Sindirilebilir Ham Protein

1. Enerjice zengin besin maddelerinden
kimyasal enerji kaynağı olarak
yararlanmak.
 2. Besin maddelerinden hücrelerin
makromoleküllerinin yapı taşı olarak
yararlanmak
 3 Biyomolekülleri oluşturmak ya da bu tip
biyomolekülleri parçalamak


Kompleks yapıların basit bileşiklere
dönüşmesi şeklinde ise katabolizma,

Basit bileşiklerden kompleks yapıların
sentezlenmesi anabolizma
Ruminantlarda bütirik asit ß- hidroksi bütirik
aside dönüşür.
 Asetik asit ve ß-HBA karaciğerden sistemik
kan dolaşımına geçerek farklı organ ve
dokularda enerji kaynağı ve yağ asitleri
sentezinde kullanılırlar.
 Propiyonik asit ise glikojenik bir madde
olması nedeniyle karaciğerde glikoza
dönüşür.
 glikoz besin maddeleri metabolizmasında
anahtar role sahiptir.

-Glikoz gliserine dönüşerek yağ
sentezinde kullanılabilir.
 Glikoz çeşitli organ ve dokularda enerji
kaynağı olarak kullanılabilir.
 Glikojene dönüşerek kas ve karaciğerde
yedek glikoz ve enerji kaynağı olarak
depolanabilir.
 Endojen amino asitlerin sentezinde
karbon iskeleti olarak değerlendirilir







Proteinlerin sindirimi sonucu oluşan amino asitler ve kısa
zincirli peptitler
Karaciğerde tekrar protein sentezinde kullanılırlar
Kan dolaşımına geçerek dokuların yıkılması sırasında
meydana gelen amino asitlere karışarak yeni proteinlerin
ve biyolojik olarak önemli olan bazı azotlu maddelerin
sentezine girerler.
Bir kısım amino asitler ise, bunların miktarı protein
fazlalığında ya da eksojen amino asitlerin yeterince
bulunmaması durumunda artar, deamine olarak bir
karbon iskeleti ve amonyağa dönüşürler.
Amonyak karaciğerde üre ya da ürik aside çevrilerek idrar
ile dışarı atılırken karbon iskeletinden metabolizmada enerji
kaynağı olarak yararlanılır.
Karbon iskeletinden yeni amino asitler de sentezlenebilir
Barsaklardan şilomikronlar halinde emilen
trigliseritler ise karaciğerde
 gliserol ve yağ asitlerine dönüştürülür.
 Yağ asitleri enerji üretiminde ya da farklı
organ ve dokularda yeniden yağ
sentezinde kullanılırlar

Enerji = İş yapabilme kabiliyeti
 Bir kalori (cal) bir gram suyun ısısını
14.5°C’ den 15.5°C’ye çıkaran ısı
miktarıdır
 1 cal = 4.184 J
 Endergonik- exergonik reaksiyon


Glikojen, Propiyonik asit (17 mol ATP), bütirik asit (27
mol ATP)ve asetik asit (10 mol ATP)




- Enerji Kaynağı olarak yağlar: Organizmada depo
halde bulunan yağlar lipazların etkisi ile gliserol ve
yağ asitlerine parçalanırlar. Gliserol net enerji kazancı
21 mol ATP dir.
Yağ asitleri ß-oksidasyona girerek her bir
reaksiyonda 2 C atomunu kaybederek 5 mol ATP ve 1
mol AsCoA oluşturur.
Örnek olarak 16 C atomu bulunan Palmitik asidi
alacak olursak toplam 7 reaksiyon sonucunda 35 mol
ATP ve 8 mol AsCoA meydana gelir. Toplam kazanç
129 mol ATP dir.

Amino asitlerine ayrılmış olarak absorbe
edilen proteinler ya da dokuların yıkılması
sonucunda meydana gelen amino
asitler deamine olarak karbon iskeletleri
TCA siklusunun farklı basamaklarında
enerji metabolizmasına katılırlar
Metabolik olaylar yaşam için gerekli vücut
fonksiyonları, dokuların yenilenmesi, süt,
yumurta gibi ürünlerin sentezi, hayvanın
yaptığı iş için enerji oluşumu ile ilişkilidir.
 Bu olayların hepsinde enerjiye ihtiyaç
olduğundan, yemin enerji verme yeteneği
besleyici değerinin bir ölçüsüdür.
 Bir yemin enerji değerinin göstergesi olan
ham enerji bomba kalorimetrede ölçülür

Dışkıdaki enerji değeri tayin edilip ham
enerjiden çıkarılırsa yemin sindirilebilir
enerjisi bulunur.
 Fekal enerji kaybı ham enerji tüketiminin
önemli bir kısmını oluşturur. Sığır ve
koyunlarda kaba yemler için % 40-50,
konsantre yemler için % 20-30 kadar
olabilir





hayvanların idrarları ile ve sindirim kanalından ayrılan
yanıcı gazlarla enerji kaybı söz konusudur.
Bu kayıplar sindirilebilir enerjiden çıkarılırsa yemin
metabolik enerji değeri bulunur.
İdrardaki enerji, protein metabolizması ürünlerinden,
üre, hippurik asit, kreatinin, allantoin gibi azotlu
bileşiklerden, ayrıca glukuronatlar ve sitrik asit gibi
azot içermeyen maddelerden kaynaklanmaktadır.
Rumende oluşan yanıcı gazların hemen hemen
tamamı metandan ibarettir. Metan miktarı yem
tüketimi ile yakından ilgilidir. Örneğin yaşama payı
düzeyinde beslemede ham enerjinin % 8'ini oluşturur
q= ham enerjinin metabolik enerjiye dönüşüm oranı:
 1. Yemin Sindirilme Derecesi: S. derecesini etkileyen
tüm faktörler yemin ME değerini de etkiler
 2. Hayvanın türü: Fermentasyon gazları-metabolik
enerjileri tek mideli hayvanlarda daha yüksektir.
 3. Proteinlerin Kalitesi: Kalite düştükçe idrarla atılacak
üre veya ürik asit miktarı artacağından ME değeri
düşer. 1 g üre ile 23 kj, 1 g ürik asit ile 28 kj enerji dışarı
atılmaktadır.
 4. Rumende metan üretimini azaltan yem katkı
maddeleri yemin ME düzeyini artırır.
 5. Yem tüketimi: Yem tüketiminin fazlalığı yemlerin
rumenden geçiş hızını artırır.
Hayvanlar çevreye ısı yayarak da kaybetmektedirler.
Hatta çevre ısısının etkisinin ortadan kaldırıldığı durumlarda
bile, bir hayvan açlık veya yaşama payı düzeyinde
tutulursa, hayati metabolik aktivitelerinin sonucu çevreye
önemli bir miktarda ısı şeklinde enerji vermektedir.
 Bu iki durumdan birinde hayvana fazla miktarda yem
verilirse ısı üretimi aniden artar, böylece daha fazla yem
daha fazla ısı üretimine yol açar.
 Bu, yemlemeye bağlı ısı artışı, yemin özel dinamik etkisi ya
da yemin sebep olduğu ısı oluşumu şeklinde isimlendirilir.
 Bu ısı artışının başlıca sebebi emilen besin maddelerinin
metabolizması sırasındaki reaksiyonların enerji ihtiyacıdır.
Teorik hesaplamalar karbonhidrat, protein ve yağların
metabolik etkinlik derecelerinin sırayla 0.76, 0.66 ve 0.86
olduğunu göstermektedir.

Yemlerin çiğnenmesi, lokma haline
getirilmesi ve sindirim kanalından geçişi için
enerjiye ihtiyaç vardır.
 İş için kullanılan kimyasal enerji vücut içinde
ısıya dönüştüğünden ısı üretiminde bir artış
olacaktır.
 Ruminantlarda bir miktar ısı da
mikroorganizmaların aktivitesinden
kaynaklanır. Buna fermentasyon ısısı denir,
bu ısı tüketilen ham enerjinin % 5-10'u kadar
olabilir






ME'den ısı artışının çıkarılması yemin net enerji
değerini verir.
NE vücut dokularının ve vücut içinde çeşitli
üretim fonksiyonlarının devam ettirilmesi için
kullanılan enerjidir.
Yaşama payı net enerjisi vücut içinde iş
yapılması için kullanılır ve ısı şeklinde harcanır.
Verim net enerjisine vücutta protein ve yağ
depolanması, süt, yumurta ve yapağıdaki
enerji dahildir.
NE ya vücutta depolanır ya da kimyasal enerji
olarak vücudu terkeder, bunun miktarı ME
kullanımının etkinliğini hesaplamada kullanılır
k = ME’nin kullanım etkinliği ME’nin NE’ye
dönüşüm oranıdır.
 Örneğin bir yemin ME değeri 3000 kcal
ve bunun ancak 1800 kcal'si NE'ye
dönüşebiliyorsa k=1800/3000= 0.60 dır.
 besin maddelerinin kimyasal yapısı,
enerjinin kullanım amacı, rasyonda
değişik yem kaynaklarının kullanılması,
rasyondaki besin maddelerinin dengeli
bir şekilde bulunması

Direk
 İndirekt Kalorimetrik Ölçümlert
kalorimetrik ölçümler (Solunum
katsayısından yararlanarak yapılan
ölçümler, C ve N Dengesi
çalışmalarından yararlanılarak yapılan
ölçümler, Karşılaştırmalı kesim tekniği
 Regresyon Denklemlerinden
Yararlanarak Yemlerin Enerji Yönünden
değerliliklerinin Belirlenmesi


MEr = 15.2SHP + 34.2SHY + 12.8SHS + 15.9SNsuzÖM






MEr : ruminantlar için ME (kJ/kg)
SHP : sindirilebilir ham protein
SHY : sindirilebilir ham yağ
SHS : sindirilebilir ham selüloz
SNsuzÖM : sindirilebilir azotsuz öz madde


ME'nin başka basit bir tayini, kompozisyonu bilinmeyen yem
karmalarında uygulanabilir, gaz testi kullanılır, hesaplamada HP ve HY
içerikleri de kullanılır.


MEr = 146Gb + 7HP + 22.4HY + 1242 (kJ,g/kg KM,ml)




Gb : 200 mg KM'den 24 saatte üretilen gaz
HP : yemin KM'deki ham protein içeriği
HY : yemin KM'deki ham yağ içeriği

Dünya Kanatlı Bilimi Birliği tarafından aşağıdaki eşitlik benimsenmiştir.


MEt = 15.47HP + 34.24HY + 16.7HS + 13.04şeker (MJ, kg)


İngiltere’de yemlerin ham besin madde miktarlarından
yararlanılarak karma yemlerde aşağıdaki formüllerin kullanılabileceği
bildirilmektedir.


Kanatlılar için ME, MJ/kg


ME= 0.034 HY + 0.0165 HP + 0.0172 Nişasta + 0.0158 Şeker


Ruminantlar için ME, MJ/kg


ME : 11.78 + 0.00654 HP + 0.000665 HY2
0.0118 HK
- 0.00414 HY x HS -





Güvenilir, pratik ve kontrol edilebilir
Çabuk cevap alınabilen laboratuar analizleri ile
sonuç alınabilmel
Verime göre enerjinin kullanım etkinliği değiştiği
için hayvanın verimi dikkate alınmalı
Yem maddesinin formu ve kompozisyonuna
göre değerlendirmenin değişeceği göz önünde
tutulmalı
Ülkemizde yeni kabul edilen yeni yem
yönetmenliğine göre hem ruminantlar hem de
kanatlılar için geçerli olan sistem Metabolik
Enerji'dir
NB = (0.94SHP + 2.41 SHY + SHS +
SNsuzÖM)* Yemin değerlilik derecesi
 kaba yemler için,
 NB = (0.94SHP + 1.91 SHY + SHS +
SNsuzÖM) - 0.58HS
 TDN = SHP + 2.25SHY + SHS + SNsuz ÖM
(g/kg)





Ham Protein:
Kjeldahl metodu ile N analizi yapılır ve çıkan sonuç
6.25 faktörü ile çarpılarak ham protein miktarı tespit
edilir.
Bu yolla bulunan ham protein değerinde iki yönde
yanılgı olabilir. Bunlardan ilki yemlerdeki azotun
tamamı protein tabiatında olmayabilir. NPN tane
yemlerdeki proteinlerin % 5'i, yaprak ve saplarda %
10-20, yumru yemlerde ise % 60-70 kadar çıkan
oranlarda NPN bulunabilir.
Diğeri ise 6.25 faktörü bütün yemler için geçerli
olmayışıdır. Bazı yemlerde bu oran daha düşüktür.
Örneğin pamuk tohumu proteininde % 18.9 oranında
N bulunmaktadır ve faktör 100/18.9 = 5.30 dur.
Proteinin sindirilme derecesi hakkında bir
bilgi vermez
 Proteinin kalitesi hakkında bilgi vermez
 Proteinlerin rumendeki akıbeti hakkında
bilgi vermez

Gerçek Protein
 Sindirilebilir Ham Protein
 Rumende yıkılmayan Protein (By-pass
protein
 Metabolik Protein

Rumende yıkılmayan Protein (By-pass protein): Yem
proteinlerinin önemli bir kısmının rumende yıkılması arzu
edilir çünkü rumen mikroorganizmalarının aktivitesi ve
mikrobiyal protein sentezi için mutlaka protein, amino asit
ve/veya amonyağa dönüşebilen NPN gibi azot
kaynaklarına ihtiyaç vardır.
 Yem proteinlerinin bir kısmının da rumende
mikroorganizmalarca yıkımlanmaması (parçalanmaması)
istenir.
 Rumen mikroorganizmaları tarafından sentezlenen
mikrobiyal protein nitelik ve nicelik bakımından hayvanların
ihtiyacını tam olarak karşılamayabilir.
 Rumenden yıkımlanmadan geçen proteinlerin büyük bir
bölümünün alt sindirim organlarında sindirilerek amino asit
şeklinde absorbe edilerek protein ihtiyacının
karşılanmasında bir kaynak olarak kullanılır.




Metabolik Protein: Bağırsaklardan absorbe
edilerek metabolizmaya dahil edilen protein
miktarına metabolik protein adı verilir.
Mikrobiyal ve yem kaynaklı sindirilebilir
proteinlerin toplamıdır.
Metabolik protein miktarı yem proteinindeki
NPN oranına, proteinlerin rumende
yıkılabilirliğine ve rumende kolay yıkılabilir
karbonhidrat kaynaklarının yeterince bulunması
gibi mikrobiyal fermentasyonu etkileyerek
mikrobiyal protein sentezini artıran faktörlere
bağlı olarak değişmektedir
Esansiyel Amino Asit İndexi
 Kimyasal Metotlar
 Biyolojik denemeler
 Mikrobiyolojik denemeler
 Proteinin Etkinlik Derecesi (PER)
 Gross Protein Değeri (GPD )
 Biyolojik Değerlilik (BD)




Biyolojik Değerlilik (BD)= Proteinlerin değerliliğini
belirten sistemler içerisinde en yaygın şekilde
kullanılanıdır. Kısaca vücutta tutulan azotun
sindirilen azota oranı olarak ifade edilir. Bir
protein kaynağı ne kadar kaliteli ise yapısında
bulunan amino asitlerin protein sentezine
girerek vücutta tutulma oranı o derece fazla
olacak ve bu durumda idrarla atılan N miktarı
azalacaktır. Bu prensipten hareket ederek
hayvana verilen yemdeki azot ile hayvanın dışkı
ve idrar ile attığı azot belirlenir ve aşağıdaki
formül kullanılarak Biyolojik değerlilik hesaplanır.
BD,% = (Yemle Alınan N -( Dışkı ve İdrar ile
Atılan N )/ Yemle Alınan N - Dışkı ile Atılan N )x
100