Yaratici Dusunce ve Muhendislik 2 Mayis 1990

YARATICI DÜSÜNCE
VE
MÜHENDISLIK
Dr. Ersin ARIOGLU
I.T.Ü. Insaat Fakültesi
Konferans Salonu
2 Mayis 1990
INSAN YASAMI IÇIN 5 TEMEL UNSUR
1. EVRENI
. Merak etmek
. Felsefe, Fizik, Matematik, Astronomi vb.
2. DÜNYASI
. Üretmek (Maddi)
. Mühendislik Bilimleri (Insaat, Elektrik v.b)
3. KENDISI
. Çogalmak, uzun yasamak
. Tip, Biyoloji, Psikoloji v.b
4. RUHU
. Yasamdan zevk almak
. Estetik, Güzel Sanatlar (müzik, resim edebiyat v.b)
5. TOPLUMU
. Paylasmak
. Sosyoloji, Hukuk, Ekonomi v.b
ÜST DÜZEY
. Yaratana saygi duymak, bilinmezden – ölümden korkmak
. Din
KONUSMA KONUSU
: YARATICI DÜSÜNCE ve MÜHENDISLIK
INSANIN KENDISI ve DÜNYASI ILE ILINTILERINI KURMAK
(2 + 3)
INSAN
. YASAMINI MUTLU KILMAK (Pratik fayda amaç)
. YASAMINI DEVAM ETTIRMEK (Üst düzey amaç)
ISTER. BU NEDENLE BILGIYE IHTIYACI VARDIR.
BILIM
Insan tarafindan,
.Kavranmis – algilanmis ve gözlenmis
.Siraya dizilerek düzenli halde depolanmis
.Sebep – Sonuç iliskileri ile yargilanmis
.Sonuçlara ulastirilmis – Genelleme yapilmis
.Sonuçlari denenmis, sinanmis
.Düzeltilmis – Gözlemlere daha uygun hale getirilmis
.Faydali kilinmis
.Yaziya geçirilmis
Ilintili ve birbiri ile benzer “daha dogru bilgi”ler topluluguna bilim diyoruz. Kisa
tarifi ile insan beyni tarafindan düsünce prosesine tabi tutulmus bilgiler
toplulugu.
Insan beyni bilgi toplulugunu iki türlü prosese tabi tutuyor.
1. Tümden gelim
- Birkaç atomik bilgiden tüm toplulugu üretmek ve düzene
sokmak-Mantik ile tüm bilgi sistemlerini olusturmakAristo mantigi
2. Tüme varim
- Bir çok bilgiden, gözlem yaparak algilayip, kavrayarak
siraya dizmek ve sonuçlari denemek, faydali hale
getirmek.
BILGI YARGILANMADIKÇA, SINANMADIKÇA, DOGRU KABUL EDILEMEZ.
BUGÜN TÜM DOGRU BILDIGIMIZ BILGILER DEGISEBILIR. BILGILERIMIZIN
DOGRULUGU INSANIN ÖLÇME VE YARGILAMA KABILIYETLERI ILE
SINIRLIDIR.
TÜM 5 TEMEL UNSURUN AYNI ANDA GÖZLEMLENMESI OLANAKSIZ OLDUGU
IÇIN NIHAI VE MUTLAK BILGI OLANAKSIZ GÖZÜKÜYOR.
FAKAT BIZ OLANAKLARIMIZ ÖLÇÜSÜNDE, GEREGINDE ZORLAYARAK BILGI
ÜRETIMINE DEVAM ETMELIYIZ.
BILGI
. 5 Temel unsurun karsilikli etkilesimleri “Bilgi”yi yaratir.
. Bilgi için, 5 unsurun merkezinde yer alan insana ihtiyaç vardir.
Insan olmadikça “Bilgi” insan için deger ifade edemez. Fakat mevcuttur.
. Bilgi kavranir. Kavrama ile “bilginin yasami” baslar.
. Kavrama bugünkü bilgilerimize göre insan beyni tarafindan gerçeklestirilir
ve orada depolanir.
. Bilgi baska insanlara konusma ve yazma eylemi ile aktarilir.
. Bilgi
- 5 temel unsurun etkilesimi (merkezde insan olmasi
kaydiyla arttikça çogalir.
- Her yeni bilgi, yeni bilgileri üretme özelligi tasir.
(Nükleer reaksiyon gibi)
- Insanin hareketligi arttikça bilgi genisler.
- Ögretildikçe – diger insanlara aktarildikça çogalir.
- Zihinsel faaliyetlerini yogunlastirdikça ve dürtülerini
(merak-ögrenme; fayda için üretmek, çogaltmak,
ruhsal tatmin- kendini ifade etmek, paylasmak)
keskinlestirdikçe bilgi daha hizli ürer.
BILGININ YASAMSAL ÖNEMI VARDIR. ÇOGALTILMALI
EDILEREK BILIM HALINE GETIRILMELIDIR.
ve
ORGANIZE
BILGI =
5 TEMEL UNSURUN ETKILESIMI – ÇATISMA
PROBLEM – PROBLEM ÇÖZÜMÜ
. INSAN HAYATI BIR TAKVIMDIR
. HAYATI DOLDURAN AKTIVITELER “PROBLEM ÇÖZÜM ISLEMLERI” GIBI
GÖRÜLEBILIR. HAYAT ÇÖZÜMLENMEGE ÇALISILAN PROBLEMLER veya
BILGI ÜRETME ZINCIRIDIR.
. PROBLEMLER BAZEN BASARI ILE ÇÖZÜMLENEBILIR veya BASARI ELDE
EDILEMEYEBILIR.
. PROBLEM KELIMESI, BELIRLI BIR HEDEFI OLAN ZIHINSEL FAALIYETTIR.
ÇÖZÜM ISE HEDEFE ULASMADAKI BASARIDIR.
. BIR PROBLEMIN 3 BOYUTU VARDIR.
. TANIM ALANI – UYGULAMA ALANI – TEMEL UNSUR ALANI
. BÜYÜKLÜGÜ – ÇÖZÜMÜ UYGULAMAYA ALMAK IÇIN GEREKLI
KAYNAKLAR. (Para, insan, malzeme, zaman)
. ZORLUGU – PROBLEMI BELIRLEME, ANLAMA, HEDEFLEME,
ÇÖZMEDEKI KAVRAMSAL GÜÇLÜK – BILGI EKSIKLIGI.
PROBLEM ÇÖZMENIN ASAMALARI
. GÖRÜS OLUSTURMAK – PROBLEMIN TANIMLANMASI
. Kavrama – Gözleme
. Bilinenlerin ve arananlarin belirlenmesi
. Hedefleme – Çözümün saglayacagi sartlar
. PLANLAMA – PROBLEMIN STRATEJISI
. Bilinenlerin degerlendirilmesi
. Ek bilgilerin elde edilmesi
. Bilgiler arasindaki ilintilerin kurulmasi
. Çözüme ulasma metodolojisi
. Aktivitelerin ara düzeylere bölünmesi
. Operasyonlar
. ÇÖZÜM – DENEME – UYGULAMA – DEGERLENDIRME
-
Problem çözümünün sonucunda bilgiye veya bilgilere erisiriz.
Sonuçlarin degeri üzerinde yargilama yapariz.
Çözümlerin kalitesinden bahsederiz.
Çözüm için sarfedilen zaman, gayret önemli faktörlerdir ve kalite ile ilgisi
vardir.
- Çözüm hedefe ne kadar yakinsa ve üst düzey fikir çikarilabilirse o kadar
kaliteli oldugundan bahsedilir.
(Bir fikirler toplulugu, diger bir topluluktan üstün degerde, esit, az degerde olabilir)
- Fikirlere ve bilgilere deger yüklemek subjektiftir. Kisiye özeldir.
Bu nedenle zor problem tarifi yapmak ve çözümde yaratici olmakta subjektiftir.
- En yararli ve dogru çözüm ;
. En kisa zamanda
. En az kaynakla yapilan
. En kaliteli çözümlerdir.
(Hedefe en yakin, uygulamada min. kaynak ile max. fayda saglama)
YARATICILIK = YARATICI DÜSÜNCE ÜRETIMI = EN YARARLI ve
DOGRU ÇÖZÜM
. Yaraticiligin kesin ve herkesin üzerinde fikir birligine vardigi tarifi yoktur.
-
Kisiye özel tarifler
Süreç gibi görenler
Tek fikirden olustugunu söyleyenler
Problem çözmede metodolijidir diyenler
Zor problemlerin çözümü olarak belirleyenler vardir.
. Bizim yaklasimimizda
- Yaratici düsünce bir sonuçtur.
- Kisiye özel veya uygulama alanina özel degildir.
- Yaratici düsünce olaganüstü bir düsünce degildir.
Düsünen kisinin üretiminden dolayi olaganüstü hale gelir.
Üretme yönteminin önemi yoktur.
. Yaratici düsünce bir probleme en yararli ve dogru çözümün getirilmesini
saglar. Bu eyleme yaraticilik denir.
. Bu tariflerden yaratici düsünce yeni ve orijinal düsüncedir. Bu sart gerekli,
fakat yeter degildir.
. Yaratici düsünce üretim hizini artirir, fayda saglar. Uygulamada kolaylik,
basitlik saglar.
. Yaratici düsünce için genis bilgi tabani bazen gerek sart olabilir, fakat
kesinlikle yeterli degildir.
. Yaratici düsünceyi kivilcimlayan unsurlar
-
Dogru hedeflemek – kendi ana unsurlarini damitmak
Kisisel Dürtülerin üst düzeyde uyarlanmasi (motivasyon)
Geçmisteki bilgiler - Anoloji
Ideallestirmek, modellemek, basite indirgemek
Somutlastirmak - benzetmek
Fikirleri sembollestirmek, yazmak
Tahayyül etmek – Zihnen imgelemek
Fiziksel olarak imgelemek, gözlemlemek
Gözlemleri uygun siralamak
REKABET
YARATICI DÜSÜNCENIN ÖZELLIKLERI
. Zamanla olgunlasir ve gelisir. Devrime pek az, evrime pek çok rastlanir.
Gelisme hizli veya çok yavas olabilir.
. Yaratici düsünce araliksiz ve sürekli olusamaz. Kesik kesik gelir. Firtinalar
halinde degil, meltemler halinde
. Zaman ve kaynak kisitlamasi yaratici düsünceyi olumsuz etkiler.
. Yaraticiligin üretkenligi yas arttikça azalir.
. Yaraticilik çevre sartlari ile olumlu veya olumsuz etkilenebilir.
. Yaratici düsünceden elde edilen faydalar görecelidir.
YARATICI INSANLARIN ÖZELLIKLERI
. Hizla eyleme geçebilen, enerjik
. Amaç ve hedef saptayabilen, sebatkar ve sabirli
. Özgür düsünebilen, yeni fikirlere açik olan
. Büyük düsünen, düs kurabilen
. Bilimsel dürüstlüge sahip olan, bilgiye saygilir
kimselerin yaratici düsüncelerde daha üretken oldugu gözlenmistir.
YARATICI DÜSÜNCE = MÜHENDISLIK
Ilk Buhar Makinasi (1700) Thomas Savery “Engine” kelimesi
Engineer = Akil Eden (Latince Kökenli) (Bati Kültürü)
Mühendis = Hesap Eden (Arapça Kökenli) (700) (Dogu Kültürü).
Bu iki kültür kelime anlami ile mühendisligi çagdas anlamda ifade edemese de
ikisi bir arada yaklasim saglar.
MÜHENDISLIK BILIMLERININ HAKIM ÖZELLIKLERI
. Genelde yasamin temel unsurlari Insan ve Dünya’nin
etkilesiminden mühendislik bilgi vebilimleri dogmustur.
karsilikli
. Mühendislik bilimleri tümevarim düsünce prosesi ile gelistirilmektedir.
. Mühendislik bilimlerinin görevi: Insana mutluluk ortami yaratmak için
durmadan üretmektir.
. Bilgiyi en kisa yoldan bilime ve bilimi teknolojik prosese çevirerek insan
ihtiyaci için mal üretir.
. Problem çözmenin en çok çesitlendigi, en yogun üretildigi, en çok faydaya
döndügü, en hizli sonuçlandigi bilimlerdir.
. Yaratici düsüncenin en yogun oldugu bilimlerdir.
. Mühendislik bilimlerinin gelisim tarihi, adeta yaratici düsünce tarihidir.
MÜHENDISLERIN HAKIM ÖZELLIKLERI
. Profesyonel faaliyetlerinin tümü problem çözmektir.
. Yaratici düsünce üretmede toplumda önderdirler.
. Üretimde insanin zihinsel gücünü temsil ederler ve tüm üretimi organize
ederler (Kol gücü, makina, teknoloji ve bilgi)
. Mühendislerin gelismis kabiliyetleri :
-
Hedef verme – Hedefe tolerans içinde ulasma,
Deney yapma – Laboratuvar çalismasi,
Efektif kaynak kullanma,
Fayda degerlendirme.