Tabiat Varlıklarının Çevresel Etki Değerlendirmesi Yönetmeliği`nce

KORUNAN ALANLARDA ÇEVRE
BİLİNCİ VE EĞİTİMİ
Dr. Jale SEZEN
Çevre ve Şehircilik İl Müdürlüğü
Tabiat Varlıklarını Koruma Şubesi,Tekirdağ
TABİAT VARLIKLARI VE KORUNAN ALANLAR
Jeolojik devirlerle, tarih öncesi ve
tarihi devirlere ait yer üstünde,
yeraltında veya su altında bulunan
değerler olup, anıt ağaç, mağara vb.
tabiat varlığı olarak tanımlanmaktadır.
Milli parklar, tabiat parkları, tabiat
anıtları, tabiatı koruma alanları,
sulak alanlar, doğal sit alanları,
özel çevre koruma bölgeleri ve
benzeri koruma statüsü bulunan
diğer alanlar KORUNAN ALAN
olarak tanımlanmaktadır.
Kumbağ Dut Limanı
(1.Derece Doğal ve Arkeolojik Sit Alanı)
Ulusal mevzuat
Mevzuat
Uluslararası mevzuat

2872 sayılı Çevre Kanunu,

2863 sayılı Kültür ve Tabiat Varlıklarını
Koruma Kanunu,

644 sayılı Kanun Hükmünde Kararname,

383 sayılı Özel Çevre Koruma
Başkanlığı Kurulmasına Dair KHK,

6831 sayılı Orman Kanunu,

1380 sayılı Su Ürünleri Koruma Kanunu,

3621sayılı Kıyı Kanunu,

3194 sayılı İmar Kanunu,

Tabiat Varlıklarını Koruma Komisyonları
Kuruluş ve Çalışma Usul ve Esaslarına Dair
Yönetmelik,

Korunan Alanların Tespit, Tescil ve Onayına
İlişkin Usul ve Esaslara Dair Yönetmelik,

Korunan Alanlarda Yapılacak Planlara Dair
Yönetmelik.
Kurumu
Barselona
Sözleşmesi
“Akdeniz’in
Kirliliğe
Karşı
Korunması Protokolü”, Dünya
Doğa Koruma Birliği-IUCN,
Ramsar
Sözleşmesi
“Uluslararası Öneme Sahip
Sulak Alanların Korunması
Sözleşmesi”, Dünya Kültürel
ve
Doğal
Mirasının
Korunmasına Dair Sözleşme,
Biyolojik
Çeşitlilik
Sözleşmesi, Bern Sözleşmesi
“Avrupa Yaban Hayatını ve
Yaşama Ortamlarını Koruma
Sözleşmesi”
TÜRKİYE’DE KORUNAN ALANLAR
Türkiye biyolojik çeşitlilik açısından önemli bir ülkedir. Avrupa
kıtasında biyolojik çeşitlilik açısından dokuzuncu sıradadır.
Dünyanın en önemli üç biyocoğrafik bölgesine sahiptir (Uzun
2012).
Üçte biri endemik yaklaşık 10 bini aşkın bitki taksonu, 160
memeli, 450 kuş, 120 sürüngen, 500’den fazla balık türü ve
bunlara yaşama imkanı sunan habitatları ile ılıman kuşakta en
zengin doğal mirasa sahiptir.
Doğa Koruma Milli Parklar Genel Müdürlüğü’nün Türkiye’nin
Korunan Alanları Bilgi Sistemi projesi kapsamında belirlenen
çalışma ile ülkemizin karasal korunan alan büyüklüğü 5 milyon
647 bin 568 hektar olarak tespit edilmiştir.
Türkiye’de yaklaşık 12.272 adet sit alanı mevcuttur. Bunların
1.272 kadarı Doğal Sit alanıdır.
(Pamukoğlu ve Ekmekçi 2013).
TÜRKİYE’DE KORUNAN ALANLAR
Türkiye’nin coğrafi yapısının farklılığı yüksek endemizm ve
genetik çeşitliliği sağlar.
 Türkiye’deki bitki türlerinin %33’ü endemiktir. Yaklaşık
3.000 endemik toplam 9.000’den fazla bitki türü içeren
zengin bir floraya sahiptir.
 Türkiye, Avrupa kıtasında bulunan bitki türlerinin %75’ini
barındırmakta olup, bunun üçte birini endemik bitkiler
oluşturur.
 Anadolu faunası 80.000'in üzerindeki tür zenginliğiyle de
dikkati çekmektedir. Alageyik ve sülünün anavatanı
Anadolu’dur
(Uzun 2012).
Türkiye'deki Doğal Sit Alanlarının Dağılımı
Kentsel Arkeolojik
Sit; 31
Tarihi Sit; 153
Diğer Sit Alanları
(üst üste sit
alanları; 436
Arkeolojik Sit
Kentsel Sit; 248
Doğal Sit
Doğal Sit;
1.272
Kentsel Sit
Tarihi Sit
Arkeolojik Sit;
10.132
Kentsel Arkeolojik
Sit
Diğer Sit Alanları
(üst üste sit alanları
Kaynak: Pamukoğlu, Ekmekçi 2013
Toplam:12.272 sit alanı mevcuttur.
Saray/KASTRO
(Korunan Alan)
DÜNYA’DA KORUNAN ALANLAR
Dünyamızdaki gelişen teknolojilerin bilinçsiz ve kontrolsüz kullanımı
nedeniyle ortaya çıkan olumsuzlukların, doğada neden olduğu
çöküşü durdurmak amacıyla doğayı ve doğal kaynakları koruma
düşüncesi son zamanlarda tüm dünyada hızla yayılmaktadır.
 IUCN korunan alanı “biyolojik çeşitliliğin, doğal ve bunlara bağlı
kültürel kaynakların korunması ve bakımı için özel olarak
ayrılmış, yasal veya geçerli diğer araçlarla yönetilen kara
ve/veya su alanı şeklinde tanımlamaktadır.
 Korunan alanlar, dünyanın her yanındaki koruma çabalarının
özünü oluşturmaktadır. Geçtiğimiz kırk yılda, BM listesinde
bulunan korunan alanların sayısı on kat artmış, son
değerlendirmede 104.000’i aşkın alanın bulunduğu bildirilmiştir.
 Koruma altındaki alanlar da benzer bir artış göstermiş, 1962’de
2,4 milyon km2 iken 2004’te 20 milyon km2’ye çıkmıştır.
 Dünyanın kara alanlarının kabaca %12’si şu anda korunan alan
olarak tanımlanmaktadır
(Emerton ve ark.2006)
DÜNYA’DA KORUNAN ALANLAR
Dünyada Biyolojik Çeşitlilik açısından önemli 34 Sıcak Bölge
bulunmaktadır.
Dünya yüzölçümünün %2,3’ü;
dünyadaki tüm bitki
türlerinin %50’sini kapsamaktadır.
Dünyadaki tüm karasal omurgalıların %42’si ise bu 34 sıcak
noktada yer alır.
Bukit Lagong Ormanı/Malezya
Korunan Alan
Sis Ormanı/Orta Amerika
Korunan Alan
Korunan Alan Neden Önemlidir ?
Biyolojik
çeşitliliği
korumak
Biyolojik çeşitliliğin
korunması ile
ekonomik ve
sosyal kalkınma
arasında
bir denge oluşturmak
Su, toprak ve
hava gibi yaşam
destek
sistemlerini
korumak
Toplumun
dinlenme ve
eğlenme
gereksinimini
karşılamak
Doğal
kaynakların
sürdürülebilir
yönetimi
(Uzun, 2012)
KORUNAN ALANLARIN ÖNEMİ
Korunan alanların ekonomik, ekolojik,
kültürel ve sosyal birçok faydası vardır.

Yaşam alanları tehdit altında olan bitki
ve hayvan türlerine güvenli sığınaktır.

Kültürel, mimari ve geleneksel
yaşamların korunmasına katkı sağlar.

İçme suyu kaynağıdır.

Ekonomik destek ve iş olanağı
sağlayarak yoksullukla mücadelede en
önemli araçlardan birisidir.

Fırtına, taşkın ve kuraklığa karşı engel
ve tampon bölgeler oluşturarak doğal
felaketlerin etkilerini azaltır.

Sürdürülebilir kalkınmanın en başarılı
örneklerinin uygulandığı yerlerdir.

İklim değişikliği ve etkileriyle
mücadelenin en önemli araçlarından
birisidir.

Katılımcı, karar verme ve yönetim
anlayışı ile en iyi yönetim modellerini
ve örneklerini sunar.

Dinlenme ve rekreasyon amaçlı
kullanım alanları oluştururlar.
(Pamukoğlu,Ekmekçi 2013)
Uludağ MilliParkı/Bursa
KORUNAN ALANLARDA ÇEVRE BİLİNCİ
İnsan ve Çevre İlişkisi:
Dünya genelinde sanayideki devrim niteliğindeki
gelişmelerin başlangıcından 20.yüzyılın ortalarına
kadar çevresel sorunlar gözardı edilmiştir.
Doğal kaynakların yüzyıllarca bilinçsizce, gelecek
endişesi olmadan ve hızlı biçimde tahrip edilmesi,
küresel ısınma, çevre kirliliği, dengesiz nüfus artışı gibi
sorunlar
bugün doğal yaşam için tehdit unsuru
oluşturmaktadır. Bu tehditler içerisinde en önemli olanı
ve acil önlem alınmasını gerektiren bilinçsizce kaynak
kullanılmasının önlenmesidir.
Gerek doğal kaynaklara, gerekse doğada var olan flora
ve faunaya verilen zararlarla sadece ekolojik dengenin
bozulmakla
kalmayıp,
sosyolojik
yapıda
zarar
görmektedir.
Bütün bu gelişmeler sonucunda insan-çevre ilişkisi
dengesinin kurulması çalışmalarının yapılması, bu
denge ve uyumun sağlanmasında artan nüfus ve
ihtiyaçların karşılanırken doğal tahribatında önlenmesi
gerekmektedir.
(Pamukoğlu, Ekmekçi 2013)
KORUNAN ALANLARDA ÇEVRE BİLİNCİ
Korunan Alanlara Yönelik Çevresel Tehditler:
 Yapılaşma,
 Endüstrileşme,
 Tarımsal Faaliyetler,
 Plansız Turizm Faaliyetleri,
 Madencilik Faaliyetleri,
 Kaçak Avcılık,
 Nehir Yataklarının
Değiştirilmesi,
 Karayolu Geçişleri, Habitat
Parçalanması vb.
 Kontrol dışı yangınlar
(Sezen,2013)
KORUNAN ALANLARDA ÇEVRE BİLİNCİ
Korunan Alanlara Yönelik Çevresel Tehditler:
Tehditler sonucu, toksik kirlenme
ve iklim değişikliği gibi etkileri
zamana
bağlı
olarak
yayılı
sorunlar
yaratmaktadır.
Bu
baskılar,
idari
ve
mali
yetersizlikler, çeşitli politikalar,
alternatif geçim kaynaklarının
azlığı
gibi
nedenlerden
kaynaklanabilmektedir.
Özellikle, gerekli malikaynakların
bulunamaması etkin koruma
yöntemini engellemekte ve insan
topluluklarının etkisiyle
kaynaklara yönelik baskıları
arttırmaktadır.
(Pamukoğlu,Ekmekçi 2013)
KORUNAN ALANLARDA ÇEVRE BİLİNCİ
DOĞAYI KORUMAK
KORUNAN ALANLARDA ÇEVRE BİLİNCİ
DOĞAYI KORUMANIN 3 ÖNEMLİ AYAĞI
Sivil toplum
Akademik birimler
Devlet kurumları
KORUNAN ALANLARDA ÇEVRE BİLİNCİ
Alan Korumada Aşamalar:
Koruma
uygulamaları
Araştırma
Politika geliştirme /
iyileştirme
KORUNAN ALANLARDA ÇEVRE BİLİNCİ
Tabiat Varlıklarının ve doğal yaşam alanlarının
korunması
ve
biyolojik
zenginliklerimizin
muhafaza altına alınmasında, yasal ve idari
önlemlerle çevresel baskı ve tehditlerin en aza
indirilecek
şekilde
plan
kararlarının
oluşturulması, korunan alanlara yönelik tür ve
biyolojik çeşitliliğin belirlenmesi için envanter
çalışmalarının hızlandırılarak işlerlik kazanması,
Bakanlık uygulamalarından SAYS (Sit Alanları
Yönetim Sistemi)’nin aktif veri alınmasında il
teşkilatlarının yapılandırılması ve veri ağının
genişletilerek uluslararası boyutta doğa koruma
ve uygulamalarından fayda sağlanılmalıdır.
Bölgesel eğitim ve genel bilgi aktarımının
güçlendirilmesi ile uluslararası işbirliği gerektiren
proje ve alanlarda ortak kararlara uyulması,
sektörel eşgüdümün sağlanması ile bilinçsiz arazi
kullanımının
ve
düzensiz
yapılaşma
faaliyetlerinin önüne geçilebilmelidir.
Bu
sayede,
doğal
çevrenin
korunarak
sürdürülebilir çevre anlayışının benimsenmesi
Korunan alan sayılarının arttırılarak KorumaKullanma dengesi içinde hareket edilecektir.
(Sezen 2013)
TEKİRDAĞ İLİ DOĞAL SİT ALANLARI
MERKEZ
-İsmail Yazıcı Mah. 131 Ada, 137 Parsel 4.255m2
(I.Derece Doğal Sit Alanı)
-Kumbağ Dut Limanı 8 Pafta (922,923,924, 925, 926,
927, 928, 929, 930, 931, 1576 no’lu Parseller)
151.773 m2 (I.Derece Doğal ve Arkeolojik Sit Alanı)
-Kumbağ Sütlüce Manastırı 8 Pafta, (871, 909, 910,
911, 912, 913 no’lu Parseller) 61.115 m2
(I.Derece Doğal ve Arkeolojik Sit Alanı)
TOPLAM ALAN : 217.143 m2
Kumbağ Sütlüce Manastırı
TEKİRDAĞ İLİ DOĞAL SİT ALANLARI
ŞARKÖY
-Uçmakdere Şarap Fabrikası Yanı Çınarlık Alan 7014
m2 (I.Derece Doğal Sit Alanı)
-Kızılcaterzi-Kocaeli-Şenköy
(I.Derece Doğal Sit Alanı
TOPLAM ALAN :
2.104.389
m2
2.111.403 m2
Şarköy/Uçmakdere
TEKİRDAĞ İLİ DOĞAL SİT ALANLARI
SARAY
-Güneşkaya
Ergene
Vadisi-Güngörmez
Mağaraları
2.899.384 m2 (I.Derece Arkeolojik Sit Alanı- II.Derece
Doğal ve Arkeolojik Sit Alanı)
-Güneşkaya Ergene Vadisi- Güneşkaya Mağaraları
2.644.875 m2 (II.Derece Doğal ve Arkeolojik Sit Alanı)
TOPLAM ALAN: 5.544.259 m2
Saray/Güneşkaya Mağaraları
TEKİRDAĞ İLİ DOĞAL SİT ALANLARI
ÇERKEZKÖY
-Veliköy Değirmendere Antik Su Kaynakları 569.753 m2
(I.Derece Doğal ve Arkeolojik Sit Alanı)
İL GENELİ TOPLAM ALAN
8.442.558 m2
(844,25 ha)
Değirmendere Antik Su Kaynakları/Veliköy)
ALO 181
0 282 261 20 40
0 282 260 56 12
0 282 261 41 17
[email protected]
TEŞEKKÜRLER