7.sınıf Üniteler 189 Öğrenme Alanı

7.sınıf Üniteler
Öğrenme Alanı
: Canlılar ve Hayat
1. Ünite
: Vücudumuzda Sistemler
Önerilen Süre
: 30 ders saati
A. Genel Bakış
Öğrenciler 5. sınıf Fen ve Teknoloji dersinde sistem kavramına girmeden sindirim ve boşaltımda
görevli yapı ve organların yerlerini ve genel hatları ile işlevlerini, besinler ve dengeli beslenmenin
önemini öğrenmişlerdi. 6. sınıfta destek ve hareket, dolaşım, solunum sistemleri, bu sistemlerin sağlığı ve
teknolojinin sistemlerin sağlığına etkisi işlenmişti. Sindirim ve boşaltım sistemi ile başlayan bu ünitede
ise denetleyici ve düzenleyici sistemlerde görevli yapı ve organlar, duyu organları ve bu sistemlerin
sağlığı, sistemlerle ilgili sağlık sorunlarının giderilmesine teknolojik gelişmelerin etkisi, vücudumuzdaki
sistemlerin birbirleriyle ilişkili olarak çalıştığı belirtilecektir. Ünitede öğrencilerin verilen tüm bu konuları
anlamlı öğrenmesi amacı ile deney yapma, tartışma, simülasyon gibi farklı öğrenme etkinliklerine yer
verilmiştir. 4-7. sınıflarda işlenen vücudumuz ile ilgili konular orta öğretim seviyesinde, bitki ve
hayvanlardaki sistemler konusuna temel oluşturması açısından da önemlidir.
Öğretim ve değerlendirme etkinlikleri bölümünde bireysel farklılıklara uygun olarak geleneksel ve
alternatif ölçme değerlendirmelere çeşitli örnekler verilmiştir. Süreç ve ürün değerlendirmesinde, kavram
haritası oluşturma, tanılayıcı dallanmış ağaç, yapılandırılmış grid; ürün değerlendirmesinde ise çoktan
seçmeli, açık uçlu ve boşluk doldurma tipinde sorulara yer verilmiştir.
Ünitede verilen öğrenme, öğretim ve değerlendirme etkinlikleri öneri niteliğindedir. Öğretmenler
fizikî şartları da dikkate alarak tüm öğrencilerin etkin katılımını sağlayacak uygun bir öğrenme ortamı
hazırlamalıdır. Konular işlenirken kavram ve becerilerin günlük hayatla ilişkilendirilmesine önem
verilmelidir. Günlük hayatta önemli bir yere sahip olan teknolojinin sistemlerle ilişkisi ile ilgili organ
nakilleri ve tıbbi teknoloji ürünlerine örnekler verilerek konuların hayatla bağlantısı kurulmalıdır. Ünitede
her sistem ile ilgili konunun başındaki öğrenme etkinliklerinin öğrencilerin ön bilgilerini yoklayan ve
öğretim esnasında dikkate alan bir tarzda yapılması, daha sonra öğrencilerin konu sonunda bilişsel
yapısında meydana gelen değişiklikleri gözlemlemesi, öğrencinin öğrendiğinin farkına varması açısından
önemlidir.
B. Ünitenin Amacı
Bu ünitede öğrencilerin; sindirim, boşaltım, denetleyici ve düzenleyici sistemler ve bunlara ait
organları tanımaları, sistemlerin düzenli ve birbirleri ile eş güdümlü çalıştığını kavramaları, bunların
sağlığını korumak için yapılması gerekenleri ve sistemlerle ilgili sağlık sorunlarının giderilmesinde
teknolojik gelişmelerin önemini fark etmeleri amaçlanmıştır.
189
7.sınıf Üniteler
C. Ünitenin Odağı
Bu ünitede; sistem kavramı etrafında öğrencilerin gözlem, karşılaştırma, model oluşturma, bilgi ve
veri toplama, verileri kaydetme, yorumlama, sonuç çıkarma ve sunma becerilerini geliştirmeye
odaklanılmıştır. Kendini, görme ve işitme engelli kişilerin yerine koyarak onları anlama, sağlık sorunu
olan bireylere karşı anlayışlı olmaya önem verme “Tutum ve Değer” açısından, organ nakilleri ise “FenTeknoloji-Toplum-Çevre” ilişkisi bakımından önemlidir.
Ç. Önerilen Konu Başlıkları
•
•
•
•
Sindirim Sistemi
Boşaltım Sistemi
Denetleyici ve Düzenleyici Sistemler
Duyu Organları
190
7.sınıf Üniteler
D. Ünitenin Kavram Haritası
BU KAVRAM HARĐTASI SADECE ÖĞRETME-Đ BĐLGĐLE-DĐRMEK VE Ü-ĐTE ĐÇĐ-DEKĐ KAVRAMLARI BĐR BÜTÜ- HALĐ-DE GÖSTERMEK
AMACIYLA VERĐLMĐŞTĐR. BU KAVRAMLAR KULLA-ILARAK FARKLI KAVRAM HARĐTALARI DA OLUŞTURULABĐLĐR.
191
7.sınıf Üniteler
E. Ünite Kazanımları ve Etkinlikler
ÖĞRE-ME ALA-I : CANLILAR VE HAYAT
Ü-ĐTE
KAZA-IMLAR
VÜCUDUMUZDA SĐSTEMLER
1.
Sindirim sistemi ile ilgili olarak
öğrenciler;
1.1. Sindirim sistemini oluşturan
yapı ve organları; model,
levha ve/ veya şema üzerinde
gösterir (FTTÇ-4).
1.2. Besinlerin vücuda yararlı hâle
gelmesi
için
değişime
uğraması gerektiğini tahmin
eder.
1.3. Besinlerin kana geçebilmesi
için fiziksel (mekanik) ve
kimyasal sindirime uğraması
gerektiğini belirtir.
1.4. Enzimin kimyasal
sindirimdeki işlevini açıklar.
1.5. Karaciğer ve pankreasın
sindirimdeki görevlerini ifade
eder.
1.6. Sindirime uğrayan besinlerin
bağırsaklardan kana geçişini
açıklar.
1.7. Sindirim sistemi sağlığını
olumlu-olumsuz etkileyecek
etkenleri özetler ve tartışır
(BSB-25, 27, 32).
1. Ü-ĐTE: VÜCUDUMUZDA SĐSTEMLER
ETKĐ-LĐK ÖR-EKLERĐ
↸ Ön bilgilerin yoklanması ve hatırlanması amacıyla öğrencilerden besinler ile enerji
arasında ilişki kurmaları istenir. Besin - enerji ilişkisi sınıfta tartışılır. Sonra öğrenciler
“sindirim, karbonhidrat, protein, yağ, vitamin, su, mineral ve diş” kelimelerini cümle
içinde kullanırlar. Bu cümleler sınıfta okunur. Öğrenciler sırasıyla sindirimde görevli
yapı ve organları model, levha ve/veya şema üzerinde gösterir. Öğretmen bu ön bilgileri,
varsa kavram yanılgılarını ders işlenişinde dikkate alır.
↸
Midedeki Asitlerin Besinlere Etkisi
Öğrenciler mide asidinin besinleri nasıl etkileyeceğini tahmin eder. Öğretmen gösteri
etkinliği olarak yarım bardak sütün içine iki kaşık hidroklorik asit (HCl) dökerek sütü
10 dakika sıcak bir yerde bekletir. Deney sonunda tahminlerin doğruluğu tartışılır.
Öğrenciler yapılan deney ile bağlantı kurarak mide asidinin etkisini açıklar (1.2; 1.3),
(BSB-1, 2, 31).
↸ Yediğim Besinlere -eler Oluyor?
Öğrenciler “Ekmek, marul, et, domates ile hazırladığınız bir sandviçi (ekmek arası, lavaş
vb.) yediğinizde bu yiyeceklere ne olur?” sorusunu tartışır. Sonra “fiziksel (mekanik)
sindirim, kimyasal sindirim, tükürük, yutak, mide, besinler, incebağırsak, kalınbağırsak,
karaciğer, pankreas” kelimelerinin kullanılacağı boşluk doldurmalı bir paragraf tahtaya
yazılır, boşluklar tartışılarak doldurulur (1.2-1.5).
↸ Sindirim Sistemi Simülasyonu
Öğrenciler gruplara ayrılır. Her grup 3-4 bisküvi, bir bardak su, haşlanmış yarım
patates, plastik kilitli torba, makas, kâğıt havlu, bayan çorabı getirir. Bisküviler kilitli
plastik torbaya konur ve elle ezilir (çiğneme simülasyonu). Patates de plastik torbaya
konur, su eklenir (tükürük simülasyonu). Torbanın içindeki hava boşaltılarak torba
kilitlenir (mide simülasyonu). Öğrenciler torbayı ellerinde ovuşturmaya başlar (midenin
çalkalama simülasyonu). Bu işlem 5 dk yapılır. Bir gazetenin üzerinde, torbanın alt ucu
biraz kesilerek buraya bayan çorabı yerleştirilir. Plastik torba sıkılarak besinlerin
torbadan (mideden) çoraba (incebağırsak simülasyonu) geçmesi sağlanır. Çoraptan besin
maddeleri dışarı akacaktır (incebağırsaktan emilim simülasyonu). Çorap sıkıştırılarak
besinler ilerletilir ve sonunda kalanlar kâğıt havluya aktarılır (kalınbağırsak
simülasyonu). Kâğıt havlu ıslanacaktır. Kâğıt havlu içindekiler dışkı yoluyla atılacak
sindirilmemiş atıklardır (1.2-1.6), (BSB-1, 2, 3, 17, 28, 30, 31).
AÇIKLAMALAR
1.1 5. sınıf “Vücudumuz
Bilmecesini Çözelim” ünitesindeki
Besinlerin Sindirimi ve Besin
Đçerikleri ve Görevleri konularıyla
ilişkilendirilir.
[!] Kimyasal madde muhafazası ve
kullanımına dikkat edilmelidir.
1.2, 1.3 Kimyasal ve fiziksel
(mekanik)
sindirim
tanımları
verilir,
kimyasal
sindirim
denklemlerine girilmez.
??? 1.3 Öğrenciler sindirimin sadece
midede gerçekleştiğini
düşünebilirler.
1.4 Sindirimde görevli sindirim
enzimlerinin isimleri verilmez.
1.6 Villusun sindirimdeki
önemi vurgulanır, yapısı
anlatılmadan şekil olarak verilir.
[!] 1. 7 Sindirim sistemi sağlığını
olumlu etkileyen etkenlerden lifli
besinler,
dengeli
beslenme;
olumsuz
olarak
etkileyen
etkenlerden stres, dengesiz ve
yetersiz beslenme vb. örnek olarak
verilebilir.
1.7 kazanımı, Türkçe dersi
“Okuma” temel dil becerisi ile
ilişkilendirilir.
Boşluk Doldurma
Tanılayıcı Dallanmış Ağaç
↸: Sınıf-Okul Đçi Etkinlik : Okul Dışı Etkinlik : Ders Đçi Đlişkilendirme : Diğer Derslerle Đlişkilendirme : Ölçme ve Değerlendirme ???: Kavram Yanılgısı [!]:Uyarı : Sınırlamalar : Ara Disiplinlerle
Đlişkilendirme (Ayraç içindeki 1. rakam Fen ve Teknoloji dersi kazanımını, 2. rakam ara disiplin kazanımını gösterir.)
192
7.sınıf Üniteler
ÖĞRE-ME ALA-I : CANLILAR VE HAYAT
Ü-ĐTE
KAZA-IMLAR
VÜCUDUMUZDA SĐSTEMLER
2.
Boşaltım sistemi ile ilgili olarak
öğrenciler;
2.1. Boşaltım sistemini oluşturan
yapı ve organları; model,
levha ve/veya şema üzerinde
gösterir (FTTÇ-4).
2.2. Boşaltım sisteminde
böbreklerin görevini ve
önemini açıklar.
2.3. Boşaltım sistemi sağlığının
korunması için alınabilecek
önlemlerin farkına varır.
2.4. Bazı böbrek rahatsızlıklarının
tedavisinde kullanılan
teknolojik gelişmelere
örnekler verir (FTTÇ-5, 17,
29, 30, 32).
1. Ü-ĐTE: VÜCUDUMUZDA SĐSTEMLER
ETKĐ-LĐK ÖR-EKLERĐ
↸ Öğrenciler ön bilgilerin yoklanması ve hatırlanması amacıyla boşaltımda görevli yapı ve
organları uygun malzemeleri kullanarak kartona çizilmiş boş insan modeli üzerine
yerleştirir ve böylece boşaltım sistemi şeması/ levhası oluşturur (2.1), (BSB-17, 28).
↸ Misafirimiz Var
Sınıfa davet edilen bir sağlık personeli; boşaltım sistemi hastalıkları, korunma ve tedavi
yöntemleri ile ilgili bilgi verir. Öğrenciler, sağlık personeline konu ile ilgili merak ettikleri
soruları yöneltirler. Çeşitli kaynaklardan temin edilecek görsel ve yazılı materyaller sınıf
panolarında sergilenir (2.3).
↸ Öğrenciler “Böbreklerim benim için önemlidir. Çünkü, …” ile başlayan bir paragraf
yazarlar. Yazılan paragraflar okunduktan sonra böbrek sağlığının korunması için
gerekenler listelenir (2.2; 2.3).
AÇIKLAMALAR
2.1-2.2 5. sınıf
“Vücudumuz
Bilmecesini
Çözelim”
ünitesi
Zararlı
Maddelerin
Boşaltımı
konusu ile ilişkilendirilir.
2.2 Nefronun boşaltımdaki
önemi vurgulanır, yapısı
anlatılmadan şekil olarak verilir.
[!] 2.2 Boşaltımda deri, akciğer ve
karaciğerin görevleri de vurgulanır.
Böbrek yetmezliği, böbrek
taşı, böbrek nakli, diyaliz, yüksek
frekanslı ses dalgaları ve lazer gibi
teşhis/tedavi yöntemleri vurgulanır.
[!] 2.4
2.4 kazanımı, Sosyal Bilgiler
dersi 6. sınıf “Bilim, Teknoloji ve
Toplum” öğrenme alanı, “Elektronik
Yüzyıl” ünitesi
kazanım 3 ile
ilişkilendirilir.
Çoktan seçmeli soru
↸: Sınıf-Okul Đçi Etkinlik : Okul Dışı Etkinlik : Ders Đçi Đlişkilendirme : Diğer Derslerle Đlişkilendirme : Ölçme ve Değerlendirme ???: Kavram Yanılgısı [!]:Uyarı : Sınırlamalar : Ara Disiplinlerle
Đlişkilendirme (Ayraç içindeki 1. rakam Fen ve Teknoloji dersi kazanımını, 2. rakam ara disiplin kazanımını gösterir.)
193
7.sınıf Üniteler
ÖĞRE-ME ALA-I : CANLILAR VE HAYAT
Ü-ĐTE
VÜCUDUMUZDA SĐSTEMLER
3.
KAZA-IMLAR
Denetleyici ve düzenleyici sistem ile
ilgili olarak öğrenciler;
1. Ü-ĐTE: VÜCUDUMUZDA SĐSTEMLER
ETKĐ-LĐK ÖR-EKLERĐ
3.1. Denetleyici ve düzenleyici sistemin
vücudumuzdaki sistemlerin düzenli
ve birbiriyle eş güdümlü çalışmasını
sağladığını belirtir.
3.2. Sinir sisteminin bölümlerini; model,
levha ve/veya şema üzerinde
gösterir (FTTÇ-4).
3.3. Sinir
sisteminin
bölümlerinin
görevlerini açıklar.
↸ Mesajınız Var
Sınıftan seçilen 10 ya da daha fazla sayıda öğrenci daire oluşturacak şekilde sıralanır.
Öğrenciler ellerini havaya kaldırır. Öğretmen kâğıda bir uyartı mesajı yazar ve 1.öğrencinin
eline ‘mesaj’ yazılı kâğıdı verir. Öğrenciler, mesajı elden ele geçirirler (sinirsel iletimin
simülasyonu). Öğretmen, bir öğrenciyi ‘beyin’ olarak seçer ve mesaj iletimi bu öğrencide
durur. Bu öğrenci mesajı beyin olarak yorumlar ve cevabını yazar. Cevap mesajı geldiği
yönün tersine 1. öğrenciye kadar iletilir. Seçilen öğrenci beyinden gelen mesajı okur ve
uygular. Örneğin; uyartı mesajı: burnun kaşınması, beyinden gelen cevap mesaj: burnunu
kaşı. Öğrenci burnunu kaşır (3.3), (BSB-31).
3.4. Refleksi gözlemleyecek bir deney
tasarlar (BSB-16).
↸ Refleks
Öğretmen öğrencilere günlük hayatlarında düşünmeden hızla hangi olaylara tepki verdiklerini
sorar. Öğrencilerin verdiği cevaplardan refleks örneklerine ilgiyi çekerek bunlarla ilgili
sorular sorar ve ‘refleks’ kavramına ulaşmalarını sağlar (3.4).
↸ Kim Daha Hızlı?
Öğrenciler ikişerli gruplara ayrılır. Gruplar uzun bir cetvel veya cetvel şeklinde
bölümlendirilmiş uzun bir kâğıt hazırlar. A öğrencisi kâğıdı veya cetveli üst ucundan tutar. B
öğrencisi ise alt uç 0 (sıfır) noktası hizasında baş parmağı ve işaret parmağı ile tutacak
şekilde bekler. A öğrencisi haber vermeden kâğıdı veya cetveli bırakır, B öğrencisi kâğıdı
tutar. B öğrencisinin kâğıdı veya cetveli kaçıncı bölmeden tuttuğu kaydedilir. Bu işlem 3-4
kez tekrarlanır ve ortalaması alınır. Sonuçlar diğer grupların sonuçları ile karşılaştırılır (3.4),
(BSB- 1, 3, 22, 27, 31).
↸ Hormonlar
Öğretmen, öğrencilere “Korktuğunuzda yada heyecanlandığınızda vücudunuzda ne gibi
değişimler olur?” sorusunu sorar. Cevaplardaki benzer olan değişimler tahtaya yazılır.
Öğrencilerin, heyecan veya korku anındaki bu değişimlerin sebebinin bu sırada vücutta
üretilen bazı maddeler olduğu sonucuna ulaşmaları sağlanır. Sonra “Bu maddeler
vücudumuzda nerelerde üretilir?” sorusundan yola çıkarak iç salgı bezleri, bunların ürettiği
hormonlar, bu hormonların işlevleri listelenir. Öğrenciler uygun malzemeleri kullanarak
kartona çizdikleri boş insan modeli üzerinde iç salgı bezleri şema/levhası oluşturur (3.5),
(BSB-17, 28).
3.5. Đç salgı bezlerini; model, levha
ve/veya şema üzerinde göstererek
görevlerini açıklar (FTTÇ-4).
AÇIKLAMALAR
[!] 3.1 Denetleyici ve
düzenleyici sistemleri olumsuz
etkileyen etmenler
( uyuşturucu, alkol ve sigara)
ile ilgili örnekler verilir.
3.2 Sinir sisteminin
bölümleri; merkezî (beyin,
omurilik) ve çevresel sinir
sistemi
olarak
verilir,
yapılarına girilmez. Beynin
bölümlerinden olan beyincik
ve omirilik soğanının yapısına
girilmeden görevleri verilir
3.5 Đç salgı bezleri olarak
hipofiz, pankreas, tiroit,
böbrek üstü bezleri ve eşeysel
bezler verilir, yapılarına
girilmez. Erkek ve dişi salgı
bezleri ayrı ayrı şekiller
üzerinde verilir.
3.5 Hormonlara örnek
olarak günlük hayattan bilinen
hormonlar (tiroksin, büyüme
hormonu, insülin, glukagon,
adrenalin vb.) verilir.
Yapılandırılmış Grid
↸: Sınıf-Okul Đçi Etkinlik : Okul Dışı Etkinlik : Ders Đçi Đlişkilendirme : Diğer Derslerle Đlişkilendirme : Ölçme ve Değerlendirme ???: Kavram Yanılgısı [!]: Uyarı : Sınırlamalar : Ara Disiplinlerle
Đlişkilendirme (Ayraç içindeki 1. rakam Fen ve Teknoloji dersi kazanımını, 2. rakam ara disiplin kazanımını gösterir.
194
7.sınıf Üniteler
ÖĞRE-ME ALA-I : CANLILAR VE HAYAT
KAZA-IMLAR
Ü-ĐTE
4.
Duyu organları ile
olarak öğrenciler;
ETKĐ-LĐK ÖR-EKLERĐ
ilgili
4.1. Çevremizdeki uyarıları
algılamamızda
duyu
organlarının rolünü fark
eder.
4.2. Duyu
organlarının
yapılarını şekil ve/veya
model üzerinde açıklar
(FTTÇ-4) .
VÜCUDUMUZDA SĐSTEMLER
1. Ü-ĐTE: VÜCUDUMUZDA SĐSTEMLER
4.3. Duyu organlarının hangi
tür uyarıları aldığını ve
bunlara nasıl cevap
verildiğini açıklar.
↸ Öğretmen öğrencilerin ön bilgilerini belirlemek amacıyla duyu organları ile ilgili bildiklerini içeren
bir paragraf yazmalarını ister ve yazılanlar okunarak ürün seçki dosyasında saklanır. Öğretmen konu
bitiminde öğrencilerden duyu organları ile ilgili bir paragraf daha yazmalarını ister. Öğrenciler bu iki
yazıyı karşılaştırarak neler öğrendiklerini tartışırlar (4.1).
↸ Duyu Organlarım Olmasa
Öğretmen bir kutu içerisine farklı büyüklükte, çok sayıda cisim (çubuk, kalem vb.) koyar. Sınıftan
gönüllü 2 öğrenci seçilir. A öğrencisi kutudaki cisimleri büyüklüklerine göre ayırırken, B öğrencisi
kronometre ile ölçtüğü süreyi kaydeder. Cisimler tekrar kutuya konur. A öğrencisinin gözleri bağlanır. A
öğrencisi kutudaki cisimleri gözleri bağlı olarak büyüklüklerine göre ayırırken B öğrencisi yine
kronometre ile ölçtüğü süreyi kaydeder. Sonuçlar tartışılır (4.1), (BSB- 1, 3, 6, 27, 31).
↸ Dokunma
Öğrenciler iki kişilik gruplara ayrılır. Öğrencilerden biri arkadaşının gözlerini kapatır. Diğer öğrenci iki
kalemi bir araya getirerek uçlarını arkadaşının dudak, kol, parmak, bacak ve ayaklarına hafifçe bastırır.
Arkadaşının ne zaman iki kalem, ne zaman tek kalem hissettiğini tahtaya çizilen bir tabloya işaretler ve
en duyarlı bölgelerini belirlemeye çalışır (4.3), (BSB- 1, 31).
↸ Tek Göz Yanılır
Öğrenciler bir gözlerini kapatır. Bir eli ile tükenmez kalemi diğeriyle de kalemin kapağını tutarak göz
hizasına getirir, kapağı kapatmayı dener. Öğretmen, “Kapağın kalemin önünde mi, arkasında mı
olduğunu anlayabiliyor musunuz?” sorusunu sorar. Öğrenciler kapalı olan gözlerini açarak tekrar kapağı
kapatmayı dener. Farkın nedeni tartışılır (4.3), (BSB- 1, 31).
↸ -asıl Tat Alırız?
Öğrenciler temiz bir kâğıt mendil ile dilinin üstünü kurutur ve kesme şekeri koyar. Öğretmen öğrencilere
“Tat alabildiniz mi?” sorusunu yöneltir. Öğrenciler dillerini ağızlarının içine alır, dillerini kurutmadan
şekeri tekrar dillerinin üzerine koyarlar. Öğretmen, “Tat alabildiniz mi?” sorusunu tekrar yöneltir.
Sonuçlar sınıfta tartışılır (4.3), (BSB- 1, 31).
↸ Bil Bakalım
Öğretmen portakal, havuç, elma, patates, greyfurt, armut gibi meyvelerden aynı şekil ve büyüklükte
parçalar keser, bunların her birini belli olmayacak şekilde ayrı kağıtlara sararak sınıfa getirir. Sınıftan 3
gönüllü öğrenci seçilir. 1. öğrencinin gözleri bağlanır, verilen 3 ayrı maddeyi sadece koklayarak tanıması
istenir ve tahminleri kaydedilir. Öğrencinin gözleri açılır ve tahminlerinin doğruluğu kontrol edilir. 2.
öğrenci aynı işlemleri maddelere dokunarak yapar, tahminleri kaydedilir ve tahminlerinin doğruluğu
kontrol edilir. 3. öğrencinin ise gözleri bağlanmaz. Bu öğrenciye de 3 ayrı madde verilir ve dokunarak,
koklayarak, görerek maddeleri tanımaya çalışır, tahminleri kaydedilerek bunların doğruluğu kontrol
edilir. Öğretmen öğrencilere “Hangi öğrenci besinleri en kolay tanıdı? Neden?”, “Hangi maddeleri
tanımak daha kolaydı?”, “Hangi maddeleri tanımak zordu?” şeklinde sorular sorar. Öğrencilerin duyu
organları beraber çalıştığında algılamanın daha kolay ve doğru olduğu sonucuna ulaşmalarını sağlayacak
sorularla tartışma yönlendirilir (4.3), (BSB- 1, 2, 6, 27, 31).
AÇIKLAMALAR
4.3 Duyu organlarında
bulunan özel almaçların
(duyu reseptörleri)
deride
sıcaklık,
dokunma,
acı,
basınç; gözde ışık; burunda
koku; dilde tat; kulakta ses
uyarılarını aldığı vurgulanır.
Tüm duyu organlarındaki
duyu almaçlarının uyarıları,
duyu-sinir yolu ile beyindeki
özel merkezlere ilettiği ve
yanıt verdiği düşünülerek tek
bir duyu organı örneği
üzerinden uyarı alımı-cevap
verme
süreci
açıklanır.
Diğerlerinin
açıklaması
öğrenciden beklenir.
[!] 4.3 Kulağın vücudumuzun
dengesinin
sağlanmasına
yardımcı olduğu belirtilir.
Bulmaca
↸: Sınıf-Okul Đçi Etkinlik : Okul Dışı Etkinlik : Ders Đçi Đlişkilendirme : Diğer Derslerle Đlişkilendirme : Ölçme ve Değerlendirme ???: Kavram Yanılgısı [!]: Uyarı : Sınırlamalar : Ara Disiplinlerle
Đlişkilendirme (Ayraç içindeki 1. rakam Fen ve Teknoloji dersi kazanımını, 2. rakam ara disiplin kazanımını gösterir.
195
7.sınıf Üniteler
ÖĞRE-ME ALA-I : CANLILAR VE HAYAT
Ü-ĐTE
VÜCUDUMUZDA SĐSTEMLER
ETKĐ-LĐK ÖR-EKLERĐ
KAZA-IMLAR
4.4. Koku alma ve tat alma
arasındaki ilişkiyi deneyle
gösterir (BSB-1).
4.5. Duyu
organlarındaki
aksaklıklara ve teknolojinin
bu
aksaklıkların
giderilmesinde kullanımına
örnekler verir (FTTÇ 31,32).
4.6. Duyu organlarının sağlığını
korumak
amacı
ile
alınabilecek
önlemlere
günlük hayatından örnekler
verir.
4.7. Kendini, görme veya işitme
engelli
kişilerin
yerine
koyarak onları anlamaya
çalışır (TD-3).
1. Ü-ĐTE: VÜCUDUMUZDA SĐSTEMLER
AÇIKLAMALAR
↸
Burnumuz Olmasaydı
Öğrenciler gruplara ayrılır. Gruptaki öğrenciler çiğ patates, soğan ve elmayı eşit
büyüklükte keserek üç ayrı kaba koyar. Gruptan bir öğrenci diğer arkadaşlarının
gözlerini bağlar. Bunlardan A ve B öğrencileri burunlarını kapatır, C ve D öğrencileri ise
burunlarını kapatmaz. Arkadaşlarının ağzına bu yiyeceklerden birer tane vererek
tattıklarının hangi yiyecek olduğunu sorar. Verilen cevapları aşağıdaki tabloya kaydeder.
Grupların sonuçları sınıfta tartışılır (4.4), (BSB- 1, 27, 31).
Yiyecek A öğrencisi
Soğan
Patates
Elma
B öğrencisi C öğrencisi D öğrencisi
↸ Misafirimiz Var
Sınıfa davet edilen göz doktoru göz sağlığı hakkında bilgi verir, konuyla ilgili merak
edilen soruları cevaplar. Öğrenciler göz sağlığının önemi ve korunması hakkında
kompozisyon yazar ve bunları sınıfta okurlar (4.6).
4.5 Aksaklıklar tanım
düzeyinde verilir. Teknolojik
örnek olarak lens, gözlük, işitme
cihazı, kornea nakli vb. belirtilir.
[!] 4.5 Rehberlik Araştırma
Merkezi ve Okul Rehberlik Servisi
ile iş birliği sağlanarak “Göz
Tarama Testi” yapılabilir.
Đnsan Hakları ve Vatandaşlık
(4.7 – 9 )
↸ Bana -eler Oldu?
Sınıf 2 gruba ayrılır. Đlk üç dakika A grubu gözlerini, B grubu ise kulaklarını kapatır.
Öğrenciler bu 3 dakikadaki deneyimlerini yazarlar. 2. üçer dakikada ise A grubu
kulaklarını, B grubu gözlerini kapatır ve yine deneyimlerini yazar. Öğrenciler her 2
durum için yazdıklarını sınıfla paylaşır. Görme, işitme engelli insanların
karşılaşabilecekleri zorluklar hakkındaki düşüncelerini içeren bir kompozisyon yazarlar
(4.7), (BSB- 1, 27, 31, 32).
↸: Sınıf-Okul Đçi Etkinlik : Okul Dışı Etkinlik : Ders Đçi Đlişkilendirme : Diğer Derslerle Đlişkilendirme : Ölçme ve Değerlendirme ???: Kavram Yanılgısı [!]:Uyarı : Sınırlamalar : Ara Disiplinlerle
Đlişkilendirme (Ayraç içindeki 1. rakam Fen ve Teknoloji dersi kazanımını, 2. rakam ara disiplin kazanımını gösterir.)
196
7.sınıf Üniteler
ÖĞRE-ME ALA-I : CANLILAR VE HAYAT
Ü-ĐTE
KAZA-IMLAR
5. Vücudumuzdaki sistemlerle ile
ilgili olarak öğrenciler;
VÜCUDUMUZDA SĐSTEMLER
5.1. Vücudumuzdaki
tüm
sistemlerin birlikte ve eş
güdümlü çalıştığına örnekler
verir.
5.2. Bağımlılığa
sebep
olan
maddelerin sistemlere etkisini
araştırır ve sunar (BSB-25, 27,
32; FTTÇ-28, 29, 32).
5.3. Organ bağışının
vurgular.
önemini
5.4. Sağlık sorunlarıyla birlikte
toplumda görevlerini devam
ettiren bireyleri takdir eder ve
anlayışlı olur (TD-3).
1. Ü-ĐTE: VÜCUDUMUZDA SĐSTEMLER
ETKĐ-LĐK ÖR-EKLERĐ
AÇIKLAMALAR
↸ Hayal Et, Düşün, Bul
Rehberlik ve Psikolojik
“Uyurken çevrenizi algılayabiliyor musunuz? Uyandığınızda çevrenizin daha çok farkında olursunuz. Danışma (5.2 – 9,10)
Sabah okula gitmek için ayarladığınız çalar saatinizin sesi ile uyandığınız zaman annenizin hazırladığı Sağlık Kültürü Eğitimi
omletin kokusunu alabilir, yoldan geçen aracın gürültüsünü ya da kuş seslerini duyabilirsiniz. Sizce (5.2-7; 5.3-23)
bütün bunları algılamanızı sağlayan sistem ve yapılarınız nelerdir? Yataktan kalkıp banyoya elinizi, [!] 5.2 Rehberlik Araştırma
yüzünüzü yıkamaya giderken hangi sistemleriniz devreye girdi? Karnınızın acıktığını hissetmenize Merkezi ,Okul Rehberlik
neden olan nedir? Kahvaltı yaparken hangi sistemleriniz devreye girdi? Yediğiniz besinlere ne olduğunu Servisi ve Yeşilay kulübü
hiç merak ettiniz mi? Sindirilen ve sindirilemeyen besinlere ne olur? Bütün bu etkinlikleri yerine ile iletişim kurularak
getirebilmeniz için gerekli enerjiyi vücudunuz nasıl sağlar?” gibi sorularla vücuttaki sistemlerin birlikte bağımlılığa sebep olan
ve eş güdümlü çalıştığı ortaya çıkarılır (5.1).
maddeler ve zararları ile
↸ Sistemlerim Beraber Çalışır
ilgili broşürler istenerek
Öğrenciler örnek bir etkinlik ile sistemlerin beraber çalışmasını anlatan bir metin yazar (futbol oynarken dağıtılabilir.
hangi sistemlerin çalıştığını anlatan bir metin yazılması gibi). Yazılanlar sınıfta okunur, sistemlerin
birlikte ve eş güdümlü çalıştığı, farklı örnekler üzerinde açıklanır (5.1).
5.2 Bağımlılığa sebep
↸ Misafirimiz Var
olan maddeler 5. sınıf
Sınıfa davet edilen uzman bir kişi bağımlılığa sebep olan maddeler ve zararları hakkında bilgi verir. “Vücudumuz Bilmecesini
Öğrenciler uzmanlara konu ile ilgili merak ettikleri soruları yöneltirler. Uzmanlardan sağlanan yazılı ve Çözelim”
ünitesindeki
görsel materyaller okul panosunda sergilenir (5.2).
Sigara ve Alkol
ile
↸ Dikkat!
ilişkilendirilir.
Öğrenciler 3 gruba ayrılır. Gruplar insan sağlığına zararlı ve bağımlılığa sebep olan maddelerden bir 5.2 kazanımı, Türkçe
tanesini seçer. Her grup kendi içinde slogan oluşturma, resim çizme, araştırma yapma, hazırlanan dersi
“Okuma”,
çalışmayı sunma vb. görev dağılımını yapar. Gruplar, belirlenen süre sonunda çalışmasını sınıfa sunar “Konuşma” ve “Yazma”
(5.2), (BSB-25, 27, 31, 32).
temel dil becerisi ile
↸ Poster Hazırlama
ilişkilendirilir.
Öğrenciler gruplara ayrılır. Her grup organ nakline yönlendirici birer slogan, poster veya drama etkinliği [!]
5. 3 Organ bağışı
hazırlar ve sınıfa sunar. En ilgi çekici slogan ve poster seçilerek okul panosunda sergilenir (5.3) , (BSB- konusunda
Atatürk’ün
25, 27, 32).
millî birlik ve beraberliğe
ile toplumsal dayanışmaya
↸ Genç Gazeteci
Öğrenciler organ nakli yapılmış bir kişi ile röportaj yapar ve bunu sınıfa sunar. Organ naklinin önemi verdiği önem örneklerle
vurgulanır.
tartışılır (5.3) , (BSB- 25, 27, 32).
↸ Ben de Olabilirdim
Đnsan Hakları ve
Öğrenciler gruplara ayrılır. Her grup yakın çevrelerindeki bireylerde görülen sağlık sorunlarının Vatandaşlık (5.4 -9)
çeşitleri, görülme sıklığı, hastalıkların yaş grubu vb. hakkında araştırma yapar. Araştırma sonuçlarını Açık Uçlu Soru
tablo, grafik gibi görsel ögeler kullanarak sınıfa sunar. Sağlık sorunu (AIDS, lösemi, böbrek hastalıkları
gibi) olan bireylere kişisel ve toplumsal yardım, anlayış konusunda neler yapılabileceğine ilişkin Kavram Haritası
görüşler belirtilir (5.4), (BSB- 25, 27, 32).
↸: Sınıf-Okul Đçi Etkinlik : Okul Dışı Etkinlik : Ders Đçi Đlişkilendirme : Diğer Derslerle Đlişkilendirme : Ölçme ve Değerlendirme ???: Kavram Yanılgısı [!]: Uyarı : Sınırlamalar : Ara Disiplinlerle
Đlişkilendirme (Ayraç içindeki 1. rakam Fen ve Teknoloji dersi kazanımını, 2. rakam ara disiplin kazanımını gösterir.)
197
7.Sınıf Üniteler
F.Önerilen Öğretim ve Değerlendirme Etkinlikleri
Etkinlik -umarası
:1
Etkinlik Adı
: Boşluk doldurma
Đlgili Olduğu Kazanımlar : 1.1- 1.5
Verilen sözcükleri kullanarak “Sandviçime ne oldu?” sorusuna cevap oluşturacak şekilde
aşağıdaki paragrafta boş olan yerleri doldurunuz.
vitaminler
tükürük
enzimler
safra
ince bağırsak pankreas
kimyasal
proteinler
mide
mide asidi
kalın bağırsak yemek borusu
fiziksel (mekanik)
yutak
kan
anüs
Sandviçimi dişlerimle kopardım ve çiğnemeye başladım. Dişlerimiz ve dilimiz
yardımıyla yaptığımız bu işlem _________ sindirimdir. Bu sindirim işlemi besinlerin küçük
parçalara ayrılmasıdır. Ağzımızın içinde _________üretilir. Bu, yiyeceklerin ıslanmasını ve
kolay yutulmasını sağlarken aynı zamanda ağızda ___________ sindirimin de başlamasını
sağlar. Bu sindirim çeşidi ise besinlerin enzimler yardımıyla hücre zarından geçebilecek kadar
küçük moleküllere ayrılmasıdır. Tükürükte bulunan enzim sandviçteki nişastaya etki eder ve
nişastanın küçük moleküllere ayrılması ağızda başlar. Sonra besinler dilimiz yardımıyla
_________ itilir. Buradan sırasıyla ___________ ve ____________ gelir. Midede hem fiziksel
(mekanik) hem de kimyasal sindirim vardır. Midede kimyasal sindirim __________ ve
_________ sayesinde olur. Enzimler ile _________ parçalanmaya başlar. Mide kaslarının
hareketi ile besinler iyice karıştırılır. Yaklaşık 3 saat sonunda sandviçimiz yoğun bir sıvı hâline
gelir. Artık mideden ________ geçmeye hazırdır. Đnce bağırsakta _________ gelen enzimler ve
karaciğerden salgılanan _________ sayesinde yağların sindirimi başlar. Đncebağırsakta yağ,
protein ve nişasta sindirimi tamamlanır. Sandviçimiz artık vücudumuzun kullanabileceği hâle
gelmiştir. Bu küçük moleküller ince bağırsaktaki villuslardan emilerek _________ geçer ve
vücutta gerekli kısımlara iletilir. Mineraller ve ________ küçük moleküllü olduğu için
sindirilmeden kana geçer. Besinlerin hepsi sindirilmez ve atıklar oluşur. Bu atıklar __________
geçer ve _________ vücuttan atılır.
198
7.Sınıf Üniteler
Etkinlik -umarası
:2
Etkinlik Adı
: Tanılayıcı Dallanmış Ağaç
Đlgili Olduğu Kazanımlar : 1.1-1.5
Aşağıda birbiri ile bağlantılı Doğru / Yanlış tipinde ifadeler içeren tanılayıcı dallanmış
ağaç tekniğinde bir soru verilmiştir. a. ifadesinden başlayarak her Doğru yada Yanlış cevabınıza
göre çıkışlardan sadece birisini işaretleyiniz.
Örneğin: a ifadesine Doğru /Yanlış olduğu belirtilir. Doğru ise b ifadesine, yanlış ise
c ifadesine ulaşılır. b ifadesinin Doğru /Yanlış olduğu belirtilir. Doğru ise d ifadesine, yanlış ise
e ifadesine ulaşılır. d ifadesinin Doğru /Yanlış olduğu belirtilir. Doğru ise 1.çıkışa, yanlış ise 2.
çıkışa ulaşılır.
Öğrenci 4. çıkışa ulaştıysa; a ifadesine doğru diyerek doğru yanıt vermiş ve b ifadesine
ulaşmıştır. b ifadesine yanlış diyerek doğru yanıt vermiş ve e ifadesine ulaşmıştır. e
ifadesine yanlış diyerek doğru yanıt vermiştir. Bu durumda öğrencinin 3 doğru yanıtı
olduğu için 3 puan almıştır.
Öğrenci 1. çıkışa ulaştıysa; a ifadesine doğru diyerek doğru yanıt vermiş ve b ifadesine
ulaşmıştır. b ifadesine doğru diyerek yanlış yanıt vermiş ve d ifadesine ulaşmıştır. d
ifadesine doğru diyerek doğru yanıt vermiştir. Bu durumda öğrencinin 2 doğru yanıtı
olduğu için 2 puan almıştır.
199
7.Sınıf Üniteler
Öğrenci 8. çıkışa ulaştıysa; a ifadesine yanlış diyerek yanlış yanıt vermiş ve c ifadesine
ulaşmıştır. c ifadesine yanlış diyerek doğru yanıt vermiş ve g ifadesine ulaşmıştır. g
ifadesine yanlış diyerek yanlış yanıt vermiştir. Bu durumda öğrencinin 1 doğru yanıtı
olduğu için 1 puan almıştır.
Öğrenci 6. çıkışa ulaştıysa; a ifadesine yanlış diyerek yanlış yanıt vermiş ve c ifadesine
ulaşmıştır. c ifadesine doğru diyerek yanlış yanıt vermiş ve f ifadesine ulaşmıştır. f
ifadesine yanlış diyerek yanlış yanıt vermiştir. Bu durumda öğrencinin hiç doğru yanıtı
olmadığı için 0 puan almıştır.
Etkinlik -umarası
:3
Etkinlik Adı
: Çoktan Seçmeli Soru
Đlgili Olduğu Kazanımlar : 2.1; 2.2; 2.3
I. Boşaltım sistemi kanın atık maddelerden arınmasını sağlar.
II. Deri, akciğer ve karaciğer boşaltım sistemine yardımcıdır.
III. Uzun süre tutulan idrar, böbrek taşlarının oluşumuna neden olur.
Yukarıdaki bilgilerden hangisi veya hangileri doğrudur?
a) Yalnız I
b) I ve II
c) II ve III
200
d) I, II, III
7.Sınıf Üniteler
Etkinlik -umarası
:4
Etkinlik Adı
: Yapılandırılmış Grid
Đlgili Olduğu Kazanımlar : 3.5
Numaralandırılmış kutucuklarda bazı iç salgı bezleri ile hormonlar verilmiştir.
Kutucuk numaralarını kullanarak aşağıdaki soruları yanıtlayınız.
Böbrek üstü
Đnsülin
Tiroit
1
Büyüme hormonu
2
Hipofiz
3
Adrenalin
4
Pankreas
5
Tiroksin
6
Glukagon
7
8
9
a) Yukarıdaki kutucukların hangilerinde iç salgı bezleri verilmiştir?
b) Yukarıdaki kutucukların hangilerinde hormonlar verilmiştir?
c) Yukarıdaki kutucukların hangilerinde şeker hastalığı ile ilgili olan iç salgı bezi ve
hormonlar verilmiştir?
d) Yukarıdaki kutucukların hangilerinde guatr hastalığı ile ilgili olan iç salgı bezi ve
hormon verilmiştir?
e) Yukarıdaki kutucukların hangilerinde cücelik – devlik ile ilgili olan iç salgı bezi ve
hormon verilmiştir?
DEĞERLE-DĐRME
Öğrencilerin her soruya verdikleri cevapları değerlendirmek için kullanılan formül şöyledir:
C1
C3
C1= Doğru seçilen kutucuk sayısı
C2= Toplam doğru kutucuk sayısı
C2
C4
C3= Yanlış seçilen kutucuk sayısı
C4= Toplam yanlış kutucuk sayısı
Bu formüle göre öğrencilerin puanları –1, 0 ve +1 arasında değişir. Bu puanı on
üzerinden değerlendirmek için negatif sonucu ortadan kaldırmak amacıyla, 1 ile toplanır ve elde
edilen sayı 5 ile çarpılır.
*Bütün cevapların yanlış olması durumunda değerlendirme için verilen formül
uygulanmadan soru “0” (sıfır) puan ile değerlendirilir.
201
7.Sınıf Üniteler
Etkinlik -umarası
:5
Etkinlik Adı
: Bulmaca
Đlgili Olduğu Kazanımlar : 4.1; 4.2; 4.3
Duyu organlarımızla ilgili aşağıda verilen cümlelerdeki boşlukları uygun kavramlarla
doldurunuz.
Bu kavramları, harfler çizelgesinde yatay, dikey ve çapraz sütunlarda bularak
işaretleyiniz.
a) .................................., gözün ön bölümündeki renkli kısımdır.
b) .................................., gözü hareket ettiren kasların uyumsuzluğu ile oluşan göz
kusurudur.
c) .................................., kulak kepçesi ve kulak yolundan oluşur.
d) .................................., burnun içinin nemli kalmasını sağlar.
e) .................................., en büyük duyu organımızdır.
f) .................................., tat almanın yanı sıra konuşmamızda da rol oynar.
g) .................................., olduğumuz zaman kokuları algılayamayız.
h) .................................., duyu organlarımız tarafından algılanır.
D
E
L
Z
E
N
E
N
A
I
E
A
R
A
P
U
Ş
A
Ş
I
L
I
K
Y
A
Z
O
K
U
M
Ü
A
L
Đ
D
Đ
U
L
A
R
Ü
R
E
L
A
L
N
T
D
E
R
E
Y
E
A
I
Ü
S
Đ
R
Đ
R
Z
K
Etkinlik -umarası
:6
Etkinlik Adı
: Açık Uçlu Soru
Đlgili Olduğu Kazanımlar : 5.2
Alkol ve sigaranın vücudumuza ne gibi zararlı etkilerinin olabileceğini açıklayınız.
202
7.Sınıf Üniteler
Etkinlik -umarası
:7
Etkinlik Adı
: Kavram Haritası
Đlgili Olduğu Kazanımlar : Đlgili tüm kazanımlar
Aşağıdaki “Vücudumuzda Sistemler” kavram haritasındaki boşluklara, verilen
kavramlardan uygun olanlarını yerleştiriniz.
Sindirim
Çevresel
Dolaşım
Glukagon
Karaciğer
Böbrek Üstü
Böbrek
Hipofiz
Fiziksel (Mekanik)
203
Eşeysel Bezler
Beyin
Đnsülin
Eklem
Tiroksin
Mide