MESNEVİ: Mesnevinin Özellikleri: Her beyti kendi içinde uyaklıdır

www.edebiyatbilgihanesi.com
MESNEVİ:
Mesnevinin Özellikleri:
 Her beyti kendi içinde uyaklıdır. (aa-bb-cc-dd-ee-ff...)
 Aruz vezninin kısa kalıplarıyla yazılan divan şiirinin en uzun nazım biçimidir.
 Mesnevilerde bir olay, uzun manzum öykü şeklinde anlatılır. Din, ahlak, tasavvuf, aşk,
kahramanlık, savaş, didaktik… konular işlenir.
 Divan şiirinde olay ağırlıklı konuların işlendiği bir türdür. Hikâye ve romanın Divan
edebiyatındaki karşılığıdır.
 Beyitler arasında anlam bütünlüğü vardır.
 Mesnevi İran edebiyatının ürünüdür. Ancak Türk edebiyatına ait mesneviler en az İran
edebiyatındakiler kadar güzeldir.
 Divan şiirinde anlam ve kavramlar bir beyitte tamamlandığı için şair, her beyte iki uyak
bulmak zorunda olduğundan, mesnevi en kolay nazım biçimi sayılır. Bu nedenle mesnevi
kısa konularda pek kullanılmamıştır.
 Bir şairin beş mesnevisini bir araya getirmesine “hamse” denir. Hamse sahibi olmak bir
şair için övünç kaynağıdır.
 Hamse sahibi şairler: Ali Şir Nevayi, Hamdullah Hamdi, Taşlıcalı Yahya, Fuzuli, Nergisi,
Nev’izade Atayi.
 İslam edebiyatının en büyük mesnevi şairi Genceli Nizami’dir. Kendisinden sonra gelen
şairleri etkilemiştir.
 Baki, Nedim, Nef’i gibi önemli Divan şairleri hiç mesnevi yazmamışlardır.
 Edebiyatımızda ilk mesnevi Yusuf Has Hacib’in Kutadgu Bilig eseridir.
Mesnevinin Bölümleri:
Dibâce
: mesnevinin önsözüdür. Manzum veya mensur olabilir.
Tevhid
: Allah'ın birliği ve bütünlüğü anlatılır.
Münacaat
: Allah'a yalvarış ve yakarışlarda bulunulur.
Naat
: Hz. Muhammed övülür.
Miraciye
: Miraç olayı anlatılır.
Medh-i Çihar-yâr-i Güzîn: Genellikle dört halife övülür. Dört halife dışında devrin büyükleri
de övülebilir.
Medhiye
: yapıtın sunulacağı kişiye övgüler bulunur.
Sebeb-i Telif : Mesnevinin yazılış nedeni belirtilir.
Âğâz-ı Dâstan: Mesnevinin asıl konusunun bulunduğu bölümdür.
Hatime
: Mesnevinin bittiğini belirten bölümdür.
Konularına Göre Mesneviler:
 Aşk hikâyelerini konu alan mesneviler: Vamık u Azra, Hüsrev ü Şirin...
 Dini ve tasavvufi konulu mesneviler: Vesiletü'n-Necat (Süleyman Çelebi), Hüsn ü Aşk
(Şeyh Galib), Leyla vü Mecnun (Fuzuli)...
 Destanlar, savaş ve kahramanlık konularını işleyen mesneviler: İskendername (Ahmedi),
Şehname (Firdevsi)...
 Ahlaki konulu didaktik mesneviler: Hayriyye, Hayrabad (Nabi), Kutadgu Bilig (Yusuf Has
Hacib)...
 Şehirleri anlatan mesneviler: Şehrengiz-i Bursa (Lamiî), Hubanname (Enderunlu Fazıl)...
 Eğlence ve düğünleri anlatan mesneviler: Surname (Vehbi)
www.edebiyatbilgihanesi.com
 Mizahi ya da eleştirel mesneviler: Harname (Şeyhi)...
Örnek:
Mesnevinin ilk bölümünden alınmıştır.
Kim vardır Arab’da bir kabile
Müstecmi-i haslet-i cemile
Serlevha-i defter-i fütüvvet
Serhayl-i arab Ben-i Muhabbet
Amma ne kabile kıble-i derd
Bilcümle siyâh-baht ü rûzerd
Giydikleri âttâb-i temmuz
içtikleri şu’le-i cihan-sûz
Vadileri rik ü şişe-i gam
Kumlar sayısınca hüzn ü matem
Hargehleri dûd-i âh- i hirmân
Sohbetleri ney gibi hep efgân
(Şeyh Galip)