fadime yeşil 10-f 910


Ülkemizdeki nüfusun sayısı ve nüfusla ilgili veriler yapılan nüfus sayımları ile elde edilir.
Bu sayımlar sonucunda, toplam nüfus, nüfusun yaş gruplarına ve cinsiyete göre dağılımı,
okur yazar oranı, eğitilmiş nüfus durumu, işsiz sayısı, çalışan nüfusun iş kollarına göre
dağılımı, köy ve kent nüfus sayıları belirlenir.


Türkiye’de ilk düzenli nüfus sayımı 1927’de, ikinci nüfus sayımı ise 1935’te yapılmıştır. Daha
sonra 5 ve 0 ile biten yıllarda nüfus sayımı yinelenmiştir. En son nüfus sayımı 1990’da
yapılmış ve daha sonraki sayımların 10 yılda bir yapılması kararlaştırılmıştır.


Yıllara Göre Nüfus Sayımları ve Sonuçları






1927-1990 yılları arasında Türkiye nüfusu 43 milyon kişi artmıştır.
En düşük nüfus artış hızı (% 10,5). 1940-1945 arası dönemde görülür. Bu durumun nedeni
II. Dünya savaşı koşullarıdır.
Nüfus artış hızının en fazla olduğu dönem 1955-1960 arasıdır. Nedeni sağlık hizmetlerinin
yaygınlaşması ve yanlış nüfus politikalarıdır.
1960-1965 arası dönemde bir önceki döneme göre nüfus artışında azalma görülür.
Nedeni yurt dışına yapılan işçi göçleridir.
1985’ten itibaren nüfus artış hızında sürekli olarak azalma görülür.








Türkiye’de Nüfus Dağılışı
Türkiye’de nüfusun dağılımında, iklim, yer şekilleri, ulaşım, tarım
olanakları, endüstri, madenler gibi doğal ve ekonomik koşulların
etkisi vardır. Bu koşulların elverişli olduğu yerler sık nüfuslanmıştır.
Arazinin dağlık ve engebeli olduğu, tarım alanlarının az
bulunduğu, önemli yolların uzağında kalan, endüstri ve ticaretin
gelişmediği yerler ise seyrek nüfuslanmıştır.
Türkiye’de Nüfus Yoğunluğu
Belli bir alanda yaşayan nüfusun o alanın yüzölçümüne
oranıdır. Kişi/km2 olarak gösterilir. Nüfus yoğunluğu 3 farklı
biçimde ifade edilir.


Aritmetik Nüfus Yoğunluğu

Bir bölgenin veya ülkenin toplam nüfusunun bölgenin yüzölçümüne bölünmesiyle elde edilen nüfus
yoğunluğudur.
Toplam Nüfus
Aritmetik Nüfus Yoğunluğu = Yüzölçümü





formülü ile hesaplanır.
Ülkemizde 1990 yılı sayımına göre km2’ye 73 kişi düşer. Alanın genişliğine ve nüfusun fazlalığına göre
değişen aritmetik nüfus yoğunluğu illere ve bölgelere göre farklılık gösterir.




İllere Göre Nüfus Yoğunluğu
Aritmetik nüfus yoğunluğu en fazla olan ilimiz İstanbul, en az olan ilimiz Gümüşhane’dir. İllerin nüfus
yoğunlukları turizme ve tarımsal faaliyete bağlı olarak mevsime göre değişir. Örneğin yaz mevsiminde
Antalya’nın nüfusu turizm nedeniyle artarken, Adana’nın nüfusu Çukurova’ya çalışmak için gelen işçiler
nedeniyle artmaktadır.



Bölgelere Göre Nüfus Yoğunluğu

Aritmetik nüfus yoğunluğu en fazla olan bölgemiz iş olanaklarının fazla olduğu Marmara, en az olan
bölgemiz ise doğal ve ekonomik koşulların olumsuzluğu nedeniyle Doğu Anadolu’dur. Ayrıca bölgenin
yüzölçümünün geniş olması da nüfus yoğunluğunun az olmasında etkilidir.

Tarımsal Nüfus Yoğunluğu






Tarımsal nüfus yoğunluğu, tarımla geçinen nüfusun tarım alanları yüzölçümüne
bölünmesiyle elde edilen nüfus yoğunluğudur.
Kırsal Nüfus
Tarımsal Nüfus Yoğunluğu = Tarım Alanları
formülü ile hesaplanır.
Tarım alanlarının az, sulama olanakları ve yağışların fazla olduğu yerlerde tarımsal nüfus
yoğunluğu fazladır. Örneğin Doğu Karadeniz kıyıları ile Doğu Anadolu’da tarımsal
yoğunluk 500 kişiyi bulurken, tarım arazisinin geniş olduğu İç ve Güneydoğu Anadolu ile
endüstrileşme ve kentleşme oranının yüksek olduğu Marmara’da çok azdır.


Fizyolojik Nüfus Yoğunluğu







Bir ülkenin toplam nüfusunun tarım alanları yüzölçümüne bölünmesiyle elde edilen nüfus
yoğunluğudur.
Toplam Nüfus
Fizyolojik Yoğunluk = Tarım Alanları
formülü ile hesaplanır.
Ülkemizde 1990 yılı sayımına göre km2’ye 197 kişi düşer. Ancak bu yoğunluk nüfusun
tamamını tarımlı geçiniyor kabul ettiği için sonuçları güvenilir değildir.




Türkiye’de yerleşmeler ekonomik etkinliğe bağlı olarak ikiye
ayrılır.
Sürekli Yerleşmeler
Geçici Yerleşmeler



Sürekli Yerleşmeler

Türkiye’de sürekli yerleşmeler ekonomik etkinliklerine ve
idari yapılarına göre gruplandırılır.


Kent Yerleşmeleri
 Kır Yerleşmeleri


Kent Yerleşmeleri




Nüfusu 10.000’in üzerinde olan, kaymakam veya vali tarafından yönetilen, iş bölümünün
belirgin, tüketici nüfusun fazla, ekonomik faaliyetin endüstri, ticaret, turizm vb. olduğu
yerleşim merkezleridir. Kentler, iş olanaklarının daha fazla olması nedeniyle, kırsal
kesimden sürekli göç alarak büyümektedir. Buna bağlı olarak Türkiye’de hızlı bir
kentleşme süreci devam etmektedir. 1990 nüfus sayımına göre toplam nüfusun 33,8
milyonu (% 59,1) kentlerde yaşamaktadır.
Kır Yerleşmeleri
Nüfusu 2000’den az olan, muhtar tarafından yönetilen, üretici nüfusun fazla olduğu, iş
bölümünün belirgin olmadığı, ekonomik faaliyetin tarım ve hayvancılığa dayalı olduğu,
konutlarda yapı malzemesinin doğadan temin edildiği yerleşmelerdir. Yerleşmeler
arazinin yapısı ve su kaynaklarının özelliğine göre ikiye ayrılır.



Toplu Kır Yerleşmeleri
Dağınık Kır Yerleşmeleri


Toplu Kır Yerleşmeleri


Evlerin birbirine çok yakın olduğu kır yerleşmeleridir. Bu tür yerleşmelerde iklim koşulları
belirleyici olmuştur. Yerleşim birimleri su kaynaklarının çevresinde toplanmıştır. İç Anadolu,
Güneydoğu Anadolu ve Doğu Anadolu bölgelerinde yaygın olarak görülür.

Dağınık Kır Yerleşmeleri


Evler arasında uzaklığın fazla olduğu, geniş bir alana yayılan kır
yerleşmeleridir. Bu tür yerleşmelerde arazinin engebelik durumu tarım
topraklarının küçük, parçalı ve dağınık olması belirleyici olmuştur.
Yağışların ve su kaynaklarının bol olması dağınık yerleşmeyi
kolaylaştırmıştır. Karadeniz Bölgesi’nde dağınık yerleşme yaygındır.


Geçici Yerleşmeler


Ülkemizde kır yerleşmelerinin, ekonomik açıdan tamamlayıcısı
olarak gelişmiş, ekonomik faaliyetin tarım ve hayvancılığa dayalı
olduğu yerleşmelerdir. Yayla, mezra, oba, kom, ağıl gibi adlar verilen
geçici yerleşmeler Doğu Anadolu ve Güneydoğu Anadolu bölgelerinde
yaygın olarak görülür. Ayrıca mevsimlik olarak konaklamak amacıyla
gidilen yazlık siteler, dağ ve bağ evleri de geçici yerleşmelerdir.


















NÜFUS VE YERLEŞMENİN DAĞILIŞINI ETKİLEYEN FAKTÖRLER
A-DOĞAL FAKTÖRLER(FİZİKİ)
1-Yeryüzü Şekilleri:
a)Dağların Uzanışı
b)Eğim
c)Bakı
d)Yükselti
2-İklim:
a)Yağış
b)Sıcaklık
3-Su Kaynakları
4-Kara ve Denizlerin Dağılışı
5-Jeolojik Yapı ve Toprak Çeşitleri
6-Bitki Örtüsü
B-BEŞERİ FAKTÖRLER
1-Bilim ve Teknolojideki Gelişmeler
2-İç ve Dış Göçler
3-Ulaşım