www.calisma-kitabi
advertisement
255 Gök Cisimlerini Tanıyalım Bu takım yıldızlarından Büyükayı ve Küçükayı takımyıldızları yedi tane yıldızın bir araya gelmesi ile oluşmuştur. Küçükayı takımyıldızının en parlak yıldızı “Kutup Yıldızı” dır. Kutup Yıldızı’nın bulunduğu yön daima kuzeydir. Bu özelliğinden dolayı tarih boyunca geceleyin yön bulma amacıyla Kutup Yıldızı’ndan faydalanılmıştır. Halley kuyruklu yıldızı Geceleri gökyüzüne baktığımızda bazen birdenbire görünüp kayarak yok olan parlak cisimler görürüz. Bu olay “yıldız kayması” olarak bilinir. Gördüğümüz bu cisimler gerçekten bir yıldız mıdır? Sizce yıldız kaymasının yıldızlarla ilgisi olsaydı tüm yıldızların sürekli kayması gerekmez miydi? Yıldız kayması esnasında gözlemlediğimiz gök cisimleri genellikle kuyruklu yıldızlardan koparak Dünya atmosferine giren toz, taş veya kaya parçalarıdır. Kuyruklu yıldızlar, adlarının aksine yıldız değildir. Kendiliğinden ışık kaynağı olmayan, Güneş’ten aldığı ışığı yansıtan gök Dünya’dan gözlenebilen en ünlü kuyruklu yıldız, Halley kuyruklu yıldızıdır. Bu yıldız 76 yılda bir gözlemlenmektedir. Dünya’dan en son izlenebilmiş kuyruklu yıldız ise 2002 yılında gözlemlenen Ikaye-Zhang (Ikaye-Zeng) kuyruklu yıldızıdır. cisimleridir. Bu gök cisimlerinin yapısında donmuş hâlde buz, gaz ve tozlar bulunur. Bundan dolayı “kirli kartopu” olarak da adlandırılır. Kuyruklu yıldızlar Güneş’in çevresinde eliptik bir yörün- toz, taş veya kaya parçaları olduğu, bazılarının atmosferde tamamen yandığı bazılarının ise tamamen yanmadan yeryüzüne ulaştığı söylenir. Bu meteorlardan yeryüzüne ulaşanlara gök taşı adı verildiği belirtilir. Meteorların gezegenlerde oluşturduğu çukurlara meteor çukuru, Dünya atmosferinden geçerek yeryüzüne ulaşan gök taşlarının oluşturduğu çukurlara ise gök taşı çukuru adı verildiği açıklandıktan sonra öğrencilere gök taşı çukuru ile ilgili “Bilgi Damlası” okutulur ve böylece öğrencilerin gök taşı çukurlarıyla ilgili en belirgin örnekleri öğrenmeleri sağlanmış olur. Daha sonra öğrenciler öğrenci çalışma kitabındaki “Doğru Çıkışı Bulalım” adlı 3. etkinliğe yönlendirilir. gede dolanırlar. Güneş’e yaklaştıklarında yapısındaki bir miktar buz erir. Buzla karışmış toz ve taş parçaları serbest kalır. Serbest kalan gaz, su buharı ve ince tozlar güneş rüzgârıyla itilerek kuyruklu yıldızın kuyruk kısmını oluşturur. Kuyruklu yıldızlardan kopan bu parçalar ince bir ışık çizgisi bırakır. Bu olay halk arasında “yıldız kayması” olarak bilinir. İşte atmosfere yüksek süratle 3. Etkinlik: Ikaye-Zhang kuyruklu yıldızı girip yanan bu toz, taş ve kaya parçalarına meteor denir. Meteorların bazıları yeryüzüne doğru gelirken atmosferde yanarak tükenmesine rağmen bazıları, tamamı yanmadığı için yeryüzüne düşer. Yeryüzüne düşen meteorlar gök taşı olarak adlandırılır. Meteorlar, düştükleri gezegenlerin yüzeyinde ciddi hasarlara yol açıp çok büyük çukurlar oluşturabilir. Bu şekilde oluşan çukurlara meteor çukuru adı verilir. Dünya yüzeyinde oluşan çukura ise Bu etkinliğin amacı, öğrencilerin konu boyunca öğrenmiş oldukları bilgileri pekiştirmelerini sağlamaktır. Öğrencilerin hangi çıkışa ulaştıkları kontrol edilir ve hataları düzeltilir. Dünyanın en büyük gök taşı çukuru Alaska’da, ikinci en büyük gök taşı çukuru ülkemizde Ağrı ilinin Doğubeyazıt ilçesindedir ve 35 m genişliğinde, 60 m derinliğindedir. gök taşı çukuru denir. Yandaki fotoğrafta bir gök taşı çukuru Bu etkinlik yapıldıktan sonra bir diğer gök cisminin de gezegenler olduğu belirtilir. Öğrencilerin gezegenlerin yıldızlardan farklarını öğrenmeleri için ders kitabındaki “Yıldız mı? Gezegen mi?” adlı 3. etkinlik yaptırılır. görülmektedir. Gök cisimlerinden bir diğeri de gezegenlerdir. Gezegenler yıldızlardan farklı özelliklere sahiptir. Şimdi gezegenlerle yıldızlar arasındaki farkları birlikte keşfetmeye ne dersiniz? E.3 s.145 Doğru Çıkışı Bulalım Alaska’da oluşan gök taşı çukuru 145 3. Etkinlik : Doğru Çıkışı Bulalım Aşağıdaki cümlelerin doğru veya yanlış olduğuna karar verelim. Cümle doğru ise “D”, yanlış ise “Y” harfini işaretleyerek doğru çıkışa ulaşalım. Notlar›m ve Düflüncelerim Güneş en büyük gezegendir. .......................................................................................... .......................................................................................... .......................................................................................... Gök taşlarının Dünya yüzeyinde oluşturdukları çukurlara gök taşı çukuru denir. Dünya’ya en yakın gök cismi Ay’dır. .......................................................................................... .......................................................................................... .......................................................................................... .......................................................................................... .......................................................................................... Yıldızlar, Güneşten aldıkları ışığı yansıtırlar. Işık yılı zaman ölçüsü birimidir. Yıldızlar Güneş’in etrafında dönerler ve sürekli konumları değişir. Yeryüzüne ulaşan meteorlara akan yıldız denir. .......................................................................................... .......................................................................................... .......................................................................................... .......................................................................................... .......................................................................................... .......................................................................................... .......................................................................................... 1. ÇIKIŞ 2. ÇIKIŞ 3. ÇIKIŞ 4. ÇIKIŞ 5. ÇIKIŞ 6. ÇIKIŞ 7. ÇIKIŞ 8. ÇIKIŞ .......................................................................................... 2255 www.calisma-kitabi-cevaplari.com
