip Oldukları Dükkanın Mülkiyet Durumu
Durum
N
Kira
17
Mülk
8
TOPLAM
25
(%)
68.0
32.0
100.0
3.4. Çiçekçilerin Kuruluş Sermayesi ve Kaynağı
Görüşülen çiçekçiler arasında kuruluş sermayesi olarak kendi birimiyle kuran 9 çiçekçi %36 payla en
büyük payı oluşturmuştur. 7 çiçekçi aileden destek alırken, 7 çiçekçi banka kredisi kullanmış, 2 çiçekçi de 3.
kişilerden borçlanmak suretiyle kuruluş sermayesini sağlamıştır (Şekil 3.2).
683
Tarımsal Pazarlama
Çiçekçilerin Kuruluş Sermayesini Nasıl
Sağladıkları
9
10
7
8
7
6
4
2
2
0
Kendi Bikimim
Aileden
Banka Kredisi
3.Kişilerden
Borçlanarak
Şekil 3.2.Çiçekçilerin Kuruluş Sermayesini Nasıl Sağladıkları
3.5.Çiçekçilerin Çalıştırdıkları Eleman Sayısı ve Yaşları
Çiçekçilerin çalıştırdıkları eleman sayıları ve yaşlarına bakıldığında toplamda 2 eleman çalıştıran 7 çiçekçi
en fazla sayıyı oluşturmaktadır. Bu 7 çiçekçi arasında 5 tanesinin de 24-29 yaşları arasında eleman çalıştırdığı tespit
edilmiştir. Toplam 6 çiçekçinin de 1 eleman çalıştırdığı görülmektedir. Bunun 3 tanesinin 18-23 yaşları arasında, 3
tanesinin de 24-29 yaşları arasında olduğu izlenmektedir(Çizelge3.7). Çiçekçiler çalıştırdıkları elemanları seçerken,
mutlaka tecrübeli olmaları gerektiğini ileri sürmüşlerdir. Bu nedenle yaş bakımından küçük kişilerin, bu mesleğe
çok fazla ilgi duymadıkları için, kendilerini de bu konuda yetiştirmeyi düşünmediklerinden, çalıştıkları yerde uzun
süre kalmadıklarını belirtmişlerdir.
Çizelge 3.7.Çiçekçilerin Çalıştırdıkları Eleman Sayıları ve Yaşları
Çalıştırdıkları Kişi Sayısı
Çiçekçilerin Çalıştırdıkları Elemanların Yaş Grupları
1 Kişi
2 Kişi
3 Kişi
TOPLAM
18-23 Yaş Arası
Sayı
Oran(%)
3
60.0
1
20.0
1
20.0
5
100.0
24-29 Yaş Arası
Sayı
Oran(%)
3
37.5
5
62.5
8
100.0
30 Yaş ve Üzeri
Sayı
Oran(%)
1
100.0
1
100.0
3.6. Çiçekçilerin Satın Alma Yerleri
Çizelge 3.8 incelendiğinde çiçekçilerin yaklaşık %68’nin haftanın üç günü çiçek mezatına
gidip çiçek aldıkları görülmektedir. 7 çiçekçi hafta bir gün çiçek alırken, 1 çiçekçinin de her gün çiçek aldığı tespit
edilmiştir. Kocaeli merkezine yakın bir yerde faaliyet gösteren çiçek mezatı, Pazartesi, Çarşamba ve Cuma günleri
olmak üzere haftada 3 gün faaliyet göstermektedir.
Çizelge 3.8.Çiçekçilerin Mezattan Çiçek Alma Sıklığı
Durum
N
Hergün
1
Haftada 3 gün
17
Haftada bir
7
Ayda bir
TOPLAM
25
(%)
4.0
68.0
28.0
100.0
3.7. Çiçekçilerin Çiçek Satış Düzeyleri ve Tüketici Tercihleri
Çiçekçilerin sattıkları en pahalı çiçek türü, %72 ile orkide olmaktadır. Bunu %12 ile Lilyum, %8 ile
Kazabılanka izlemektedir. Çiçekçilerin sattığı en ucuz çiçek türünün %48 ile karanfil olduğu görülmektedir.
684
XI. Ulusal Tarım Ekonomisi Kongresi 3-5 Eylül 2014, Samsun
Bunu %24 ile papatya ,%12 ile menekşe ve %8 ile gül takip etmektedir. Karanfil özellikle buket çiçeklerde ve
çelenk yapımında çok fazla kullanıldığı için, tüketicilere de uygun fiyatla sunulduğu için tercih edilmektedir.
Tüketiciler tarafından en çok tercih edilen çiçek türü %84 ile gül olmaktadır. Bunu % 8 ile orkide takip
etmektedir(Şekil 3.3). En çok satılan gül renginin de kırmızı olduğu saptanmıştır. Beyaz gülün de daha çok gelin
çiçeği yapımında tercih edildiği görülmektedir. Satış fiyatı bakımından gü lün dalının 5 liradan, orkidenin de
saksının 50-100 lira arasında değişerek satıldığı tespit edilmiştir.
Tüketicilerin En Fazla Tercih Ettikleri Çiçek Türü
4%
8%
4%
Kazablanka
Gül
Orkide
84%
Beyaz Gerbera
Şekil 3.3. Tüketiciler Tarafından En Çok Tercih Edilen Çiçek
Çiçekçilerin sattıkları çiçekte ambalaj masrafının çiçek fiyatına yansıma oranı sorulduğunda 9 çiçekçinin %1- 5
arası oranda yansıdığını, 7 çiçekçinin de % 6-10 arası oranda yansıdığı belirtmişlerdir. Çiçekçiler ambalaj
malzemelerini İstanbul’dan toptancıdan temin ettiklerini beyan etmişlerdir.
Çiçekçilerin internetten sipariş alma durumuna bakıldığında % 64’nün internetten sipariş aldığı görülmektedir.
İnternetten sipariş alan çiçekçilerin çoğunun siparişlerini Inter Flora Çiçekçiler Derneği aracılığı ile aldıkları tespit
edilmiştir. İzmit merkezde “Çiçek Sepeti “ adresi üzerinden sipariş alan sadece 2 çiçekçinin olduğu belirlenmiştir.
Çiçekçilerin çiçek süslemelerinde en fazla kullandıkları malzemeler arasında kurdele ve tülün yer aldığı tespit
edilmiştir. Çiçekçiler kullandıkları aranjman malzemeleri arasında en pahalı olanın “abaka “olduğunu beyan
etmişlerdir.
Çiçekçilere sattıkları çiçeklerde yapma çiçek satma oranı sorulduğunda, “%0-25 arası yapma çiçek satılıyor”
diyen çiçekçi oranı %44 iken, “%26-50 arası satıyorum” diyen 10 çiçekçi % 40 oran meydana getirmiştir. Görüşülen
çiçeklerin verdikleri bilgilere taze çiçek satın alan tüketicilerin çoğunun şehirde yaşayan kişilerden oluşurken,
yapma çiçek satın alan tüketicilerin ise daha çok köyde yaşayan kişilerden oluştuğunu belirtmişlerdir.
Çiçekçilerin özel günlerde sattıkları çiçekler incelendiğinde, çiçekçilerin sevgililer gününde % 81 ile en fazla
gül sattığı görülmektedir. Gül rengi olarak da en fazla kırmızı rengin tercih edildiğini belirtmişlerdir. Gülden sonra
en çok tercih edilen ikinci çiçek türü orkide olmaktadır.
Anneler gününde tüketicilerin en fazla tercih ettikleri çiçek türü % 38 oranıyla gül olmaktadır. Bunu % 17
oranlarıyla saksı çiçeği ve kır çiçeği takip etmektedir.
Çiçekçilerin verdikleri bilgilere göre babalar gününde çok fazla çiçek satılmamaktadır. Görüşülen çiçekçilerin
%68’i babalar gününde çiçek satılmadığını belirtmiştir. Satılan çiçekler arasında da en fazla %12 oranlarıyla saksı
çiçeği ve gül yer almaktadır. Çiçekçiler babalar günüde çok fazla çiçek satılmamasının sebebi olarak, erkeklerin özel
günlerde, çiçek alma gibi bir beklentilerinin olmamasını öne sürmüşlerdir.
Çiçekçiler öğretmenler gününde en fazla veli ve öğrenciye çiçek sattıklarını ifade etmişlerdir. Öğretmen eşleri de
çiçek satın alan kişi olarak üçüncü sırada yer almaktadır.
Çiçekçilere en fazla kesme çiçek mi yoksa saksı çiçeği mi satıyorsunuz sorulduğunda % 68’nin kesme çiçek, %
28’nin her ikisi de aynı oranda , % 4 ‘ü de saksı çiçeği şeklinde cevap vermiştir.
Çiçekçilerin haftada yaptıkları çelenk sayısına bakıldığında 11-15 arası çelenk % 40 payla ilk sırada yer
almaktadır. Bunu 16-32 çelenk sayısı % 32 pay ile takip etmektedir. Çiçekçiler yaz sezonunda daha çok düğün,
nişan törenleri için çelenk yaptıklarını, açılış, cenazeler ve kutlamalar için her zaman iş yapabildiklerini
belirtmişlerdir. Çiçekçiler çelenk hazırlarken en fazla zinye, glayöl, gerbera, karanfil kullandıklarını ifade
etmişlerdir. Çelenk fiyatı incelendiğinde, açılış ve kutlama çelenk fiyatı ortalama 75-100 TL arasında değişirken,
merasim ve cenaze için çelenk fiyatının ortalama 100 - 150 TL arasında olduğu saptanmıştır.
5. SONUÇ VE ÖNERİLER
Araştırmaya katılan girişimcilerin tamamı erkeklerden oluşmuştur. Eğitim düzeylerine baktığımızda,
%52’sinin lise mezunu, %16’sının ise üniversite mezunu olduğu görülmektedir.
685
Tarımsal Pazarlama
Dolayısıyla, sektörde örneklemi oluşturan girişimcilerin çoğunluğu orta yaş grubuna dahil ve eğitimlidir. Görüşülen
çiçekçiler çiçekçi dükkânı açmak için yatırım masrafı olarak ortamla 25 000 -30 000 TL arasındaki bir sermayenin
yeterli olabileceğini belirtmişlerdir. Kocaeli bölgesi iklim bakımından çok sıcak bir bölge olmadığı için, çiçekçiler
soğutma deposu olarak yatırım masrafları arasında büyük bir depoya ihtiyaç duymadıklarını beyan etmişlerdir.
Çiçekçilik için gerekli olan yatırım masrafları arasında, soğutma deposu, nakliye arabası, bilgisayar, masa, sandalye,
çiçek vazoları vb. yer aldığı tespit edilmiştir. Kocaeli’nde haftada üç gün çiçek mezatı olmaktadır. Çiçekçiler
gittiklerinde ortalama 1 mezatta 500 TL’lik alım yaptıklarını belirtmişlerdir. Çiçek aranjmanında kullandıkları
malzemeleri aylık olarak İstanbul’dan toptancılardan getirtmektedirler. Aylık aranjman malzemesi masrafı da 500¨1000 TL arasında değişmektedir. En pahalı aranjman malzemesi olarak “abaka” kullandıklarını belirtmişlerdir.
Görüşülen çiçekçilerin sadece 3 tanesinin üniversitelerin mesleği ile ilgili bölümlerinden mezun oldukları
saptanmıştır.
Ankete cevap veren girişimcilerin çoğunluğunun işletmelerini kurdukları ilk yıllarda finansal güçlerinin
olmadıkları fakat yine de çoğunluğunun sermaye teminini ailelerinden karşılamadıkları saptanmaktadır. İşletme
kurulurken sermayenin yüksek oranda çiçekçilerin kendi birikimlerinden karşılandığı görülmektedir. Çiçekçilerin ilk
işletmelerini kurmada en fazla etkili olan faktör kendi kendilerinin patronu olmak arzusu yönündedir. İşletmelerini
kurmalarında daha fazla para kazanma arzusu önemsiz gözükmekte ve müteşebbis ruhu ağır basmaktadır.
Çiçekçilik sektörü özellikle yaz aylarında daha çok iş yaptığı, diğer dönemlerde ise çok sık krizler yaşadığı
ancak bu krizler ani talep patlamaları, ihracata yönelme gibi stratejik kararlarla fırsatlara dönüşmektedir.
Dolayısıyla, sektörün karakteri girişimcilerin olaylara rasyonel bakmasını destekler yöndedir. Sektörde çalışanların
çoğunun kendi çekirdek ailesinin, örneğin eş veya çocuklarının dükkânın işletilmesinde destek olduğu
gözlemlenmiştir. Girişimcilik teorilerinden hatırlanacağı gibi, işletmelerin başarısını etkileyen pek çok farklı
girişimci niteliği mevcuttur ve girişimcilik farklı özelliklerin bir bileşimidir. Dolayısıyla, girişimci bu özelliklerin
bazılarına önem verip bazılarını önemsemeyebilir. Burada da benzer bir durum karşımıza çıkmaktadır.
Girişimcilerin, işlerini ailelerini işleri kadar önemsemeleri bu sektörde üretim yapan işletme sahiplerinin çoğunun
aileleriyle birlikte işyerlerinde ikamet ettikleri, işyerleri ailenin bir parçası olduğu şeklinde yorumlanabilir. Aile
yaşamlarını işten bağımsız olarak algılamakta güçlük çekmektedirler. İşletmeyi kurarken baskın olan bağımsızlık
arzusu zamanla önemini kısmen yitirmiş olup, girişimciler tek başlarına çalışma şansın a sahip olmaktan çok
memnun gözükmemektedirler (Evirgen, 2004) .
İşletme sahiplerinin yaşadıkları stres, motivasyon eksikliği, düzenli çalışacak eleman bulmada yaşanan sıkıntılar
iş performanslarını etkilemektedir.
Sektördeki işletmelerin karşılaştıkları en önemli yönetim sorunu olarak nitelikli personel bulunamaması
yönündedir. Çalışan elemanların daha çok geçici olarak bu işi tercih ettikleri, işi öğrenme eğiliminde çaba sarf
etmedikleri saptanmıştır.
Çiçekçilerin çoğu, bir çiçekçi dükkânı açmanın o kadar zor olmadığını belirtmişlerdir. Fakat, bu düşünce
herkesin bu işi yapabileceği sonucunu doğurduğundan, niteliksiz çalışan işletmelerin de olduğunu belirtmişlerdir. Bu
nedenle, çiçekçi dükkânı açmak isteyenlere ilgili kuruluşların yetki vermeden önce, konuyla ilgili eğitim aldığını
gösteren diploma, belirli sertifika yada belge istememeleri, sektörde kalitesiz hizmet verilmesine yol açtığını öne
sürmüşlerdir.
Türkiye’nin genç ve dinamik sektörlerden biri olan çiçekçilik sektörünün karakteristik özellikleri dikkate
alınarak yürütülen bu çalışmada, çiçekçilik sektöründe aile işletmelerinin girişimcilik profili ortaya çıkartılmış ve
yönetim ve pazarlama durumu ve ortaya çıkan sorunlar değerlendirilmiştir. Ankete cevap veren girişimcilerin
demografik özellikleri girişimcilik profilinin ortaya çıkarılmasında önemli bir referans teşkil etmektedir. İlk
işletmelerini kurma yaşları, işletme büyüklüğü, dahil oldukları meslek grupları, deneyimleri, sermaye sağlama
biçimleri, girişimcilerin olaylara bakış açılarını, tutumlarını ve çelişkilerini önemli ölçüde açıklamaktadır.
Girişimcilik profiline ilişkin elde edilen bulgular, çiçekçilik sektörünün doğasında olan bazı özelliklerle
örtüşmektedir. Sektörün belirsiz, değişken, riskli, yeniliğe açık ve sürekli farklılaşmayı gerektiren yapısının,
girişimcilerin vizyon, bağımsız olma arzuları, fırsat yaratma özellikleri, riske karşı tutumları ve kararlılık gibi
girişimci kişilik özellikleri üzerinde önemli bir etken olduğu anlaşılmaktadır. Sektördeki aile işletmelerine mensup
girişimcilerin yönetim sürecinde karşılaştıkları sorunların, işletme yönetimine bakış açılarının, çiçekçilik sektörünün
talepleri ve sorunlarıyla yakından ilgili olduğu araştırmadan çıkarılan diğer bir sonuçtur. Ayrıca, işletme
büyüklüğünün, ihracat yapan işletmelerin, girişimcilerin kişisel özelliklerinin, yönetim sorunlarına bakış açıları
üzerinde farklılık yarattığı anlaşılmıştır. Girişimcilerin özelliklerinin, girişimciliği etkileyen faktörlerin,
girişimcilerin yönetim sürecine bakış açılarının, girişimciliğin sorunlarının her sektör için genellenemeyeceğini,
ancak bunların bir referans noktası olacağını bu çalışmanın diğer bir sonucu olarak görebiliriz. Aile işletmelerinde
yetki ve sorumluluğun tamamen girişimcide olması, örgütsel ve yönetsel sorunlar, profesyonel yöneticilere ve
akrabalara bakış açısı araştırma kapsamındaki aile işletmelerinin girişimcilik profilleri ve sektörel nedenlerden
dolayı bazı farklılıklar göstermiştir. İncelenen işletmelerin yönetim sorunları incelendiğinde planlama, uzmanlaşma,
686
XI. Ulusal Tarım Ekonomisi Kongresi 3-5 Eylül 2014, Samsun
koordinasyon ve iletişim sorunlarının olduğu, görev, yetki ve sorumlulukların açık olmadığı görülmektedir. Tespit
edilen tüm bu sorunlar kurumsallaşmamış işletmelerin ortak sorunlarıdır. Çiçekçilik sektörünün çözüm bekleyen
birçok sorunu bulunmaktadır. Genel olarak bu sorunlar her sektörde olduğu gibi teknik, ekonomik ve kurumsaldır.
Yapılan araştırmanın değerlendirilmesiyle çiçekçilik sektörünün her seviyede yetişmiş eleman temininde
sıkıntılarının bulunduğu saptanmıştır. İhracata yönelik çiçekçilik sektörünün yeni olması sebebiyle piyasanın
ihtiyacına cevap verebilecek miktarda ve nitelikte yeterli elemanın bulunmaması doğaldır. Araştırma yapılan
işletmelerde genç nüfus ve kadın iş gücü kaynağından yeteri kadar yararlanılamadığı da anlaşılmıştır. İhracata
yönelik çiçek üreten işletmeler karşılaşabilecekleri risk ve belirsizlikleri azaltmaları için hangi çiçek çeşitlerini ne
kadar ve ne zaman üreteceklerine doğru olarak karar verebilmeleri için gerekli bağlantıları önceden kurmalı ve
dünya piyasalarını iyi takip etmelidirler. Ayrıca, devletin ilgili kurumları çiçekçilik mesleğini yapacak olanlara,
işletmesini kurmadan önce konuyla ilgili eğitimlerini verdikten sonra, dükkan açma iznini vermelidir. Böylece,
sektörde daha nitelikli işletmelerin olması sağlan abilir. Çiçek üreticilerinin daha ekonomik üretim yapması için,
devlet bu konuda teşvikleri arttırılarak, çiçekçilerin daha uygun fiyata çiçek satması sağlanarak, tüketicilerin çiçek
alma oranında artış sağlanabilir.
5. KAYNAKÇA
EVİRGEN, B., Türkiye’de Çiçekçilik Sektöründe Aile İşletmelerinin Girişimcilik Profilinin Belirlenmesi ve
Yönetsel Sorunların Bölgesel Olarak Araştırılması, İstanbul Üniversitesi
HEKİMOĞLU, B., ALTINDEĞER, M., Süs Bitkileri(Endüstrisi) Sektör Raporu, Samsun Valiliği Gıda Tarım ve
Hayvancılık İl Müdürlüğü, Samsun, 2012.
JACK, SARAH, L., ANDERSON, R. ,ALİSTAİR, Entrepreneurship Education within the Enterprise Culture:
Producing Reflective Practitioners, International Journal of Entrepreneurial Behaviour and Research, V:5,
No: 3, pp. 110-125, 1999.
ÖZKUL, G., Kapitalist Sistemin Sürükleyici Aktörleri: Ekonomik Teoride Girişimciler, Süleyman Demirel
Üniversitesi, İ.İ.B.F., C.12, S.3, s.343-366, 2007.
Sosyal Bilimler Enstitüsü İşletme Anabilim Dalı, Doktora Tezi, 2004.
www.tuik.gov.tr
ZOLTAN, J. A., Entrepreneurship, Globalization and Public Policy, Journal of International Management, Vol.7,
2001.
687