TDV DIA - İslam Ansiklopedisi

İBN REZlN el-iSFAHANl
reketü'n-nal:cdiyye 'ald eyydmi İbn Reşi!:c el-Mesili (Cezayir 1981 ). Abdurrahman Yagi, Kahire Üniversitesi Edebiyat
Fakültesi'nde İbn Reşil:c el-Kayrevdni eledib en -n dl:cıd adıyla bir yüksek lisans
çalışması yapmıştır ( 1955)
BİBLİYOGRAFYA :
ibn Reşik eı-Kayrevani. ei-'Umde (nşr. Muhammed Ka rka za n). Bey rut 1408/1988, 1, 171; ay rı­
ca bk. neşredenin girişi, 1, 9-50; a.mlf.. ÜnmCı­
?ecü'z-zaman fi şu'ara 'i 'I-Kayreuan (nş r. Muhammed ei-Ar0s1 el-Matv1- Beş1r ei-BekkOş).
Tunus 1406/1986, s. 261; ayr ı ca bk . neşreden­
lerin giriş i , s. 5-25; a.m lf., Divan (nşr. Abdu rrahman Yagi ). Bey rut 1409/1989, neşredenin girişi,
s. 9-13; ibn Bessam eş-Şenterini. e?-lal)ire {f
mef:ıii.sini ehli'I-Cezire (nşr. İhsan Abbas). Bey rut 1979, VIII , 597-612; ibnü'I - Kıfti. İnbii.hü'r­
ruuat, ı, 333 -339; ibn Hallikan. Ve{eyat, ll, 8589; Abdurrahman b. Muhammed ed-Debbağ.
Me'alimü'l-iman (nşr. Muhammed MadOr).
Tunus 1978, lll , 186-187, 197; Ticani. Ri/:ıle­
tü't-Ticani (nşr. Hasan Hüsn1 Abdülvehhab).
Tunus 1378/1958, s. 366; Brockelmann. GAL,
1, 374; Suppl., 1, 539; Abdülaziz ei- Meymeni.
İbn Reşil~. Kahire 1343, s. 34-88; a.mlf .. en-f'lüte{min şi'ri İbn Reşik uezemilihi İbn Şer e{, Kahire 1343, s. 134 - 186; a.mlf.. Bu/:ıüş ue ta/:ıki­
kat(nşr. Muhammed ü zeyi rŞems). Bey rut 1995,
ll, 133-187; G. J. H. van Ge lder. Beyond The
Line, Leiden 1982, s. 112-127; Abduh Abdılia­
ziz Kalkile, ei-Belatu'l-edebi li'I-Mu'iz b. Badis,
Riyad 1403/1983, s. 159- 177; AbdürraOf MahICıf. İbn Reşik el-f)ayreuani, Kahire 1983; İhsan
Abbas. Tii.ril)u'n-n akdi'l-edebf 'inde'l-'Arab,
Arnman 1986, s. 5-459; Şazeli BO Yahya, "Şi'ru
İbn Reşi~". f:lauliyyatü'I-Cami'ati 't-Tılnisiyye,
sy. 6, Tunus 1969, s. 61-77;a .m lf .. "1bn Ras_hik",
E/2 (ing ). lll , 903-904; inayetullah Fatihi Nejad.
"İbn Reşik", DMBİ, lll , 586-590 .
!il
ZüLFiKAR TüccAR
İBN REŞI~ el-KUŞEYRİ
(ı.S~' ~) w-11)
ele geçirdi
O yı llarda çok güçlenen Kastilya Kralı VI.
Alfonso, Endülüs'teki bütün müslüman
emirliklerden vergi almaya başlamıştı;
İbn Reş'ik de emirlik tahtına oturun ca ona
hediye gönderdi. Murabıt Hükümdan Yusuf b. Taşfin'in Endülüs'e geçmesinden
önce emirlerin birbirlerine düşmeleri sı­
rasında İbn Reş'ik'in ihanetini bir türlü
affedemeyen İbn Abbad ei-Mu'temid, onu
hıristiyanlarla ittifak içinde olmakla suçlayarak Yusuf b. Taşfin'e şikayet etti. Ancak İbn Reş'i~. Yusuf b. Taşfin'in hakimiyetini benimsernesinin işareti olarak onun
adına hutbe okutup tehlikeden kurtuldu .
Ayrıca Yusuf b. Taşfin ile İbn Abbad eiMu'temid'in VI. Alfonso'ya karşı zafer kazandıkları Zellaka Savaşı'ndan (479/1086)
sonra da Mu'temid'e vergi ödemeyi kabul
etti. Fakat bu durum uzun sürmedi. Yusuf b. Taşfin Belensiye'nin (Va lencia) düş­
mesinin ardından tekrar Endülüs'e gelerek bütün emirleri birlik ve yard ım a
çağırdığında (480/l 087) Mu'temid yine
aynı suçlamaları dile getirdi. Yusuf b .
Taşfin de durumu fakihlere ineeletip İbn
Reş'ik'in suçluluğuna karar verince onu
öldürülmemesi şartıyla Mu'temid'e teslim etti (481/1 088). Bir müddet Lur ka (Larca) ve İşb'iliye'de hapse atılan İbn Reş'i~'in
bundan sonraki hayatı hakkında fazla bir
şey bilinmemekte. bazı kaynaklar Mu'temid tarafından öldürüldüğünü, bazıları
da Murabıtlar'ın işb'iliye'yi aldıkları sırada
(484/ ı 091 ) serbest bırakıldığını rivayet etmektedir (ibnü ' I- Ebbar. ıı . 175) Ebü'I-Aia
İdr'is b. Ezrak başta olmak üzere birçok
şair İbn Reş'i~'i öven şiirler yazmıştır (Makka ri. lll . 573).
İbnü'J - Esir. el-Kamil, IX, 291; Abdülvahid ei-
ei-Mu'cib f1 tell)fşi a/:ıbii.ri'I-Magrib
M. Said el-Uryan}. Kah ire 1383/1963, s. 180182, 192; İbnü'I-Ebbar. ei-Hulletü 's-siyera' (nşr.
Hüseyin MOnis}. Kahire 1985, ll , 123- 124, 134135, 140-146, 175; MakkarL f'le{J:ıuHib, lll ,
572 - 573; Dozy. Spa nish Islam, s. 681-682,
685, 700, 706; Chejne. Muslim Spain, s. 73;
Mahmoud Makki, "The Political History of AlAndalus", The Legacy of Muslim S pa in (ed
Sa lm a Khadra). Leiden 1992, s. 62-63; J . F. P.
Hopkins. "Ib n Ra !illi~", Ef2 (ing.), lll, 904-905;
E. Levi -Provençal, "Mu rsiya", a.e., VII, 633634; Saldullah Karabeg iG. " İbn Reşi~", DMBİ,
lll, 590 .
(nşr.
_j
Hayatının ilk dönemi hakkında bilgi
yoktur. Sadece Bel c Kalesi'nin İş biliye (Sevii la) Abbad'i Emirliği'ne bağlı arnili olduğu bilinmektedir. İbn Abbad ei-Mu'temidAiellah'ın emriyle Mürsiye'ye (Murcia) saldıran Vezir İbn Arnmar ei-Endelüs'i'ye
yardımcı oldu. Ancak şehrin zaptedilerek (471 / 1078) Emir İbn Tahir'in hakimiyetine son verilmesinin ardından İbn
Am mar Tuleytula'ya (Toledo) döndü. Orada bıraktığı İbn Reş'i~ , onun adamlarını
~
ThOMAS
B.
lRVING
İBN REVAHA
(bk. ABDULLAH b. REV AHA).
L
İBN REZIN el-BERBERİ
ilan etti.
Merraküşi.
Mürsiye emiri
L
bağımsızlığını
BİBLİYOGRAFYA :
Ebu Muhammed (Ebu Hafs, Ebu Ca'fer)
Abdurrahman (Abdullah)
b. Reş115 ei-Kuşeyri
(ö . 481/1088'den sonra)
(1081-1088).
şehirden uzaklaştırıp emirliği
ve
_j
L
(bk. REZIN).
_j
İBN REZIN el-İSFAHANİ
(.d~Y' ~3J ~ı)
Ebu Abd iilah Muhammed
b. İsa b. İbrahim
b. Rezin ei-İsfahanl
(ö. 253/867 [?))
L
Kıraat
ve nahiv alimi.
_j
Hayatı hakkında yeterli bilgi yoktur.
Aslen İsfahanlı olup Rey'de doğdu. Babasına nisbetle İbn lsa, ikinci ceddi Rez'in'e
nisbetle İbn Rez'in künyeleriyle ve Teym'i
nisbesiyle anıldı. Temel öğrenimini tamamladıktan sonra kıraat ilmine yöneldi. Meşhur yedi kıraat imarnından Hamza b. Hab'ib'in önde gelen talebesi Süleym
b. lsa'dan ve onun kıraatinin meşhur iki
ravisi Hallad b. Halid ile Halef b. Hişam'­
dan ve Nusayr b. Yusuf er-Razi gibi alimlerden kıraat dersleri aldı. Ayrıca Hamza'nın talebesi Hasan b. Atıyye ei-Kufi'den
de bir hatim indirdi.
K ıra atleri önemli kaynaklarından alarak bu konuda çeşitli rivayetler arasından
tercihler yapabilen İbn Rez'in devrinin
önde gelen kıraat otoritelerinden sayıldı:
nahiv konusunda da dönemin imamları
arasında yerini aldı . Ebu Nuaym Fazı b.
Dükeyn , Kablsa b. Ukbe, İshak b. Süleyman, Amr b. Ebu Seleme, Ubeydullah b.
Musa ve Abdurrahman ed-Deştek'i gibi
isimlerden hadis rivayet etti. Fazi b. Şa­
zan, Muhammed b. Abdürrah'im ei-İsfa­
han'i, Ca'fer b. Abdullah b. Sabbilh, Ebu
Sehl Hamdan b. Merzüban ve daha birçok şahsiyet kıraat konusunda ondan faydalan dı. Ebu Zür'a er-Razi İbn Rez'in hakkında, " Kıraatler konusunda ondan daha
üstününü görmedim" derken Ebu Hatim
er-Razi de hadiste onu sad k olarak nitelendirmiştir. İbn Rez'in 253'te (867) vefat
etti. Ölüm tarihi 240 (854), 241 ve 242
olarak da zikred ilmiştir. Kaynaklarda elCami' fi'l-I:cırd'at, Ki tab fi'l- 'ad ed, Kitab fi cevdzi I:cırd'ati'l-Kur'dn 'ald taril:ci'l-mul]dtaba, Kitdb fi'r-resm adlı
eserleri yazdığı belirtilmektedir.
u
BİBLİYOGRAFYA :
ibn EbO Hatim, ei-Cerf:ı ve't-ta'dil, VIII, 39; EbO
Nuaym. :fikru al).bii.ri İşbahii.n(n şr. S. Dedering),
Le id en 1934, ll , 179-180; Zehebi, Ma'ri{etü '1kurra' (Altı kulaç}. 1, 440-441; a.mlf.. Taril)u '1İslam: sene 251-260, s. 307-308; Safedi. ei-Va{f, IV, 294; ibnü'I-Cezeri. Cayetü 'n-f'lihii.ye, ll,
223-224; SüyCıti, Bugyetü'l-uu'at, 1, 205.
li
MEHMET
ALi SARI
249