Untitled - Gazi Üniversitesi Açık Arşiv

GÜNCEL VE POPÜLER MÜZİKLER DERSİNE İLİŞKİN
ÖĞRENCİ TUTUMLARI
GÜNEŞ GÜRSOY
YÜKSEK LİSANS TEZİ
MÜZİK EĞİTİMİ ANABİLİM DALI
GAZİ ÜNİVERSİTESİ
EĞİTİM BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ
TEMMUZ, 2014
TELİF HAKKI ve TEZ FOTOKOPİ İZİN FORMU
Bu tezin tüm hakları saklıdır. Kaynak göstermek koşuluyla tezin teslim tarihinden itibaren
on iki (12) ay sonra tezden fotokopi çekilebilir.
YAZARIN
Adı: Güneş
Soyadı: GÜRSOY
Bölümü: Müzik Öğretmenliği
İmza:
Teslim tarihi:
TEZİN
Türkçe Adı: Güncel ve Popüler Müzikler Dersine İlişkin Öğrenci Tutumları
İngilizce Adı: Student Attitudes Related to The Current and Popular Music Course
i
TEŞEKKÜR
Araştırmanın her aşamasında desteğini esirgemeyen kıymetli hocam, tez danışmanım Prof.
Mehmet AKBULUT’a, görüşlerine başvurduğum ve her zaman yardımcı olan değerli
hocam Yrd. Doç. Dr. Selçuk BİLGİN’e, araştırma boyunca değerli fikirleri ve emekleri ile
zaman ayırıp desteğini esirgemeyen Emrah LEHİMLER’e, çalışmanın çeşitli aşamalarında
yardımcı ve destek olan Büşra GÜLEN’e, araştırma süresince maddi-manevi en büyük
destekçilerim olan sevgili eşim Elif GÜRSOY’a ve aileme sonsuz teşekkürlerimi sunarım.
Ayrıca, araştırmamın ölçeğini uygulayabilmem için kıymetli zamanlarından harcayarak
bana çok yardımcı olan Doç. Dr. Sibel KARAKELLE, Semih BİREL, Doruk ENGÜR,
Eren LEHİMLER, Selma KARAAHMET ve Güllü ÖZTÜRK’e; katkılarından dolayı Gül
BEKTAŞ ve Hilal Ülkü AY’a en içten teşekkürlerimi sunarım.
iv
GÜNCEL VE POPÜLER MÜZİKLER DERSİNE İLİŞKİN
ÖĞRENCİ TUTUMLARI
(Yüksek Lisans Tezi)
Güneş GÜRSOY
GAZİ ÜNİVERSİTESİ
EĞİTİM BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ
Temmuz, 2014
ÖZ
Araştırmanın amacı, Eğitim Fakültesi Güzel Sanatlar Eğitimi Bölümü Müzik Öğretmenliği
Anabilim Dalı 3. ve 4. sınıf öğrencilerinin “Güncel ve Popüler Müzikler Dersi”ne ilişkin
tutumlarını belirlemektir. Bu temel amaç çerçevesinde araştırmada, Eğitim Fakültesi
Güzel Sanatlar Eğitimi Bölümü Müzik Öğretmenliği Anabilim Dalı 3. ve 4. sınıf
öğrencilerinin “Güncel ve Popüler Müzikler Dersi”ne ilişkin tutumlarının çeşitli
değişkenler açısından incelenmesi ve aralarında anlamlı bir fark olup olmadığının ortaya
koyulması hedeflenmektedir.
Araştırma, müzik öğretmeni adaylarının Güncel ve Popüler Müzikler dersine ilişkin
tutumlarını belirlemeye yönelik olarak betimsel araştırmalardan tarama modeli ile
yürütülen bir araştırmadır.
Araştırmanın evrenini, Türkiye’deki üniversitelerin müzik eğitimi anabilim dallarında
okuyan, Güncel ve Popüler Müzikler Dersi’ni almış olan lisans 3. ve 4. sınıf öğrencileri
oluşturmaktadır. Araştırmanın örneklemini ise random yöntemiyle seçilmiş 7 üniversitenin
müzik eğitimi anabilim dalında 2013-2014 eğitim-öğretim yılında öğrenim görmekte olan
lisans 3. ve 4. sınıf öğrencilerinden; Güncel ve Popüler Müzikler Dersi’ni almış olan üç
yüz otuz (330) öğrenci oluşturmaktadır.
Araştırmada veri toplama aracı olarak iki bölümden oluşan anket formu kullanılmıştır.
Anket formunun birinci bölümü öğrencilerin kişisel bilgilerini içeren 6 sorudan; ikinci
bölümü ise “Güncel ve Popüler Müzikler Dersine İlişkin Tutum Ölçeği”nden oluşmaktadır.
v
Tek boyutlu olan ölçek, 15’i olumlu, 9’u olumsuz olmak üzere 24 maddeden oluşmaktadır.
Maddelerde 5’li likert türü derecelendirme seçenekleri bulunmaktadır.
Çalışmada, demografik bilgilerin betimsel analizi için yüzde (%) ve frekans (ƒ) analizi
yapılmıştır. Kolmogorow-Smirnov testi ile verilerin normal dağılıma uyup uymadığı
incelenmiştir. Veriler normal dağılıma uymadığı için iki grubun karşılaştırılmasında
parametrik olmayan testlerden Mann Whitney U testi uygulanmıştır. İkiden fazla grubun
karşılaştırılmasında, öncelikle homojenliğin bulunup bulunmadığına ilişkin Levene testi
yapılmıştır. Homojenlik bulunmadığı için grupların arasında anlamlı bir fark olup
olmadığının saptanabilmesi için Kruskal Wallis testi uygulanmıştır.
Çalışmada yer alan analizler için SPSS 18.0 (PASW 18.0) ve SPSS 19.0 paket programları
kullanılmıştır. Analizler için elde edilen sonuçlar 0.05 anlamlılık düzeyinde
yorumlanmıştır.
Araştırmanın bulguları sonucunda öğrencilerin güncel ve popüler müzikler dersine ilişkin
aritmetik ortalama değerleri incelendiğinde, tutum puanlarının “Katılıyorum” düzeyinde
“olumlu” olduğu görülmektedir. Öğrencilerin Güncel ve Popüler Müzikler Dersine ilişkin
tutumlarında okudukları sınıfa, cinsiyetlerine, mezun oldukları ortaöğretim kurumlarına ve
en çok dinledikleri müzik türüne göre anlamlı bir farklılık bulunmamış; öğrenim
gördükleri üniversitelere ve bireysel çalgılarına göre anlamlı bir farklılık saptanmıştır. Bu
bulgular ışığında ileride yapılabilecek bilimsel araştırmalara dair öneriler sunulmuştur.
Anahtar Kelimeler
: Müzik Eğitimi, Güncel ve Popüler Müzikler Dersi, Tutum.
Sayfa Adedi
: 64
Danışman
: Prof. Mehmet AKBULUT
vi
STUDENT ATTITUDES RELATED TO THE CURRENT AND
POPULAR MUSIC COURSE
(Master’s Thesis)
Güneş GÜRSOY
GAZI UNIVERSITY
INSTITUTE OF EDUCATION SCIENCES
July, 2014
ABSTRACT
The objective of this research is to determine the attitudes of the 3rd and 4th grade students
in the Department of Fine Arts at Faculty of Education towards the Current and Popular
Music Course. In this respect, it’s aimed that those students’ attitudes related to the Current
and Popular Music Course are to be examined in terms of multiple factors and to be
revealed whether they have significant differences among the attitudes or not.
It’s a kind of research processing with the survey model among the researches which
determines the attitudes of the Music Teacher Candidates towards the Current and Popular
Music Course.
The universe of this study is composed by the 3rd and 4th grade students who study at the
Department of Music and took the Current and Popular Music Course at the universities of
Turkey. The sample of the study is composed by 330 students having taken the Current and
Popular Music Course who were selected randomly among the 3rd and 4th grade students of
Department of Music in 7 different universities in 2013-2014 Educational Year.
In this study, a questionnaire form consisting of two parts as a tool of data collection has
been used.
The first part of the questionnaire form consists of 6 questions which involve the personal
information of the students. The second part of the form consists of an attitude scale related
to the Current and Popular Music Course. There are 15 positive and 9 negative items
within 24 item for the one dimensional scale. These items have 5 point likert scale options.
vii
In this study, percent (%) and frequency (ƒ) has been used for the descriptive analysis of
the demographic information. It has been assessed whether the data conformed to the
normal distribution by using Kolmogorow-Smirnov test. As the data hasn’t conformed to
the normal distribution, Mann Whitney U test which is not parametric in comparing the two
groups has been applied. Firstly, Levene test has been used in comparison of more than two
groups to learn whether they are homogeneous or not. As there isn’t any homogeneity,
Kruskal Wallis test has been applied to determine whether there is a significant difference
among these groups.
For the analysis in the study SPSS 18.0 (PASW 18.0) and SPSS 19.0 packed programs
were used. The results, which were achieved for the analysis, were understood as 0.05
significance level.
In the conclusion of the study, when the arithmetic average rate related to the Current and
Popular Music Course were assessed, it was seen that the attitude point were positive at the
level of “Agree”. While there weren’t any significant differences in the attitudes of the
students related to the Current and Popular Music Course according to their grades,
genders, their secondary schools graduated and most listened music types, a significant
difference was found according to the universities at which they study and the individual
instruments of them. In the light of these findings, the suggestions were made about the
scientific studies that would be conducted in the future.
Key Words
: Education of Music, the Current and Popular Music, Attitude.
Page Number
: 64
Supervisor
: Prof. Mehmet AKBULUT
viii
İÇİNDEKİLER
ÖZ .......................................................................................................................................... v
ABSTRACT ........................................................................................................................vii
TABLOLAR LİSTESİ..................................................................................................... xiii
GRAFİKLER LİSTESİ ..................................................................................................... xv
SİMGELER VE KISALTMALAR ................................................................................. xvi
BÖLÜM I .............................................................................................................................. 1
1. GİRİŞ ................................................................................................................................ 1
1.1. Problem Durumu .............................................................................................. 1
1.1.1. Problem Cümlesi ................................................................................ 7
1.1.2. Alt Problemler .................................................................................... 8
1.2 Araştırmanın Amacı .......................................................................................... 8
1.3. Araştırmanın Önemi ......................................................................................... 8
1.4. Varsayımlar ....................................................................................................... 9
1.5. Sınırlılıklar ......................................................................................................... 9
1.6. Tanımlar .......................................................................................................... 10
BÖLÜM II .......................................................................................................................... 11
2. KAVRAMSAL ÇERÇEVE ........................................................................................... 11
2.1. Müzik................................................................................................................ 11
2.2. Eğitim ............................................................................................................... 13
2.3. Müzik Eğitimi .................................................................................................. 13
2.4. Kültür ............................................................................................................... 16
ix
2.5. Popüler Kültür ................................................................................................ 18
2.6. Popüler Müzik ................................................................................................. 20
2.7. Tutum ............................................................................................................... 22
2.7.1. Tutumun Öğeleri .............................................................................. 24
2.7.1.1. Bilişsel Öğe ......................................................................... 24
2.7.1.2. Duygusal Öğe ..................................................................... 25
2.7.1.3. Davranışsal Öğe ................................................................. 25
2.7.2. Tutumların Özellikleri ..................................................................... 26
2.7.3. Tutumların Ölçülmesi ...................................................................... 27
2.7.4. Tutum Ölçekleri ............................................................................... 28
2.7.4.1. Thurstone Ölçekleri (Eşit Görünen Aralıklar Tekniği) . 28
2.7.4.2. Guttman Ölçekleri (Birikimli Ölçekleme Tekniği) ........ 28
2.7.4.3. Osgood Ölçeği (Duygusal Anlam Ölçeği) ........................ 29
2.7.4.4. Likert Ölçeği ...................................................................... 29
BÖLÜM III ......................................................................................................................... 31
3. YÖNTEM........................................................................................................................ 31
3.1. Araştırma Modeli ............................................................................................ 31
3.2. Evren ve Örneklem ......................................................................................... 32
3.3. Veri Toplama Teknikleri ................................................................................ 32
3.4. Verilerin Analizi .............................................................................................. 34
BÖLÜM IV ......................................................................................................................... 35
4. BULGULAR VE YORUM ............................................................................................ 35
4.1. Araştırmaya Katılan Öğrencilerin Demografik Bilgilerine İlişkin
Yüzde ve Frekans Dağılımları............................................................................... 35
4.2. Öğrencilerin Tutumlarına İlişkin Bulgular .................................................. 42
4.3. Öğrenci Tutumlarının, Üniversitelere Göre Farklılık Gösterip
x
Göstermediğine İlişkin Bulgular ve Yorum......................................................... 45
4.4. Öğrenci Tutumlarının, Okumakta Olunan Sınıfa Göre Farklılık
Gösterip Göstermediğine İlişkin Bulgular ve Yorum ......................................... 47
4.5. Öğrenci Tutumlarının, Cinsiyete Göre Farklılık Gösterip
Göstermediğine İlişkin Bulgular ve Yorum......................................................... 47
4.6. Öğrenci Tutumlarının Bireysel Çalgılara Göre Farklılık
Gösterip Göstermediğine İlişkin Bulgular ve Yorum ......................................... 48
4.7. Öğrenci Tutumlarının Mezun Olunan Ortaöğretim Kurumuna Göre
Farklılık Gösterip Göstermediğine İlişkin Bulgular ve Yorum......................... 50
4.8. Öğrenci Tutumlarının En Çok Dinledikleri Müzik Türüne Göre
Farklılık Gösterip Göstermediğine İlişkin Bulgular ve Yorum......................... 50
BÖLÜM V........................................................................................................................... 53
5. SONUÇ VE ÖNERİLER............................................................................................... 53
5.1. Sonuçlar ........................................................................................................... 53
5.1.1. Öğrencilere Ait Demografik Bilgilere İlişkin Sonuçlar ................ 53
5.1.2. Öğrencilerin Tutumlarına İlişkin Sonuçlar ................................... 54
5.1.3. Öğrenci Tutumlarının Üniversitelere Göre Farklılık Gösterip
Göstermediğine İlişkin Sonuçlar............................................................... 54
5.1.4. Öğrenci Tutumlarının Sınıflara Göre Farklılık Gösterip
Göstermediğine İlişkin Sonuçlar............................................................... 55
5.1.5. Öğrenci Tutumlarının Cinsiyete Göre Farklılık Gösterip
Göstermediğine İlişkin Sonuçlar............................................................... 55
5.1.6. Öğrenci Tutumlarının Bireysel Çalgılara Göre Farklılık Gösterip
Göstermediğine İlişkin Sonuçlar............................................................... 55
5.1.7. Öğrenci Tutumlarının Mezun Olunan Ortaöğretim Kurumuna
Göre Farklılık Gösterip Göstermediğine İlişkin Sonuçlar ..................... 56
xi
5.1.8. Öğrenci Tutumlarının En Çok Dinlenen Müzik Türüne Göre
Farklılık Gösterip Göstermediğine İlişkin Sonuçlar............................... 56
5.2. Öneriler ............................................................................................................ 56
KAYNAKLAR ................................................................................................................... 58
EKLER................................................................................................................................ 61
xii
TABLOLAR LİSTESİ
Tablo 3.2.1. Örneklemi Oluşturan Üniversitelerin Listesi ................................................... 32
Tablo 3.3.1. Beşli Likert Puanlama Tablosu........................................................................ 33
Tablo 4.1.1. Üniversitelere Göre Öğrencilerin Yüzde ve Frekans Dağılımları ................... 36
Tablo 4.1.2. Sınıflara Göre Öğrencilerin Yüzde ve Frekans Dağılımları ............................ 37
Tablo 4.1.3. Cinsiyete Göre Öğrencilerin Yüzde ve Frekans Dağılımları........................... 38
Tablo 4.1.4. Bireysel Çalgılara Göre Öğrencilerin Yüzde ve Frekans Dağılımları ............. 39
Tablo 4.1.5. Mezuniyete Göre Öğrencilerin Yüzde ve Frekans Dağılımları ....................... 40
Tablo 4.1.6. En Çok Dinlenen Müzik Türüne Göre Öğrencilerin Yüzde ve Frekans
Dağılımları ...................................................................................................... 41
Tablo 4.2.1. Ağırlıklı Aritmetik Ortalamaların Değerlendirme Aralıkları .......................... 43
Tablo 4.2.2. Öğrencilerin Güncel ve Popüler Müzikler Dersine İlişkin Tutumları ............. 43
Tablo 4.2.3. Öğrencilerin Güncel ve Popüler Müzikler Dersine İlişkin Tutumlarının
Ölçütlere Göre Frekans ve Yüzde Dağılımları ............................................... 43
Tablo 4.3.1. Tutumların Üniversitelere Göre Farklılık Gösterip Göstermediğine
İlişkin Homojenlik Testi Sonuçları ................................................................. 46
Tablo 4.3.2. Tutumların Üniversitelere Göre Farklılık Gösterip Göstermediğine
İlişkin Kruskal Wallis Testi Sonuçları ............................................................ 46
Tablo 4.4.1. Öğrenci Tutumlarının Sınıfa Göre Anlamlılık Gösterip Göstermediğine
İlişkin Mann-Whitney Testi Sonuçları............................................................ 47
Tablo 4.5.1. Öğrenci Tutumlarının Cinsiyete Göre Anlamlılık Gösterip
Göstermediğine İlişkin Mann-Whitney Testi Sonuçları ................................. 48
xiii
Tablo 4.6.1. Tutumların Bireysel Çalgılara Göre Farklılık Gösterip
Göstermediğine İlişkin Homojenlik Testi Sonuçları ...................................... 48
Tablo 4.6.2. Tutumların Bireysel Çalgılara Göre Farklılık Gösterip Göstermediğine
İlişkin Kruskal Wallis Testi Sonuçları ............................................................ 49
Tablo 4.7.1. Öğrenci Tutumlarının Mezun Olunan Ortaöğretim Kurumuna Göre
Anlamlılık Gösterip Göstermediğine İlişkin Mann-Whitney Testi Sonuçları . 50
Tablo 4.8.1. Tutumların En Çok Dinlenilen Müzik Türüne Göre Farklılık
Gösterip Göstermediğine İlişkin Homojenlik Testi Sonuçları......................... 51
Tablo 4.8.2. Tutumların En Çok Dinlenilen Müzik Türüne Göre Farklılık
Gösterip Göstermediğine İlişkin Kruskal Wallis Testi Sonuçları ................... 51
xiv
ŞEKİLLER LİSTESİ
Şekil 4.1.1. Üniversitelere göre araştırmaya katılan öğrenci yüzde dağılımları grafiği ...... 36
Şekil 4.1.2. Sınıflara göre araştırmaya katılan öğrenci yüzde dağılımları grafiği ............... 37
Şekil 4.1.3. Cinsiyete göre araştırmaya katılan öğrenci yüzde dağılımları grafiği .............. 38
Şekil 4.1.4. Bireysel çalgılara göre araştırmaya katılan öğrenci yüzde dağılımları grafiği . 40
Şekil 4.1.5. Mezuniyete göre araştırmaya katılan öğrenci yüzde dağılımları grafiği .......... 41
Şekil 4.1.6. Dinlenen müzik türüne göre araştırmaya katılan öğrenci yüzde dağılımları
grafiği ............................................................................................................. 42
xv
SİMGELER VE KISALTMALAR
ABD: Anabilim Dalı
AGSL: Anadolu Güzel Sanatlar Lisesi
ALM: Almanca
EĞT: Eğitim
FAK: Fakültesi
FR: Fransızca
GPM: Güncel ve Popüler Müzikler
GPMD: Güncel ve Popüler Müzikler Dersi
GPMDYTÖ: Güncel ve Popüler Müzikler Dersine Yönelik Tutum Ölçeği
GSEB: Güzel Sanatlar Eğitimi Bölümü
GTHM: Geleneksel Türk Halk Müziği
GTM: Geleneksel Türk Müziği
GTMDYTÖ: Geleneksel Türk Müziği Derslerine Yönelik Tutum Ölçeği
GTSM: Geleneksel Türk Sanat Müziği
İNG: İngilizce
İT: İtalyanca
KKEF: Kazım Karabekir Eğitim Fakültesi
OS: Osmanlıca
xvi
PROF: Profesör
SPSS: Statistical Package for the Social Sciences
TDK: Türk Dil Kurumu
THM: Türk Halk Müziği
TSM: Türk Sanat Müziği
YÖK: Yükseköğretim Kurumu
xvii
BÖLÜM I
1. GİRİŞ
Kültürü oluşturan önemli unsurlardan biri müziktir. En yalın anlatımıyla, “müzik, belli bir
amaç ve yöntemle, belli bir güzellik anlayışına göre işlenerek birleştirilmiş seslerden
oluşan estetik bir bütündür” (Uçan, 1994, s. 10).
Müzik, hem bir eğitim aracı olması, hem de bir eğitim alanı olması açısından da çok
önemli bir unsurdur. “Müzikli Eğitim”, “Müzikle Eğitim”, “Müzik Yoluyla Eğitim”
kavram ve uygulamaları, eğitim alanında önem kazanarak müziğin etkili ve verimli bir
eğitim aracı olmasını sağlamaktadır. “Müzik İçin Eğitim”, “Müzikte Eğitim” kavram ve
uygulamaları ise, müziğin önemli bir eğitim alanı olmasını sağlamaktadır (Uçan,1994, s.
13).
Bu araştırmada, müzik öğretmeni yetiştiren kurumlar olan eğitim fakülteleri güzel sanatlar
eğitimi bölümü müzik öğretmenliği anabilim dalları programında bulunan “Güncel ve
Popüler Müzikler” dersine ilişkin öğrenci tutumları saptanmaya çalışılacaktır. Çalışmada,
öğrenci tutumlarını ölçmek amacıyla öğrencilere söz konusu derse ilişkin hazırlanmış
tutum ölçeği uygulanacak, bunun yanı sıra kişisel bilgi formu sunularak demografik
bilgilere ve dinledikleri müzik türlerine dair değişkenlik arz edebilen beğeni durumlarına
ulaşılmaya çalışılacaktır.
1.1. Problem Durumu
Üniversitelerin eğitim fakülteleri güzel sanatlar eğitimi bölümü müzik öğretmenliği
anabilim dallarında, lisans üçüncü sınıfta seçmeli olarak “Güncel ve Popüler Müzikler”
dersi yürütülmektedir. Güncel ve Popüler Müzikler dersi, müzik eğitimi anabilim dalı
programında birinci dönemde verilmektedir ve iki krediliktir. Güncel ve Popüler Müzikler
1
dersi kapsamında ele alınan popüler müzik alanı çok geniştir ve içerisinde birçok müzik
türünü barındırmaktadır. Güncel ve Popüler Müzikler dersinde, kültür, popüler kültür ve
popüler müzik olguları, konuya ilişkin müziklerin ele alınabilmesi, anlatılabilmesi ve
öğretmenlik mesleğine katkı sağlayabilmesi açısından önemli ve faydalı olgulardır.
Bilindiği gibi Türkiye’de birçok üniversitede “Eğitim Fakültesi Güzel Sanatlar Eğitimi
Bölümü Müzik Öğretmenliği Anabilim Dalı” bulunmaktadır ve bu anabilim dallarında
“Güncel ve Popüler Müzikler” dersini müzik öğretmeni adayları lisans 3. sınıfta iken
almaktadır. Müzik öğretmenliği mesleğine başlamaya aday olan öğrenciler, mesleki
yaşantıları boyunca güncel ve popüler müziklerden yararlanmak durumunda ve önemli bir
materyal olarak bu alanı ilerideki öğrencilerine anlatmak durumunda olacaklardır. Alan bu
anlamda mesleki olarak büyük önem taşımaktadır. Müzik eğitimi alanında popüler
müziklere ve öğrencilerin popüler müziklere ilişkin görüşlerine yönelik birçok çalışma
bulunmaktadır.
Sakar‘ın (2009) hazırladığı “Popüler Müzik ve Müzik Eğitimi” isimli makalede ilköğretim
ve orta dereceli okullarda eğitim gören 12-18 yaş arası çocukların gündelik yaşamda
tüketicisi ve hayranı oldukları popüler müziğin, resmi müzik eğitimi sistemi içerisine dahil
edilip edilmemesi tartışılmıştır. Çocukların müziğe ve sanata yönlendirilebilmeleri ve
bilinçli birer tüketici olmaları için popüler müziğin elverişli bir başlangıç noktası olup
olmadığı irdelenmiştir.
Özden’in (2010) hazırladığı “Üniversite Öğrencilerinin Popüler Kültür ve Popüler Müzikle
İlgili Görüşleri” isimli doktora çalışması, üniversite öğrencilerinin popüler kültür ve
popüler müzikle ilgili görüşlerinin Selçuk Üniversitesi bağlamında değerlendirilmesinden
oluşmaktadır. Çalışma, Konya Selçuk Üniversitesi'nde farklı fakültelerde okuyan
öğrencilerin popüler kültürden etkilenme düzeyleri ile popüler kültür ve popüler müzikle
ilgili görüşlerini belirlemeyi amaçlamıştır. Bu amaçla, Selçuk Üniversitesi'nde öğrenim
gören 170 üniversite öğrencisinden nicel ve nitel yöntemlerle veri toplanmıştır. Elde edilen
bulgulara göre, öğrenimlerine devam eden üniversite öğrencilerinin toplumsal cinsiyet
durumları ile bu gençlerin popüler kültür değer yargılarını benimseme durumları arasında
ilişki olup olmadığı incelenmiştir. Öğrencilerin popüler kültüre ve popüler müziğe olan
ilgilerinde cinsiyete göre belirgin bir değişiklik olmadığı görülmüştür. Öğrencilerin bir
yandan popüler kültür ve popüler müzik kavramlarını sosyalleşme aracı olarak gördükleri
2
diğer yandan popüler kültürün toplum değerleri üzerinde olumsuz etkileri olduğunu
düşündükleri saptanmıştır.
Demirci ve Güleryüz’ün (2013) hazırladıkları “Sınıf Öğretmenliği Bölümü Öğrencilerinin
Popüler Müziğe İlişkin Görüşlerinin Farklı Değişkenler Açısından İncelenmesi (Atatürk
Üniversitesi KKEF Örneği)” isimli makalede, sınıf öğretmenliği bölümü öğrencilerinin,
müzik dersi öğretim programında‚ Türkiye’de ve dünyada müzik türleri ve biçimleri konu
kapsamı içerisinde yer alan popüler müziğe ilişkin görüşlerinin; cinsiyet, dersi alma ve
henüz almamış olma değişkenlerine göre farklılık gösterme durumlarının incelenmesi
amaçlanmıştır. Bulgulara göre; cinsiyet, dersi alma ve dersi henüz almamış olma
değişkenlerine göre öğrencilerin popüler müzik hakkındaki görüşlerinin farklılık gösterdiği
sonucuna ulaşılmıştır. Popüler müziğin geçici ve sürekli değişmekte olduğu, ortaya
çıkmasında ve gelişiminde teknolojinin etkili olduğu ve insanlar üzerinde olumlu/olumsuz
etkilerinin olduğu sonuçlarına varılmıştır. Popüler müziğin evrensel bir müzik türü olduğu
ve popüler müziğin bir ifade aracı olduğu görüşlerine kız öğrencilerin, erkek öğrencilere
göre anlamlı ölçüde daha fazla katıldıkları sonucu ortaya çıkmıştır.
Oter’in (2011) hazırladığı “Eğitim Fakültesi Güzel Sanatlar Eğitimi Bölümü Müzik
Eğitimi Anabilim Dalı Öğrencilerinin Popüler Müziğe Yaklaşımları” isimli yüksek lisans
çalışmasında, eğitim fakültesi güzel sanatlar eğitimi bölümü müzik eğitimi ABD’nı tercih
eden bireylerin, popüler müziği algılama durumları ve popüler müzik kültürü endüstrisi
ürünlerine yaşamlarında yer verme durumlarının belirlenmesi amaçlanmıştır. Araştırmada,
eğitim fakültesi güzel sanatlar eğitimi bölümü müzik eğitimi ABD öğrencilerinin kendi
müzik kültürlerinde, popüler müziğe ne ölçüde ve nasıl yer verdikleri ve kendi müzik
kültürlerinde popüler
müziği sanatsal içerik
anlamında nasıl değerlendirdikleri
incelenmiştir. Araştırmanın sonucunda, eğitim fakültesi güzel sanatlar eğitimi bölümü
müzik eğitimi ABD öğrencilerinin kendi müzik kültürlerinde popüler müziğe sıklıkla yer
verdikleri, bununla birlikte popüler müziği sanatsal içerik taşımayan, eğlence amaçlı
yapılan bir müzik türü olarak algıladıkları görülmüştür. Öğrencilerin; popüler müziğin belli
bir birikim sonucunda yapılması gerektiğine inandıkları ve bunun için de popüler müzik ile
ilgili akademik bölümlerin açılmasını, müzik eğitimi bölümlerinde popüler müzikle ilgili
derslerin müfredatta daha fazla yer almasını istedikleri saptanmıştır.
Talşık’ın (2009) hazırladığı “Müzik Eğitimi Anabilim Dalı Öğrencilerinin İlköğretim
Müzik Derslerinde Popüler Müziğin Öğretim Materyali Olarak Kullanımına İlişkin
3
Görüşleri Üzerine Bir Çalışma: Gazi Üniversitesi Örneği” adlı yüksek lisans tez
çalışmasında, müzik eğitimi ABD öğrencilerinin, ilköğretim müzik derslerinde popüler
müziğin öğretim materyali olarak kullanımına ilişkin görüşleri incelenmiştir. Araştırmada,
araştırmacı tarafından geliştirilen ve üç bölümden oluşan bir ölçme aracı kullanılmıştır.
Belirtilen ölçme aracı Gazi Üniversitesi Müzik Eğitimi ABD’nda öğrenim gören 112
öğrenciye uygulanmıştır. Elde edilen bulgulara göre, öğrencilerin, ilköğretim müzik
derslerinde popüler müziğin öğretim materyali olarak kullanımına yönelik görüşleri
öğrencilerin cinsiyetine göre farklılık göstermez iken, öğrencilerin sevdikleri müzik
türlerine göre farklılıklar göstermiştir. Bu bulguya ek olarak; öğrencilerin, ilköğretim
müzik derslerinde öğretim materyali olarak kullanımına yönelik görüşleri yine öğrencilerin
sınıf düzeylerine göre farklılık göstermektedir. Diğer taraftan; öğrencilerin ilköğretim
müzik derslerinde popüler müziğin öğretim materyali olarak kullanımına yönelik görüşleri
yine öğrencilerin popüler müziğe olan yaklaşımlarından etkilenmektedir.
Güncel ve Popüler Müzikler Dersi (GPMD)’ne ilişkin bu çalışmada söz konusu dersi almış
olan lisans 3. ve lisans 4. sınıf öğrencilerinin derse ilişkin tutumları saptanmak
istenmektedir. Tutum soyut bir kavram olduğu için doğrudan ölçülmesi pek mümkün
değildir. Bireylerin bir şeye ilişkin tutumlarını öğrenmek için onların düşünceleri,
duyguları ve tepki eğilimleri ile ilgili bilgi edinilmeye çalışılır.
“Tutum ölçülürken öncelikle cümleler ve ifadeler dizisi hazırlanır. Bu cümleler ve ifadeler
dizisi, araştırma konusu olan nesneyle ilgili olmalıdır. Bireylerden hazırlanmış olan cümlelere
ya da ifadelere gerçek duyguları doğrultusunda tepkide bulunmaları istenir. Bu cümle ya da
ifadeler listesine ölçek denilmektedir. Tutum ölçekleri, bireyin iç dünyasını ortaya çıkarmak
amacıyla oluşturulmuş anketlerdir. Bu ölçümün sonucunda, birey duygu yoğunluğunun,
araştırma konusu olan söz konusu tutum nesnesinin lehinde mi aleyhinde mi olduğunu
yansıtmalıdır” (Tavşancıl, 2006, s.107).
Müzik eğitimi alanında yapılmış olan tutum çalışmaları da bulunmaktadır.
Kılınçer’in (2009) hazırladığı “Anadolu Güzel Sanatlar Liseleri Müzik Bölümü
Öğrencilerinin Piyano Dersine Yönelik Tutumlarının İncelenmesi” isimli yüksek lisans
çalışmasında, AGSL müzik alanında öğrenim gören öğrencilerin piyano dersine yönelik
tutumlarının incelenmesi amaçlanmıştır. Bu araştırmanın evrenini AGSL müzik bölümü 4.
sınıf öğrencileri oluşturmuştur. Örneklemini ise bu liselerden İzmir Işılay Saygun AGSL,
Bursa Zeki Müren AGSL, Bolu AGSL, Ankara AGSL, Niğde AGSL, Mersin Nevit
Kodallı AGSL, Bingöl Vali Tamer Ersoy AGSL, Diyarbakır AGSL, Gaziantep Ticaret
4
Odası AGSL ve Malatya Abdulkadir Eriş AGSL oluşturmaktadır. Piyano dersine yönelik
tutumlar, tutum ölçeğiyle toplanmıştır. İki bölümden oluşan ölçeğin birinci bölümünde
kişisel bilgilere, ikinci bölümünde ise AGSL müzik alanında öğrenim gören öğrencilerin
piyano dersine yönelik tutumlarını belirlemek amacıyla “hoşnutluk” ve “değer” alt
boyutlarına ilişkin toplam otuz tutum ifadesine yer verilmiştir. Ölçekten elde edilen veriler
kodlanarak SPSS paket programıyla çözümlenmiştir ve bu sonuçlar doğrultusunda öneriler
sunulmuştur.
Karabulut’un (2009) hazırladığı “Eğitim Fakültesi Müzik Eğitimi Anabilim Dalı 1.Ve
3.Sınıf Öğencilerinin Piyano Dersine Yönelik Tutumlarının İncelenmesi” isimli yüksek
lisans çalışmasında, eğitim fakülteleri müzik eğitimi ABD 1. ve 3. sınıf öğrencilerinin
piyano dersine yönelik tutumlarının ölçülmesi ve bu tutumların; cinsiyet, devam edilen
sınıf, mezun olunan lise, okulda yeteri kadar piyano çalışma olanağı bulabilme, kendisine
ait bir piyanoya sahip olma ve kendi algıladığı piyano başarısı ile ilişkilerinin belirlenmesi
amaçlanmıştır. Araştırmanın evrenini, Türkiye'deki eğitim fakülteleri müzik eğitimi ABD
1. ve 3. sınıflarında öğrenim gören öğrenciler oluşturmuştur. Tüm fakültelerdeki 1. ve 3.
sınıf öğrencileri araştırma kapsamında yer aldığı için örneklem alma yoluna gidilmemiştir.
Araştırma ile ilgili veriler “Piyano Dersine Yönelik Tutum Ölçeği” aracılığıyla
toplanmıştır. Çalışmanın sonunda çeşitli bulgular elde edilmiş ve sonuçlar göz önünde
bulundurularak araştırmacı tarafından çeşitli önerilerde bulunulmuştur.
Konakçı’nın (2010) hazırladığı “Eğitim Fakültesi Güzel Sanatlar Eğitimi Bölümü Müzik
Eğitimi Anabilim Dalı Öğrencilerinin Bireysel Çalgı Eğitimi Dersine Yönelik
Tutumlarının İncelenmesi” isimli yüksek lisans çalışmasında, eğitim fakülteleri güzel
sanatlar eğitimi bölümü müzik eğitimi ABD’nda yürütülmekte olan bireysel çalgı eğitimi
derslerine yönelik öğrenci tutumları araştırılmıştır. Bu doğrultuda, öğrencilerin bireysel
çalgı eğitimi dersine yönelik tutumlarının çeşitli demografik özelliklerine, ders ile ilgili
görüşlerine ve başka değişkenlere göre farklılaşma durumları incelenmiştir. Araştırmanın
evrenini eğitim fakülteleri güzel sanatlar eğitimi bölümü müzik eğitimi ABD öğrencileri,
örneklemini ise İstanbul, Bolu ve İzmir il sınırları içerisinde bulunan; Marmara
Üniversitesi, Abant İzzet Baysal Üniversitesi ve Dokuz Eylül Üniversiteleri'nin Eğitim
Fakülteleri Güzel Sanatlar Eğitimi Bölümü Müzik Eğitimi ABD lisans 1. 2. 3. ve 4. sınıf
öğrencileri oluşturmuştur. “Bireysel Çalgı Eğitimi Dersine Yönelik Tutum Ölçeği” ile
öğrencilerin demografik özelliklerini belirleyen “Kişisel Bilgi Formu” kullanılmıştır.
5
Ölçek ve kişisel bilgi formu yoluyla elde edilen veriler analiz edilmiş, tablolar halinde
düzenlenerek yorumlanmıştır. Yapılan analizler sonucunda eğitim fakültesi güzel sanatlar
eğitimi bölümü müzik eğitimi ABD öğrencilerinin bireysel çalgı eğitimi dersine yönelik
tutumlarının olumlu olduğu sonucuna varılmıştır. Bununla beraber, öğrencilerin bu derse
yönelik tutumlarında etkili olan çeşitli değişkenler ve tutumun alt boyutlarına göre
farklılaşma söz konusu olduğu belirlenmiştir. Araştırma sonuçları çerçevesinde konu ile
ilgili görüşler ve öneriler sunulmuştur.
Uçaner’in (2011) hazırladığı “Eğitim Fakültesi Müzik Eğitimi Anabilim Dalı
Öğrencilerinin Türk Müzik Tarihi Dersine Yönelik Tutum ve Akademik Başarıları
Arasındaki İlişkinin Farklı Değişkenler Açısından Değerlendirilmesi” isimli doktora
çalışmasında, eğitim fakültesi müzik eğitimi ABD 2., 3. ve 4. sınıf öğrencilerinin “Türk
Müzik Tarihi” dersine yönelik tutumlarını öğrenciye ait farklı değişkenler açısından
incelemek ve öğrencilerin tutumlarını olumlu - olumsuz etkileyen faktörler ile dersin
işlenişine ilişkin görüşlerini belirlemek amaçlanmıştır. Araştırmanın evrenini Türkiye'deki
eğitim fakülteleri müzik eğitimi ABD 2., 3. ve 4. sınıf öğrencileri, örneklem grubunu ise
Türkiye'deki 12 üniversitenin eğitim fakülteleri müzik eğitimi ABD 2., 3. ve 4. sınıflarında
2010-2011 eğitim öğretim yılında öğrenim gören toplam 871 öğrenci oluşturmuştur.
Araştırma ile ilgili veriler “Türk Müzik Tarihi Dersi Tutum Ölçeği” ile elde edilmiştir.
Ölçek üç bölümden oluşmuştur. Ölçeğin birinci bölümünde öğrencilere ait kişisel bilgilere,
ikinci bölümünde olumlu algı, olumsuz algı ve dersin işlevi alt boyutlarına ilişkin toplam
40 maddeden oluşan tutum maddelerine, üçüncü bölümde ise görüşme sorularına yer
verilmiştir. Araştırmanın bulguları sonucunda öğrencilerin “Türk Müzik Tarihi” dersine
ilişkin tutumlarının olumlu olduğu saptanmıştır. Öğrencilerin Türk Müzik Tarihi dersine
ilişkin tutumlarının üniversitelere, devam ettikleri sınıflara, cinsiyete, bireysel çalgı ve
çalgı gruplarına, geldikleri bölgelere, babalarının eğitim durumuna, ailelerinde Türk
Müziği ile ilgilenen bireylerin bulunma durumuna, ailelerindeki Türk Müziği ile ilgilenen
bireylerin akraba yakınlık derecesine göre anlamlı düzeyde fark olduğu bulunmuştur.
Öğrencilerin akademik başarı puanları ile tutum ölçeği alt boyutları arasındaki ilişki
istatistiksel olarak önemli bulunmamış ve tutum alt boyutlarının öğrencilerin akademik
başarı puanı üzerinde yordayıcı etkisinin olmadığı saptanmıştır. Ayrıca öğrencilerin
tutumlarını olumlu ve olumsuz etkileyen faktörler ile öğrencilerin dersin işlenişine ilişkin
görüşleri tespit edilmiş, bu bulgular ışığında öneriler sunulmuştur.
6
Şen’in (2011) hazırladığı “Müzik Öğretmenliği Öğrencilerinin Geleneksel Türk Müziği
Derslerine İlişkin Tutumlarının Çeşitli Değişkenler Açısından İncelenmesi” isimli doktora
çalışmasında, eğitim fakültesi müzik öğretmenliği ABD 4. sınıf öğrencilerinin “Geleneksel
Türk Müziği Dersleri''ne ilişkin tutumlarını belirlemek amaçlanmıştır. Öğrencilerin GTHM
ve GTSM derslerine ilişkin tutumlarının çeşitli değişkenler açısından incelenmesi ve
aralarında anlamlı bir ilişki olup olmadığının ortaya koyulması hedeflenmiştir.
Araştırmanın evrenini Türkiye'deki müzik eğitimi ABD’nda okuyan öğrenciler
oluşturmuştur. Araştırmanın örneklemini ise 22 müzik eğitimi ABD dördüncü sınıf
öğrencileri oluşturmuştur. Araştırmada veri toplama aracı olarak iki bölümden oluşan
anket formu kullanılmıştır. Anket formunun birinci bölümü öğrencilerin kişisel bilgilerini
içeren 9 sorudan, ikinci bölümü ise 24 maddeden oluşan “Geleneksel Türk Müziği
(GTHM-GTSM) Derslerine İlişkin Tutum Ölçeği”nden oluşmuştur. Araştırmanın bulguları
sonucunda GTHM ve GTSM derslerine ilişkin öğrencilerin tutum puanlarının yüksek
oranda olumlu olduğu ve bu iki derse ilişkin tutumlar arsında anlamlı bir farklılık olmadığı
saptanmıştır. Öğrencilerin GTM derslerine ilişkin tutumlarının cinsiyete, mezun oldukları
ortaöğretim kurumlarına, okumakta oldukları üniversitelere, bireysel çalgı ve çalgı
gruplarına, dinlediği müzik türüne, yerleşim yerlerine, ailede sıklıkla dinlenilen müzik
türüne, anne ve babalarının eğitim durumuna göre anlamlı düzeyde fark bulunmuştur. Bu
bulgular ışığında ileride yapılabilecek bilimsel araştırmalara dair öneriler sunulmuştur.
Güncel ve Popüler Müzikler Dersi’ne ilişkin yapılmış bir tutum çalışması bulunmamakta
ve bu çalışma ile öğrencilerin derse ilişkin tutumları saptanmak istenmektedir. Derse
ilişkin tutumlarda farklılık olup olmadığının; tutumlarda fark var ise bu farklılıkların ne
düzeyde olduğunun saptanması, dersin öğrenci yönünden algısının ortaya çıkarılmasına
katkı sağlayacaktır.
1.1.1. Problem Cümlesi
Problem durumundaki çalışmalarla temellendirilen bu araştırmanın problem cümlesi şu
şekilde belirlenmiştir: “ Müzik öğretmenliği anabilim dallarında öğrenim görmekte olan
lisans 3. ve 4. sınıf öğrencilerinin Güncel ve Popüler Müzikler Dersi’ne ilişkin tutumları
nasıldır?”
7
1.1.2. Alt Problemler
1. Öğrencilerin güncel ve popüler müzikler dersine ilişkin tutumları, öğrenim görmekte
oldukları üniversitelere göre farklılık göstermekte midir?
2. Öğrencilerin güncel ve popüler müzikler dersine ilişkin tutumları, okumakta oldukları
sınıflara göre farklılık göstermekte midir?
3. Öğrencilerin güncel ve popüler müzikler dersine ilişkin tutumları, cinsiyetlerine göre
farklılık göstermekte midir?
4. Öğrencilerin güncel ve popüler müzikler dersine ilişkin tutumları, bireysel çalgılarına
göre farklılık göstermekte midir?
5. Öğrencilerin güncel ve popüler müzikler dersine ilişkin tutumları, mezun oldukları
ortaöğretim kurumuna göre farklılık göstermekte midir?
6. Öğrencilerin güncel ve popüler müzikler dersine ilişkin tutumları, en çok dinledikleri
müzik türüne göre farklılık göstermekte midir?
1.2. Araştırmanın Amacı
Araştırmanın temel amacı, Eğitim Fakültesi Müzik Öğretmenliği Anabilim Dalı lisans 3.
ve 4. sınıf öğrencilerinin Güncel ve Popüler Müzikler Dersi’ne ilişkin tutumlarının
belirlenmesidir. Araştırmanın diğer bir amacı da Eğitim Fakültesi Müzik Öğretmenliği
Anabilim Dalı lisans 3. ve 4. sınıf öğrencilerinin Güncel ve Popüler Müzikler Dersi’ne
ilişkin tutumlarının çeşitli değişkenlere göre farklılık olup olmadığının sınanmasıdır.
1.3. Araştırmanın Önemi
Bu araştırma;
•
Güncel ve Popüler Müzikler Dersi’ne yönelik öğrenci tutumlarının incelenmesi
açısından az sayıdaki çalışmalardan biri olması,
•
Eğitim fakültelerine bağlı Güzel Sanatlar Eğitimi Bölümü Müzik Öğretmenliği
Anabilim dallarında eğitim gören lisans 3. ve 4. sınıf öğrencilerinin Güncel ve
Popüler Müzikler Dersi’ne yönelik tutumlarının farklı değişkenler açısından
incelendiği kapsamlı bir çalışma olması,
•
Güncel ve Popüler Müzikler Dersi ile ilgili yapılacak araştırmalara katkı sağlaması,
8
•
Müzik Öğretmenliği Anabilim Dalı programında yer alan bu derse ilişkin yapılacak
tespitlerin, müzik öğretmeni adaylarına öğretmenlik yapacakları kurumlarda bu
derse ilişkin bilgi ve becerileri kullanma konusunda destek olması ve genel
anlamda müzik eğitimine katkı sağlaması açısından önem taşımaktadır.
1.4. Varsayımlar
1. Araştırma için seçilen yöntemin nitelik, süre ve maliyet açısından araştırmanın
konusuna, problemin çözümüne uygun yöntem olduğu,
2. Kullanılan veri toplama aracının amaca yönelik olduğu,
3. Veri toplamak için kullanılan “Güncel ve Popüler Müzikler Dersine Yönelik Tutum
Ölçeği”nin geçerli, güvenilir ve araştırma için gerekli bilgilere ulaşmayı sağlayacak
nitelikte olduğu,
4. Ölçeği yanıtlayan öğrencilerin çalışma evrenini yeteri kadar temsil ettiği,
5. Araştırmaya katılan öğrencilerin tutum ölçeğini içtenlikle ve doğru olarak
cevaplandırdıkları
6. Tutum ölçeğinde yer alan ifadelere verilen cevapların ve uzman görüşlerinin gerçek
durumu yansıttığı varsayılmaktadır.
1.5. Sınırlılıklar
Bu araştırma;
1. * Atatürk Üniversitesi Kazım Karabekir Eğitim Fakültesi,
* Gazi Üniversitesi Gazi Eğitim Fakültesi,
* Harran Üniversitesi Eğitim Fakültesi,
* Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Eğitim Fakültesi,
* Ondokuz Mayıs Üniversitesi Eğitim Fakültesi,
* Uludağ Üniversitesi Eğitim Fakültesi ve
* Yüzüncü Yıl Üniversitesi Eğitim Fakültesi Güzel Sanatlar Eğitimi Bölümü Müzik
Eğitimi Anabilim Dallarında öğrenim görmekte olan lisans 3. ve 4. sınıf öğrencileri ile,
9
2. Güncel ve Popüler Müzikler Dersi’ne yönelik hazırlanan 24 maddelik tutum ölçeği ve
kişisel bilgi formu ile,
3. 2013-2014 eğitim-öğretim yılı içerisinde öğrencilere uygulanan tutum ölçeğinden elde
edilen veriler ile,
4. Ulaşılabilen Türkçe-yabancı kaynaklar ve elektronik iletişim araçlarından elde edilecek
veriler ile,
5. Araştırmacının maddi olanakları ile sınırlıdır
1.6. Tanımlar
Güncel: Gündemde olan, tutulan anlamına gelen sözcük.
Veri: İşlenmemiş (ham) bilgiye verilen genel isim.
Araştırma: Bir gerçeği ortaya çıkarmak, bir sorunu çözümlemek ve eldeki verileri arttırmak
için bilimsel yöntem ve tekniklerden yararlanılarak yapılan düzenli çalışma.
Ölçek: Birim kabul edilen herhangi bir şeyin alabildiği kadar ölçü.
10
BÖLÜM II
2. KAVRAMSAL ÇERÇEVE
Bu bölümde konuya ışık tutacağı düşünülen bilgiler literatür taranması sonucu genelden
özele doğru aktarılmaya çalışılmıştır.
2.1. Müzik
Sesin ve sessizliğin belirli bir zaman aralığında ifade edildiği sanatsal bir form olarak
nitelendirilebilecek olan müziği genel bir tanımla; sesin anlamlı bir biçim kazanmış,
duygulara yönelik etkileşim yapan hali olarak tanımlayabiliriz.
Müzik; belli bir amaç ve yöntemle, belli bir güzellik anlayışına göre işlenerek birleştirilmiş
seslerden oluşan estetik bir bütündür (Uçan, 1994, s.10). Yine Uçan’a (Uçan, 1994, s.16)
göre; “Sanat olarak müzik, sesleri erekli olarak estetik yapıda birleştirme sürecidir.
Bağdama ve seslendirme bu sürecin iki ana halkasıdır. Doğaçlama ise bu iki ana halkanın
bir kesişimidir”.
Sun’a (Sun, 1968, s.196) göre; “Bir toplum, ekonomi ve kültür alanlarında yarattığı, kendi
yaşayışına ve insanlığın yaşayışına kattığı, çağına uygun değerlerle varlığını sürdürebilir.
Kültür alanının bir dalı da müziktir”. Aynı bağlamda Uçan’a (Uçan, 2000, s.48) göre;
“Müzik, insanlığın varoluşundan bu yana birey ve toplumu besleyen başlıca ‘insanca
yaşam ve kültür’ damarlarından biridir”.
Müzik kültürün içine gömülmüştür. Doğal bir olgu gibi algılansa da kendi başına var
olmuş dinlenilmesi güzel olan bir şey gibi görünse de insani değerlerle ve bizlere ilişkin
neyin iyi, kötü, doğru ya da yanlış olduğunu belirleyen duygularla doludur (Cook, 1999).
“Müzik kendi kendine olan bir şey değil, bizim yaptığımız ve anlam verdiğimiz bir şeydir.
11
İnsanlar müzikle düşünür, onunla kendilerinin kim olduğuna karar verip kendilerini
anlatırlar”(Cook, 1999, s.9).
Attali’ye ( Attali, 2005, s.15) göre; “Müzik, ne özerk bir etkinlik ne de ekonomik bir alt
yapının ürünüdür. O halkların ve sanatçıların, insanların ve tanrıların, şenliklerin ve
duaların ürünüdür”.
Günay, müziği insanlığın tarihi kadar eski olarak nitelemektedir: “Müziğin doğuşu ile ilgili
hipotezlere baktığımızda, onların belli başlı üç kaynaktan geldiğini görürüz. Doğadan;
doğanın
taklidinden
ve
insandan,
insanın
yaşamakta
olduğu
toplumdaki
ilişkilerden”(Günay, 2006, s.16).
Oransay’a (Oransay, 1976, s.39) göre; “Jean Jacques Rousseau, Johann Gottfried Herder,
Herbert Spencer ile daha birçok başkası musikinin konuşmanın yoğunlaştırılmasından
doğduğunu, konuşma ezgisi diye bilinen vurgu ve söyleyiş ezgisinin giderek musiki
ezgileri biçimine dönüştüğünü kabul eder”.
Müzik insan yaşamında büyük bir öneme sahiptir. Bu önem, müziğin sahip olduğu çok
yönlü ve farklı boyutları, disiplinleri içeren işlevleriyle ilgilidir. Uçan (Uçan, 2005) bu
işlevleri beş kümede toplamıştır:
* Müziğin bireysel işlevleri, bireyin dengeli ve doyumlu, sağlıklı ve başarılı, duyarlı ve mutlu
olması için bilişsel, duyuşsal ve devinişsel yapıları üzerinde olumlu izler bırakan müziksel
uyarılma ve tepkide bulunma biçimlerini kapsar.
* Müziğin toplumsal işlevleri; bireyler, birey ile toplum, toplumsal kesimler ve toplumlar
arasında tanışma, anlaşma, kaynaşma, paylaşma, yaklaşma, işbirliği, birleşme ve bütünleşme
sağlamasında müziğin oynadığı rolleri kapsar.
* Müziğin kültürel işlevleri; kültürü artırıcı, kültürel özellikleri taşıyıcı ve kuşaktan kuşağa
aktarıcı, kültürler arası ilişkileri zenginleştirici müziksel birikim ve etkinlikleri kapsar.
* Müziğin ekonomik işlevleri, sanatsal öz korunmakla birlikte, müzik alanında giderek
belirginleşen sunu-istem, üretim-dağıtım-tüketim ilişkilerinin ağır bastığı çalışma ve
düzenlemeleri kapsar.
* Müziğin eğitimsel işlevleri; bireysel, toplumsal, kültürel ve ekonomik işlevlerin düzenli,
sağlıklı, etkili, verimli ve yararlı olmasını sağlamaya yönelik müziksel öğrenme-öğretme
etkinliklerini ve bunlara ilişkin düzenlemeleri kapsar (Uçan, 2005, s.13).
12
2.2. Eğitim
İnsan doğduğu, büyüdüğü ve yaşamını sürdürdüğü toplumda gerek kendine gerekse
topluma ilişkin birtakım bilgiler elde etme çabasında ve gereksinimindedir. Bunu
gerçekleştirirken toplumla özdeşleşmekte ve bir takım öğrenmeler elde etmektedir.
Kültürlenme de diyebileceğimiz bu akışta söz etmemiz gereken en büyük olgulardan biri
de eğitimdir.
Eğitim; “ bireyin yaşadığı toplumda yeteneğini, tutumlarını ve olumlu değerdeki diğer
davranış biçimlerini geliştirdiği süreçler toplamıdır”(Tezcan, 1985, s.4). Diğer bir tanıma
göre eğitim; “bireyin toplumsal yeteneğinin ve en elverişli düzeyde kişisel gelişmesinin
elde edilmesi için seçilmiş ve denetimli bir çevreyi (özellikle okulu) içine alan toplumsal
bir süreçtir”(Foster’dan aktaran Tezcan, 1985, s.4). Bu tanımlara göre eğitimi, kişiliği esas
alan ve gelişimini sağlayan bir olgu olarak nitelendirebiliriz.
Eğitimin modern tanımını Ertürk (1993) şu şekilde yapmıştır: “Bireyin davranışında, kendi
yaşantısı yoluyla ve kasıtlı olarak, istendik değişme meydana getirme sürecidir” (Ertürk,
1993,s.12). Eğitim; bilim, teknik ve sanat eğitimi olmak üzere üç ana kola ayrılmaktadır.
Bu ana kollardan sanat eğitimi, “bireye kendi yaşantısı yoluyla amaçlı olarak belirli
sanatsal davranışlar kazandırma ya da bireyin sanatsal davranışında kendi yaşantısı yoluyla
amaçlı olarak belirli değişiklikler oluşturma sürecidir” (Uçan, 1996, s.125). Sanat eğitimi,
çağdaş eğitim sürecinde eğitiminin; müzik eğitimi de sanat eğitimi ana boyutlarından birini
oluşturur (Uçan, 1997, s.25).
2.3. Müzik Eğitimi
Müzik eğitimi, sanat eğitimi kapsamında önemli ve büyük yer teşkil eden biricik bir
alandır. Uçan’a (2005) göre müzik; eğitim aracı, eğitim yolu-yöntemi, eğitim alanı olmak
üzere üç ana başlıkta eğitimsel işleve sahiptir.
•
Müzik bir eğitim aracıdır. Eğitim alanında önem kazanan müzikli eğitim, müzikle eğitim
kavram ve uygulamaları, temelde müziğin etkili ve verimli bir eğitim aracı olmasından
kaynaklanır. Müziğin eğitimin değişik alan ve düzeylerinde öğrenmeyi ve öğretmeyi
kolaylaştıran ya da sağlamlaştıran bir araç olduğu öteden beri bilinmektedir.
13
•
Müzik bir eğitim yoludur-yöntemidir. Eğitim alanında önemli yer tutan müzik yoluyla eğitim,
müzik içinde eğitim kavram ve uygulamaları, temelde, müzik yapmanın etkili ve verimli bir
eğitim yolu veya yöntemi olmasından kaynaklanır. Müzik yapmanın belli öğrenme ve
öğretmeleri sağlayan, kolaylaştıran, pekiştiren bir yöntem olduğu öteden beri bilinmektedir.
•
Müzik bir eğitim alanıdır. Eğitim düzenleme ve etkinliklerinde önemli bir yeri olan müzik için
eğitim, müzikte eğitim kavram ve uygulamaları, temelde, müziğin önemli bir eğitim alanı
olmasından kaynaklanır. Müziğin insan yaşamındaki öteki işlevlerinin düzenli, etkili ve verimli
olarak işleyebilmesi için insanların müzik yoluyla yetiştirilmeleri yeterli olmamış; bunun
yanında bazı insanların müzik alanının belirli dallarında yetiştirilmeleri de zorunlu olmuştur.
Böylece, binlerce yıl önce ilkel büyücünün kişiliğinde toplandığı kabul edilen başlıca müziksel
yetenekler ya da beceriler, zamanla birbirlerinden ayrılarak günümüze doğru ayrı birer
müziksel meslek ve uzmanlık dalı durumuna gelmiştir (Uçan, 2005, s.13-14).
Müzik eğitimi, temelde bir süreçtir. Bu süreç içerisinde; bir müziksel davranış kazandırma,
bir müziksel davranış değiştirme ya da davranışta değişiklik oluşturma, bir müziksel
davranış geliştirme gibi alt süreçler bulunmaktadır. Bu süreçte eğitim gören birey, belirli
hedeflere erişmek için; kendi müziksel yaşantısını temel almak ve bu temelden yola
çıkarak planlı, düzenli ve yöntemli bir yol izlemek durumundadır. Böylece birey ile
müziksel çevresi arasında daha sağlıklı, düzenli, etkili ve verimli bir iletişim ve etkileşim
oluşması beklenmektedir (Uçan, 2005, s.14).
Uçan, müzik eğitiminin genel kapsamını davranışsal ve içeriksel olarak iki açıdan ele
almaktadır (2005, s.14-15).
“Davranışsal açıdan ele alındığında, müzik eğitimi temelde şunları kapsar:
* Müziksel işitme-okuma-yazma eğitimi
* Şarkı söyleme eğitimi
* Çalgı çalma eğitimi
* Müzik dinleme eğitimi
* Müziksel yaratma eğitimi
* Müziksel bilgilenme eğitimi
* Müziksel beğeni geliştirme eğitimi
* Müziksel kişilik kazanma eğitimi
* Müziksel duyarlılığı artırma eğitimi
* Müziksel iletişim ve etkileşimde bulunma eğitimi
* Müzikten yararlanma eğitimi
14
İçeriksel açıdan ele alındığında ise, müzik eğitimi temelde şunları kapsar:
* Müziksel işitim (kulak) eğitimi
* Ses eğitimi
* Çalgı eğitimi
* Müziksel devinim ve ritim (tartım) eğitimi
* Müzik bilgisi eğitimi
* Yaratıcılık eğitimi
* Beğeni eğitimi
* Müziksel kişilik eğitimi
* Müziksel duyarlılık eğitimi
* Müziksel iletişim ve etkileşim eğitimi
* Müziksel kullanım ve yararlanım eğitimi” (Uçan, 2005, s.14-15).
Müzik eğitimi, çeşitli kollara ve kollar ise çeşitli dallara ayrılmaktadır. Temel davranış,
içerik, kullanılan araç-gereç, yöntem, teknik, ortam, düzey ve süre bakımından çeşitlilik
göstermekte ve değişik biçimlerde adlandırılmaktadır. Fakat bu değişkenler ne olursa
olsun, müzik eğitimi temelde; genel, özengen (amatör) ve mesleki (profesyonel) olmak
üzere üç farklı amaca yöneliktir, buna göre düzenlenip gerçekleştirilmektedir. “Genel,
özengen ve mesleki müzik eğitiminin nitelikleri, aralarında ortak noktalar bulunmakla
birlikte birbirlerinden oldukça farklı özellikler gösterir. Bu bakımdan müzik eğitimini bu
üç ana türe ayırmak ve bu ayrıma göre incelemek doğru olur” (Uçan, 2005, s.30).
• Genel müzik eğitimi; herkese yönelik olup, sağlıklı ve dengeli bir yaşam için gerekli
ortak genel müzik kültürünü kazandırmayı amaçlar. Bu eğitim faaliyetleri içinde
öğrenciler çeşitli çalgılarla tanışma, kendilerini müziksel olarak deneme fırsatı elde
ederler. Bireylerin müziksel bilgi, görgü, ilgi, istek ve yeteneklerini geliştirmeyi
amaçlayan genel müzik eğitimi, ‘genel eğitimin’ ayrılmaz bir öğesidir. “Genel müzik
eğitimi, aslında, her düzeyde, her yaşta herkes için zorunludur ya da zorunlu olmak
durumundadır. Çünkü müzik her düzeyde herkese kazandırılması esas olan asgari-ortak
genel kültürün başta gelen ayrılmaz öğelerinden biridir” (Uçan, 1997, s.31).
• Özengen müzik eğitimi, müziğe ya da müziğin belli bir dalına özengence (amatörce) ilgili
ve istekli olanlara yöneliktir. Müziksel davranışları bireyin bireysel zevk ve isteklerinden
yola çıkarak kazandırmayı amaçlar. Hiç kimse için zorunlu değildir ve bireyin yetenekli
15
olması değil istekli olması önemlidir. Özengen müzik eğitiminin yaygın eğitimle (resmi,
özel ve gönüllü kuruluşların düzenlediği; kurs, konser, yarışma vb.) sürdürülen kısmı
oldukça ağırlıklıdır. “Özengen müzik eğitimi, herhangi bir düzeyde herkes için zorunlu
değildir; tam tersine, ilgi, istek ve yatkınlık ile etkin bir katılım için gerekli fırsat ve
olanaklara bağlı olup seçmelidir” (Uçan, 1997, s.32).
• Mesleki müzik eğitimi; ülkemizde üniversitelerin, eğitim fakültelerinin müzik eğitimi ana
bilim
dallarında,
güzel
sanatlar
fakültelerinin
müzik
bilimleri
bölümlerinde,
konservatuvarlarda ve anadolu güzel sanatlar liselerinin (AGSL) müzik bölümlerinde bu
işin uzmanı olan kişilerce yürütülmektedir.
“Müzik alanının bütününü, bir kolunu ya da dalını; o bütün, kol ya da dal ile ilgili bir işi
meslek olarak seçen, seçmek isteyen, seçme eğilimi gösteren, seçme olasılığı bulunan ya da
öyle görünen, müziğe belli düzeyde yetenekli kişilere yönelik olup dalın, işin ya da mesleğin
gerektirdiği müziksel davranışları ve birikimi kazandırmayı amaçlar” (Uçan, 1997, s.32).
2.4. Kültür
İnsan, yaşamı boyunca çeşitli öğrenmeler gerçekleştirmekte ve davranışlar sergilemektedir.
Doğduğu, büyüdüğü, yaşamını sürdürdüğü ortam; ailesi, arkadaşları ve iletişimde
bulunduğu kişiler; öğrenim gördüğü okullar; okuduğu yazılar, izlediği filmler, dinlediği
müzikler ve yaşama ilişkin daha pek çok davranışlar kültür olgusunun içerisinde yer
almaktadır.
Kültürü oluşturan birçok değişken bulunmaktadır. Bozkurt Güvenç bu değişkenleri
“kurumlar” olarak nitelendirmekte ve bu kurumlardan örnekler vermektedir: “Aile, eğitim,
gelenek, çocuk bakımı, sağlık ve beslenme, çevre, yerleşme, teknoloji, bilim, devlet, din,
sanat” (Güvenç, 1970, s.107).
Günay’a göre kültür, kendisini var eden değişkenlerin (kurumların) genellenmiş soyut
terimidir ve bu durum kültürün, en az kendisini oluşturan değişkenlerin sayısı kadar
birbirinden az çok farklı açılardan tanımlarının yapılabileceğini göstermektedir (Günay,
2006, s.98). Ayrıca Günay; “insan yaşamının idealleri, değerleri, davranışları, insanın
çevreye uyumu, oluşumu, kökeni ile fikir, sembol açılarından da birçok tanım yapılmış
olduğunu Güvenç’ten öğreniyoruz” (Günay, 2006, s.98) demektedir:
“Sosyal / kültürel antropolojinin konusu, tek kelimeyle ‘kültür’dür. Ancak kültürü değil bir
kelime, başlı başına bir denemeyle bile anlatmak, tanımlamak kolay bir iş değildir. Amerika’lı
16
iki antropolog, (Kroeber ve Kluckhohn, 1952) kültür konusunda yayınladıkları bir antolojide,
kültür ve kavramının 164 farklı tanımını derlemiş ve tartışmışlardır” ( Güvenç’ten aktaran
Günay, 2006, s.98).
Kültür kavramı ilk defa 19. yüzyılın sonlarında geliştirilmiştir. Haviland’a göre (2002,
s.64) ilk açık ve kapsamlı açıklama İngiliz antropolog Sir Edward Burnett Tylor’a aittir.
“Tylor, 1871’deki yazılarında kültürü; bilgi, inanç, sanat, hukuk, ahlak, adet, gelenek ve
toplumun bir üyesi olarak kişinin yaşayarak kazandığı huylar ve kabiliyetler bütünü olarak
tanımlar” (Haviland, 2002, s.64). Zaman içinde kültüre ilişkin tanımlar çeşitlenmektedir.
“Kültür; insan davranışının ve bu davranışın yansımalarının arkasında yatan dünyanın soyut
değerleri, inançları ve algılarından ibarettir. Bunlar toplum üyeleri tarafından paylaşılan ve
toplumda kabul edilen davranışlar üretirler. Kültür, biyolojik kalıtımdan çok dil aracılığıyla
öğrenilir ve bu kültürün parçaları tamamlanmış bütünler olarak işlev görür. (…) Kültür
gözlenebilir bir davranış değildir, ancak insanların deneyimlerini yorumlama ve davranışlarını
genellemede kullandıkları ve davranışlarına yansıttıkları değer ve inançlardır. (…) Kültür;
toplum üyeleri tarafından hayata geçirildiğinde toplum üyelerinin uygun ve kabul edilebilir
gördüğü aralığa uygun düşen davranışlar üreten kurallar ve standartlar kümesidir” (Haviland,
2002, s.63-64-65).
Türk Dil Kurumu (TDK, 2000) sözlüğünde kültür kelimesine karşılık olarak üç açıklama
bulunmaktadır:
“kültür is. Fr. culture 1. Tarihi, toplumsal gelişme süreci içinde yaratılan bütün maddi ve
manevi değerler ile bunları yaratmada, sonraki nesillere sözlü veya yazılı aktarmada kullanılan,
insanın doğal ve toplumsal çevresine egemenliğinin ölçüsünü gösteren araçların bütünü, hars,
ekin. 2. Muhakeme, zevk ve eleştirme yeteneklerinin öğrenim ve yaşantılar yoluyla
geliştirilmiş olan biçimi. 3. Bireyin kazandığı bilgi: Fizik kültürü kuvvetli bir kişi.” (TDK,
2000, s.621).
Sedat Veyis Örnek, Etnoloji Sözlüğü isimli eserinde kültür için şu şekilde bir açıklama
yapmıştır:
“ Kültür; (Alm. Kültür, Fr. Culture, İng. Culture ): Bir halkın ya da bir toplumun maddi ve
manevi alanlarda, oluşturduğu ürünlerin tümü; yiyecek, giyecek, barınak, korunak gibi temel
ihtiyaçların elde edilmesi için kullanılan her türlü araç-gereç, uygulanan teknik; fikirler,
bilgiler, inançlar; geleneksel, dinsel, toplumsal, politik düzen ve kurumlar; düşünce, duyuş,
tutum ve tüm davranış biçimleri; yaşama tarzı” (Örnek, 1971, s.148).
Orhan Hançerlioğlu’nun Felsefe Ansiklopedisi - Kavramlar ve Akımlar (2005) isimli
ansiklopedisinde kültür maddesine karşılık gelen şu açıklama yer almaktadır:
17
Kültür: (Os. Hars, Fr. Culture, Al. Kultur, İng. Culture, İt. Cultura) İnsansal doğa. Türk Dil
Kurumu’nca ekin deyimiyle özleştirilmiş ve kurumca yayımlanan toplumbilim terimleri
sözlüğünde bu özleştirme benimsenerek tanımlanmıştır (…) Batı dillerinde özen göstermek
anlamına gelen La.colere deyiminden türeyen tarım anlamına gelen cultura kökünden kültür
kavramı, çoğunlukla, bir toplumun duyuş ve düşünü birliğini sağlayan bütün değerlerinin tümü
olarak tanımlanır. Konuşma dilinde kullanılan anlamı da budur. Bu anlam gelenek, görenek,
düşünü ve sanat değerleri gibi bir toplumun bütün değerlerini kapsar. Kısaca bilgi anlamını
taşır” (Hançerlioğlu, 2005, s.362-363).
2.5. Popüler Kültür
Popüler kültürün kavramsal içeriğine değinmeden önce “kültür” olgusunu dışarıda
bırakarak “popüler” kavramını aydınlatmak gerekmektedir. Popüler kavramının daha iyi
anlaşılabilmesi için “popüler” sözcüğüne yüklenen anlamlar incelenip ortaya konulmalıdır.
Türk Dil Kurumu (2000, s.778)’na göre popüler: “s.Fr. populaire 1.Halkın zevkine uygun,
halk tarafından tutulan. 2. Herkesin tanıdığı, ünlü” biçimindedir.
Özbek (1994) “popüler” sözcüğünü tarihsel süreç içerisinde şu şekilde anlatmıştır:
“Popüler, başlangıçta Latince ‘popularis’ten türeyerek ‘halka ait’ anlamına gelen, hukuki ve
siyasal bir terimdir. 16. Yüzyılda örneğin ‘popüler hükümet’ terimi, halk tarafından kurulan ve
yürütülen bir siyasal sistem anlamına geliyordu. Ama aynı zamanda, aşağı (low) ya da değersiz
(base) anlamı da vardı. Sonradan hakim olan, ‘yaygınca tercih edilen’ ya da ‘çok beğenilen’i
ifade eden modern anlamların içinde ise beğenilmek için hesaplı bir çaba göstermek de
içeriliyordu. Ancak 19. Yüzyılda, bayağı ve beğeni için hesaplılık anlamları ölmemiş olmasına
rağmen popülerin tanımında bir perspektif değişikliği olmuş ve halkın üzerinde bir güç kurmak
isteyenler açısından değil, halk açısından olumlu bir kavram olarak kullanılmaya başlanmıştır.
Bugün hakim olarak kullanılan diğer biçimde ise popüler teriminde tüm bu anlamlar
örtüşmektedir. Popüler kültürün halk tarafından kendileri için anlamı ise tüm bunlardan
değişiktir ve 18. Yüzyılda Herder’e dayanmaktadır. (…) Herder bu kavramı ‘eğitilmişlerin
kültürü’ (learned culture) kavramına karşıt olarak kullanmaktadır, Rönesans sonrası dünyada
yalnızca halka ait kültürün ‘organik topluma’ yakışan nitelikler taşıdığını öne sürmektedir”
(Özbek, 1994, s.81-82).
“Popüler” kavramı günümüzde “halka ait, halkın ürünü, halktan” ve “tüketilen, beğenilen,
yaygın” olarak Herber’in bahsettiği temel iki anlamda da kullanılmaktadır. Orhan’a (2002)
göre “halk” sözcüğüne verilen anlamların farklı olması tanımı da farklılaştırmaktadır:
“Halkı, nüfusun çoğunluğu olarak ele alan kesim, popüler kültürü ‘nüfusun çoğunluğu
tarafından paylaşılan bir kültürel olgu’ olarak tanımlamaktadır. Bir başka kesim ise ‘halk’ı
‘toplumun çalışan kesimi yani işçi sınıfı’ olarak sınıflandırıp, popüler kültürü işçi sınıfının
18
kültürü olarak ele alır. Ancak, işçi sınıfını toplumun temeli ve topluma yön veren sınıf olarak
ele alanlar popüler kültüre de olumlu bir anlam yüklemektedir. Oysa işçi sınıfını toplumun
cahil, parasız pulsuz, düzeysiz, eğitimsiz kesimi olarak görenler popüler kültürü de aynı oranda
düzeysiz, bayağı ve işe yaramaz olarak nitelendirmektedirler. Popüler kültürün ele alınmasında
bir diğer ölçüt nicelik ve nitelik arasındaki ilişkidir. Nicelik ve nitelik arasında ters orantılı bir
gidiş olduğunu, bu nedenle nüfusun çoğunluğunca paylaşılan popüler kültürün nitelikten
yoksun olduğunu savunanların bu tezi, daha çok kitle toplumu ve kitle kültürü kavramları ile
ilişki içerisinde ele alınmaktadır” (Orhan, 2002, s.8).
Baskı ve çoğaltma teknikleri için geniş ve rahat bir kullanım alanı oluşturan teknik
gelişmelerin sağladığı rahatlık, kitlesel üretimi doğrudan etkileyerek onu çok daha elverişli
duruma getirmiştir. Hızla yaygınlaşan kitlesel bir olgu olarak popüler kültür, bu gelişmiş
çoğaltma ortamında daha ön plana çıkmış, dikkat çekmiştir. Bu yönüyle popüler kültür,
kitle kültürüyle birlikte aynı potada gibi düşünülebilir. Oysa popüler kültür özde toplumda
geniş bir paylaşım alanına sahip olsa da kitle kültüründen farklıdır (Güngör, 1999, s.10).
“Şöyle ki kitle kültürü, kültür endüstrisinin etkisiyle yaygınlık kazanmış olup, toplumda güç
sahibi olan kesimlerin güdümünde, güçten yoksun kitleyi yönetmek ve yönlendirmek için
kullanılmaktadır. Oysa halkın içinden çıkan, halk tarafından üretilen popüler kültür, halkın
varlığının ve gücünün önemli bir göstergesidir” (Güngör, 1999, s.11).
Popüler kültür ve barındırdığı sanat kitle kültürü tarafından kuşatılmıştır. Popüler kültür
kendi kimliğini sürdürmeye devam etmekte fakat kitle kültürünün koşulları içinde
işlemektedir (Erol, 1999, s.13). Erol’a göre;
“Kitle kültürü, bütün özgürlüklerinden arındırarak çeşitli toplumsal kesimlere ait kültürel
değerleri tek tip değerler altında bir araya getirmektedir. Popüler kültür ise belli toplumsal
kesimlere ait ortak kültürel işleyişe karşılık geldiğinden, hem kitle kültürü içinde yer tutmakta
hem de ondan ayrı kendi özgün konumu içinde başka bir biçimde işlemektedir. Kitle
kültüründe başka toplumsal kesimlere ait kültürlerle birlikte ortak algılama, değerlendirme ve
katılma özelliği gösteren değişik toplumsal kültürler, popüler kültürde kendi yaşantılarına ait
özel işleyiş içine girmektedirler. Özellikle kitle iletişim araçları aracılığıyla ‘her yerde aynı’
kültürel değerlendirme ve yönelim içindeki bireyler, iletişim araçlarının işleyişi ile kuşatılmış
olmasına karşın ondan bağımsız kalabilen, en azından bireylerin kendilerinin bundan
kurtulduğunu varsaydığı ve böylece ifade edildiklerini düşündükleri kültürel işleyiş, popüler
kültür olarak görülmektedir. (…) her toplumda hem kitle kültüründen hem de popüler
kültürden aynı anda söz edilmesi mümkündür. Ancak popüler kültür, kitle kültürünün
oluşmadığı toplumlarda daha geçerli bir oluşumdur. Sanayi yaşamına ait ileri işleyişin bütün
toplumsal yapıya ait kültürleri belirlemediği düşünülen toplumlarda popüler kültür
belirginleşir” (Erol, 1999, s.13-14).
19
2.6. Popüler Müzik
Popüler kültür kavramında olduğu gibi popüler müzik kavramında da net bir tanıma
varmak pek mümkün değildir. Say, “Müzik Sözlüğü” isimli kitabında “popüler müzik” için
açıklamasını “pop müzik” başlığı altında vermekte ve “geniş kitleler tarafından
benimsenen, yaygın olan anlamındaki ‘popüler’ sözcüğünün kısaltılmış şekliyle nitelenen
müzik türü, İngilizce popular: yaygın ve güncel” olarak tanımlamaktadır (Say, 2002,
s.433).
“Anlamı bakımından terim, ‘eğlence müziği’ni niteler. Müzikte eğlence öğesi aslında bütün
çağlarda, bütün ülkelerde yer almıştır. Çağımızda da ‘eğlence’ amacının ağırlık kazandığı
yaygın müzik türüne ‘popüler’ ya da ‘pop’ denmektedir. 19. yüzyılda bazı müzik parçalarının
kitlesel biçimde yaygınlık kazanması, Avrupa’daki operet, vodvil ve benzeri müzikli oyunların
sevilen şarkılarıyla başlamıştır. Ses kaydı teknolojisinin bulunmadığı bu dönemde, ‘popüler’
şarkıların notaları on binlerce satıyordu. 20. yüzyıla girildiğinde Avrupa ve Amerika’nın büyük
kentlerinde popüler şarkılar milyonlarca insanı etkilemiş, radyo, plak ve film endüstrisiyle bu
yaygınlık olağanüstü derecede genişlemiştir. Popüler müziklere can katan temel öğe ‘dans’
olduğu için, bu olanağı öne çıkaran müzikler, geniş kitlelere daima çekici gelmiştir. Bu tür
müzikler, kitleleri sadece hoş ve akılda kalıcı melodilerle değil, dansa çağırarak kazanmıştır”
(Say, 2002, s.433).
Ayhan Erol, “Popüler Müziği Anlamak - Kültürel Kimlik Bağlamında Popüler Müzikte
Anlam” isimli kitabında (Erol, 2005), Richard Middleton’un “Popüler Müziği İncelemek”
(Studying Popular Music) isimli kitabında ele aldığı Franz Birrer’in popüler müziğe ilişkin
tanımlamalarını ve popüler müzik sınıflandırması maddelerini şu şekilde aktarmıştır:
“ * 1) Normatif: Popüler müzik bayağı (inferior) bir türdür.
* 2) Olumsuz: Popüler müzik başka bir şey (genellikle folk ya da sanat müziği) olmayan
müziktir.
* 3) Toplumbilimsel: Popüler müzik belli bir toplumsal grup (onlar için ya da onlar
tarafından üretilen) ile ilişkilidir.
* 4) Teknolojik - Ekonomik: Popüler müzik kitle medyası tarafından (ve/veya bir kitle
pazarında) yayılır” (Erol, 2005, s.81).
Middleton, bu dört ana kategoride ele alınan bakış açılarının tümünün kendi sınırları ile
ilgili olduğunu; tümünün neye ilgi duyuluyorsa ona göre tanımlandığını, bu yüzden ilgi
20
bağımlısı olduğunu ve tatmin edici, doyurucu olmadığını ifade etmektedir. Birinci
tanımlama olan “normatif” tanımlamanın kendi ölçütüne dayanan keyfi bir tanımlama
olduğunu ifade etmektedir. İkinci tanımlama olan “olumsuz” tanımlamaya ilişkin ise bu
yaklaşımın popüler müzik ile folk/sanat müziği arasındaki saptanamayacak olan
sınırlamaları gündeme getireceğinden dolayı eleştirmektedir (Erol, 2005, s.81-82).
Üçüncü tanımlama olan “toplumbilimsel” tanımlamayı ise “ popüler müziğin belirli bir
toplumsal katmanla ilişkilendirilmesi, belirli toplumsal bağlamlar tarafından bütünüyle asla
kapsanamayan hatta çoğu azınlık tarzlarında bile var olan müzik türleri ve pratiklerinden
ötürü iflas eder” ifadesiyle eleştirmektedir (Erol, 2005, s.83). Erol “toplumbilimsel”
tanımlamaya ilişkin bu savı Türkiye’den örnekle desteklemektedir. Gerçekte homojen
olmayan arabesk müzik dinleyici kitlesini yalnızca gecekonduda yaşayan, köyden kente
göç etmiş insanların ya da sınıf bilinci olgunlaşmamış bir proletaryanın oluşturduğunu
söylemenin zor olduğunu ifade etmektedir:
“Burada söylenmeye çalışılan, bir popüler müzik türünün ya da bir dağar demetinin belirli
toplumsal katmanlarla ilişkisinin asla kurulamayacağı değildir. Bu elbette ki mümkündür.
Ancak bizim vurgulamaya çalıştığımız şey, bir popüler müziğin hem başka toplumsal
katmanlar ya da kültürler tarafından farklı anlamlandırılabileceği hem de kendi sosyo/kültürel
bağlamında sürekli durum değişimlerine bağlı olarak farklı ‘izlerkitleye’ sahip olabileceğidir”
(Erol, 2005, s.83).
Middleton, dördüncü tanımlama olan “teknolojik - ekonomik” tanımlamayı ise çok daha
yersiz görmektedir:
“Kitle yayılmasının gelişme yöntemleri (öncelikle basım, daha sonra elektromekanik ve
elektronik) müziğin tüm türlerini etkilemiş ve bunlardan herhangi biri bir mal olarak işlemden
geçirilebilmiştir. Eğer bir Çaykovski senfonisi kaydı geniş olarak (yaygınca) dağıtılıyor ve
‘popüler müzik’ içinde bir parçaya dönüşüyorsa; o halde bu tanımın en azından yararsız olduğu
söylenebilir” (Erol, 2005, s.84).
Erol bu görüşü desteklemekte ve geleneksel bir müzik parçasının ya da azımsanmayacak
sayıdaki “sanat” olarak kategorize edilmiş müzik türlerinin bir bölümünün söz konusu
müzik endüstrisi yoluyla yaygınlık kazandığını ifade etmektedir. Bu durumu müzik
markete uğrayan herhangi birinin rahatlıkla görebileceğini söylemektedir. Erol’un
eleştirisi, bu yaklaşımın müzik endüstrisi ya da medya ile ilişkiye giren her türlü müziği
“popüler” kategorisine almak zorunda bırakacağı yönündedir (Erol, 2005, s.84-85).
21
Erol (2005), popüler müziği şu şekilde anlatmaktadır:
“Popülerin verili bir yapı olmadığı, tarihsel olarak sürekli yeniden inşa edilen bir kategori
olduğu açıktır. Kendini sürekli yeniden biçimlendirmesi popüler müziğin doğasıdır. Bu,
popüler müziğin sürekli olarak durum değişimlerine bağlı deviniminden, her türlü sınıfsal ya
da kültürel ayrımı hem gösterebilmesinden hem de bu ayrımı ortadan kaldırabilme
potansiyelini taşımasından kaynaklanır. Sözgelimi bir popüler müzik türü/üslubu özgül bir
kültürün kolektif aidiyetini pekiştirebilecek bir yapı kazanmış olabilir. Ya da bunun tam tersi
olarak bir başka müzik türü (belki de aynı olan) farklı kültürel kimlikleri bir potada eritebilme
ya da bunları birleştirebilme gücüne sahip olabilir. Bu, popüler müziğin sürekli kendini
yeniden üreten, biçimlendiren devinimi sayesindedir. Bu hareketliliği gerçekleştiren pek çok
etmen (kültürel, sosyal, ekonomik, siyasal, teknolojik, ideolojik vb.) sayılabilir. Ancak bu
etmenlerin ağırlığı, ele alınan popüler müziğin özgül koşullarına göre değişir. Dolayısıyla
popüler müziğin bütünlüklü devinimini belirleyen önde gelen bir etmen yoktur. Bu nedenle
tarihsel akış içinde bütün popüler müzikler için aranacak ‘biricik’ gelişim çizgisi yoktur” (Erol,
2005, s.102-103).
2.7. Tutum
Tutum sözcüğü insanlar tarafından günlük yaşantıda, siyasette, okulda, medyada,
edebiyatta, akademik çalışmalarda, neredeyse her alanda kullanılan bir sözcüktür. Tutum
sözcüğü kavramsal olarak bilim adamları tarafından birçok kez ele alınmış ve araştırma
konusu yapılmıştır.
Tutum, ilk kez 1862’de Herbert Spencer tarafından bir kelime olarak “bireyin zihinsel
durumu” anlamında kullanılmıştır (Şen, 2011, s.38). 1888 yılında Lange, laboratuvar
çalışmalarında tutumu bir kavram olarak ele almış ve incelemiştir. Daha sonraları tutum
kavramı psikologlar ve sosyologlar tarafından araştırılan ve tartışılan popüler bir konu
haline gelmiştir (Allen, Guy ve Edgley, 1980, s.258-259). 1930‘lu yılların sonuna doğru
tutum konusu ile ilgili araştırmalar doruk noktasına ulaşmıştır. 1950‘lere gelindiğinde ise
araştırmalarda grup dinamiği konusu ön plana geçerek, tutum konusuna ilginin azalmasına
neden olmuştur. 1960‘lı yıllarda tekrar canlanan tutum araştırmaları, bu konuyu yeniden
sosyal psikolojinin en çok üzerinde durulan konusu yapmıştır (Tekarslan, Baysal, Sencan
ve Kılınç, 1989, s.166).
“Tutum kavramı gerek günlük hayatta gerek politikada gerekse akademik çevrede çokça
kullanılmaktadır. Ancak çoğu zaman tutum kavramı birçok farklı kavramın (ilgi, beklenti,
22
davranış vb.) yerine de kullanılmaktadır. Ancak tutum kavramı bu kavramlardan farklı bir
anlam içermektedir” (Şen, 2011, s.39).
Allport’a (1924) göre tutum kavramı, davranışa rehberlik eden ve ona yön veren psikolojik
bir hazır bulunuşluk halidir. Thurstone‘e (1931) göre tutum, psikolojik bir objeye yönelen
olumlu veya olumsuz bir yoğunluk sıralaması ve derecelenmesidir. Edwards‘a göre (1957)
tutumu göremez, fiziksel olarak inceleyemez ya da ona dokunamazsınız; o (hipotetik)
varsayımsal bir yapıdır. Smith‘e göre (1968) tutum, bir bireye atfedilen ve onun bir
psikolojik obje ile ilgili düşünce, duygu ve davranışlarını düzenli bir biçimde oluşturan bir
eğilimdir. Hilgard ve Atkinson‘a (1971) göre tutum bazı nesnelere, kavramlara ve
durumlara karşı yaklaşmakla ya da uzaklaşmakla birlikte, bunlara karşı belirli bir davranış
göstermeye hazır olmayı da ifade eder. Bacon ve Byrne‘a göre (1977) tutumlar, oldukça
organize olmuş uzun süreli duygu, inanç ve davranış eğilimleridir. Bir eğilimin tutum
olabilmesi için bireyin o eğilimi oldukça uzun süreli göstermesi gerekmektedir. Ayrıca
bilişsel, duygusal ve davranışsal birimleri içermesi gerekmektedir. Tutum olarak
tanıdığımız eğilimin içerisinde kendini inanç olarak ifade eden bilişsel, duygu ve
heyecanları içeren duygusal ve gözlenebilen faaliyetleri içeren davranışsal öğeler vardır.
Krech ve Crutchfield‘e (1994) göre tutum, bireyin kendi algı dünyasının bir yönü ile
motivasyon, heyecan, idrak ve öğrenme süreçlerinin devamlı bir organizasyonudur. Gable
de (1986) tutumu sosyal kurumların belli bir türüne, davranışın bir çeşidini önceden
hazırlayan duygu yüklü bir fikirdir‖ şeklinde tanımlayarak tutumun, bilgi, duygu ve
davranış öğelerinin bir kompozisyonundan oluştuğunu belirtmektedir. Pratkanis ve
Greenwald‘a göre (1989) tutum, bireylerin, farkında oldukları bir obje ile ilgili
değerlendirmelerini içerir. Judd ve diğerleri‘ne göre (1991) tutumlar çeşitli objelerin
bellekte saklı tutulan değerlendirmeleridir. Ülgen (1994) ise tutumu, “öğrenmeyle
kazanılan, bireyin davranışlarına yön veren karar verme sürecinde yanlılığa neden bir
olgudur” şeklinde tanımlamaktadır. Sherif (1996); tutumu bireyin nesne veya olaylara karşı
olumlu veya olumsuz tavır almalarını belirleyen sürekli bir hazır olma durumu şeklinde
tanımlamıştır. Özgüven (1999)‘e göre tutum, bireylerin belirli bir kişiyi, grubu, kurumu
veya bir düşünceyi kabul ya da reddetme şeklinde gözlenen, duygusal bir hazır oluş hali
veya eğilimidir (Şen, 2011, s.39-40).
23
2.7.1. Tutum’un Öğeleri
Yapılan tanımlardan da anlaşılacağı üzere tutum basit bir yapıya sahip değildir. Tutum
kavramının kapsamı içinde çeşitli değişkenler söz konusudur. Bu değişkenler birleşerek
tutumun bütününü teşkil ederler. Bu bütünsel yapı içinde tutumu oluşturan temelde üç öğe
vardır (Arkonaç, 2001, s.161; Kağıtçıbaşı, 2004, s.104):
•
Bilişsel (Zihinsel) Öğe,
•
Duygusal Öğe,
•
Davranışsal Öğe.
Bu öğeler arasında genellikle iç tutarlılık olduğu varsayılmaktadır. Bu varsayıma göre,
bireyin bir konu hakkında bildiklerini (bilişsel-zihinsel öğe), ona nasıl olumlu - olumsuz nötr bir duyguyla yaklaşacağını (duygusal öğe) ve ona karşı nasıl bir tavır ortaya
koyacağını (davranışsal öğe) belirler ( İnceoğlu’ndan aktaran Şen, 2011, s.42). Kısaca
tutum, sadece bir davranış eğilimi ya da sadece bir duygu değil, düşünce - duygu - davranış
eğiliminin bütünleşmesidir (Kağıtçıbaşı, 2004: 103).
2.7.1.1. Bilişsel Öğe
Bilişsel öğe, tutumları oluşturan üç temel öğeden biridir. Literatürde zihinsel öğe olarak da
adlandırılmaktadır. Bilişsel öğe ile ilgili çeşitli tanım ve açıklamalar yapılmıştır (Şen,
2011, s.43):
•
Bernstein ve arkadaşlarına (1994) göre bilişsel öğe, birtakım inançlardır
(Bernstein’dan aktaran Şen, 2011).
•
Penner‘a (1978) göre bilişsel öğe, tutum nesnesi hakkındaki inançlardan oluşur
(Penner’dan aktaran Şen, 2011).
•
Taylor ve arkadaşlarına (2007) göre bilişsel öğe, bireyin özellikle tutum nesnesine
ilişkin sahip olduğu olgu, bilgi ve inançları içeren düşüncelerinden meydana
gelmiştir (Taylor’dan aktaran Şen, 2011).
•
Aronson, Wilson ve Akert (2005) göre bilişsel öğe, tutum nesnesi ile ilgili
düşünceler ve inançlardan oluşmuştur (Aronson’dan aktaran Şen, 2011).
•
Morgan’a (2000) göre bilişsel öğede, bireyin tutumunu bir durum ya da nesne
hakkındaki inançları oluşturur. Bu inanca göre ifadeyi kabul eder. Eğer bir şeye
24
ilişkin olumsuz bir tutumunuz varsa o şey hakkında olumsuz inanç veya
inançlarınız da olacaktır (Morgan’dan aktaran Şen, 2011).
Tutumun zihinsel öğesi, bireyin çevresindeki uyarıcılara ilişkin olarak yaşadığı
deneyimlerden kaynağını alan bilgi birikimine dayanır. Tutumun konusunu oluşturan bir
nesne, bir kişi ya da bir durumla ilgili bu bilgiler de çoğu zaman bireyin, o nesne, kişi ya
da durumla ilgili olarak yaşadığı deneyimler aracılığıyla elde edilir (İnceoğlu, 2004, s.30).
Varlığı bilinmeyen bir konuya yönelik tutum oluşmaz. Tutum nesnesi hakkındaki bilgiler
ne kadar gerçeklere dayanıyorsa onunla ilgili tutum o kadar kalıcı olur (Tavşancıl, 2006,
s.73; İnceoğlu, 2004, s.30). Dolayısı ile bilgi değiştiğinde tutum da değişir (Baysal, 1981,
s.15). Bireyin tutum nesnesi hakkındaki bilgi, inanç veya düşünceleri pozitif veya negatif
olabilir (Sakallı, 2001, s.107).
2.7.1.2. Duygusal Öğe
Tutumları oluşturan bir diğer öğe ise duygusal öğedir. Duygusal öğe nesneye ilişkin sevme,
nefret etme, hoşlanma, korkma gibi duygularımızdır. Bireyin herhangi bir tutum konusuna
olumlu ya da olumsuz duygular içinde olması önceki deneyimlerine bağlıdır. Eğer
herhangi bir uyarıcıya karşı bireyde olumlu veya olumsuz duygular oluşmuşsa bu demektir
ki bireyin bu uyarıcılarla daha önce ilişkisi olmuş ve bunları kabullenmiş veya
reddetmiştir. Birey ne zaman bu uyarıları anımsasa olumluluk/olumsuzluk içinde olacaktır.
Bu nedenle, o tutum konusuna tepkileri olumlu/olumsuz olacaktır (İnceoğlu, 2004, s. 26).
Tutum içerisinde duygusal öğe, bireyden bireye değişebilen hoşlanma veya hoşlanmama
yönünü oluşturur. Bir başka ifade ile duygusal öğe, bireyin, tutum nesnesine ilişkin olumlu
veya olumsuz değerlendirmeleri içeren duygu ve hislerinden meydana gelir (Taylor’dan
aktaran Şen, 2011, s.44).
2.7.1.3. Davranışsal Öğe
Davranışsal öğe, bireyin tutum nesnesine ilişkin davranış eğilimini içerir (Sakallı, 2001,
s.107). Bu davranış eğilimleri sözler ya da diğer hareketlerden gözlemlenebilir. Ancak
davranışsal öğe davranışın kendisi değil, davranış eğilimidir (Şen, 2011, s. 44). Davranış
eğilimi, İnceoğlu (2004) tarafından şu şekilde açıklanır:
25
Davranış eğilimleri bireyin alışkanlıkları, normları ve söz konusu tutum nesnesi ile doğrudan
ilişkili olmayan tutumlarının da etkisi altında olabilir. Bu nedenle davranışsal öğeden söz
ederken önce iki tür davranışı birbirinden ayırmak gerekir. Bu davranış türleri duygusal ve
kuralsal (normatif) davranışlardır. Duygusal davranış tutum konusunun hoşa giden ya da
gitmeyen bir durumla ilişkilendirilmesi sonucu ortaya çıkar. Kuralsal davranış ise doğru
davranışın ne olduğu konusundaki inançlara dayanan davranıştır. Bu normlar küçük guruplar
ya da alt kültürlerin birey davranışı üzerindeki etkisidir. Bireyin bağlı olduğu gurup ya da alt
kültürde, şayet belli bir davranış doğru olarak görülüyorsa, birey bu davranışı onaylamasa da
kuralsal olarak yapar (İnceoğlu, 2004, s.30-31).
Diğer yandan, duygusal davranışın temelinde negatif ya da pozitif duygular veya ilişki
kurma eylemi ya da kurmama eylemi olmak üzere iki boyut vardır. Herhangi bir davranışın
tutum konusuna karşı, belirli ölçüde ilişki arama ya da ilişkiden kaçınma eğilimi, belirli
ölçüde olumlu ya da olumsuz duygu içerdiği düşünülebilir. Yoğun yaklaşma durumu
olumlu yaklaşma ve olumsuz yaklaşma olarak iki şekilde olur. En az yaklaşma durumu ise
tutum konusundan kaçıştır (İnceoğlu, 2004, s.31).
2.7.2. Tutumların Özellikleri
Tutumu oluşturan değişkenlerden biriside tutum kavramını yansıtan belli karakteristik
özelliklerdir Tutum kavramının kendine has çeşitli özellikleri vardır. Tutum kavramını
daha iyi anlamak ve tutumu diğer kavramlarla karıştırmadan kullanmak için bu özellikleri
iyi bilmek gerekir (Şen, 2011, s.45). Tutumun özelliklerini sıralamak gerekirse:
•
Tutumlar bireyseldir. Sosyal psikolojide tutum kavramının gelişiminin başlarında
Faris (1928) kamusal tutumları bireysel tutumlardan ayırt etmişse de bugün için
böyle bir ayırım yapılmamakta ve tutumlar bireysel olarak ele alınıp ölçülmektedir
( Kağıtçıbaşı, 2004, s.102).
•
Tutumlar bir nesneye (insan, grup, yer, fikir, eşya, durum, yiyecek vb. olabilir)
karşı belirli bir tepkide, davranışta bulunmaya hazır oluşu göstermektedirler
(Sakallı, 2001, s.106).
•
Tutumlar doğuştan gelmez. Tutumlar, belli nesne, kişi, grup ya da olaylarla ilişkili
olarak oluşturulur ya da öğrenilir (Sherif’ten aktaran Şen, 2011).
•
Tutumların; bilişsel, duygusal ve davranışsal olmak üzere üç öğesi vardır
(Bernstein’dan aktaran Şen, 2011).
26
•
Tutumlar doğrudan doğruya gözlenemez, ancak bir bireyin yaptıklarından çıkarım
yapılabilir. (Morgan’dan aktaran Şen, 2011).
•
İnsan- obje ilişkisinde, tutumların belirlediği bir yanlılık ortaya çıkar. Birey bir
objeye ilişkin bir tutum oluşturduktan sonra, ona yansız bakamaz (Tavşancıl, 2006,
s.72)
•
Tutumların durağan olma özelliği vardır. İnsanlar belli bir yönde sahip oldukları
tutumları kolay kolay değiştirmek istemezler (Sakallı, 2001, s.106).
•
Ancak tutumların değişmesi zor olsa da yine de değişebilir. Güçlü olan tutumlar,
zayıf olan tutumlara göre daha durağandır (Kenrick’ten aktaran Şen, 2011).
•
Tutumlar, birey ve obje arasındaki ilişkide bir düzenlilik olmasını sağlarlar.
Öğrenme süreci içinde derece derece biçimlendiğinden, insanın çevresini
anlamasına da yardımcı olurlar (Tavşancıl, 2006, s.71).
•
Tutumlar olumlu ya da olumsuz davranışlara yol açabilir (Tavşancıl, 2006, s.72).
2.7.3. Tutumların Ölçülmesi
Tutumlar soyut bir kavram olduğu için doğrudan ölçülmeleri pek mümkün değildir.
Bundan dolayı tutumlar doğrudan ölçülemezler. Bireylere herhangi bir tutum objesi ya da
konusu ile ilgili tutumları sorulduğunda, çoğunlukla tam bir cevap vermezler yüzeysel ya
da yanlış ifadelerde bulunurlar. Bu nedenle bireylerin tutumlarını öğrenmek için onların
düşünceleri, duyguları ve tepki eğilimleri ile ilgili bilgi edinilmeye çalışılır (Tavşancıl’dan
aktaran, Şen, 2011).
Tutum ölçeklerindeki çoğu yöntemin dayandığı varsayım, kişilerin tutum nesnesine dair
fikir ve inançları yoluyla tutumlarının ölçülebileceğidir. Yöntemler doğrudan ve dolaylı
ölçek şeklinde ikiye ayrılabilir. Doğrudan ölçekte kişi kendi tarifini vermek zorundadır.
Bütün klasik tutum ölçeklerindeki yaklaşımlar bu tekniğe göre düzenlenmiştir. Dolaylı
ölçek tekniğinde ise tutum, o tutuma sahip olan kişinin ölçüm işleminden haberdar
olmadan ölçülme yapılmasıyla ortaya çıkar (Arkonaç’tan aktaran Şen, 2011).
27
2.7.4. Tutum Ölçekleri
Tutum ölçülürken öncelikle cümleler ve ifadeler dizisi hazırlanır. Bu cümleler ve ifadeler
dizisi, araştırma konusu olan nesneyle ilgili olmalıdır. Bireylerden hazırlanmış olan
cümlelere ya da ifadelere gerçek duyguları doğrultusunda tepkide bulunmaları istenir. Bu
cümle ya da ifadeler listesine ölçek denilmektedir. Tutum ölçekleri, bireyin iç dünyasını
ortaya çıkarmak amacıyla oluşturulmuş anketlerdir. Bu ölçümün sonucunda, birey duygu
yoğunluğunun, araştırma konusu olan söz konusu tutum nesnesinin lehinde mi aleyhinde
mi olduğunu yansıtmalıdır (Tavşancıl, 2006, s.107).
Tutumların tespitinde kullanılan tutum ölçekleri şunlardır.
2.7.4.1. Thurstone Ölçekleri (Eşit Görünen Aralıklar Tekniği)
Thurstone (1928), sosyal tutumların ölçülebileceğini ilk defa öne süren kimsedir. Bu
ölçeğin başlangıç noktası ‘ancak fark edilebilecek farklılık’ kavramıdır. Bu teknikte çok
sayıda tutum cümlesinin, birbirinden eşit aralıklı arklılıklar gösteren 11 gruba ayrılması
istenir. Yani bir tutum nesnesi hakkındaki cümlelerin ne derecede olumlu ya da olumsuz
olduğuna karar verilir (Kağıtçıbaşı’ndan aktaran Şen, 2011).
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
Olumlu---------------------------------Olumsuz
“Thurstone ölçeği, bir tutumun belirli bir örneklem grubunda dağılımını konu almıştır.
Thurstone, bireylerin aynı bir tutuma farklı derecelerde sahip olabileceği düşüncesiyle, belirli
bir ölçek üzerinde sıralanmış bu tutum derecelerinin göreceli frekansını belirlemeyi
amaçlamıştır. Bunun için öncelikle, standart uyaranla tüm diğer uyaranların sırayla
eşleştirilerek karşılaştırılmasını düşünen Thurstone, bu yolun uzun olması nedeniyle, daha
sonra, farklı bir yol önermiş tüm uyaranların birlikte ele alınıp karşılaştırılabileceği bir yöntem
geliştirmiştir” (Silah, 2000, s.375).
2.7.4.2. Guttman Ölçekleri (Birikimli Ölçekleme Tekniği)
“Bu tekniği geliştirmede, daha önce geliştirilmiş olan Thurstone ve Likert tipi ölçeklerde ortak
sorun olan ‘tek boyutluluk’ konusunu gerçekleştirme çabası, önemli rol oynamıştır. Guttman,
bir alan ile ilgili olarak sorulan bazı sorulara verilen cevapların belirli bir düzene sokulduğu
28
zaman ölçeklenebileceğini ifade etmektedir. Bir ölçeğin tek boyutlu ve tutarlı olabilmesi için
‘en üst düzeyde’ kabul etmediğini gösteren bir maddeyi işaretlemiş olan bir kişinin, bunun
altında kalan diğer maddelerde de bu düzeyde bir işaretleme yapması gerekir. Ya da diğer
açıdan en alt düzeyde bir işaretleme yapan bir kişinin, yine aynı düzeyde maddeleri
işaretlemesi gerekmektedir. Bu nedenle Guttman tekniğine ‘yığmalı ölçek yaklaşımı’
denilmektedir” ( Tavşancıl’dan aktaran Şen, 2011).
Örneğin;
“Önermeler
Cevap seçenekleri
1. Ben 80 kilodan fazlayım
Evet Hayır
2. Ben 60 kilodan fazlayım
Evet Hayır
3. Ben 40 kilodan fazlayım
Evet Hayır
Bu ölçekte bir kişinin 1. maddeye ‘evet’ cevabını vermesi halinde, 2.ve 3. maddelere de ‘evet’
seçeneğini işaretlemiş olması gerekir. Her maddeye ‘evet’ cevabı verildiğinde 1 puan
veriliyorsa, 2 puana sahip olan bireyin hangi iki maddeye ‘evet’ dediği kesin olarak bilinebilir.
Bir kişinin 1. maddeye ‘evet’ derken, 2. Maddeye ‘hayır’ demesi, 3. maddeye ‘evet’ demesi
olanaksızdır” (Tavşancıl, 2006, s.157).
2.7.4.3 Osgood Ölçeği (Duygusal Anlam Ölçeği)
Thurstone, Likert ve Guttman ölçekleri tutum ölçmede kullanılmış temel ölçeklerdir.
Yaygın olan diğer bir teknik ise Osgood, Suci ve Tannenbaum tarafından geliştirilen
duygusal anlam ölçeğidir (Kağıtçıbaşı’ndan aktaran Şen, 2011). “Bu teknikte çok sayıdaki
sıfattan belirli sıfat çiftleri türetilmiş, çok sayıdaki sıfatın faktör analizi, üç ayrı faktörü
ortaya çıkarmıştır. Bunlar ‘değerlendirme’, ‘güç’ ve ‘faaliyet’ faktörleridir. Örneğin, iyikötü, temiz-pis, güzel-çirkin gibi sıfat çiftleri değerlendirme boyutuna girer. Faaliyet
faktörü ise hızlı-yavaş, sıcak-soğuk ve aktif-pasif gibi sıfatlarla ölçülebilir” (Kağıtçıbaşı,
2004, s.139).
2.7.4.4. Likert Ölçeği
“Tutum ölçekleri arasında en popüleri ve en çok kullanılanıdır. Likert tarafından 1932‘de
geliştirilmiştir. Çünkü Thurstone‘un ölçeklerine oranla çok daha kolay ve ucuzdur. Bir Likert
ölçeğinde belli bir tutumla ilişki olduğu varsayılan çok sayıda tutum cümlesi (yaklaşık 100
29
adet) toplanır. Bu tutum cümlelerinin, maddelerin tutum nesnesi ile ilgili olumlu veya olumsuz
duygu ve fikirleri açıkça ifade etmesi gerekmektedir. Maddelerin tutum nesnesine karşı olumlu
veya olumsuz ya da nötr tutumu gösterdiğine araştırmacının kendisi karar verir. İkinci
basamakta bu maddeler bir denek grubuna verilir ve deneklerin bu maddelere beş kategori
üzerinden cevap vermesi istenir:
•
Fikrime çok aykırı (1),
•
Fikrime aykırı (2),
•
Kararsızım (3),
•
Fikrime uygun (4),
•
Fikrime çok uygun (5)
Üçüncü basamakta her denek için toplam puan hesaplanır. Her deneğin bütün maddelere
verdiği cevaplar toplanarak toplam puan elde edilir. Dördüncü basamakta bütün maddelerin
sorgulanan o tek tutumu yansıttığından emin olmak için madde analizi yapılır. Her madde
bütün madde puanı ile karşılıklı bağlantı içindedir. Tüm ölçek puanlarıyla yüksek bağlantı
gösteren maddeler korunurken düşük bağlantılar atılır. Bunun sebebi maddelerin aynı tutumu
ölçmeleri gerekliliğidir. Ölçek bazı maddelerden ayıklandıktan sonra ölçtüğü tutumu ölçüyor
olarak kabul edilir ve tutumlarını ölçmek istediğimiz esas denek grubuna uygulanır” (Arkonaç,
2001, s.172-173).
30
BÖLÜM III
3. YÖNTEM
Bu bölümde araştırmanın modeli, çalışma grubu (evren ve örneklemi), veri toplama
araçları, elde edilen verilerin çözümlenmesinde kullanılacak istatistiki yöntemler ve
teknikler belirtilmiştir.
3.1. Araştırma Modeli
Bu araştırma, müzik öğretmeni adaylarının Güncel ve Popüler Müzikler dersine ilişkin
tutumlarını belirlemeye yönelik betimsel bir çalışmadır. Araştırmanın modeli tarama
modelidir. Tarama araştırmaları, belli bir topluluğun, belirlenmiş bir konu ya da konular
hakkında duygu ve düşüncelerini tespit etmek amacıyla yapılan araştırmalardır.
Genel tarama modelleri, çok sayıda elemandan oluşan bir evrende, evren hakkında genel
bir yargıya varmak amacı ile evrenin tümü ya da ondan alınacak bir grup, örnek ya da
örneklem üzerinde yapılan tarama düzenlemeleridir. Araştırmaya konu olan olay, birey ya
da nesne, kendi koşulları içinde ve olduğu gibi tanımlanmaya çalışılır (Karasar, 2008, s.
79).
Belli bir zaman kesiti içinde çok sayıda denek veya objeden elde edilen verilerin analizi ile
araştırma problemine cevap arandığında uygulanacak yöntem, betimsel (alan) araştırma
yöntemleridir (Arseven, 2001, s.104).
31
Bu araştırmada, öğretmen adaylarının Güncel ve Popüler Müzikler dersine yönelik
tutumlarının hangi düzeyde olduğu çeşitli değişkenlere göre sorgulanmakta ve bunun
sonucunda öğrencilerin bu derslere ilişkin profili ortaya konulmaya çalışılmaktadır.
3.2. Evren ve Örneklem
Bu araştırmanın evreni, Türkiye’deki Eğitim Fakültesi Güzel Sanatlar Eğitimi Bölümü
Müzik Öğretmenliği Anabilim Dalları’nda öğrenim görmekte olan; Güncel ve Popüler
Müzikler Dersi’ni almış lisans 3. ve 4. sınıf öğrencilerinden oluşmaktadır.
Araştırmanın örneklemini rastgele (random) ve yansız olarak seçilmiş yedi (7)
üniversitenin Eğitim Fakültesi Güzel Sanatlar Eğitimi Bölümü Müzik Öğretmenliği
Anabilim Dalı’nda 2013-2014 eğitim-öğretim yılında öğrenim görmekte olan lisans 3. ve
4. sınıf öğrencilerinden; Güncel ve Popüler Müzikler Dersi’ni almış olan üç yüz otuz (330)
öğrenci oluşturmaktadır. Örneklemi oluşturan üniversitelerin listesi aşağıda Tablo 3.2.1.’de
gösterilmiştir.
Tablo 3.2.1. Örneklemi Oluşturan Üniversitelerin Listesi
1. Atatürk Üniversitesi Kazım Karabekir Eğt. Fak. GSEB Müzik Öğretmenliği ABD
2. Gazi Üniversitesi Gazi Eğt. Fak. GSEB Müzik Öğretmenliği ABD
3. Harran Üniversitesi Eğt. Fak. GSEB Müzik Öğretmenliği ABD
4. Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Eğt. Fak. GSEB Müzik Öğretmenliği ABD
5. Ondokuz Mayıs Üniversitesi Eğt. Fak. GSEB Müzik Öğretmenliği ABD
6. Uludağ Üniversitesi Eğt. Fak. GSEB Müzik Öğretmenliği ABD
7. Yüzüncü Yıl Üniversitesi Eğt. Fak. GSEB Müzik Öğretmenliği ABD
3.3. Veri Toplama Teknikleri
Araştırma süreci içerisinde veri, “anlam çıkarmak veya sonuca varmak için kullanılan
nicelikler, olaylar, kayıtlar veya sayı kümeleri” olarak ifade edilmektedir (Arseven, 2001,
s.117).
32
Araştırmada veri toplama aracı olarak kişisel bilgi formu ve tutum ölçeği kullanılmıştır.
Yavuz Şen’in 2011 yılında “Müzik Öğretmenliği Öğrencilerinin Geleneksel Türk Müziği
Derslerine İlişkin Tutumlarının Çeşitli Değişkenler Açısından İncelenmesi” isimli doktora
tezinde geliştirdiği “Geleneksel Türk Müziği Derslerine Yönelik Tutum Ölçeği
(GTMDYTÖ)” ele alınarak, “Güncel ve Popüler Müzikler Dersine Yönelik Tutum Ölçeği
(GPMDYTÖ)”ne uyarlanmıştır. Söz konusu uyarlama uzman görüşleri doğrultusunda
yapılmış, kapsam geçerlilik sağlanmıştır. Ölçekte yer alan maddelerin genel ifadelerine
dokunulmamış, söz konusu ders ismine yönelik değişiklikler yapılmıştır.
Tutum ölçeğinde 15’i olumlu, 9’u olumsuz olmak üzere 24 madde yer almaktadır.
Maddelerde
5’li
derecelendirmeler;
likert
türü
derecelendirme
“Kesinlikle
Katılıyorum”,
seçenekleri
bulunmaktadır.
“Katılıyorum”,
Bu
“Kararsızım”,
“Katılmıyorum”, “Kesinlikle Katılmıyorum” şeklinde ölçeklendirilmiştir. Ölçek değerleri
5’li likert şeklinde aşağıda Tablo 3.3.1.’de sayısal değerler biçiminde kodlanmıştır.
Tablo 3.3.1. Beşli Likert Puanlama Tablosu
Seçenek
Olumlu İfade Puanı
Olumsuz İfade Puanı
Kesinlikle Katılıyorum
5
1
Katılıyorum
4
2
Kararsızım
3
3
Katılmıyorum
2
4
Kesinlikle Katılmıyorum
1
5
Hazırlanan “Kişisel Bilgi Formu” ise katılımcıların demografik bilgilerine ilişkindir.
Kişisel bilgi formu altı (6) maddeden oluşmaktadır. Bu maddeler; “okuduğunuz
üniversitenin adı”, “sınıfınız”, “cinsiyetiniz”, “bireysel çalgınız”, “mezun olduğunuz orta
öğretim kurumu”, “dinlemeyi en çok tercih ettiğiniz müzik türleri” olarak hazırlanmıştır.
33
3.4. Verilerin Analizi
Bu çalışmada, örneklemden alınan 330 öğrenciye ilişkin veriler SPSS paket programına
girilmiştir. Demografik bilgilerin betimsel analizi için yüzde (%) ve frekans (ƒ) analizi
yapılmıştır.
Kolmogorow-Smirnov testi ile verilerin normal dağılıma uyup uymadığı incelenmiştir.
Veriler normal dağılıma uymadığı için iki grubun karşılaştırılmasında parametrik olmayan
testlerden Mann Whitney U testi uygulanmıştır.
İkiden fazla grubun karşılaştırılmasında, öncelikle homojenliğin bulunup bulunmadığına
ilişkin Levene testi yapılmıştır. Homojenlik bulunmadığı için grupların arasında anlamlı bir
fark olup olmadığının saptanabilmesi için Kruskal Wallis testi uygulanmıştır.
Çalışmada yer alan analizler için SPSS 18.0 (PASW 18.0) ve SPSS 19.0 paket programları
kullanılmıştır.
Analizler
için
elde
edilen
yorumlanmıştır.
34
sonuçlar
0.05
anlamlılık
düzeyinde
BÖLÜM IV
4. BULGULAR VE YORUM
Araştırmanın bu bölümünde, elde edilen bulgular çeşitli istatistiksel işlemlerden geçirilerek
tablolar halinde sunulmuştur. Ayrıca araştırma bulguları yorumlanmıştır.
4.1. Araştırmaya Katılan Öğrencilerin Demografik Bilgilerine İlişkin Yüzde ve
Frekans Dağılımları
Araştırmanın alt problemlerine geçmeden önce, araştırmaya katılan öğrencilerin kişisel
bilgi formunda yer alan demografik bilgilerin yüzde ve frekans dağılımlarına yer
verilmiştir. Bu demografik bilgiler; “üniversite, sınıf, cinsiyet, bireysel çalgı, mezun
olunan ortaöğretim kurumu ve en çok dinlenen müzik türü” değişkenlerinden oluşmuştur.
Öğrencilere ait demografik bilgilerin yer aldığı tablo ve grafikler aşağıda sırası ile
gösterilmiştir.
Araştırma, Türkiye genelinde 7 üniversitede 330 öğrenci ile yapılmıştır. Araştırmaya
katılan öğrencilerin okudukları üniversitelere göre sayısal dağılımları Tablo 4.1.1.’de,
yüzde dağılımları Şekil 4.1.1.’de gösterilmiştir.
35
Tablo 4.1.1. Üniversitelere Göre Öğrencilerin Yüzde ve Frekans Dağılımları
Üniversite Adı
ƒ
%
1. Atatürk Üniversitesi
37
11.2
2. Gazi Üniversitesi
67
20.3
3. Harran Üniversitesi
46
13.9
4. Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi
34
10.3
5. Ondokuz Mayıs Üniversitesi
28
8.5
6. Uludağ Üniversitesi
52
15.8
7. Yüzüncü Yıl Üniversitesi
66
20.0
Toplam
330 100.00
25,00%
20,30%
20,00%
20%
15,80%
13,90%
15,00%
11,20%
10,00%
10,30%
8,50%
5,00%
0,00%
Uludağ Yüzüncü Yıl
Ondokuz
Atatürk
Gazi
Harran
Mehmet
Üniversitesi Üniversitesi
Mayıs
Üniversitesi Üniversitesi Üniversitesi Akif Ersoy
Üniversitesi Üniversitesi
Şekil 4.1.1. Üniversitelere göre araştırmaya katılan öğrenci yüzde dağılımları grafiği
Tablo 4.1.1.’de ve Şekil 4.1.1.’de görüldüğü gibi katılım oranları farklılık göstermektedir.
En fazla katılım 20,3%’lük oran ve 67 kişi ile Gazi Üniversitesi’nde görülmektedir. Gazi
Üniversitesi’ne çok yakın olarak Yüzüncü Yıl Üniversitesi 20%’lik oranla ve 66 kişi ile
36
ikinci sırada yer almaktadır. En düşük katılım ise 8,5%’lik oran ve 28 kişi ile Ondokuz
Mayıs Üniversitesi’nde görülmektedir.
Güncel ve Popüler Müzikler dersi, lisans 3. sınıfta okutulmaktadır. Araştırmaya katılan
öğrencilerin okudukları sınıflara göre sayısal dağılımları Tablo 4.1.2.’de ve Şekil 4.1.2.’de
gösterilmiştir.
Tablo 4.1.2. Sınıflara Göre Öğrencilerin Yüzde ve Frekans Dağılımları
Sınıf
ƒ
%
Lisans III
168
50.9
Lisans IV
162
49.1
Toplam
330
100.0
Lisans 4
49%
Lisans 3
51%
Şekil 4.1.2. Sınıflara göre araştırmaya katılan öğrenci yüzde dağılımları grafiği
Tablo 4.1.2.’de ve Şekil 4.1.2.’de görüldüğü gibi araştırmaya katılan öğrencilerin %50,9’u
lisans 3. sınıflardan, % 49,1’i lisans 4. sınıflardan oluşmuştur. Araştırmaya lisans 3.
Sınıflarda okuyan öğrencilerin daha fazla katılım sağladığı anlaşılmaktadır.
Araştırmaya katılan öğrencilerin cinsiyetlerine göre sayısal dağılımları Tablo 4.1.3.’te ve
Şekil 4.1.3.’te gösterilmiştir.
37
Tablo 4.1.3. Cinsiyete Göre Öğrencilerin Yüzde ve Frekans Dağılımları
Cinsiyet
ƒ
%
Kadın
208
63.0
Erkek
122
37.0
Toplam
330
100.0
Erkek
37%
Kadın
63%
Şekil 4.1.3. Cinsiyete göre araştırmaya katılan öğrenci yüzde dağılımları grafiği
Tablo 4.1.3.’te ve Şekil 4.1.3.’te görüldüğü gibi araştırmaya katılan öğrencilerin %63’ü
kadınlardan, % 37’si erkeklerden oluşmaktadır. Araştırmaya kadın öğrencilerin daha fazla
katılım sağladığı anlaşılmaktadır.
Araştırmaya katılan öğrencilerin bireysel çalgılarına göre sayısal dağılımları Tablo
4.1.4.’te ve Şekil 4.1.4.’te gösterilmiştir.
38
Tablo 4.1.4. Bireysel Çalgılara Göre Öğrencilerin Yüzde ve Frekans Dağılımları
Bireysel Çalgı
ƒ
%
Bağlama
31
9.4
Flüt
51
15.5
Gitar
30
9.1
Keman
121
36.7
Klarnet
6
1.8
Kontrbas
5
1.5
Piyano
5
1.5
Şan
17
5.2
Viyola
30
9.1
Viyolonsel
26
7.9
Kanun
4
1.2
Ud
3
0.9
Obua
1
0.3
330
100.0
Toplam
39
40,00%
36,70%
35,00%
30,00%
25,00%
20,00%
15,50%
15,00%
10,00%
5,00%
9,40%
9,10%
9,10%
5%
1,80% 1,50%
7,90%
1,50%
1,20% 0,90% 0,30%
0,00%
Şekil 4.1.4. Bireysel çalgılara göre araştırmaya katılan öğrenci yüzde dağılımları
grafiği
Tablo 4.1.4.’te ve Şekil 4.1.4.’te araştırmaya katılan öğrencilerin bireysel çalgılarına göre
sayısal dağılımı verilmiştir. Görüldüğü gibi katılım oranları farklılık göstermektedir. En
fazla katılım 36,7% ile kemanda, en düşük katılım ise 0,3% ile obuada görülmektedir.
Kemandan sonra 15,5% ile flüt; flütten sonra ise 9,4% ile bağlama gelmektedir. 9,1% ile
gitar ve viyola, bağlamadan sonra gelmekte, 7,9% ile viyolonsel ise gitar ve viyoladan
sonra yer almaktadır. Şan, 5,2% ile viyolonselden sonra yer almaktadır. Sırasıyla; 1,8% ile
klarnet, 1,5% ile kontrbas ve piyano, 1,2% ile kanun, 0,9% ile de ud gelmektedir.
Araştırmaya katılan öğrencilerin mezun oldukları ortaöğretim kurumuna göre sayısal
dağılımları Tablo 4.1.5.’de ve Şekil 4.1.5.’te gösterilmiştir.
Tablo 4.1.5. Mezuniyete Göre Öğrencilerin Yüzde ve Frekans Dağılımları
Mezuniyet
ƒ
%
AGSL
225
68.2
Diğer
105
31.8
Toplam
330
100.0
40
Diğer
32%
AGSL
68%
Şekil 4.1.5. Mezuniyete göre araştırmaya katılan öğrenci yüzde dağılımları grafiği
Tablo 4.1.5.’te ve Şekil 4.1.5.’te görüldüğü gibi araştırmaya katılan öğrencilerin %68,2’ si
Anadolu Güzel Sanatlar Lisesi’nden, % 31, 8’i diğer liselerden mezun olmuşlardır.
Araştırmaya AGSL mezunu 225 kişi, diğer liselerden mezun 105 kişi katılmıştır.
Mezuniyete göre katılımcıların 3’te 2’sinden fazlası AGSL mezunudur.
Araştırmaya katılan öğrencilerin en çok dinledikleri müzik türlerine göre sayısal
dağılımları Tablo 4.1.6.’da ve Şekil 4.1.6.’da gösterilmiştir.
Tablo 4.1.6. En Çok Dinlenen Müzik Türüne Göre Öğrencilerin Yüzde ve Frekans
Dağılımları
Müzik Türü
ƒ
%
Arabesk
15
4.5
Caz-Blues
59
17.9
Etnik
17
5.2
Klasik
47
14.2
Pop
73
22.1
Rock-Metal
28
8.5
Türk Halk Müziği
62
18.8
Türk Sanat Müziği
29
8.8
330
100.0
Toplam
41
25,00%
22,10%
20,00%
19%
17,90%
14,20%
15,00%
10,00%
5,00%
8,50%
4,50%
8,80%
5,20%
0,00%
Şekil 4.1.6. Dinlenen müzik türüne göre araştırmaya katılan öğrenci yüzde
dağılımları grafiği
Tablo 4.1.6.’da ve Şekil 4.1.6.’da araştırmaya katılan öğrencilerin en çok dinledikleri
müzik türüne göre sayısal dağılımı verilmiştir. Görüldüğü gibi katılım oranları farklılık
göstermektedir. En fazla katılım 22,1% ile pop müzikte, en düşük katılım ise 4,5% ile
arabeskte görülmektedir. Pop müzikten sonra 18,8% ile THM; THM’den sonra ise 17,9%
ile caz-blues gelmektedir. 14,2% ile klasik müzik, caz-blues’dan sonra gelmekte, 8,8% ile
TSM ise klasik müzikten sonra yer almaktadır. Rock-metal müzik, 8,5% ile TSM’den
sonra yer almaktadır. Daha sonra ise 5,2% ile etnik müzik yer almaktadır.
4.2. Öğrencilerin Tutumlarına İlişkin Bulgular
Araştırmada kullanılan tutum ölçeği beşli likert tipi dereceleme ölçeği olduğundan
öğrencilerin ölçekteki her bir ölçüt için kendilerine uygun olan bir şıkkı işaretlemeleri
istenmektedir. Ölçeğin kendi içindeki değerlendirme sistemine göre öğrenciler 1 ile 5
arasında puan almaktadır. Aritmetik ortalamaların değerlendirilmesinde kullanılacak olan
dereceleme ölçeğinin puan aralıklarının hesaplanmasında 0,80 katsayısı esas alınmıştır.
(5-1=4), (4/5=0,80). Tablo 4.2.1.’de olumlu ve olumsuz ifadelere göre belirlenen puanlama
düzeyleri belirtilmiştir.
42
Tablo 4.2.1. Ağırlıklı Aritmetik Ortalamaların Değerlendirme Aralıkları
Olumlu İfadelerde Belirlenen Düzeyler Olumsuz İfadelerde Belirlenen Düzeyler
* 1.00 – 1.79 Kesinlikle Katılmıyorum
* 1.00 – 1.79 Kesinlikle Katılıyorum
* 1.80 – 2.59 Katılmıyorum
* 1.80 – 2.59 Katılıyorum
* 2.60 – 3.39 Kararsızım
* 2.60 – 3.39 Kararsızım
* 3.40 – 4.19 Katılıyorum
* 3.40 – 4.19 Katılmıyorum
* 4.20 – 5.00 Kesinlikle Katılıyorum
* 4.20 – 5.00 Kesinlikle Katılmıyorum
Yapılan istatistiksel analiz sonucunda öğrencilerin Güncel ve Popüler Müzikler dersine
ilişkin tutumlarının aritmetik ortalama değeri Tablo 4.2.2.’de gösterilmiştir.
Tablo 4.2.2. Öğrencilerin Güncel ve Popüler Müzikler Dersine İlişkin Tutumları
GPMD
n
Ort.
SS
Düzey
330
3.61
0.66
Katılıyorum
Tablo 4.2.2.’de görüldüğü gibi öğrencilerin güncel ve popüler müzikler dersine ilişkin
aritmetik ortalama değerleri incelendiğinde, tutum puanlarının “3,61” oranında
“Katılıyorum” düzeyinde “olumlu” olduğu görülmektedir.
Öğrencilerin güncel ve popüler müzikler dersine ilişkin tutumlarının ölçütlere göre frekans
ve yüzde dağılımları Tablo 4.2.3.’te ayrıntılı olarak gösterilmiştir.
Tablo 4.2.3. Öğrencilerin Güncel ve Popüler Müzikler Dersine İlişkin Tutumlarının
Ölçütlere Göre Frekans ve Yüzde Dağılımları
Ölçüt
Kesinlikle
Katılmıyorum
Kararsızım
Katılıyorum
katılmıyorum
1.GPM dersi sevdiğim bir derstir.
2.GPM dersi ilgi çekicidir.
3.GPM dersine çalışmak sıkıcıdır.*
Kesinlikle
katılıyorum
ƒ
9
22
35
148
116
%
2.7
6.7
10.6
44.8
35.2
ƒ
10
24
38
149
109
%
3.0
7.3
11.5
45.2
33.0
ƒ
34
54
74
106
62
%
10.3
16.4
22.4
32.1
18.8
43
4.GPM dersinde anlatılan her konuyu zevkle dinlerim.
5.GPM dersiyle ilgili konuşmaktan zevk alırım.
6.Mezun olduktan sonra GPM dersi ile ilgili hiçbir şey
duymak istemem.*
7.GPM dersi, popüler müzikleri icra ederken bilgi
birikimi ve hakimiyet konusunda kendime olan
güvenimi arttırır.
8.GPM dersinde öğrendiklerimin diğer derslere de
yararı olacağını düşünürüm.
9.GPM dersinde öğrendiğim teorik bilgilerin,
uygulamada beklentilerime cevap veremeyeceğini
düşünürüm.*
10.GPM dersi, diğer kültürleri ve dünyaca popüler olan
müzikleri öğrenmemiz açısından önemlidir.
11.GPM dersi olmaksızın tamamlanacak bir eğitimin
yetersiz olacağını düşünürüm.
12.GPM dersinde öğrendiklerimin, öğretmenlik
mesleğinde gerekli olacağına inanmam.*
13.GPM dersine geç kalmak beni rahatsız eder.
14.GPM dersi, Türkiye’deki popüler kültürün
öğrenilmesi açısından önemlidir.
15.GPM dersindeki konulardan sıkılırım.*
16.GPM dersine diğer derslerimden daha çok önem
veririm.
17. GPM dersinde ele alınan eserleri ders esnasında
söylemekten/icra etmekten hoşlanırım.
18. GPM dersinin, not ortalamam konusunda bana
sıkıntı yaşatacağından endişe duyarım.*
19. GPM dersinin beni kültürel anlamda geliştirdiğine
inanırım.
20. GPM dersiyle ilgili etkinliklere (konser v.b.)
severek katılırım.
21. GPM dersinde zamanımın boşa harcandığını
düşünürüm.*
22. GPM dersine mecbur olduğum için çalışırım.*
23.Boş zamanlarımda, GPM dersinde öğrendiğim
eserleri icra ederim.
24. GPM dersinin teorik anlatımından hoşlanmam.*
ƒ
8
30
83
123
86
%
2.4
9.1
25.2
37.3
26.1
ƒ
8
28
68
132
94
%
2.4
8.5
20.6
40.0
28.5
ƒ
33
47
40
96
114
%
10.0
14.2
12.1
29.1
34.5
ƒ
13
25
64
142
86
%
3.9
7.6
19.4
43.0
26.1
ƒ
7
26
59
146
92
%
2.1
7.9
17.9
44.2
27.9
ƒ
36
74
80
93
47
%
10.9
22.4
24.2
28.2
14.2
ƒ
9
14
38
139
130
%
2.7
4.2
11.5
42.1
39.4
ƒ
18
44
75
116
77
%
5.5
13.3
22.7
35.2
23.3
ƒ
53
47
41
97
92
%
16.1
14.2
12.4
29.4
27.9
ƒ
20
55
92
103
60
%
6.1
16.7
27.9
31.2
18.2
ƒ
5
26
46
142
111
%
1.5
7.9
13.9
43.0
33.6
ƒ
44
38
56
116
76
%
13.3
11.5
17.0
35.2
23.0
ƒ
20
99
114
59
38
%
6.1
30.0
34.5
17.9
11.5
ƒ
12
41
60
129
88
%
3.6
12.4
18.2
39.1
26.7
ƒ
40
59
49
94
88
%
12.1
17.9
14.8
28.5
26.7
ƒ
13
23
43
133
118
%
3.9
7.0
13.0
40.3
35.8
ƒ
12
32
47
137
102
%
3.6
9.7
14.2
41.5
30.9
ƒ
32
41
46
95
116
%
9.7
12.4
13.9
28.8
35.2
ƒ
34
55
52
95
94
%
10.3
16.7
15.8
28.8
28.5
ƒ
20
77
78
107
48
%
6.1
23.3
23.6
32.4
14.5
ƒ
59
67
79
73
52
%
17.9
20.3
23.9
22.1
15.8
(* Olumsuz ifadeli maddeler.)
44
Tablo 4.2.3. incelendiğinde 24 ölçütün 15’inin olumlu, 9’unun olumsuz ifadeler içerdiği
görülecektir. Öğrencilerin olumsuz maddelere 12,29%’u “kesinlikle katılmıyorum”,
16,22%’si “katılmıyorum” düzeyinde katılmadıklarını belirtmişlerdir. Bu oranlara göre
olumsuz maddelere öğrencilerin 28,51%’i “kesinlikle katılmıyorum” ve “katılmıyorum”
düzeylerinde katılmadıklarını belirtmişlerdir.
Öğrencilerin olumlu maddelere 27,38%’i “kesinlikle katılıyorum”, 38,48’i “katılıyorum”
düzeyinde katıldıklarını belirtmişlerdir. Bu oranlara göre olumlu maddelere öğrencilerin
65,86%’sı
“kesinlikle
katılıyorum”
ve
“katılıyorum”
düzeylerinde
katıldıklarını
belirtmişlerdir.
Oranlar dikkate alındığında öğrencilerin genel olarak Güncel ve Popüler Müzikler dersine
ilişkin tutumlarının olumlu olduğu görülmektedir.
“Kesinlikle katılıyorum” cevabının en çok verildiği ilk üç madde sırasıyla; “GPM dersi
diğer kültürleri ve dünyaca popüler olan müzikleri öğrenmemiz açısından önemlidir”
(39,4%), “GPM dersinin beni kültürel anlamda geliştirdiğine inanırım” (38,8%) ve “GPM
dersi sevdiğim bir derstir” (35,2%) maddeleridir.
“Katılıyorum” cevabının en çok verildiği ilk üç madde ise sırasıyla; “GPM dersi ilgi
çekicidir” (45,2%), “GPM dersi sevdiğim bir derstir” (44,8%) ve “GPM dersinde
öğrendiklerimin diğer derslere de yararı olacağını düşünürüm” (44,2%) maddeleridir.
Bulgulardan, örneklem grubu öğrencilerinin Güncel ve Popüler Müzikler dersini ilgi çekici
buldukları ve sevdikleri; kültürel olarak geliştirici buldukları anlaşılmaktadır. Güncel ve
Popüler Müzikler dersinin müziksel kültürlenme sürecindeki rolünün önemli olduğu ve
dersin bu açıdan olumlu bir etken olduğu söylenebilir.
4.3. Öğrenci Tutumlarının, Üniversitelere Göre Farklılık Gösterip Göstermediğine
İlişkin Bulgular ve Yorum
Öğrenci tutumlarının, üniversitelere göre farklılık gösterip göstermediğine ilişkin
homojenlik testi sonuçları Tablo 4.3.1.’de verilmiştir.
45
Tablo 4.3.1. Tutumların Üniversitelere Göre Farklılık Gösterip Göstermediğine
İlişkin Homojenlik Testi Sonuçları
Levene Statistic
df1
df2
P
11.146
6
323
0.000
Tablo 4.3.1.’e göre gruplar arası homojenliğin bulunmadığı ve bu testin, parametrik
olmayan testlerden Kruskal Wallis testi ile yapılması gerektiği anlaşılmıştır. Kruskal
Wallis testi sonuçları Tablo 4.3.2.’de verilmiştir.
Tablo 4.3.2. Tutumların Üniversitelere Göre Farklılık Gösterip Göstermediğine
İlişkin Kruskal Wallis Testi Sonuçları
Sıra Ort.
Sd
37
212.19
6
Gazi Üniversitesi
67
234.69
Harran Üniversitesi
46
162.70
Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi
34
119.41
Ondokuz Mayıs Üniversitesi
28
172.21
Uludağ Üniversitesi
52
155.22
Yüzüncü Yıl Üniversitesi
66
100.04
Üniversite
N
Atatürk Üniversitesi
X2
83.929
P
0.000
Tablo 4.3.2.’ye göre öğrenci tutumlarının, öğrenim görmekte oldukları üniversitelere göre
anlamlı bir şekilde farklılık gösterdiği anlaşılmaktadır (X2= 83,929; p<0,05). Test
sonucunda ortaya çıkan bu durumda hangi üniversiteler arasında ne kadar fark
bulunduğunu görebilmek için sıra ortalamalarına bakıldığında en büyük farklılığın Gazi
Üniversitesi ile Yüzüncü Yıl Üniversitesi arasında olduğu görülmektedir. Gazi Üniversitesi
ve Atatürk Üniversitesi’nin tutumları birbirine yakındır ve sıra ortalamaları yüksektir.
Ondokuz Mayıs Üniversitesi’nin, Harran Üniversitesi’nin ve Uludağ Üniversitesi’nin
tutumları birbirine yakın ve sıra ortalamaları orta düzeydedir. Mehmet Akif Ersoy
Üniversitesi’nin sıra ortalaması düşüktür. En düşük sıra ortalaması Yüzüncü Yıl
Üniversitesi’nde görülmektedir.
46
4.4. Öğrenci Tutumlarının, Okumakta Olunan Sınıfa Göre Farklılık Gösterip
Göstermediğine İlişkin Bulgular ve Yorum
Öğrenci tutumlarının, sınıfa göre farklılık gösterip göstermediğine ilişkin bulgular tablo
4.4.1’de verilmiştir.
Tablo 4.4.1. Öğrenci Tutumlarının Sınıfa Göre Anlamlılık Gösterip Göstermediğine
İlişkin Mann-Whitney Testi Sonuçları
Sınıf
N
Sıra Ort.
Sıra
U
p
12790.50
0.35
Toplamı
Lisans III
168
170.37
28621.50
Lisans IV
162
160.45
25993.50
P=0,35
Tablo 4.4.1. incelendiğinde Güncel ve Popüler Müzikler Dersi’ne ilişkin öğrenci
tutumlarının sınıfa göre anlamlı farklılık göstermediği anlaşılmaktadır (U= 12790,50;
p>0,05).
Güncel ve Popüler Müzikler dersini almış olan Lisans 3. ve 4. sınıfların derse ilişkin
tutumlarında farklılık görülmemektedir.
4.5. Öğrenci Tutumlarının, Cinsiyete Göre Farklılık Gösterip Göstermediğine İlişkin
Bulgular ve Yorum
Öğrenci tutumlarının, cinsiyete göre farklılık gösterip göstermediğine ilişkin bulgular tablo
4.5.1’de verilmiştir.
47
Tablo 4.5.1. Öğrenci Tutumlarının Cinsiyete Göre Anlamlılık Gösterip
Göstermediğine İlişkin Mann-Whitney Testi Sonuçları
Cinsiyet
Sıra
N
Sıra Ort.
Kadın
208
171.92
35759.50
Erkek
122
154.55
18855.50
Toplamı
p
U
11352.50
0.11
P=0,11
Tablo 4.5.1. incelendiğinde Güncel ve Popüler Müzikler Dersi’ne ilişkin öğrenci
tutumlarının cinsiyete göre farklılık göstermediği anlaşılmaktadır (U= 11352,50; p>0,05).
Güncel ve Popüler Müzikler dersini almış olan kadın ve erkek öğrencilerin derse ilişkin
tutumlarında farklılık görülmemektedir.
4.6.
Öğrenci
Tutumlarının
Bireysel
Çalgılara
Göre
Farklılık
Gösterip
Göstermediğine İlişkin Bulgular ve Yorum
Öğrenci tutumlarının, bireysel çalgılara göre farklılık gösterip göstermediğine ilişkin
homojenlik testi sonuçları Tablo 4.6.1.’de verilmiştir.
Tablo 4.6.1. Tutumların Bireysel Çalgılara Göre Farklılık Gösterip Göstermediğine
İlişkin Homojenlik Testi Sonuçları
Levene Statistic
df1
df2
P
5.316
11
317
0.000
Tablo 4.6.1.’e göre gruplar arası homojenliğin bulunmadığı ve bu testin, parametrik
olmayan testlerden Kruskal Wallis testi ile yapılması gerektiği anlaşılmıştır. Kruskal
Wallis testi sonuçları Tablo 4.6.2.’de verilmiştir.
48
Tablo 4.6.2. Tutumların Bireysel Çalgılara Göre Farklılık Gösterip Göstermediğine
İlişkin Kruskal Wallis Testi Sonuçları
Bireysel Çalgı
Sıra Ort.
N
Bağlama
31
129.45
Flüt
51
154.48
Gitar
30
183.97
Keman
121
162.46
Klarnet
6
197.92
Kontrbas
5
251.80
Piyano
5
285.10
Şan
17
176.82
Viyola
30
154.18
Viyolonsel
26
180.44
Kanun
4
125.38
Ud
3
216.83
Obua
1
200.00
Sd
X2
P
12
22.012
0.037
Tablo 4.6.2.’ye göre öğrenci tutumlarının, bireysel çalgılara göre anlamlı bir şekilde
farklılık gösterdiği anlaşılmaktadır (X2= 22,012; p<0,05). Test sonucunda ortaya çıkan bu
durumda hangi çalgılar arasında ne kadar fark bulunduğunu görebilmek için sıra
ortalamalarına bakıldığında en büyük farklılığın “piyano” ile “kanun” çalan öğrenciler
arasında olduğu görülmektedir. En yüksek sıra ortalaması “piyano” çalan öğrencilerde
görülmektedir. Piyanodan sonra “kontrbas” ve “ud” çalan öğrenciler gelmektedir, sıra
ortalamaları yüksektir. “Obua” ile “klarnet” çalan öğrencilerin sıra ortalamaları birbirine
yakındır ve yüksek sayılabilir. “Keman”, “gitar” ve “viyolonsel” çalan öğrenciler ile “şan”
öğrencilerinin sıra ortalamaları birbirine yakındır ve orta düzeydedir. “Flüt” ve “viyola”
çalan öğrencilerin sıra ortalamaları birbirine çok yakındır ve orta düzeydedir. “Bağlama”
ve “kanun” çalan öğrencilerin sıra ortalaması düşüktür. En düşük sıra ortalaması “kanun”
çalan öğrencilerdedir.
49
4.7. Öğrenci Tutumlarının Mezun Olunan Ortaöğretim Kurumuna Göre Farklılık
Gösterip Göstermediğine İlişkin Bulgular ve Yorum
Öğrenci tutumlarının, mezun olunan ortaöğretim kurumuna göre farklılık gösterip
göstermediğine ilişkin bulgular Tablo 4.7.1’de verilmiştir.
Tablo 4.7.1. Öğrenci Tutumlarının Mezun Olunan Ortaöğretim Kurumuna Göre
Anlamlılık Gösterip Göstermediğine İlişkin Mann-Whitney Testi Sonuçları
Mezuniyet
Sıra
N
Sıra Ort.
AGSL
225
167.34
37651.50
Diğer
105
161.56
16963.50
Toplamı
U
11398.50
p
0.61
P=0,61
Tablo 4.7.1. incelendiğinde Güncel ve Popüler Müzikler Dersi’ne ilişkin öğrenci
tutumlarının mezun olunan ortaöğretim kurumuna göre anlamlı farklılık göstermediği
anlaşılmaktadır (U= 11398,50; p>0,05).
Güncel ve Popüler Müzikler dersine ilişkin öğrenci tutumlarında Anadolu Güzel Sanatlar
Lisesi’nden mezun olan öğrencilerin tutumları ile diğer liselerden mezun olan öğrencilerin
tutumlarının farklılık göstermediği görülmüştür.
4.8. Öğrenci Tutumlarının En Çok Dinledikleri Müzik Türüne Göre Farklılık
Gösterip Göstermediğine İlişkin Bulgular ve Yorum
Öğrenci tutumlarının, en çok dinlenilen müzik türüne göre farklılık gösterip
göstermediğine ilişkin homojenlik testi sonuçları Tablo 4.8.1.’de verilmiştir.
50
Tablo 4.8.1. Tutumların En Çok Dinlenilen Müzik Türüne Göre Farklılık Gösterip
Göstermediğine İlişkin Homojenlik Testi Sonuçları
Levene Statistic
df1
df2
P
4.374
7
322
0.000
Tablo 4.8.1.’e göre gruplar arası homojenliğin bulunmadığı ve bu testin, parametrik
olmayan testlerden Kruskal Wallis testi ile yapılması gerektiği anlaşılmıştır. Kruskal
Wallis testi sonuçları Tablo 4.8.2.’de verilmiştir.
Tablo 4.8.2. Tutumların En Çok Dinlenilen Müzik Türüne Göre Farklılık Gösterip
Göstermediğine İlişkin Kruskal Wallis Testi Sonuçları
Müzik Türü
N
Sıra Ort.
Arabesk
15
116.37
Caz – Blues
59
194.53
Etnik
17
171.88
Klasik
47
161.53
Pop
73
164.21
Rock – Metal
28
164.46
Türk Halk Müziği
62
157.59
Türk Sanat Müziği
29
155.71
Sd
X2
P
7
10.354
0.169
P= 0,169
Tablo 4.8.2.’ye göre öğrenci tutumlarının, en çok dinlenilen müzik türüne göre anlamlı bir
farklılık göstermediği anlaşılmaktadır (X2= 10,354; p>0,05).
Güncel ve Popüler Müzikler dersine ilişkin öğrenci tutumlarında arabesk, caz-blues, etnik,
klasik, pop, rock-metal, THM ya da TSM dinleyen öğrencilerin derse karşı tutumlarının
farklılık göstermediği görülmüştür.
51
52
BÖLÜM V
5. SONUÇ VE ÖNERİLER
Araştırmanın bu bölümünde, araştırma bulgularına dayalı sonuçlara ve önerilere yer
verilmiştir.
5.1. Sonuçlar
Araştırmanın alt problemlerine ilişkin sonuçlara başlamadan önce öğrencilere ait
demografik bilgilere ilişkin sonuçlara yer verilmiştir.
5.1.1. Öğrencilere Ait Demografik Bilgilere İlişkin Sonuçlar
Buna göre;
1. Araştırma 2013-2014 eğitim-öğretim yılında 7 üniversitede öğrenim görmekte olan
toplam 330 öğrencinin yer aldığı bir çalışmadır. Araştırmaya katılan öğrencilerin;
%20,3’ünün Gazi Üniversitesi’nde, %20’sinin Yüzüncü Yıl Üniversitesi’nde, %15,8’inin
Uludağ Üniversitesi’nde, %13,9’unun Harran Üniversitesi’nde, %11,2’sinin Atatürk
Üniversitesi’nde, %10,3’ünün Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi’nde ve %8,5’inin Ondokuz
Mayıs Üniversitesi’nde öğrenim gördükleri saptanmıştır.
2. Araştırmada yer alan öğrencilerin % 50,9’unun lisans üçüncü sınıfta, % 49,1’inin lisans
dördüncü sınıfta öğrenim gördüğü saptanmıştır.
3. Araştırmada yer alan öğrencilerin % 63’ünün kız öğrencilerden, % 37’sinin erkek
öğrencilerden oluştuğu görülmüştür.
53
4. Araştırmada yer alan öğrencilerin çaldıkları bireysel çalgıların dağılımına bakıldığında;
% 36,7 ile keman, % 15,5 ile flüt, % 9,4 ile bağlama, 9,1 ile gitar, % 9,1 ile viyola, % 7,9
ile viyolonsel, % 5,2 ile şan, % 1,8 ile klarnet, % 1,5 ile kontrbas, % 1,5 ile piyano, % 1,2
ile kanun, % 0,9 ile ud ve % 0,3 ile obuadan olduğu görülmüştür.
5. Araştırmada yer alan öğrencilerin mezun oldukları orta öğretim kurumuna göre
dağılımları incelendiğinde, % 68,2’sinin Anadolu Güzel Sanatlar Lisesi mezunu olduğu, %
31,8’inin ise diğer orta öğretim kurumlarından mezun oldukları görülmüştür.
6. Araştırmada yer alan öğrencilerin dinlemeyi en çok tercih ettikleri müzik türüne göre
dağılımları incelendiğinde birinci sırada % 22,1 ile Pop Müzik; ikinci sırada % 18,8 ile
Türk Halk Müziği; üçüncü sırada % 17,9 ile Caz-Blues; dördüncü sırada % 14,2 ile Klasik
Müzik; beşinci sırada % 8,8 ile Türk Sanat Müziği; altıncı sırada % 8,5 ile Rock-Metal;
yedinci sırada % 5,2 ile Etnik Müzik ve sekizinci sırada % 4,5 ile Arabesk’in geldiği
görülmüştür.
Araştırmanın bu bölümünde, elde edilen bulgular ve yorumlara dayanarak varılan sonuçlar,
problem cümlesine ve alt problem sırasına göre ayrı ayrı sıralanmış ve bu doğrultuda
öneriler sunulmuştur.
5.1.2. Öğrencilerin Tutumlarına İlişkin Sonuçlar
Türkiye’de bulunan Eğitim Fakültesi Güzel Sanatlar Eğitimi Bölümü Müzik Eğitimi
Anabilim Dallarında lisans 3. ve 4. sınıflara uygulanan “Güncel ve Popüler Müzikler
Dersine Yönelik Tutum Ölçeği” (GPMDYTÖ) ile Öğrencilerin güncel ve popüler müzikler
dersine ilişkin tutumlarının “Katılıyorum” düzeyinde “olumlu” olduğu sonucuna
varılmıştır.
5.1.3.
Öğrenci
Tutumlarının
Üniversitelere
Göre
Farklılık
Gösterip
Göstermediğine İlişkin Sonuçlar
Güncel ve popüler müzikler dersine ilişkin öğrenci tutumlarının, öğrencilerin öğrenim
gördükleri üniversitelere göre karşılaştırılması sonucunda; öğrencilerin GPM dersine
yönelik tutumlarında istatistiksel olarak anlamlı bir şekilde farklılık olduğu sonucuna
ulaşılmıştır.
54
Gazi Üniversitesi ve Atatürk Üniversitesi’nde öğrenim gören öğrencilerin tutumlarının,
diğer üniversitelerde öğrenim gören öğrencilerin tutumlarına göre daha yüksek olduğu;
Yüzüncü Yıl Üniversitesi’nde okuyan öğrencilerin tutumlarının diğer üniversitelerde
okuyan öğrencilerin tutumlarına göre daha düşük olduğu sonucuna ulaşılmıştır.
5.1.4. Öğrenci Tutumlarının Sınıflara Göre Farklılık Gösterip Göstermediğine
İlişkin Sonuçlar
Güncel ve popüler müzikler dersine ilişkin öğrenci tutumlarının, öğrencilerin öğrenim
gördükleri sınıflara göre karşılaştırılması sonucunda; öğrencilerin GPM dersine yönelik
tutumlarında istatistiksel olarak anlamlı bir şekilde farklılık olmadığı sonucuna ulaşılmıştır.
5.1.5.
Öğrenci
Tutumlarının
Cinsiyete
Göre
Farklılık
Gösterip
Göstermediğine İlişkin Sonuçlar
Güncel ve popüler müzikler dersine ilişkin öğrenci tutumlarının, öğrencilerin cinsiyetlerine
göre karşılaştırılması sonucunda; öğrencilerin GPM dersine yönelik tutumlarında
istatistiksel olarak anlamlı bir şekilde farklılık olmadığı sonucuna ulaşılmıştır.
5.1.6. Öğrenci Tutumlarının Bireysel Çalgılara Göre Farklılık Gösterip
Göstermediğine İlişkin Sonuçlar
Güncel ve popüler müzikler dersine ilişkin öğrenci tutumlarının, öğrencilerin bireysel
çalgılarına göre karşılaştırılması sonucunda; öğrencilerin GPM dersine yönelik
tutumlarında istatistiksel olarak anlamlı bir şekilde farklılık olduğu sonucuna ulaşılmıştır.
Piyano ve kontrbas çalan öğrencilerin tutumlarının, diğer bireysel çalgıları çalan
öğrencilerin tutumlarına göre daha yüksek olduğu; kanun ve bağlama çalan öğrencilerin
tutumlarının diğer bireysel çalgıları çalan öğrencilerin tutumlarına göre daha düşük olduğu
sonucuna ulaşılmıştır.
55
5.1.7. Öğrenci Tutumlarının Mezun Olunan Ortaöğretim Kurumuna Göre
Farklılık Gösterip Göstermediğine İlişkin Sonuçlar
Güncel ve popüler müzikler dersine ilişkin öğrenci tutumlarının, öğrencilerin mezun
oldukları ortaöğretim kurumlarına göre karşılaştırılması sonucunda; öğrencilerin GPM
dersine yönelik tutumlarında istatistiksel olarak anlamlı bir şekilde farklılık olmadığı
sonucuna ulaşılmıştır.
5.1.8. Öğrenci Tutumlarının En Çok Dinlenen Müzik Türüne Göre Farklılık
Gösterip Göstermediğine İlişkin Sonuçlar
Güncel ve popüler müzikler dersine ilişkin öğrenci tutumlarının, öğrencilerin en çok
dinledikleri müzik türüne göre karşılaştırılması sonucunda; öğrencilerin GPM dersine
yönelik tutumlarında istatistiksel olarak anlamlı bir şekilde farklılık olmadığı sonucuna
ulaşılmıştır.
5.2. Öneriler
Araştırmanın bulguları doğrultusunda aşağıdaki öneriler getirilebilir:
1) Eğitim Fakültesi Müzik Öğretmenliği Anabilim Dallarında ilgili öğretim elemanları
tarafından; güncel ve popüler müzikler dersinin kapsamı, anlam ve önemi dikkate
alınarak, öğrencilerin öğretmenlikte kullanacakları bilgi ve becerileri en etkili
biçimde almaları sağlanabilir.
2) Meslek yaşamında karşılaştığı koşullara uygun olarak popüler müzikler ile ilgili
bilgi ve becerilerle donanmış olan müzik öğretmeninin öğrencileri için daha faydalı
olacağı düşünülebilir.
3) Güncel ve popüler müzikler dersi için uygulamaya ağırlık verilebilir; öğrencilerin
ders kapsamında ele aldıkları müzikleri icra etmeleri de sağlanabilir.
4) Güncel ve popüler müzikler dersinin tutumunun olumlu olmasından hareketle;
dersin öğrenciler tarafından sevildiği söylenebilir. Bu olumlu yaklaşımın
öğretmenlik mesleği için daha verimli bir hale getirilebilmesi için ders saatinin ya
da dersin yarıyılının artırılması önerilebilir.
5) Geleneksel Türk Müziği çalgılarını çalan öğrencilerin güncel ve popüler müzikler
dersine ilişkin tutumlarının diğer çalgıları çalan öğrencilere göre daha düşük
56
çıkmasından hareketle; dersi veren öğretim elemanlarının Geleneksel Türk Müziği
çalgılarını çalan öğrencilerin güncel ve popüler müzikler dersine ilişkin daha etkili
katılım ve beğeni sağlamaları için Türkiye’den ya da dünyadan geleneksel
müzikleri de kapsayacak popüler müzik algısı oluşturmaları; geleneksel müziklerin
de popüler müzikler olabileceği konusunda farkındalık yaratmaları beklenebilir.
6) Üniversitelere göre dersin tutumlarında farklılıklar olmasından hareketle; derse,
alanda uzman öğretim elemanlarının girmesi ya da dersi veren öğretim
elemanlarının derse ilişkin alt yapılarını kuvvetlendirmesi gerektiği söylenebilir.
7) Öğrencilerin olumlu veya olumsuz tutuma sahip olmalarının, onların dersteki
başarılarına da yansıyabileceği görüşü ile bu alanda ders veren müzik
eğitimcilerinin öğrenci tutumlarını dikkate alarak bir eğitim ortamı oluşturmaları
(farklı öğretim yöntemlerine yer verme, öğrencinin aktif olmasını sağlama gibi)
önerilebilir.
8) Yapılmış olan bu araştırmada; öğrencilere, güncel ve popüler müzikler dersini
aldıktan sonra tutum ölçeği uygulanmıştır. Fakat yapılacak yeni çalışmalar için
araştırmacıların şu yolu izlemeleri önerilebilir: Popüler müziklerle ilgili derslere
ilişkin geliştirilmiş veya geliştirilecek tutum ölçeklerinin öğrencilerin ilgili dersleri
almadan önce ve bu derslerin eğitimini aldıktan sonra uygulanması, böylece tutum
düzeylerinin tespit edilerek tutumları arasında farklılık oluşup oluşmadığı
incelenebilir.
9) Araştırmacılar tarafından bu tür ölçeklerin diğer dersler için de geliştirilmesi,
öğretim programının işlevselliğini ortaya koyması ve ulaşılan sonuçları itibariyle
eğitime katkı sağlaması açısından önem taşımakta olduğu düşüncesinden hareketle
herhangi bir programda kapsanan derslere ilişkin tutumların sistematik olarak tespit
edilmesi ile varsa olumsuz tutum oluşturan unsurların nerelerden kaynaklandığının
ortaya konulması ve bunları süreçten çıkaracak çalışmaların yapılması, o programın
kazanımlarının daha sağlıklı biçimde oluşmasına katkı sağlayabilir.
57
KAYNAKLAR
Allen, D.,E., Guy, R., F., & Edgley, C., K. (1980). Social Psychology as Social Process.
California: Wadswort Publishing Company.
Arkonaç, S., A. (2001). Sosyal Psikoloji. 2. Baskı. İstanbul: Alfa Basım Yayım ve Dağıtım.
Arseven, A., D. (2001). Alan Araştırma Yöntemi İlkeler Teknikler Örnekler. Ankara:
Gündüz Eğitim ve Yayıncılık.
Attali, J. (2005). Gürültüden Müziğe. İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
Baysal, A., C. (1981). Sosyal ve Örgütsel Psikolojide Tutumlar. İstanbul: İstanbul
Üniversitesi İşletme Fakültesi Yayınları.
Cook, N. (1999). Müziğin ABC’si. İstanbul: Kabalcı Yayınevi.
Demirci, B. & Güleryüz, Ş. (2013). Sınıf öğretmenliği bölümü öğrencilerinin popüler
müziğe ilişkin görüşlerinin farklı değişkenler açısından incelenmesi. International
Journal of Social Science, 6(6), 421-432.
Erol, A. (2005). Popüler Müziği Anlamak. İstanbul: Bağlam Yayıncılık.
Erol, İ., L. (1999). Türkiye’de Popüler Sanat ve Kitsch. Doktora Tezi, Hacettepe
Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
Ertürk, S. (1993). Eğitimde Program Geliştirme. 7. Baskı. Ankara: Meteksan Yayınları.
Günay, E. (2006). Müzik Sosyolojisi. İstanbul: Bağlam Yayıncılık.
Güngör, N. (1999). Popüler Kültür ve İktidar. Ankara: Vadi Yayınları.
Güvenç, B. (1970). Kültür Kuramında Bütüncülük Sorunu Üzerine Bir Deneme. Ankara:
Hacettepe Basımevi.
Hançerlioğlu, O. (2005). Felsefe Ansiklopedisi Kavramlar ve Akımlar Cilt 3. 4. Basım.
İstanbul: Remzi Kitabevi.
58
Haviland, W., A. (2002). Kültürel Antropoloji. İstanbul: Kaknüs Yayınları.
İnceoğlu, M. (2004). Tutum-Algı-İletişim. Ankara: Kesit Tanıtım Ltd.Şti. Cantekim
Matbaası.
Kağıtçıbaşı, Ç. (2004). Yeni İnsan ve İnsanlar. 10 Basım. İstanbul: Evrim Yayınevi.
Karabulut, G. (2009). Eğitim fakültesi müzik eğitimi anabilim dalı 1.ve 3.sınıf öğencilerinin
piyano dersine yönelik tutumlarının incelenmesi. Yüksek Lisans Tezi, Gazi
Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
Kılınçer, Ö. (2009). Anadolu güzel sanatlar liseleri müzik bölümü öğrencilerinin piyano
dersine yönelik tutumlarının incelenmesi. Yüksek Lisans Tezi, İnönü Üniversitesi
Sosyal Bilimler Enstitüsü, Malatya.
Konakçı, N. (2010). Eğitim fakültesi güzel sanatlar eğitimi bölümü müzik eğitimi anabilim
dalı öğrencilerinin bireysel çalgı eğitimi dersine yönelik tutumlarının incelenmesi.
Yüksek Lisans Tezi, Marmara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.
Oransay, G. (1976). Musiki Tarihi (II.Sınıf). Ankara: Yaykur Açık Yükseköğretim Dairesi
Eğitim Enstitileri Müzik Bölümü.
Orhan, A., H. (2002). 1960-2000 Yılları Arası Anadolu Pop/Rock Olarak Adlandırılan
Müzik Kültürü. Yüksek Lisans Tezi, Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler
Enstitüsü, Ankara.
Oter, K. (2011). Eğitim fakültesi güzel sanatlar eğitimi bölümü müzik eğitimi anabilim dalı
öğrencilerinin popüler müziğe yaklaşımları. Yüksek Lisans Tezi, Yüzüncü Yıl
Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Van.
Örnek, S., V. (1971). Etnoloji Sözlüğü. Ankara: Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya
Fakültesi Yayınları.
Özbek, M. (1994). Popüler Kültür ve Orhan Gencebay Arabeski. İstanbul: İletişim
Yayınları.
Özden, Ö. (2010). Üniversite öğrencilerinin popüler kültür ve popüler müzikle ilgili
görüşleri. Doktora Tezi, Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Konya.
Sakallı, N. (2001). Sosyal Etkiler. Ankara: İmge Kitabevi.
Sakar, M. (2009). Popüler müzik ve müzik eğitimi. Uluslararası Sosyal Araştırmalar
Dergisi, 2(8), 385-393.
59
Say, A. (2002). Müzik Sözlüğü. Ankara: Müzik Ansiklopedisi Yayınları.
Silah, M. (2000). Sosyal Psikoloji (Davranış Bilimi). Ankara: Gazi Kitabevi.
Sun, M. (1968). Türkiye’nin Kültür, Müzik, Tiyatro Sorunları. Ankara: Kültür Yayınları.
Şen, Y. (2011). Müzik Öğretmenliği Öğrencilerinin Geleneksel Türk Müziği Derslerine
İlişkin Tutumlarının Çeşitli Değişkenler Açısından İncelenmesi. Doktora Tezi, Gazi
Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
Talşık, E. (2009). Müzik eğitimi anabilim dalı öğrencilerinin ilköğretim müzik derslerinde
popüler müziğin öğretim materyali olarak kullanımına ilişkin görüşleri üzerine bir
çalışma: Gazi Üniversitesi örneği. Yüksek Lisans Tezi, Gazi Üniversitesi Eğitim
Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
Tavşancıl, E. (2006). Tutumların Ölçülmesi ve SPSS ile Veri Analizi. 3. Baskı. Ankara:
Nobel Yayın Dağıtım.
Tekarslan, E., Baysal, C., Sencan, H., & Kılınç, T. (1989). Sosyal Psikoloji. İstanbul: Filiz
Kitabevi.
Tezcan, M. (1985). Eğitim Sosyolojisi. 4.Baskı. Ankara: Ankara Üniversitesi Basımevi.
Türk Dil Kurumu, (2000). Okul Sözlüğü. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
Uçan, A. (1994). Müzik Eğitimi Temel Kavramlar-İlkeler-Yaklaşımlar. Ankara: Müzik
Ansiklopedisi Yayınları.
Uçan, A. (1996). İnsan ve Müzik, İnsan ve Sanat Eğitimi. 2. Baskı. Ankara: Müzik
Ansiklopedisi Yayınları.
Uçan, A. (1997). Müzik Eğitimi. 2.Baskı. Ankara: Müzik Ansiklopedisi Yayınları.
Uçan, A. (2000). Türk Müzik Kültürü. Ankara: Müzik Ansiklopedisi Yayınları.
Uçan, A. (2005). Müzik Eğitimi. 3. Basım. Ankara: Evrensel Müzikevi Yayınları.
Uçaner, B. (2011). Eğitim fakültesi müzik eğitimi anabilim dalı öğrencilerinin "Türk müzik
tarihi" dersine yönelik tutum ve akademik başarıları arasındaki ilişkinin farklı
değişkenler açısından değerlendirilmesi. Doktora Tezi, Gazi Üniversitesi Eğitim
Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
60
EKLER
61
EK - 1
GÜNCEL VE POPÜLER MÜZİKLER DERSİNE YÖNELİK TUTUM
ÖLÇEĞİ
62
AÇIKLAMA
Bu ölçek, müzik öğretmenliği öğrencilerinin Güncel ve Popüler Müzikler Dersi’ne
ilişkin tutumlarını ölçmek amacıyla hazırlanmıştır. Cevaplanması yaklaşık 10 dakika sürecek
olan ölçekte 24 madde bulunmaktadır. Ölçek, yalnızca Güncel ve Popüler Müzikler Dersi’ni
almış olan lisans 3. ve lisans 4. sınıf öğrencilerine uygulanacaktır. Ölçekte istenen bilgiler ve
ölçek sonuçları, yalnızca bu konudaki tutumları belirlemek için kullanılacak, başka hiçbir amaç için
ölçek sonuçlarından yararlanılmayacaktır. Ölçek üzerine isim yazmak gerekmemektedir.
Her bir maddeyi dikkatle okuduktan sonra ifadeye ne derece katıldığınızı ya da
katılmadığınızı, ifadenin karşısında bulunan alana işaretlemeniz gerekmektedir. Maddeleri cevapsız
bırakmamakta verdiğiniz önem, verdiğiniz cevapların doğruluğu ve içtenliği araştırma açısından
büyük önem taşımaktadır. Yardımlarınız ve katkılarınız için şimdiden çok teşekkür ederim.
Arş. Gör. Güneş GÜRSOY
Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü
Müzik Öğretmenliği Bilim Dalı
KİŞİSEL BİLGİ FORMU
1. Üniversitenizin Adı: (
)
2. Sınıfınız: (
3. Cinsiyetiniz:
)
Kadın
Erkek
4. Bireysel Çalgınız: (
)
5. Mezun Olduğunuz Orta Öğretim Kurumu:
Diğer
Güzel Sanatlar ve Spor Lisesi
6. Aşağıdaki müzik türlerinin 3 tanesini dinleme tercihlerinize göre sıralayınız.
(Önem sırasına göre 1,2,3 şeklinde belirtiniz)
Arabesk
Caz/Blues
Etnik
Klasik Müzik
Pop
Rock/Metal
Türk Halk Müziği
Türk Sanat Müziği
(Belirtiniz)
63
Diğer
Kesinlikle
Katılmıyorum
Katılmıyorum
Kararsızım
Kesinlikle
Katılıyorum
Katılıyorum
1. Güncel ve popüler müzikler dersi sevdiğim bir derstir.
( )
( )
( )
( )
( )
2. Güncel ve popüler müzikler dersi ilgi çekicidir.
( )
( )
( )
( )
( )
3. Güncel ve popüler müzikler dersine çalışmak sıkıcıdır.
( )
( )
( )
( )
( )
4. Güncel ve popüler müzikler dersinde anlatılan her konuyu zevkle
dinlerim.
( )
( )
( )
( )
( )
5. Güncel ve popüler müzikler dersiyle ilgili konuşmaktan zevk alırım.
( )
( )
( )
( )
( )
6. Mezun olduktan sonra, güncel ve popüler müzikler dersi ile ilgili hiçbir
şey duymak istemem.
7. Güncel ve popüler müzikler dersi, popüler müzikleri icra ederken bilgi
birikimi ve hakimiyet konusunda kendime olan güvenimi arttırır.
8. Güncel ve popüler müzikler dersinde öğrendiklerimin diğer derslere de
yararı olacağını düşünürüm.
9. Güncel ve popüler müzikler dersinde öğrendiğim teorik bilgilerin,
uygulamada beklentilerime cevap veremeyeceğini düşünürüm.
10. Güncel ve popüler müzikler dersi, diğer kültürleri ve dünyaca popüler
olan müzikleri öğrenmemiz açısından önemlidir.
11. Güncel ve popüler müzikler dersi olmaksızın tamamlanacak bir
eğitimin yetersiz olacağını düşünürüm.
12. Güncel ve popüler müzikler dersinde öğrendiklerimin, öğretmenlik
mesleğinde gerekli olacağına inanmam.
13. Güncel ve popüler müzikler dersine geç kalmak beni rahatsız eder.
( )
( )
( )
( )
( )
( )
( )
( )
( )
( )
( )
( )
( )
( )
( )
( )
( )
( )
( )
( )
( )
( )
( )
( )
( )
( )
( )
( )
( )
( )
( )
( )
( )
( )
( )
( )
( )
( )
( )
( )
14. Güncel ve popüler müzikler dersi, Türkiye’deki popüler kültürün
öğrenilmesi açısından önemlidir.
15. Güncel ve popüler müzikler dersindeki konulardan sıkılırım.
( )
( )
( )
( )
( )
( )
( )
( )
( )
( )
16. Güncel ve popüler müzikler dersine diğer derslerimden daha çok önem
veririm.
17. Güncel ve popüler müzikler dersinde ele alınan eserleri ders esnasında
söylemekten/icra etmekten hoşlanırım.
18. Güncel ve popüler müzikler dersinin, not ortalamam konusunda bana
sıkıntı yaşatacağından endişe duyarım.
19. Güncel ve popüler müzikler dersinin beni kültürel anlamda
geliştirdiğine inanırım.
20. Güncel ve popüler müzikler dersiyle ilgili etkinliklere (konser v.b.)
severek katılırım.
21. Güncel ve popüler müzikler dersinde zamanımın boşa harcandığını
düşünürüm.
22. Güncel ve popüler müzikler dersine mecbur olduğum için çalışırım.
( )
( )
( )
( )
( )
( )
( )
( )
( )
( )
( )
( )
( )
( )
( )
( )
( )
( )
( )
( )
( )
( )
( )
( )
( )
( )
( )
( )
( )
( )
( )
( )
( )
( )
( )
23. Boş zamanlarımda, güncel ve popüler müzikler dersinde öğrendiğim
eserleri icra ederim.
24. Güncel ve popüler müzikler dersinin teorik anlatımından hoşlanmam.
( )
( )
( )
( )
( )
( )
( )
( )
( )
( )
Aşağıdaki her ifadeyi okuduktan sonra, buna ne derecede katıldığınızı ya
da katılmadığınızı, ifadenin yanındaki kutucuklardan yalnızca bir tanesini
(X) şeklinde işaretleyerek, belirtiniz.
64
GAZİ GELECEKTİR...