bolet-mantari

Çörek mantarı , Bolet mantarı , Ayı Mantarı olarak da bilinen mantarın latince adı Boletus Edulis dir.
Çörek mantarı (Boletus edulis), Boletaceae familyasındandır.Bolet latincede “üstün mantar”, edulis te
“yenebilen” anlamındadır. En beğenilen mantarlardan biridir. Özellikle Fransa mutfağında çok
kullanılmaktadır.
BİYOLOJİSİ
Şapka:
10-20 cm büyüklükte, bazan biraz daha geniştir. Yarım küre şeklinde, daha sonra tümsek, nihayet
yayvandır. İyi pişmiş, kabarmış çöreğe benzer. Kenarı başlangıçta içeri kıvrıktır. Şapkanın zarı düzgün
değil, çıplak ve kurudur. Islak olduğu zaman parlar ve hafif yapışkandır. Rengi çok değişken, kestane
kahverengisi veya soluk olabilir. Kenarının rengi hafifçe daha açık olur:
Borucuklar:
Sıkı bir şekilde yanyana yer alırlar. Sapa boyları kısalarak bağlanırlar, uzun ve incedirler. Önce boz beyaz
daha sonra yeşilimsi sarı, zeytin yeşili rengindedir. şapkadan kolayca ayrılabilirler.
Delikçikler:
Küçük ve yuvarlaktır. Önce kirli beyaz, daha sonra sarımtırak, nihayet yeşilimtırak sarıdır.
Sap:
Kuvvetli ve katıdır, Çoğunlukla ortada veya aşağıda şişkindir. Gençken dip tarafında şişkin olup
daha sonra kalınlık bakımından muntazam olur. 15-20 cm kadar boyda, 3-4 cm kadar kalınlıkta olabilir.
Renk bakımından önce beyaz açık bozdur, sonra esmer kahverengiye döner. Yukarı kısmı, ince,
belirsiz beyaz soluk renkli damarlı ağ gibi görünüşe sahiptir, bazan bütün yüzeyi böyledir.
Etli Kısım:
Gençken sert, beyazımtırak, olgun numunelerde yumuşak, sünger gibi sarımtıraktır. Şapkada dış zarın
altına gelen kısımda esmerimtıraktır.
Spor İzi:
Sarıdır.
Yetişme Yeri ve Zamanı
Hazirandan Ağustosa ve Eylülden Kasıma kadar yapraklı ağaçlardan meşe, huş, bilhassa kayın, iğne
yapraklılardan çam, bilhassa genç ladin meşçereleri altında ve çevresinde, oldukça asit karakterde
topraklarda, ormandaki yol kenarlarında, orman sınırı boyunca, yaprak çürüntüsü üzerinde
ekseriyetle çok sayıda bazan tek tek görülür. Hoş kokusu ve fındık gibi, mulayim, hoş ve lezzetli tadı ile
yenilebilen en iyi mantarlardan biridir. Kurutularak veya yağ içinde saklanabilir.
Bolet Mantarı akşam hava karardığında büyüme sürecine girer ve sabah güneş doğduğunda büyümesi
durur. Bu mantar ortalama sekiz saatte büyür, bu gün kesim yapılan yerde yarın sabah tekrar
yetişir. Boletlerin büyümesinde Ay’ın etkisi büyüktür. Ay’ın ilk ay döneminde başlarlar büyümeye,
dolunayda en büyük hallerine gelirler.
Mantar toplarken dikkat edilmesi gereken önemli kurallar:
• Güzel kokmaları ve lezzetli görünmeleri durumunda bile türünü belirleyemediğiniz
mantarlara kesinlikle toplanmamalıdır.
belirleyemediğiniz mantarları eve gittiğinizde yenilebilir olup olmadıklarını
belirlemek için incelemek üzere toplamak isterseniz, lütfen kökleyip alın. Türünü belirleyebildiğiniz
mantarları köklemekle sapından kesmeniz arasında fark yoktur.
• Türünü
• Yaşlı veya çok küçük mantarları ya da hayvanlar tarafından dişlenmiş veya toprağından sökülmüş
mantarlar toplanmaz.
• Hızlı bozuldukları için mantarlar toplandığı gün yenmelidir.
• Mantarlar kesinlikle çiğken yenmemelidir.
Bolet mantarları çiğ yenmemelidir. Zehirli olup, ishale, mide bulantısına ve
kusmaya neden olur.
Mantarın kanser tedavisindeki rolü
Ağaç kökü ya da kuru dallar üzerinde üreyen mantarlar, vücudumuzu tehdit eden bakteri ve virüsleri
yutuyor. İçeriğindeki kanser karşıtı maddeler ise ömrü uzatıyor.
Kanser tedavilerinde etkin rol oynayan tıbbi mantarlar, bağışıklık sistemimize destek olarak
vücudumuza temel bir katkıda bulunurlar. Harvard Üniversitesi'ndeki araştırmacılar, 1980'lerde tıbbi
mantarların hücre duvarındaki 'polisakkarid' bileşeninin bağışıklık artırıcı özelliklerini gözlemişlerdir.
Yenilebilir Mantarların Beslenmedeki Rolü
Yenebilir mantarların % 90'ı sudur. Bunlarda şeker ve yağ az bulunur. Bu sebeple diyet yemekler
içerisinde mantarın özel bir yeri vardır. Dengeli beslenme açısından gerekli, kolay sindirilebilen
proteinler, vitaminler ve minerallerce de zengindir. 100 g taze mantar, ancak 20-40 kalori
vermektedir. Bu durum zayıflamak isteyenler için mantarları ideal bir gıda niteliğine sokmaktadır.
Mantarlar, yağ ve karbonhidrat miktarı çok düşük olduğundan, kalb ve damar hastalarına tavsiye
edilir.
Mantarların protein miktarı, çeşidine göre değişmekle birlikte, ortalama 100 g mantarda 3-8 g'dır. Bu
değer aynı miktar sütteki protein miktarıyla eşdeğerdir. Bu proteinlerin ortalama % 70'i hazmedilebilir
niteliktedir. Böylece 100 g mantarın yaklaşık 2-5 gramı protein olarak vücuda alınır. Mantarlardan
alınan proteinler vücutta depolanmaz, günlük harcanır.
Hayvanî gıdalarda ortalama % 8-15 arasında protein bulunmaktadır. Bu proteinlerin ortalama
% 30-40'ı sindirilir; yani 100 g hayvanî gıdadan alınan protein miktarı, yaklaşık 3-8 g kadardır. Bu
proteinlerin fazlası vücutta depolanarak damar çeperinde birikir. Bu durum bilhassa erkeklerde
görülen kalb-damar hastalıklarının sebeplerinden biridir. Kalb ve damar hastalığı olan kişiler için
hayvanî gıdaların normalden fazla alınması mahzurludur. Mantarlardaki protein, vücutta birikmediği
için tercih sebebidir. Ayrıca, mantarlardaki proteinlerde insanların beslenmesi için gerekli birçok
aminoasit bulunmaktadır.
Şapkalı mantar türleri, B1 (thiamin), B2 (riboflavin), B3 (pantotenik asit), B5 (nikotinik asit), B7 (biothin)
ve C (askorbik asit) vitamini yönünden zengin bir besindir. Ayrıca bunlar folik asit bakımından da
zengin olduğundan kansızlık tedavisinde kullanılabilir. Mantarlar potasyum, fosfor, kalsiyum, demir ve
bakır yönünden de oldukça zengindir.
Ekonomik Durum
Tür ayırmadan genel olarak mantarların ihracat rakamlarına baktığımızda, 2007 yılında 99.000$
olan ihracat rakamları 2011 yılında 325.000$’a kadar çıkmıştır. Kıbrıs, Avustralya, Fransa, Irak en çok
ihracatın yapıldığı ülkelerdir.