METABOLİK SENDROM,HİPERTANSİYON

METABOLİK SENDROM
Sendrom X; İnsülin
Dismetabolik Sendrom;
Rezistans
Sendromu;
Metabolik Sendrom Nedir?
Metabolik sendrom 20 yıl öncesine kadar görülmeyen ancak son
20 yılda hazır gıda tüketiminin artması, rafine yiyeceklerin,
hayvansal gıdaların aşırı tüketimi sonucunda her 6 kişiden
birini ilgilendiren metabolizma bozukluğudur.
Çocuklarda giderek daha sık görülmektedir.
Metabolizma, vücudun çalışma sistemidir. Gıdaların alınması,
işlenmesi ve enerjiye çevrilmesi ile vücudun düzgün
çalışmasını sağlayan sistemdir.
Metabolik sendrom bir hastalık değildir, vücut metabolizmasını
bozan aksaklıklar topluluğudur.
Metabolik sendrom tablosunu oluşturan aksaklıklar:
Gizli şeker( glikoz intoleransı),
Obezite,
Yüksek tansiyon ve
Yüksek trigliserid ve
Düşük HDL kolesterol ( iyi kolesterol) dür.
Metabolik sendrom tanısı nasıl konur?
Metabolik sendrom tanı kriterleri
Metabolik sendromun sebebi tam olarak bilinmemektedir, ancak
yüksek şekerli gıdalar, rafine yiyeceklerin metabolik sendroma
neden oldukları bilinmektedir. Genetik faktörler ve yaşam
tarzı metabolik sendromun ortaya çıkışını etkileyen önemli
faktörlerdir.
Metabolik sendromun araştırılması, erken teşhisi ve tedavi
edilmesi buna bağlı hastalıkların önlenmesinde çok önemlidir.
Metabolik sendroma bağlı olarak ortaya çıkan hastalıklar:
Tip 2 diyabet ( şeker hastalığı ),
Kalp hastalıkları,
Kalp krizi,
Kardiyovasküler hastalıklar ;
Beyin kanaması,
İnme,
Felç dir.
Metabolik
nelerdir?
sendrom
riskini
arttıran
sebepler
Metabolik sendrom gelişmesini etkileyen en önemli faktör yaşam
tarzı ve genetik meyil dir. Yaşam tarzı içinde alınan kalori
miktarı ve egzersiz arasındaki denge önemlidir. Özellikle
yüksek kalorili gıdalar, rafine yiyecekler ( şeker, un ve yağ)
metabolik sendrom
faktörlerdir.
gelişmesine
neden
olan
en
önemli
Yaş: Çocuklarda giderek artmaktadır. Batı toplumlarında
60 yaş üstü insanların neredeyse % 40 ında metabolik
sendrom görülmektedir.
Irk: metabolik sendrom kadınlarda daha sık ortaya
çıkmaktadır,
Sosyoekonomik durum: alt gelir guruplarında daha sık
ortaya çıkar,
Obezite: şişmanlık metabolik sendroma zemin hazırlayan
en önemli faktördür. Özellikle göbek etrafında yer alan
kilolar çok tehlikelidir.
Genetik yapı: ailede metabolik sendrom olması sizde de
ortaya çıkma şansını çok arttırır. Ailede yada sizde :
Tip 2 diyabet,
Yüksek tansiyon,
Yüksek kolesterol,
Koroner kalp hastalıkları,
Polikistik over sendromu varlığı
metabolik
sendrom gelişme riskini arttırır.
Az fiziksel aktivite,
Kötü beslenme:
Yüksek kalorili,
o Çok şekerli,
Doymuş yağ içeren,
Unlu,
Az lifli gıdalar
Gazlı içecekler,
Sigara içmek metabolik sendrom gelişme riskini çok
arttırır,
Metabolik sendrom belirtileri nelerdir?
Metabolik sendrom bir hastalık değil vücut metabolizmasını
bozan aksaklıklar topluluğudur. Bu nedenle altta yatan
aksaklıklara bağlı birçok şikayete neden olabilir. Altta yatan
bulguların çoğu testler ile ortaya çıkarılabildiği için
düzenli aralıklarla CHECK – UP yapılması çok önemlidir.
Obezite: özellikle karın etrafı ve göğüste aşırı
yağlanma sonucu ortaya çıkan en sık şikayet horlamadır,
ayrıca:
Horlama,
Uyku apnesi,
Eklem ve sırta ağrıları,
Reflu ve buna bağlı yanma,
Çabuk yorulma,
Nefes darlığı,
Egzersiz kapasitesinde azalma,
Göğüs ağrısı,
Diyabet ve buna bağlı şikayetler:
Sık idrara çıkma,
Sık susama,
Kilo alma yada kilo kaybı,
Görme bozuklukları,
Yüksek kolesterole bağlı şikayetler:
Hipertansiyon,
Kardiyovasküler olaylar;
Kalp krizi,
Serebro vasküler olaylar
İnme,
Beyin kanaması,
Metabolik sendrom nasıl teşhis edilir?
Hastanın şikayetleri ve muayene bulguları metabolik sendrom
teşhisinde yardımcı olur. Teşhisi destekleyecek metabolik
bulgular ise laboratuar testleri ile gösterilir.
Metabolik sendrom teşhis kriterleri:
Aşağıda sıralanan 5 kriterden 3ü nün bulunması metabolik
sendrom teşhisi koydurur.
1- Obezite özellikle karın çevresinde yağ birikimi ( Santral
Obezite ):
a. Göbek etrafında yağ brikimi ile karakterize şişmanlıktır.
İç organlarda yağlanma olduğunu gösterir. Metabolizmanın
aksadığını gösterir.
b. Kadınlarda göbek çevresinin 89 cm
c. Erkeklerde göbek çevresinin 102 cm den fazla olması santral
obezitedir.
2- Glikoz intoleransı veya İnsülin direnci:
Açlık kan şekerinin 100 mg/dL nin üzerinde olmasıdır.
Vücudun besinlerden alınan şekeri hızlı şekilde yerine
yerleştiremediğini, İnsülin miktarında azlık yada direnç
gelişmeye başladığını gösterir.
(Avrupa ve Amerika da kan şekeri sınır değeri 100 mg/dL,
ülkemizde kan şekeri sınır değeri 110 mg / dL dir).
3- Yüksek Tansiyon:
Tansiyonun 130 / 85 in üstünde olmasıdır.
4- Yüksek Trigliserid :
Trigliserid kan yağlarının bir çeşididir. Açık trigliserid
değerinin 150mg/dL olması metabolik sendrom için 5 kriterden
biridir.
5- İyi kolesterol ün düşük olması ( düşük HDL kolesterol ):
HDL ( High Density Lipoprotein : HDL) bir kan kolesterolüdür
ve vücudu korur. Vücuttaki kolesterolü sökerek karaciğere
götürür. Koruyucu kolesterol, iyi kolesterol de denir. Düşük
olması tansiyon, kalp ve damar hastalıklarına meyili arttırır.
a- Erkeklerde 40 mg / dL
b- Kadınlarda 50 mg/ dL altında olması metabolik sendromun 5
kriterinden birisidir.
Yukarıda sayılan 5 kriterden 3 ünün bulunması metabolik
sendrom teşhisi koydurur. Basitçe muayenehanede kilo ölçümü,
kilo boy oranı ile BMI ( Body Mass İndeks hesaplanması),
tansiyon ölçümü ile temel kriterler tespit edilebilir. Ayrıca
basit laboratuar testleri ile kan şekeri, trigliserid ve HDL
kolesterol ölçümü tanı koymak için yeterli olur.
Metabolik sendromda laboratuar testleri:
A- GLUKOZ (Kan şekeri ) TESTLERİ :
Kan şekerinin normal limitler içinde olup olmadığının kontrolü
için yapılan testlerdir. Şeker metabolizmasının göstermek için
basit kan tahlilleri yapılır:
a- AÇLIK KAN ŞEKERİ:
Bir gece açlıktan
sonra
sabah
bakılan
kan
şekeridir.
Metabolizmanın kan şekerini iyi kontrol edip edemediğini
gösteren en basit testtir.
b- TOKLUK KAN ŞEKERİ:
Açlık kan şekeri ile birlikte değerlendirilir. Yemekten iki
saat sonra bakılan kan şekeridir. Metabolizmanın besinlerle
alınan glikozu nasıl kullandığına bakılır. Çok değerli bir
testtir.
c- ŞEKER YÜKLEME TESTİ ( OGT T ):
Bir miktara şeker verilerek metabolizmanın nasıl davrandığına
bakılır. Çok değerli bir testtir. Açken verilen belli miktar
şekerden sonra yarım saatte bir kan alınarak kan şekerine
bakılır. Metabolizmanın değerlendirilir.
B- KOLESTEROL TESTLERİ:
Lipid profili de denir. Kan yağlarının en önemli kısımlarından
olan kolesterol değerlerini gösterir. Açken bakılmalıdır.
Lipid profili şu testlerden oluşur:
TOTAL KOLESTEROL
HDL KOLESTEROL ( İYİ KOLESTEROL ) vücuttaki kolesterolü
sökerek karaciğere götürüp atar,
LDL KOLESTEROL ( KÖTÜ KOLESTEROL ) kolesterolü damara
yapıştırır damar sertliği ve hipertansiyon yapar, damar
tıkanması yapar,
VLDL KOLESTEROL.
Metabolik sendromlu
hastalıklar görülür?
kişilerde
en
sık
hangi
Metabolik sendrom şeker ve yağ metabolizması bozuklukları ile
seyreden bozukluklar topluluğudur ve aşağıdaki hastalıklar sık
görülür:
Tip 2 Diyabet,
Koroner kalp hastalıkları,
Kalp krizi
Kalp yetmezliği,
Felç: Beyin damarlarında tıkanmalara bağlı olarak
ortaya çıkar,
Periferik arter hastalıkları:
Polikistik over sendromu ( İnsülin ve kan şekeri
metabolizmasını bozarak metabolik sendroma yol açar),
Uyku apnesi,
Akut pankreatit,
Karaciğer yağlanması,
Kronik böbrek hastalıkları ( diyabet, böbrek
damarlarında tıkanma ve hipertansiyon nedeniyle).
Metabolik sendrom nasıl tedavi edilir?
Metabolik sendrom bir hastalık değil arızalar topluluğu
olduğundan önemli olan arızaların takibi ve zamanında
müdahaledir.
Düzenli kilo takibi,
Düzenli Check Up testleri ile kan şekeri ve kolesterol
takibi,
Tansiyon takibi,
Göbek çevresi ölçüsünün takip edilmesi metabolik
sendrom tehlikelerinden korunmanın ilk basamağıdır.
Metabolik sendromdan ancak
kaçılabilir. Bu amaçla:
bu
koşullar
düzeltilerek
Hayat tarzını değiştirmek;
Daha aktif yaşamak;
Aktivite ve spora zaman ayırmak;
Dengeli beslenmek,
Doymuş yağlardan, aşırı hayvansal gıdalardan,
rafine gıdalardan uzak durmak;
Kilo vermek,
İdeal kilonuza ulaşmak için bir programa katılın,
Yavaş ve kararlı şekilde kilo verin, kısa zamanda
verilen kilolar kalıcı başarı sağlamaz,
Yeme alışkanlığınız değiştirin.
İlaçlar ( metabolizmanın işini kolaylaştıran ilaçlar);
Kan şekerini kontrol altında tutmak için
metformin içeren ilaçlar;
Kan yağlarını dengelemek amacıyla kolesterol
düşürücü ilaçlar kullanılabilir,
Cerrahi
Tıkalı damarları açmak için,
Obezite
tedavisinde
alternatif
olarak
kullanılabilir.
Yeme alışkanlığını değiştirmek ve sağlıklı beslenme ipuçları:
Öğünlerinizde meyve ve sebze daha fazla yer alsın,
Bol lifli gıdalara yer verin,
Hayvansal gıdayı azaltın,
Kızartma yerine haşlama, ızgara yada fırında pişirmeyi
tercih edin,
Atıştırmalıkları kaldırın,
Akşam yemeğinden sonra atıştırma maya dikkat edin,
Rafine edilmiş gıdalardan ( un, şeker, yağ) uzak
durmaya çalışın,
Sodalı içecekler kullanmayın,
Hazır meyve suları kullanmayın,
Şekerli gıdalardan uzak durun.
Kan yağlarını ve metabolik
arttıran ilaçlar nelerdir?
sendrom
riskini
Bazı ilaçlar kan yağlarını arttırır metabolik sendroma zemin
hazırlar, özellikle estrojen içeren ilaçlar ve doğum kontrol
hapları bu ilaçların başında gelir.
Östrojen içeren ilaçlar,
Steroidli ilaçlar,
Beta blokerler,
Tiazid gurubu idrar söktürücü ilaçlar,
Retinoidler ( sivilce ve cilt hastalıklarında
kullanılır) metabolik sendrom riskini arttırır.
Metabolik sendrom’u
elinizdedir.
Doktorunuza danışın.
hastalığa
dönüşmeden
durdurmak
Referanslar:
1. American Heart Association
http://www.americanheart.org/
2. National Institute of Diabetes & Digestive & Kidney
Diseases
http://www.niddk.nih.gov/
3. Canadian Cardiovascular Society
http://www.ccs.ca/home/index_e.aspx/
4. Canadian Diabetes Association
http://www.diabetes.ca/
5. Batsis JA, Romero-Corral A, Collazo-Clavell ML, et al.
Effect of bariatric surgery on the metabolic syndrome: a
population-based, long-term controlled study. Mayo Clin Proc .
2008 Aug;83(8):897-907.
6. Cornier MA, Dabelea D, Hernandez TL, et al. The metabolic
syndrome. Endocr Rev . 2008;29:777-822.
7. Deen D. Metabolic syndrome: time for action. Am Fam
Physician . 2004;69:2875-2882.
8. Eckel RH, Grundy SM, Zimmet PA. The metabolic syndrome.
Lancet . 2005;365:1415-1428.
9. Findings and recommendations from the American College of
Endocrinology on the insulin resistance syndrome. American
Association of Clinical Endocrinologists website. Available
at: http://www.aace.com/ .
10. Gami AS, Witt BJ, Howard DE, et al. Metabolic syndrome and
risk of incident cardiovascular events and death. J Am Coll
Cardiol . 2007;49:403-414.
11. Grundy SM, Brewer HB, Cleeman JI, et al. Definition of
metabolic syndrome: report of the NHLBI/AHA conference on
scientific issues
2004;109:433-438.
related
to
definition.
Circulation
.
12. Grundy SM, Cleeman JI, Diniels SR, et al. AHA/NHLBI
Diagnosis and management of the metabolic syndrome: an
AHA/NHLBI
Scientific
Statement.
Circulation
.
2005;112:2735-2752.
13. Metabolic syndrome. EBSCO DynaMed website. Available at:
http://www.ebscohost.com/dynamed/what.php . Updated November
2010.
14. National Heart, Lung, and Blood Institute website.
Available at: http://www.nhlbi.nih.gov .
15. National Institute of Diabetes & Digestive & Kidney
Diseases website. Available at: http://www.niddk.nih.gov .
16. Reaven GM. The metabolic syndrome or the insulin
resistance syndrome? Different names, different concepts, and
different goals. Endocrinol Metab Clin North Am .
2004;33:283-304.
17. Steinberger J, Daniels SR, Eckel RH, et al. AHA scientifc
statement: progress and challenges in metabolic syndrome in
children and adolescents. Circulation . 2009;119:628-647.
18. Syndrome X or metabolic syndrome. American Heart
Association
website.
Available
at:
http://www.americanheart.org . Accessed January 17, 2003.
19. Wright JT, Harris-Haywood S, Pressel S, et al. Clinical
outcomes by race in hypertensive patients with and without the
metabolic syndrome (ALLHAT). Arch Int Med . 2008;168:207-217.
20. 1/13/2009 DynaMeds Systematic Literature Surveillance
DynaMeds Systematic Literature Surveillance : Salas-Salvadó J,
Fernández-Ballart J, Ros E, et al. Effect of a Mediterranean
diet supplemented with nuts on metabolic syndrome status: oneyear results of the PREDIMED randomized trial. Arch Intern Med
. 2008;168:2449-2458.
21. 2/17/2009 DynaMeds Systematic Literature Surveillance
http://www.ebscohost.com/dynamed/what.php : Davidson LE,
Hudson R, Kilpatrick K, et al. Effects of exercise modality on
insulin resistance and functional limitation in older adults:
a randomized controlled trial. Arch Intern Med .
2009;169:122-131.
22. 5/11/2009 DynaMeds Systematic Literature Surveillance
http://www.ebscohost.com/dynamed/what.php : Nettleton JA,
Lutsey PL, Wang Y, Lima JA, Michos ED, Jacobs DR. Diet soda
intake and risk of incident metabolic syndrome and type 2
diabetes in the Multi-Ethnic Study of Atherosclerosis (MESA).
Diabetes Care . 2009;32:688-694
HİPERTANSİYON
Yüksek Tansiyon; HT; HBP;
Hipertansiyonun neden olduğu kalp damar hastalıkları dünyadaki
en büyük ölüm sebebidir. Kan kalp tarafından damarlara
pompalanır. Damar içindeki basıncın yüksek olmasına
hipertansiyon denir. Arter içindeki kan basıncı normalde 120
ila 70 mm cıva basıncıdır ( 120- 70 mmHg). İlk rakam ( 120
mmHg ) sistolik basınç yani kalbin kasılması sırasında olan
basınçtır. İkinci rakam ( 70 mm Hg) ise diyastolik yani kalbin
gevşemesi sırasında oluşan basınçtır. Bu değerlerden birinin
yükselmesine hipertansiyon denir.
Normal tansiyon 120 – 70 mm Hg olmalıdır,
Yüksek tansiyon 140 – 90 mm Hg ve üstüdür,
Tansiyon 120 – 70 ila 140 – 90 arasında ise buna sınır
hipertansiyon denir.
Sınır hipertansiyon hastalar ileride hipertansiyon
hastası olurlar.
Böbrek, kalp hastaları ve inme geçirmiş hastalarda
tansiyonun normale getirilmesi hayati önem taşır.
Hipertansiyon neden olur?
Birçok faktör kan basıncını etkiler.
Vücuttaki tuz ve su miktarı,
Böbreklerin iyi çalışması,
Sinir sistemi,
Damarların iyi çalışması,
Hormonlar tansiyonu belirleyen en önemli faktörlerdir.
Yaş ilerledikçe tansiyon yükselir, bunun nedeni yaşla birlikte
damarların sertleşmesi ve elastikliğini kaybetmesidir.
Günümüzde yüksek tansiyonun ana sebebi damar sertleşmesidir.
Yüksek kolesterol damar duvarında birikerek damarın
elastikliğini bozar ve kalp den gelen basınç ile genişleyemez,
tansiyon yükselir.
Tansiyonu yükselten sebepler:
Obezite,
Stres, anksiyete,
Aşırı alkol tüketimi ( erkekler için günde 2, kadınlar
için günde 1 bardaktan fazla içki),
Tuzlu yemek,
Ailede hipertansiyon öyküsü olması,
Diyabet,
Sigara içmek tansiyonu yükseltir.
Ancak genellikle hastaların çoğunda tansiyonu yükseltecek bir
sebep bulunamaz, buna esansiyel hipertansiyon denir. Yüksek
tansiyon kalp damar hastalıkları, böbrek hastalıkları, kalp
yetmezliği, kalp krizi, inme, felç ve erken ölüm riskini çok
arttırır.
Hipertansiyonun belirtileri nelerdir?
Hipertansiyon genellikle hiçbir şikayete sebep olmaz. Hastalar
genellikle sağlık kontrolleri sırasında yakalanır. Kalp,
böbrek hastalıkları ortaya çıkınca hipertansiyon hastası
olduklarını öğrenen birçok hasta vardır.
Ani tansiyon yükselmeleri ve malin hipertansiyon denilen
tehlikeli ve aşırı yükselmelerde baş ağrısı, bulantı, kusma,
şuur bulanıklıkları olabilir.
Hipertansiyon nasıl teşhis edilir?
Tansiyon ölçümü temel sağlık kontrollerinden birisidir ve
çocuk yaştan itibaren düzenli kontrol edilmesi gerekir. Gün
içinde tansiyonda iniş çıkışlar olması normaldir. Evde
istirahatte tansiyon ölçümü daha sağlıklı sonuçlar verir. Gün
içinde koşuşturmalar arasında tansiyon doğal olarak üst
sınırları aşabilir bu hipertansiyon değildir. Önemli olan
istirahat sırasında tansiyonun yüksek olmasıdır.
Hipertansiyonu olan hastalarda aşağıdaki testler yapılmalıdır:
Holter tansiyon takibi,
EKO kardiyografi,
EKG,
Böbrek fonksiyon testleri,
Metabolik tarama,
Böbrek ultrasonu.
Hipertansiyon tedavisi
Tedavide amaç tansiyonu düşürmek ve komplikasyonları
önlemektir. Hipertansiyon tedavisinde ilaç ile birlikte hayat
tarzı değişiklikleri de gereklidir. Sınır hipertansiyonlu
hastalarda hayat tarzı değişiklikleri ilaçsız tansiyon
kontrolü sağlayabilir. Özellikle aşağıdaki önerilere dikkat
etmek gerekir:
Kilo vermek,
Dengeli ve sağlıklı beslenme,
Potasyumdan zengin diyet,
Bol su içmek,
Düzenli egzersiz,
Sigarayı bırakmak,
Alkolü azaltmak,
Tuzsuz beslenmek,
Stresi azaltmak, hipertansiyonu düzeltmek amacıyla
yapılması gerekenlerdir.
Hipertansiyonu kontrol etmek amacıyla verilen ilaçlar bu
önlemler olmadan pek işe yaramamaktadır.
Kontrol edilmeyen hipertansiyon birçok probleme (
komplikasyona ) yol açar: hipertansiyon komplikasyonları
genellikle ölümle sonuçlanır.
Hipertansif kriz ( çok tehlikeli
yükselmeleridir, ölümle sonuçlanabilir),
İnme ve felçler,
Kronik böbrek hastalıkları,
Kalp krizi, kalp yetmezliği,
ani
tansiyon
Aorta anevrizması ve rüptürü,
Göz dibi kanamaları,
Hipertansiyon hastası iseniz tansiyon ilaçlarınız ile
oynamayın. Hayat tarzı değişikliklerine uymuyor iseniz
ilaçlarınız fayda etmeyecektir. Düzenli doktor kontrolünüze
gidin.
Hipertansiyondan korunma:
Çocuk
yaştan
itibaren
düzenli
tansiyon
kontrolleri
ve
özellikle ailede hipertansiyon var ise 18 yaşından itibaren
düzenli check-up kontrolleri yapılmalıdır. Hayat tarzı
değiştirilmeli ve bu kurallara uyulmalıdır.
Referanslar:
1.Goldstein LB, Bushnell CD, Adams RJ, Appel LJ, Braun LT,
Chaturvedi S, et al. Guidelines for the primary prevention of
stroke: a guideline for healthcare professionals from the
American Heart Association/American Stroke Association.
Stroke. 2011 Feb;42:517-84.
2.Kaplan NM. Systemic hypertension: Treatment. In: Bonow RO,
Mann DL, Zipes DP, Libby P, eds. Braunwald’s Heart Disease: A
Textbook of Cardiovascular Medicine. 9th ed. Philadelphia, Pa:
Saunders Elsevier; 2011:chap 46.
3.Victor, RG. Systemic hypertension: Mechanisms and diagnosis.
In: Bonow RO, Mann DL, Zipes DP, Libby P, eds. Braunwald’s
Heart Disease: A Textbook of Cardiovascular Medicine. 9th ed.
Philadelphia, Pa: Saunders Elsevier; 2011:chap 45