TDV DIA - İslam Ansiklopedisi

MUATAT
Abbas el-Hac Ahmed b. Muhammed etTilimsanl, eş-Şagrü '1-cümani fi'btisami'ş-şagri '1- Vehrani'nin İbn Sahnfın diye tanınan müellifi Ahmed b. Muhammed
b . Ali b. Sahnfın er-Raşidl. tarihçi. hadis
ve fıkıh alimi Ebu Re's el-Muaskerl. Osmanlı döneminde Muasker'de yetişen
önemli alimlerdendir.
BİBLİYOGRAFYA :
Bekrl. el-Mugrib, s. 160; İdrisi, Şıfatü'l-Mag­
rib, s. 83; Hasan el-Vezzan . Vaşfü ifrii!:ıyye, ll,
26-27; Aziz Samih İlter. Şimali Afrikada Türkler, İstanbul 1936-37, 1, 109-110; ll, 58, 68;
Sa'dullah, Tarll)u 'l-Ceza'iri'ş-şei!:afi,
Cezayir 1981 , s. 269-271, 293-294, 463; Nası ­
rüddin SaidCıni. Dirasat ve ebf:ı[ış fi tarli)i'l-Ceza'ir: el-'Ahdü'l-'Oşmanl, Cezayir 1984, s. 247253; A. Berque. Ecrits sur l'A lgerie, Paris 1986,
s. 216; Jamil M. Abun- Nasr. A History of the
Maghrib in the Islami c Period, Cambridge 1987,
s. 164, 167; Ahmed Kassab v.dğr.. "L'economie
coıoniaıe : ı· Afrique du nord", Histoire generale de l 'Afrique(ed. A. A. Boahen). Paris 1987,
VII, 457; J. Ganiage. Histoire contemporaine du
Maghreb, Paris 1994, s. 23, 41-42, 104-105,
lll, 127, 179, 236; G. Yver. "aı-Mu'askar", EJ2
(Fr.). VII, 264-265.
Ebü'l-Kasım
Iii
AHMET KAVAS
MUASKERi
( .s_;:.......rı )
EbCı Re' sen-Nasır Muhammed
b. Ahmed b. Abdilkadir er-Raşidi
el-Muaskerl el-Cezairl
(ö. 1238/1823)
Cezayirli tarihçi.
L
_j
1150'de ( ı737) Cezayir'in Muasker şehri
Kal'atü Beni Raşid'de fakir
bir ailenin çocuğu olarak doğdu. Kafası­
nın büyüklüğünden dolayı "Ebu Re's" lakabıyla anılır. Çocuklukyılları Kal'atü Beni
Raşid, Mettke, 1\.ınus. Mağrib-i Aksa ve
Mecace'de geçti. Kur'an'ı ezberledikten
sonra Muasker'e döndü ve dönemin alimlerinden dini ilimler okudu. Hocaları arasında Abdülkadir el-Müşrifi ve İbn Ammar el-Cezairl'nin adları anılmaktadır.
yakınlarındaki
1204'te (ı 790) hacca giden Mu askeri
Cezayir şehrine. Kostantlne, 'lUn us, Kahir e ve Dımaşk'a uğrayarak ulema ile görüştü ve onların düşüncelerinden faydalandı. Murtaza ez-Zebldl. el-Emlrü'l-Keb'ir ve diğer bazı alimlerden icazet aldı.
Hac dönüşünde İspanyollar'ın Vehran'ı iş­
gal ettiğini ve bu sebeple cihad başlatıl­
dığını duyunca doğrudan savaşa katıldı.
'Aca'ibü'1-esfar adlı kitabını bu savaşın
etkisiyle yazdı . Savaşın ardından Muasker'e dönüp bir süre kadılık görevinde bulunduysa da daha sonra ayrılıp zamanını
ders vermek ve kitap yazmakla geçirdi.
1801 'de Mağrib'e giderek Sultan Mevlay
Süleyman'ı ziyaret etti. Sultanın Fas'a
yerleşmesi yolundaki teklifini kabul etmedi. O sırada Derkaviyye tarikatının Osmanlı yönetimine karşı başlattığı ayaklanmanın bastırılmasının ardından Muasker'e döndü. Bu ayaklanmanın Cezayir'de
sebebiyet verdiği yokluk ve fakirlik esasen fakir olan Muaskerl'yi de etkiledi ve
sağlığı bozuldu; bu durum onun ders vermesini engelledi. Ancak ilmi çalışmalarına
devam etti ve 1226'da ( ısı ı) tekrar hacca giderken uğradığı yerlerdeki birçok
alimle görüştü. Bu arada Vehhabl alimleriyie karşılaşması ve onlarla ilmi tartış­
malara girmesi haklarında önceden sahip olduğu olumlu düşünceyi değiştirdi;
kendilerini sert bir şekilde eleştirerek Hari d zihniyeti taşıdıklarını ileri sürdü . Hac
dönüşünde Muasker'e yerleşti. 15 Şaban
1238'de (27 Nisan ı823) vefat etti.
Tarihçiliğinin yanında muhaddis ve fakih olarak da tanınan Mu askeri'nin halka
açık derslerine zaman zaman sayısı yüzleri bulan öğrenci gruplarının katıldığı belirtilir. Yetiştirdiği çok sayıdaki talebe arasında Muhammed b. Ali es-Senfıslve Emir
Abdülkadir ei-Cezairl en önde gelenlerdir.
Birçok ilim dalında kitap ve risale yazmakla beraber daha çok tarih ve ensaba dair
telifleri vardır. Gezip dolaştığı yerlerle ve
görüştüğü alimlerle ilgili hatıra, müşa ­
hede ve intibalarını da kitap haline getirmiştir. 130'dan fazla eseri olduğu söylenirse de bunların çoğu kayıptır.
Eserleri. Yahya BO Aziz. Muaskerl'nin
ölümünden üç hafta önce çalışmalarının
listesini yaptığı Şemsü ma'arifi't-teka1if ii esma'i ma en'amellahu bihi'a1eyna mine't-te'lif adıyla bir risale yayımla­
mıştır. Listedeki eserlerin ancak bir kıs­
mının günümüze ulaştığı bilinmektedir.
1. e1-.lju1e1ü's-sündüsiyye ii şe'ni Vehran ve'1-cezireti'1-Ende1üsiyye (el-'İle­
lü's-sündüsiyye fi macera bi-Vehran ve 'l'udveti'l-Endelüsiyye). G. Faure Bigvet tarafından Fransızca'ya çevrilerek Arapça
aslıyla birlikte yayımlanmıştır ( Les vetemen ts de soie fıne, Alger ı903). Z. 'Aca'ibü'1-esiar ve 1eta'ifü'1-al].bar. Eserin bir
kısmı 1 Ocak 1881 tarihinden itibaren e1Mübeşşir gazetesinde neşredilmiştir.
3. Mü'nisü'1-a]Jibbe ii al].bari Cerbe .
1884'te Fransızca'ya tercüme edilmiş ve
daha sonra Muhammed el-Merzfıki tarafından yayımlanmıştır (Tunus ı960). Sadece ismi bilinen eserleri arasında e1İşabe fi men gaze'1-Magribe mine'ş-
şa]Jabe, Mecma'u'1-ba]Jreyn ve mat1a'u '1-bedreyn bi't-tefrid, e1-Ayatü '1beyyinat, en-Nurü's-sari, es-Sey1ü'1-iaşi]J.u '1-cari, en -Neb~etü'1-müni]fa, Zey1ü '1-Medarik. e1-Cevherü'n-netis, e1Kav1ü'1-ekme1, Zehretü 'ş - şemaril]. ii
'i1mi't-tevaril]., Zey1ü '1-Kırtas fi müWki Beni Vattas, e1-Mes1ekü'1-merum fi
al].bdri't-Türk ve'r-Rum, e1-Cevher ve'1'araz ii vaşfi's-sema'i ve'1-arz, en-Nüzhetü'1-emiriyye fi şer]Ji'l-Ma]famati'1.ljaririyye yer alır (eserlerinin tam listesi
Aziz. A'lamü'l-fıkr ve 'ş­
için bk. Yahya
şei!:afe, lll. 236-244)
Bu
BİBLİYOGRAFYA :
Brockelmann, GAL, ll , 654; Suppl., ll, 880;
Abdüsselam b. Abdülkadir İbn SCıde. Delilü mü'erril:ıi'l-Magribi'l-akşa, Darülbeyza 1960-65, ı,
106, 114, 117, 151 , 154, 155, 179; ll, 299, 349,
383, 439, 441, 455; Adil Nüveyhiz. Mu'cemü
a'lami'l-Ceza'ir, Beyrut 1400/1980, s. 306-307;
Abdurrahman b. Muhammed el-Cilali. Tarll)u'lCeza'iri'l-'am, Beyrut 1400/1980, lll, 569-576;
Hifnavi, Ta'rlfü '1-i)alef bi-ricali's-selef, Beyrut
1402/1982, n, 341-342; Abdülhay el-Kettani,
Fihrisü '1-fehtıris, 1, 150-152; Ebü'l-Kasım Muhammed Kirru, Müstedrekü'l-fehresi't-tarll) li'lmü'ellefati't-Tanisiyye, Beyrut 1988, s. 78-80;
Ebü'l-Kasım Sa'dullah. Ebf:ı[ış ve ara' fi tariJ:ıi 'l­
Ceza'ir, Beyrut 1990, 1, 83 -103; ll, 337-340;
a.mlf., Tarli)u'l-Ceza'iri'ş-şekafi, Beyrut 1998, ll,
376-381; Ahmed Abdüsselam, el-Mü'errif:ıüne't­
Tünisiyyün (tre. Ahmed Abdüsselam - Abdürrezzakel-Huleyvl). Tunus 1993, s. 32 1-323;Yahya BCı Aziz, A' lamü '1-fikr ve'ş-şekafe fi'l-Ceza'iri'l-maf:ırüse, Beyrut 1995, ll, 234-244; a.mlf..
"eı-intacü'ı-fıkri ve·ı-edebi li'ş-şeyb Ebi Re's
en-Naşır el-Mu'askeri", el-Mecelletü 't-Tarli)iyyetü'l-Magribiyye, XVI/53-54, Zağvan 1989, s.
ı-.:1
245-253.
JililliJ
RlZA
KURTULUŞ
MUAŞŞER
( )~ )
Divan şiirinde
her kıtası onar mısradan oluşan
bendler halinde yazılmış musammat
nazım şeklindeki manzume
(bk. MUSAMMIU).
_j
L
Başta satım
olmak üzere
bazı sözleşmelerin
fiili mübadele ile gerçekleşmesi
veya bozulması anlamında fıkıh terimi.
L
_j
Sözlükte "uzanmak, el atmak, almak"
atv kökünden türeyen muatat "almak vermek" manasma gelir. Teati ile eş anlamlı olan kelime, fıkıh terimi
olarak sözlü veya söz yerine geçtiği kaanlamındaki
329