Untitled
advertisement
İSTANBUL TİCARET ODASI Yayınları uluslararası Fuarlar ve T ü r k i y e HÜSNÜTABİAT İ S T A N B U L MATBAASI - 1 9 7 7 Î Ç Î N D E K Î L E K Sahîfe ÖNSÖZ I — G 1R î Ş A — Uluslararası Fuarların Önemi. B — Fuarların Tanımı. 5 7 7 8 II — F U A R L A R I N GELİŞMESİ A — Tarihçe B — Fuar Türleri ve Fuarların Sınıflandıniması 9 9 10 lîl — ULUSLARARASI FUARLARA KATILMA A — Görevli Kuruluşlar B — Yönetimin Yapısı v e Mali Katkıları 16 16 16 IV — TÜRKİYE'NİN U L U S L A R A R A S I F U A R L A R A KATILMASI A — Tarihçe B — Görevli Kuruluşlar C — Yönetimin Yapısı ve Mali Kaynaklar D Uluslararası Fuarları Katılma Uygulamalarmdaki Aksaklıklar V — ÖNERİLER A — Katılmacak Fuar Türleri Seçimi B — Organizasyonun Yapısı C — Malî İmkânların sağlanması D — Önerilen Kuruluş Tipleri ve İstanbul Ticaret Odasının Önerisi 17 17 20 21 23 25 25 26 27 28 Ö N S Ö Z Uluslararası Fuar ve Sergilerin Önemi r Uluslararası fuar ve sergiler, bilindiği gibi ülkelerin ihraç p o ­ tansiyelinin dış ülkelerde tanıtılması için en önemli ve etken uygu­ lamaların başında gelmektedir. Uluslararası fuar ve sergiler vasıtasıle ülkeler, dış ticaret ilişki­ lerinin gelişmesi yanında, ülke ihraç potansiyelinin gerçek değerini tespit etmeye, ihracatçılar için mallarını dış ülkelerde pazarlamaya, acentelik ve temsilcilikler tesis etmeye yaramaktadır. Uluslararası sergi ve fuarlar ayrıca ülkeler arasında sosyal, politik ve kültürel iliş­ kilerin gelişmesi, çağdaş teknolojilerin tanınması ve başta turizm olmak üzere yeni işbirliği imkânlarının yaratılmasına yararlı fonk­ siyonlar ifa etmektedirler. Ülkemizin ekonomik kalkınması için döviz ihtiyacının karşılan­ masında, uluslararası fuar ve sergilerin çok önemli rolü vardır. Dış pazarlama alanında uluslararası sergi ve fuarlar, pazarlamanın ma­ mul geliştirme, satış, satmalma, dağıtım, fiyatlandırma, tanıtma ve haberleşme gibi çeşitli fonksiyonları için geniş uygulama alanları bulmaktadırlar. Uluslararası Fuar ve Sergilerin Gelişmesi : Sanayiin gelişmesi dolayisile üretim, ürettiği malları devamlı olarak geliştirmeye mecbur kalmakta ve milletlerarası pazarlarda rekabet gücü kazanmak için bilgi sahibi olmak zorunluluğunu duy­ maktadır. Uluslararası fuar ve sergiler bu bakımdan dış alıcıların v e tüketicilerin ilgisini uyandırmakta ve ticaretin gelişmesine büyük yardım sağlamaktadırlar. Mal, hizmet ve teknolojilerin uluslararası alanlarda tanıtılması amacile düzenlenen fuarların, ilk devirlerinden günümüze kadar bü~ yük gelişmeler geçirdikleri görülmektedir. Bu gelişmelerin en önemlisi, uluslararası fuarların, ülkelerin g e ­ lişmişlik durumuna göre gittikçe ihtisas fuarları haline gelmesidir. Uluslararası fuar v e sergileri düzenleyen ülkelerin ekonomik g e ­ lişme düzeyleri incelenirse b u durum açıkça görülür. İhtisas fuarları, sanayi yapısı bakımından gelişmiş ülkelerde, genel fuarlar ise az ge­ lişmiş veya gelişmekte olan ülkelerde düzenlenmektedir. 1957'den günümüze kadar olan 20 yıllık dönemde genel fuarlar, toplam fuar- larm % 36,6'sım teşkil edenken, bu oran % 3'ün altma düşmüş bulun­ maktadır. Bu durumun, diğer bir tanımı da, ihtisas fuarları dolayisile i ç turizmin artmasıdır. Uluslararası Fuar ve Sergilere Türkiye'nin Katılması : Uluslararası fuar ve sergilere Türkiye'nin katılması, diğer ül­ kelerin uygulamalarile mukayese edilince çok yetersiz kalmaktadır. B u yetersizlik katılman fuar sayısında olduğu kadar, dış fuarlara ka­ tılmayı düzenleyen kuruluşların yapısında da görülmektedir. Örneğin, uluslararası fuarlara katılmayı düzenlemekle sorumlu kuruluşlarda ortalama 55 kişi çalışırken, Türkiye'de hâlen 8 görevli bulunmaktadır. Diğer taraftan, ülkemizin katıldığı dış fuar sayısı yılda 8-10 iken, birçok ülke yılda ortalama 50 fuara katılmaktadır. Ülkemizin uluslararası fuarlara katılmasüe ilgili diğer yetersiz­ likler kısaca şöyle özetlenebilir: 1. Mevzuat yetersizliği 2. Uzman kuruluş yetersizliği 3. Eleman sorunu 4. Tanıtma malzemesi yetersizliği 5. Mal temini sorunu ^ Dış fuar ve sergilere katılmak suretile, uluslararası pazarlarda ihraç potansiyelimizin başarı ile tanıtılabilmesi için şu üç temel so­ runun çözümlenmesi gerekmektedir: — Katılınacak fuar türlerinin seçimi — Fuar organizasyonunun yapısı — Malî imkânların sağlanması Yukarıda beürtilen üç temel sorunun en başında, h i ç şüphesiz, dış fuar ve sergilere katılmakla görevli profesyonel bir teşekkülün kurulması gelmektedir. Yeterli yetki, malî imkânlar ve bilgili ele­ manlarla yürütülen böyle bir kuruluş için, çeşitli modeller öneril­ mektedir. Bu öneriler, bir İktisadi Devlet Teşekkülü modelinden, bir A n o n i m Şirkete kadar değişen modelleri kapsamaktadırlar. İlişikte Odamız Genel Kâtip Yardımcısı Doç. Dr. Yıldırım Kılkış tarafından 1976 Temmuz ayında hazırlanan bir raporu ve dış fuar­ larla ilgili kuruluş tipleri hakkında yapılmış olan çeşitli önerileri ve Odamızın önerisini bu kitapçıkta derleyerek yayınlamakta yarar gör­ mekteyiz. İlgililerin bıigı ve tetkikine takdim eder, dış fuarlara katılma sorununun çözümüne yardımcı olmalarını rica ederiz. İstanbul Ticaret Odası Yönetim Kurulu Başkanı Celâl Umur ULUSLARARASI FUARLAR VE TÜRKİYE I. G î R î Ş A — Uluslararası Fuarların Önemi : Ülkelerin, ihracat, turizm ve teknoloji imkânlarını dış ül­ kelerde tanıtma v e bu ülkelerdeki gelişmeleri tanıma yollarından birisi de uluslararası fuarlardır. Uluslararası fuarların önemi, sağladıkları şu yararlarla açıklanabilir : 1) Ülkelerarası dış ticaret ilişkilerinin gelişmesine yeni im­ kânlar yaratılır. 2) Mal ve hizmetler için yeni pazarların geliştirilmesi sağlanır. 3) Yabancı tüketicilerin mal ve hizmetlere karşı tepkileri anlaşılır. 4) Benzer mal ve hizmetlerle mukayese imkânları ko­ laylaşır. 5) ihracatçılar, çeşitli ülkelerde temsilcilikler veya acen­ telikler tesis edebilirler. 6) Alıcılar kolay seçim imkânlarını elde ederler. 7) Ülkeler arasındaki sosyal, politik, kültürel ilişkilerin geliştirilmesine imkânlar sağlanır. 8) Çağdaş ve ileri teknolojilerin tanınması ve ülkeye ge­ tirilmesine yol açılır. 9) Ülkelerin turistik değerlerinin tanıtılması ve dolayısıyla turizmin geliştirilmesi imkânları elde edilir. 10) Dış ticaretle ilgili, kambiyo, gümrük gibi formaliteler hakkında bilgiler sağlanır. Pazarlamada bir geliştirme fonksiyonu gören uluslararası fuarlar, pazarlamanın mamul geliştirme, satış, satın alma, dağıtım, fiyatlandırma, haberleşme, tanıtma gibi çeşitli fonksiyonları için ge­ niş uygulama alanları bulmaktadırlar. (1) Modern sanayiin gelişmesi, üreticiyi, ürettikleri mallan devamlı olarak geliştirmeye v e milletlerarası rekabet d<>layısiyle dikkatli olmaya sevketmektedir. (2) Uluslararası fuarların başta g e ­ len fonksiyonu, tüketicilerin ilgisini uyandırmak suretiyle ticareti gelişıtirmek olduğundan, bu tür fuarlar, asgari emek, masraf v e za­ man harcamak suretiyle v e belirli ve smırlı bir çevre içi^de, pazar­ lama fonksiyonlarının azami şekilde gerçekleşmesini sağlayan bir uygulamadır. Mal, hizmet ve teknolojilerin, uluslararası alanda tanıtıl­ ması için düzenlenen fuarların, ilk devirlerinde günümüze kadar ç e ­ şitli isimler aldıkları ve gelişmeler geçirdikleri görülmektedir. Bura­ da, önce bu isimlerin tanımlarma ve uluslararası fuarların gelişme­ lerine kısaca değindikten sonra, uluslararası fuarlar alanındaki yeni akımlara yer verilecektir. Bundan sonra, uluslararası fuarlara katılma ile ilgili hu­ suslar ele alınacak ve Türkiye'deki durumun eleştirilmesi sonucu^ bazı temel öneriler açıklanacaktır. B — Fuarların Tanmıı : Fuar, bir sergi türüdür. Sergi, çeşitli mal, hizmet, san'at eseri ve teknolojik buluşların organize edilmiş şekilde teşhiridir. Bu teşhirin amacı tüketicinin veya tüketici niteliğinde olmayan kişi­ lerin ilgisini çekmek, üretimi ve ticareti geliştirmek veya üretim teknolojilerindeki son gelişmeleri göstermektir. Fuar sözcüğü, lâtince festival, bayram anlamına gelen -<feriae» sözcüğünden doğmuştur. En eski fuarlar, bahar ve yaz mevsimlerindeki veya hasat zamanlarındaki bayramlarda düzenlenmek­ teydi. (3) Fuar, alıcı ile satıcıların bir araya geldikleri geçici bir pa­ zardır. Belirli dönemlerde, genellikle yılm aynı tarihlerinde v e aynı yerlerde düzenlenmektedirler. Sergi ile fuar sözcükleri zamanımızda çok eş anlamlı olarak kullanılmaktalarsa da, fuarlarda amaç, ticareti geliştirmek, satış amaciyle teşhir etmek olmasına karşı, sergilerde her zaman satışı geliştirmek amacı olmayabilir. Benzer amaçlarla uygulanan çeşitli teşhir şekillerinin var olduğu ve değişik nedenlerle çeşitli isimler aldığı görülmektedir. Bunlar panayır, salon, kenzen (4) hafta, gün gibi sözcüklerle belir­ lenmektedir. Uluslararası alanda en çok kullanılan terim, fuar, sergi v e — 8 — salon'dur. Kenzen, hafta, gün gibi terimler, dış teşhir süre ile ilgili ayırımlarını belirten sözcüklerdir. şekillerinin Panayır, fuar sözcüğünün dilimizdeki karşılığı olarak kul­ lanılmışsa da, günümüzde panayır sözcüğü uluslararası fuar yerine d ^ i l , ülke içi fuarlar anlamında kullamlmaktadır. Salon, belirli malların teşhir edildiği bir yerdir. Fuar ve sergilerin uluslararası alanda önem azanmaya başladıkları 20. yüzy ı h n ilk yarısında, özellikle Fransızlar tarafından kullanılmaya baş­ lamıştır. Bu sözcük, hâlen Fransa dışı ülkelerde de sergi anlanunda kullanılmaktadır. Örneğin, New-York Uluslararası Otomobil Salonu. II — FUARLARIN GELİŞMESİ : A — Tarihçe (5) Fuarlar, dağıtım problemlerinin çözümlenmesi amaciyle ortaya çıknuştır. A r z ve talebin belirli bir yerde v e zamanda bir ara­ y a getirilmesi suretiyle, esnaf v e san'atkânn üretimlerini satmaları kolaylaştırılmıştır. Ziyaretçi tacirlerin daha az kavgacı v e daha say­ gılı olacağı inancile bu belirli pazar yerleri, genellile kasaba sınırla­ rında ve mezarlıklarda kurulmaktaydı. Romalılar, işgal ettikleri bölgelerde, ticareti geliştirmek ve politik propagandalarını yaymak için pazar ve fuarlar açıyorlardı. Daha sonraları, pazar v e fuarlar genellikle kiliselerin civarında Tanrı adına veya Prensin himayesinde düzenlenmeye başladı. Fuarlar, bölgesel pazarlardan, başlıca kervan yolları kav­ şaklarında ve halkın dini bayramları dolayisiyle toplandığı yerlere doğru gelişti. Biribirleriyle geçinemeyen milletlerin dahi katılabilecelderi fuar yer v e zamanları tespit edildi. Bu yerlerde geçerli ol­ mak üzere, ölçü, ağırlık ve kalite standardlarmm benimsenmesi, toptan ticaret yöntemlerinin gelişmesi; değer ve mübadele vasıtala­ rında normların belirtilmesi, şirketlerin kurulması, bu gelişmelerin (1) <2) (3) (4) (5) izmir Enternasyonal Fuarının Sorunları ve Alınması Gerekli tedbir­ ler, Açık Oturum, İzmir 6 Haziran 1975 Mete Oktavlm tebliği. Sh. 42 İzmir Ticaret Odası Yayını, Ağustos 1975. Dr. Muhlis Etem : Sergi ve Panayır, iktisat ve işletmesi, istanbul 1931. Encylopedia Britanica, Cilt 8, Sh. 958, 1969 Baskısı. Kenzen, 15 günlük anlamına gelen Fransızca «quinzaine) sözcüğü. Daha geniş bilgi için bakınız. Ree Poirier: Des Foires, Des Peuples, Des Expositions, Paris, 1958. sonucudur. Muhtemelen, ticaret usul ve adetJeri de gelişerek ticaret kanunlarının temelini teşkil etmiştir. Ticaretin gelişmesi ile birlikte büyük Fuarlar önem kazanmıya başlamıştır. Örneğin, 629 yılında Paris yakınlarındaki Sen Denis Fuan, 11 inci yüzyılda Köln'deki bahar fuarları, Selanik'teki Sen Demetrius, Antakya ve Trabzon Fuarları Bizans İmparatorluğu döneminin başlıca fuarları olmuştur. Yeryüzünde tarihi bakımdan ilginç diğer fuarlar arasında Çin'de Manza eyaletindeki kijns^i fuarı, ve Rusya'da Nijninovgorod fuarı sayılabilir. Feodal dönemde fuarlar. Avrupa ticaretinin esasını teşkil etmekteydi. Sanayi Devrimi ile büyük Fuarların önemi kaybolmaya başladı, bazıları tamamen kayboldu, bazılarının ise yapısı değişti. Nüfusun artması tarım ve gıda maddelerinin önem kazanmasına y o l açtı. Hayvansal ve tarımsal üretimi geliştirmek üzere bir çok ülkede bölgesel fuarlar kurulmaya başladı. Panayır denilen bu fuar tipleri ülkemizde de devam ettiği gibi, 19 uncu yüzyılın ikinci yansından beri halâ Amerika'da ve Avrupa'da devam edegelmektedir. 20' Yüzyılda milletlerarası fuarlar, dış ticaretin gelişmesin­ de önemli rol oynamaktadırlar. Bu durum, hemen her ülkede her yıl, en aşağı bir önemli fuarın düzenlenmesiyle doğrulanmaktadır. (6) Özellikle son 20 yıldan beri çeşitli ülkelerde açılan fuar v e sergilerin sayısında çok büyük artış olmuştur. 1975 yılında açılmış ve açılacak olan fuar ve sergiler sayısı 1.500'e yaklaşmaktadır. Ülkeler arasında teşjıir yolu ile tanıtma alanındaki bu reka­ bet ve ülkeler arasındaki ekonomik ilişkilerdeki hızlı gelişme karşı­ sında uluslararası fuarlann yeni bir görüş, yeni ve daha modern or­ ganizasyon şekil ve yöntemleriyle ele alınması gerekmektedir. Bu nedenle çok çeşitli şekillerin gelişmekte olduğu görülmektedir. B — Fuar Türleri v e Fuarların Sınıflandınlması : Ekonomik gelişmelere uygun olarak çeşitli fuar türleri oluş­ muştur. Bunlar şöyle sınıflandırılabilirler: 1) Milli Fuarlar, Uluslararası Fuarlar : a) Milli Fuarlar : Bir ülkenin ekonomik potansiyelini ortaya koymak üzere ve yabancı bir ülke kuruluşunun katılmasına prensip olarak müsaade (6) Bakınız : Messe und Ausstellung M i- a Kalender 1975 sayısı Frankfurt, Fed. Almanya, 1975. edilmeyen fuarlara milli fuar adı verilir. Britanya Sanayi Fuarı, İs­ viçre Sanayi Fuarı, Kocaeli Sanayi Fuarı gibi. b) Uluslararası Fuarlar ise bir çok ülkenin katıldığı fuar­ lardır. Bu tür fuarlar arasında, yabancı firmaların da katıldığı, ülke­ nin toplam üretim imkânlarını ortaya koyan bir uluslararası fuar türünün varlığı belirtilebilir. Örneğin izmir Enternasyonal Fuan (7), Uluslararası Şam Fuarı. 2) Yatay Fuarlar, Dikey Fuarlar : 20 inci yüzyılın ilk yarısına kadar yatay şekilde gelişen fuar­ lar, yüzyılın ikinci yarısından sonra dikey tipte düzenlenmektedir. Yatay fuarlar, çok çeşitli ham madde, yarı mamul, mamul ve hizmetlere ait çok çeşitli malların teşhir edildikleri genel fuarlardır. Dikey Fuarlar ise, belirli bir sanayi veya iş kolunun, hatta belirli bir iş kolunun özellik arzeden bir bölümü için düzenlenen ihtisas ı fuar­ larıdır. a) Yatay veya Genel Fuarlar : Tarımsal ve sınai üretimin gelişmesi ulaşımın kolaylaşması, ambalajda yenilikler ve teknolojik ilerleme v e yeni arz şekillerinin gerekli kıldığı uygulamalar, üretimin topluca teşhiri şeklinde belir­ miş ve bu suretle ilk sergi ve fuarlar şehir yaşantısına da yenilikler getirmiştir. İç ve dış fuarlar, teşhir ve tanıtma amaçlarının yanında, büyük bir ilgi merkezi olarak halkın dinlenme ve eğlence ihtiyaç­ larını da karşılayan yerler olmuşlardır. Bu durum, ülkelerin dış fu­ arlara katılmalarına, kendi ülkelerinde uluslararası fuarlar düzen­ lemelerine ve fuarcılık alanındaki gelişmelerin genel konulu fuarlara yönelik olmasına yol açmıştır. Fuar dolayisiyle trafik tıkanıklığına meydan vermeden eko­ nomik canlılık yaratmak isteyen ülkeler şehircilik gelişmelerini plânlarayak bu gelişmeleri kolaylaştıracak biçimde fuar yerlerinin dü­ zenlenmesine önem vermektedirler. b) Dikey veya ihtisas Fuarları : Yatay tipte genel fuarların sayısı her yıl gittikçe azalmakta ve birçok ülke dikey tipte ihtisas fuarlarına yönelmektedir. (Tablo: 1) İhtisas fuarlarına doğru gelişen eğilimin çeşitli nedenleri (7) İzmir Enternasyonal Fuarına 1974 yıhnda, 764 yabancı firma, 909 yerli kuruluş ve firma katılmıştır. İzmir Enternasyonal Fuarının Sorunları ve Alınması gerekli Tedbir­ ler. Sh. 46 ve 48. İzmir Ticaret Odası, Ağustos 1975 İzmir. vardır. Belirli malların satışında ve alımmda ihtisaslaşmış kimselerin (8) ticari ilişkilerini daha kolaylıkla sağlama ihtiyacı, bu tür fuar­ ların gelişmesine yol açmıştır. Uluslararası fuarlar bu açıdan ince­ lenince ihtisas fuarlarının, sanayi yapısı bakımından gelişmiş ülke­ lerde genel türdeki fuar türünün yerini aldığı açıkça görülmektedir. A z gelişmiş veya gelişmekte olan ülkelerde ise fuarlar ç o ­ ğunlukla yatay tipte genel fuarlardır. 1975 yılında uluslararası genel fuarların açıldığı başlıca ül­ keler şunlardır: Türkiye, Cezayir, Irak, ispanya, Arjantin, Fas, İrlanda, Guatemala, Mısır, Zambia, Peru, Portekiz, Yugoslavya, İtalya, Bul­ garistan; Iran, Yunanistan, Libya, Tunus, TABLO : I FUAR TÜRLERİNİN GELİŞMESİ (9) F U A R TÜRÜ Yıllar 1957 1970 (10) 1971 1972 1974 1975 Genel İhtisas 62 148 188 74 59 45 107 938 1.091 1.385 1.343 1.407 Toplam 169 1.086 1.279 1.459 1.402 1.452 Genel Fuarların Toplam % si 36.6 13.6 14.7 5.07 4.2 3 Uluslararası fuarların ihtisas fuarları şeklinde ve sayıca ç o ­ ğalmasının diğer bir nedeni de, fuar işletmelerinin daha rantabl ça­ lışmaya yönelmeye zorunlu olmalarıdır. (11) Y e r yüzündeki bir çok şehirde özellikle fuar için ayrılmış v e (8) (9) (10) (11) Marketing : R. Alexander, F. Surface, W. Alderson, Third Edition, sh. 5 Ginn and Co. U- S. A. 1953. Rakamlar Messe und Ausstellung M + a Kalender yıllıklarından der­ lenmiştir, Rakamlar U. S. Business Participation In Trade Fairs Abroad isimli broşürden derlenmiştir U. S- Department of Commerce 1957 Washington D. C- A. B. D. a. Uluslararası fuarlar ortalama 200-500 hektar arazi üzerinde kurul­ maktadırlar. Bak. Encylopedia Britannica, 1969 baskısı cilt 8 sh. 960. b. İzmir Enternasyonal Fuarı, İzmir Şehrinin merkezinde 460.000 metre kare yer kaplamaktadır. (İzmir Belediyesi, Kültürpark, Turizm ve Fuar Müdürlüğü kayıtlannda.) donatılmış olan yerler, gerek kapladıkları alan, gerekse tesisler ba­ kımından oldukça değerli yatırımlardır. Bu yatırımların kârlılığının arttırılması amacile, fuar yerlerinin daha sık kullanılması, bu alanda yatırım yapan kuruluşların önemle ele aldıkları bir konu olmuştur. Ülkelerin düzenledikleri fuar sayılarının ve özellikle ihtisas fuarlarının çoğalması, uluslararası iş turizminin (12) artmasını teş­ vik etmektedir. Dikey ihtisas fuarlarının gelişmesi, uluslararası fuar sürele­ rinin kısalmasına yol açmıştır. Genel fuarlarda bu süre, 45 günden 10 güne kadar değişmektedir. (Tablo II) Diğer bütün ihtisas fuarlarının süreleri 7 gün ile 3 gün arasında değişmektedir. T A B L O : II Sürelere Göre Fuaıiarm Sınıflandlırılması (13) Süre (gün) 45 30 25 21 15 Ü L K E L E R Uruguay Cezayir, Buenos Aires, İzmir, Kongo, Peru, Şili, Çin, Endonezya, Fas, İspanya, Suudi Arabistan. Suriye Arjantin, Irak, Bangladeş Yunanistan, Macaristan, Libya, Guatemala, Zambia. Gana, El Salvador, Malta, Somali, Mısır, Yugoslavya, Portekiz, Fransa, Romanya, Senegal. c) Dünya Fuarları : Uluslararası genel fuarların öneminin azalmasına karşılık, genel dünya fuarı türü uygulaması devam etmektedir. Ekonomik ba­ kımdan çok gelişmiş ülkelerin bazıları, gövde gösterisi şeklinde hazırlanarak ortaya konan bu fuarlarla, büyük bir ihtişam v e orijinaüte örnekleri vermek amacını gütmektedirler. Örneğin, Montreal (1967), New York (1965) ve Osaka (1970) Dünya fuarları türü, teknolojik yenilikler, katılan ülke sayısı, çok orijinal takdim şekilleri ve eğitim (12) (13) Bakınız : Tumay Akoğlu : Turizm ve Olay Ekonomisine Toplu Ba­ kış, sahife 6. TT.O.T. Yayımı, istanbul 1964. Mass - Katalog 1976'dan derlenmiştir. Finlandiya Dış Ticaret Dairesi Yayım, Helsinki 1975. v e eğlence imkânlariyle çok geniş ve çok ayrıntılı organizasyon ör­ nekleri de vermektedirler. Günümüze kadar devam eden bu uygulamaların bazıları arasında ş,u fuarlar sayılabilir. (14) Londra Paris Brüksel New York 1851, 1855, 1931, .....1897, 1853, 1862, 1908, 1924 1878, 1889, 1900, 1925 1937, 1967. 1910, 1935, 1958 1940, 1965 d) Diğer Sınıflandırmalar : Uluslararası fuarlar genel (veya yatay) ve ihtisas (veya di­ key) fuarlar ayırımından başka şu şekillerde de sınıflandırılabilir­ ler : Ekonoımik Sektörlere göre : Sanayi, tarım, inşaat, ticaret, tu­ rizm. İşkollarına göre : Bu ayırım çok çeşitli gruplamalar şeklinde yapılabilir. Örneğin, Reklâmcılık, tarım aletleri, su sporları hediye­ lik eşya, kimyasal ürünler, iç dekorasyon, oyuncak v.b. Sürelere göre, Devamlı, onbeş günlük (kenzen), hafta, gün. Devamlı uluslararası teşhir ve satış merkezleri, genellikle gelişmiş ülkelerin büyük ticaret merkezi sayılan şehirlerinde kurul­ maktadır. Uluslararası «Hafta»lar, bir ülkenin, ihraç mallarının bir başka ülkedeki büyük mağazalardan birinde tanıtılması ve satılması şeklinde düzenlenmektedir. Bu uygulama bazen bir haftada daha kısa sürelerde de olmaktadır. Sergiler, normal olarak belirli bir yerde açılırsa da, gemi, kamyon, tren, hatta uçak içinde, dolaşarak düzenlenen sergiler de görülmektedir. Bunlara hareket eden (seyyar) sergiler adı veril­ mektedir. e) Uluslararası Fuarlar Alanında Son Gelişme : Dünya Ticaret Merkezleri : Daimi fuar mahiyetinde olan Dünya Ticaret Merkezleri, Uluslararası fuarcılık uygulamasına yenilik getiren bir görüşün örneğidir. Dünya ticaret merkezi kavramı, İkinci Dünya Savaşından sonra Amerika Birleşik Devletlerinde doğmuştur. Halen toplam ola­ rak 31 adet Dünyâ Ticaret Merkezi faaliyette bulunmaktadır. (15) (14) (15) Rene Poirier : Des Foires, Des Peuples, Das Expositions, Paris, 1958. İktisadi Kalkınma Vakfı'mn bu konuda hazırladığı rapor. Mart, 1974, İstanbul AMERİKA'DA AVRUPA'DA AFRİKA'DA Baltimore Boston Houston Montreal N e w Orleans Panama City Rio de Janeiro San Francisco Sao Paulo Seattle Tacoma Torento Amsterdam Brüksel Düsseldorf Le Havre Lizbon Londra Madrid Marsilya Milano Paris Rotterdam Dakar Lagos ASYA'DA Bombay Hong Kong Singapour Seoul Tokyo AVUSTRALYA'DA Wellington Dünya Ticaret Merkezleri araşmda otomatik bilgi sistemi bağlı ve aynı servislerin birleştirilmesiyle, yeryüzünde bir ticaret merkezleri zinciri kurulmuş bulunmaktadır, (16) — — — — — — — — Her merkezde şu imkânlara yer verilmiştir: Alıcılar ve satıcılar için büro ve teşhir bölümleri Ticarî sözleşmeler için gerekli kamu hizmetleri (Konsolosluk, Gümrük, Güvenlik) Uluslararası finansman kuruluşları. Nakliyeci ve sigortacı kuruluşlar, Seyahat acenteleri, rehberlik, Haberleşme servisleri, tercüme, sekreterlik, Pazarlama bilgileri servisleri. Yiyecek, dinlenme ve eğlence hizmetleri. Dünya ticaret merkezlerinde uluslararası daimî teşhir sa­ lonlarının yanında en önemli hizmet, bilgi sağlama merkezi tarafın­ dan yapılmaktadır. Bilgi merkezi dünyadaki diğer bilgi kaynaklariyle temas kurarak elde ettiği bilgileri emre hazır tutmaktadır. Dünya Ticaret Merkezi ayrıca dünyanın her yerinde araştırma yaptırmak üzere uzmanlar çalıştırmaktadır. Uluslararası ihtisas fuarları ile Dünya Ticaret Merkezleri arasında gelişen rekabetin, fuarcılığın geleceğini büyük ölçüde etki­ leyeceği anlaşılmaktadır. (16) Index des services. World Trade Center, Brüksel 1972 m— ULUSLARARASI FUARLARA KATILMA : A — Görevli Kuruluşlar : Fuarlara katılmakla görevlendirilen kuruluşlar ülkelerin ekonomik rejimlerine göre şöyle gruplandırılabilirler (17) — Güdümlü ekonomi uygulayan ülkelerde (S. S. C. B., R o ­ manya, Mısır, Irak gibi) dış fuarlarla ilgili işleri kamu kuruluşları yürütmektedir. — Karma ekonomi uygulayan ve gelişmekte olan ülkelerde ise (Kanada, Belçika gibi) fuar işleri genellikle bu konuda uzman­ laşmış özel veya yarı resmi kuruluşlara verilmektedir. B — Yönetimin Yapısı ve Malî Katkılar : Bir çok ülkede, Ticaret Bakanlıklarına bağlı dış Fuarlar Daireleri bu hususta görevli kılınmışlardır. Bu durum dolayisiyle esas olarak devlet bütçesinden uluslararası fuarlar için ödenek ay­ rılmakta ve ayrıca karma veya özel kuruluşların da fuar giderlerine katkıda bulunması yoluna gidilmektedir. Bu katkı, pavyon inşaatı, teşhir, mallarının nakliyesi gibi hususlarda olmaktadır. Örneğin, A . B. D. nde fuara katılan firma­ lardan fuar giderleri payı olarak firma başına ortalama 700-800 do­ lar tahsil edilir. Fuarda satılamıyan malların dönüşü için nakliye masraflarının bir kısmı firmalar tarafından ödenir. Belçika'da dış fuarlara katılmayı teşvik için şu yöntem uy­ gulanmaktadır: — Fuara ilk defa katılan firmalardan fuar masraflarının % 25'i, — İkinci defa katılan firmalardan % 50'si, — Üçüncü defa katılan firmalardan % 75'i tahsil edilir. İngiltere, Fransa, ispanya ve Yunanistan'da ise fuar masraf­ larının % 50'si fuara katılan firmalar tarafından karşılanmaktadır. Uluslararası fuarlarda pavyon düzenlenmesi yanında fuar yönetimi tarafmdan çeşitli tanıtma ve gösteri programlarının hazır­ landığı görülmektedir. Bu programlar, folklor gösterileri, projeksi­ yon tekniklerinden (slayt, film gibi) yararlanılması, müzik, tiyatro, radyo ve televizyon imkânlariyle ilgi uyandırma, tanıtma kokteyli düzenlenmesi, bedelsiz numune verilmesi veya tattıniması gibi uy­ gulamalarla belirlenmektedirler. (17) Uluslararası Fuarlar ve Türkiye. DPT yay m No. 1431 KD. 296 Sh 21-23. Fuarlara katılma konusu, bütün ülkelerde bu alanda yetiştirilmiş^ bilimsel çalışmalar yapan devamlı bir kadro tarafından ele alınmaktadır. (Tablo: III) TABLO: III Çeşitli Ülkelerde Fuar Organizasyonu Yapan Sorumlu Kuruluşlar ve Kadroları (1974 Durumu) (18) KADRO KİŞİ Ü L K E L E R ORGANİZASYONU Y A P A N SORUMLU KURULUŞLAR ROMANYA MISIR IRAK CEZAYİR YUNANİSTAN İRAN İSPANYA İSRAİL SUUDİ ARABİSTAN BELÇİKA (19) FRANSA İNGİLTERE Dış, Tanıtma ve Fuarlar Sekreterliği Dış Fuarlar Genel Müdürlüğü Sergi ve Ticari Fuarlar Genel Md.lüğü Dış fuarlar Dairesi Gnl. MdJüğü Fuar ve Sergiler Müdürlüğü Uluslararası Fuarlar Gnl. Md. lüğü Fuarlar Genel Komiserliği Sergi ve Fuarlar Dairesi Fuar ve Sergiler Komitesi Fuar ve Sergiler Komitesi Dış Fuarlar Daimi Komitesi. Özel Sektör Dış Fuarlar Md. lüğü ve Tanıtma Dairesi Teşhir Yerleri Program Dairesi Dış Fuarlar ve Tanıtma Gnl. Md. liiğü A. B. D. (19) TÜRKİYE 50 200 35 30 21 30 10 45 14 12 75 100 150 8 IV — TÜRKİYE'NİN ULUSLARARASI FUARLARA KATILMASI : A — Tarihçe : Türklerin uluslararası fuarlara katılması, çok eski tarih­ lere kadar gider. Orta çağlarda Avrupa ülkelerindeki, ilk fuarlara (Örneğin, Fransa'da Beaucaire, Almanya'da Leipzig, Rusya'da NijiniNogorod fuarlarına) Türklerin kumaş, deri, halı, mücevherat, kemer, silah gibi mallarla katıldıkları bilinmektedir. (20). (18) (19) (20) Uluslararası, Fuarlar ve Türkiye, DPT yayım, N. 1431 KD. 296 Sh. 25 Tablo V. istanbul Ticaret Odası tarafından 1971 yılında hazırlanan Dış Fuar­ lara iştirak Konusunda Rapor'dan alınmıştır. Rene Poirier : Des Foires, Des Peuples. Des Expositions, sh. 26, 37. Paris 1958. ülkemizin katıldığı uluslararası fuarların sayısı çok azdır. Bu durum bir çok ülke ile yapılan karşılaştırmada açıkça görülmek­ tedir. (Tablo : I V ) . T A B L O : IV ÇEŞİTLİ ÜLKELERLE TÜRKİYE'NİN HER YIL KATILDIKLARI FUAR ADEDİ (21) Ü L K E L E R KATILINAN ULUSLARARASI FUAR SAYISI (YILDA) / 8-10 13 23 60 20 25 150 50 100 60 Türkiye Irak Yunanistan Romanya Mısır Cezayir Fransa F. Almanya Belçika İspanya Türkiye'nin katıldığı uluslararası fuarların sayısı 1934-1964 yıllarını kapsayan 30 yıllık dönemde, yılda 1-5 fuardan fazla olma­ mıştır. Bu dönemin sonlarına doğru, geleneksel ihraç mallarınaız yanında tam ve yarı mamul sanayi mallarımızın da, ihraç imkânları kazanması istenmiştir. Bu durum, dış fuarlarda sanayi mamulleri­ mizin de teşhir edilmesine önem kazandırmıştır. (22) Tablo: V. de Türkiye'nin katıldığı Uluslararası Fuarlar görülmektedir. TABLO : V TÜRKİYE'NİN 1 ^ 1 9 7 5 YILLARI ARASINDA KATILDIĞI DIŞ FUAR VE SERGİLER (23) YILLAR 1934 1935 (22) (23) K A T I U N A N DIŞ FUAR VE SERGİLER Selanik Selanik A. G. e Sh. 14A. G. E. Sh. 12-13 1936 1937 1938 1939 1940 1941 1942 1943 1944 1945 1946 1947 1948 1949 1950 1951 1952 1953 1954 1955 1956 1957 1958 1959 1960 1961 1962 1963 1964 1965 1966 1967 1968 Selanik, Şam, Telaviv Selanik, Şam Selanik, Belgrad Selanik, Belgrad, Müano^, Viyana, New York Selanik, Budapeş^te, Milano, Viyana Budapeşte ' Filibe Filibe — — — Barı Bari, Amsterdam Milano, Lyon, Brüksel, Viyans Milano, Bari, Paris, Prag, ŞıkagO' Milano. Bari, Frankfurt Milano, Marsilya Marsilya, Milano, Zagreb Milano, Barselona, Selanik, Marsilya Milano, Stokholm, Viyana, Hamburg Milano, New York, Frankfurt Milano, Stokholm, Viyana, Hamburg Milano, Frankfurt, Bari Milano, Kıbrıs, Brüksel, Barselona Anuga, Kıbrıs îkofa, Kıbrıs Kıbrıs, Viyana. Zagreb, Anuga (Fed. Aim.) R. Calabrıo Marsilya, Tunus, İkofa (Fed. Aim.) Göteburg, Tela­ viv, Londra, Viyana Marsilya, Kazablanka, Brüksel, Göteburg, Barselona Viyana, Libya, Anuga (Fed. Aim.) Floransa, Poznan, Bruno Paris, Tunus, Münih, Frankfurt, Stokholm, Viyana, îkofa (Fed. Aim.) Filibe, Berlin, Poznan, Bruno, Brüksel. Şam, Barı, Zagreb, Anuga (Fed. Aim.) Stokholm, Viyana, Bağdat, Paris, Poznan, Bruno, Brüksel Şam, Bari, Münih, Brüksel. Göteburg, Kabil, Bağdat, Londra, Kuveyt, Libya, Japonya, îkofa (Fed. Aim.) Poznan, Bruno, Londra, Filibe, Paris, Cidde. 1969 1970 1971 1972 1973 1974 1975 Şam, Bari, Münih, Paris, Tunus, Floransa, Bağdat, Viyana, Amuga (Fed. Aim.) Libya, Tahran, Brüksel, Dublin, Poznan, Şam, Brüksel, Münih, Kahire, Ikofa (Fed. A i m . ) , Floransa, Bağdat, Stokholm, Sial (Paris), Brüksel. Şam, Brüksel, Münih, Kahire, Anuga, Floransa, Bağdat, Sial (Paris) Şam, Stokholm, Münih, Libya, İkofa, Floransa, Bağ­ dat, Kıbrıs, Şam, Stokholm, Münih, Brüksel, Floransa, Bağdat, Filibe, Cezayir, Anuga, Tunus Şam, İkofa, Münih, Libya, Brüksel, Floransa, Bağdat, Zagreb, Filibe, Şam, Münih, Libya, Floransa, Bağdat, Cezayir, Anuga,, Tahran, 1964 yılından itibaren Türkiye'nin katıldığı uluslararası fu­ arların sa3nsında artma başladığı gibi, şu gelişmelere de önem veril­ diği görülmektedir. —• Sanayi mamullerinin teşhirine de yer verilmiştir. — Mamullerinizi tanıtma bakımından Asya ve Afrika ülke­ leri fuarlarına katılmaya öncelik tanınmıştır. — El san'atları mamulleri ihracatını teşvik için özellikle Münih v e Floransa El San'atları Fuarlarına devamlı ola­ rak katılmmıştır. — Geleneksel ihraç malları yanında yaş meyve ve sebze, konserve gıda ve meşrubat maddelerinin ihracatının ge­ liştirilmesi amaciyle ilgili ihtisas fuarlarına (Anuga, İkofa, Tokyo, Londra v e Sial Fuarları) katılmaya da önem verilmiştir. — Uluslararası fuarlara katılma hususunda özel sektörle işbirliği artmış, hatta özel sektör meslek kuruluşlarımn bazı fuarlara. Ticaret Bakanlığının izni ile, kendi bütçe­ leriyle katılmalarına imkân tanınmıştır. B — Görevli Konıluşlar : Türkiye'de uluslararası fuarlara katılmak ve bu katılmayı düzenleme görevi Ticaret Bakanlığına verilmiştir. 27. 5. 1939 tarihli ve 3614 sayılı Kanunun 11. 7. 1960 tarihli v e 10584 sayılı «Uluslararası Ekonomik ve Malî İlişkilerimizin Dü­ zenlenmesi» hakkında geçici kanunla değiştirilen 7 nci maddesi « G e Deîlikîe. sargı v e fuarları teşvik, koruma v e bunlara iştirak edilmesi v e bu mahiyetteki tamtma, propaganda çalışmalarmda bulunulması» ibaresiyle bu görevin Ticaret Bakanlığına verildiği açıklanmaktadır» Ticaret Bakanlığının, dış fuarlarda gittikçe gelişen özel sek­ tör firmalarının da mamullerini teşhir etmeye önem vermesi, bu sek­ tör kuruluşların, Bakanlıkça işbirliği yapmasına y o l açmıştır. Türldye Odalar Birliği v e istanbul Ticaret ve Sanayi Oda­ ları v e Ticaret Borsası'nm müştereken kurdukları Fuarlar Karma Komitesi, Ticaret Bakanlığının müsaadesi ile bazı uluslararası Fuar­ lara kendi imkânları ile katılmışlardır. Ancak bu durum 1963-1970 yılları arasında devam etmiş olup, bu tarihten sonra bu kuruluşlar dış fuarlara katılmamaktadırlar. Ülkemizde zaman zaman bazı özel sektör kuruluş ve firma­ larının dış fuarlara katıldığı görülmektedir. Örneğin istanbul Sanayi Odası, bir ara Cidde'de daimi bir teşhir ve satış yeri açmış, fakat iki yıl süren bir uygulamadan sonra bu faaliyetine son vermiştir.. Ayrıca istanbul'da «Yapı Endüstri Merkezi» v e Ankara'da « O R - A N » gibi yapı malzemeleri teşhir ve tanıtma kuruluşları da birer defa Bağdat ve Şam fuarlarına iştirak etmişlerdir. C —YÖNETİMİN YAPISI VE MALÎ K A Y N A K L A R : Ülkemizin uluslararası fuarlara katılması ile sorumlu olan Ticaret Bakanlığı bünyesinde kurulmuş bulunan Dış Fuarlar ve Ta­ nıtma Genel Müdürlüğü 1954'ten 1964 yılma kadar 5 kişilik bir kadro ile çalışmış, bu kadro 1964'ten sonra 8 kişiye çıkarılmıştır. Ticaret Bakanlığı ihracat Genel Müdürlüğüne bağlı Dış Fuarlar ve Tanıtma Genel Müdürlüğü kadrosu şöyledir (24): Genel Müdür, Müşavir, 2 Raportör, 2 Memur, 1 Yüksek î ç Mimar, 1 Iç Mimar. Ticaret Bakanlığındaki ilgili Genel Müdürlük, her yıl kasım ayında, o yılı izleyen yıl içinde gidilecek dış fuarları tesbit etmekte­ dir. Bu tespit işleri işin çeşitli Bakanlıklar, Kamu iktisadî kuruluş,larmdan bazıları, IGEME ve Özel Sektör kuruluşlar toplanarak ortak kararlar almaktadırlar. Ayrıca ilgili Bakanlık v e kuruluşların malî ve teknik katkıları protokolları tespit edilmektedir. Malî Kaynaklar Ticaret Bakanlığı bütçesi ve diğer kuruluş katkılarıyle oluşmaktadır. Ticaret Bakanlığı bütçesinde uluslararası yıllık ödenek miktarları şöyledir: (Tablo: V I ) (24) A, g. e. Sh. 28-29. fuarlar için ayrılan TABLO : VI 1963 - 1975 Yıllarıada Dış Fuarlar Bütçesi (25) YILLAR BÜTÇE (BİN T L ) 1963 1964 1965 1966 1967 1968 1969 1970 1971 1972 1973 1974 1975 1.000 1.800 1.975 1 875 2.275 2.000 1.840 1.650 1.250 1.000 3.350 1.170 1.716 Uluslararası luarlara katılma konusunda mali katkıda bu­ lunan diğer kuruluşların bu katkıları, her yıl Ticaret Bakanhğmda •yapılan protokol esaslarına göre değişmektedir. Kuruluşların katkılarına ait 1974 ve 1975 yıllarına ait ra­ kamları şöyledir (Tablo • V I I ) T A B L O : VII Diğer Kutruluşlann Mali Katkıları (26) KURULUŞLAR MALI KATKILAR 1974 Sanayi ve Teknoloj! Bakanlığı M. K. E. Türkiye Odalar Birliği İstanbul Fuarlar Karma Komitesi Sümerbank K ö y İşleri Koop. Bak. Esnaf v e Sanatkârlar Konfederasyonu T O P L A M (25) (26) 1975 80.000.— 37.000.— 500.000.— 425.000.— 100.000.— 80.000.— 100.000.— 100.000.— 500.000.— 375.000.— 100.000.— 80.000.— 50.000.— 50.000.— 1.272.500.— 1.305.000.— A. G. e. Sh. 34, Tablo VII. Rakamlar, Ticaret Bakanlığı Protokol raporlarından derlenmiştir. D — Uluslararası Fuarlara katılma uygulamalarınıdaki Aksakhklâr : Türkiye'nin uluslararası fuarlara katılması ile ilgili uygula­ malarda çeşitli yetersizlikler bulunmaktadır. Bunlar kısaca şöyle sayılabilir : 1) Mevzuat Yetersizliği : Ülkemizin uluslararası fuarlara katılmasını bir düzene v e belirli yöntemlere bağlayan yeterli bir Yönetmelik yoktur. 1960 y ı ­ lında 8197 sayılı «Dış Fuarlara ve Sergilere İştirak Talimatnamesi» hazırlanmışsa da bunun ihtiyaca cevap verecek nitelikte olmadığı anlaşılmaktadır. 2) Uzman Kuruluş Yetersizliği : Uluslararası fuarlara katılmanın, bu alanda uzmanlaşmış profesyonel kuruluşlar ve kişiler tarafından yapılması gerekmektedir. Ülkemizde ise, dış fuarlara katılma kararı, fuarlara bir kaç ay kala alınmakta ve gerekli hazırlıkların (pavyon projesinin hazır­ lanması, ihale, inşaat, dekorasyon, malların toplanması, ambalajı, nakliyesi, ilgili ülkeye zamanında ulaşması, gümrük işlemleri, broşür bastırılması, gibi) zamanında yapılması, bu konuda görevlendirilmiş olan personelin kişisel gayretlerine rağmen, çok defa aksatmaktadır. 3) Maliyet Sorunu : Çok geç ahnan katılma kararları dolayisiyle, pavyon inşaa­ tının gerektirdiği sür'atin sağlanması çok yüksek fiyatların öden­ mesine yol açmaktadır. Örneğin 1973'de Ceşayir'de 150 metre karelik bir pavyon 350 bin liraya, Şam'da 100 metre karelik bir alan ise 150 bin liraya mal olmuştur. (27). Fuar süresinde kullanılacak bir yer için yüksek bedeller öde­ mek yerine, demontabl pavyon tipine gidilmesi uygun olabilir. Fuarlara geç katılma kararı dolayisiyle malların acele şevki (çok defa uçakla) maliyetlerin artmasına yol açan bir faktör olmak­ tadır. 4) Eleman Sorunu : Belirli fuarlara mümkün olduğu kadar aynı elemanların gönderilmesi yanında dil bilen, dış ülke formalite ve uygulamaların­ da tecrübeli elemanların görevlendirilmesi de önemli bir sorun ola­ rak ortaya çıkmaktadır. Ayrıca fuarlarda teşhir edilen mallar hak­ kında bilgi verilmesi de, ilgili firmaların temsilciliklerinin bulun­ mayışı nedeniyle yetersiz olmaktadır. (27) Uluslararası Fuarlar ve Türkiye : DPT Yayın No. 1431-Kd. 296, Sh. 37. 5) Tanıtma Malzemesi Sorunu : Uluslararası fuarlarda malların teşhiri yanında ülkemizi ve rmalları tanıtıcı malzemenin (broşür, kitap, fotoğraf, film, rozet, he­ diyelik numune gibi) yetersizliği dikkati çekmektedir. 6) Nakliye, Sigorta ve Amıbalaj Sorunu : Ambalaj tekniğinin yetersizliği nedeniyle, mallar yolda ze­ delenmekte ve bu durum yüksek sigorta ücretleri ödenmesini z o ­ runlu kılmaktadır. Ayrıca, ambalajlarda estetik sağlayacak uygula. malar için ilgili kuruluş v e firmalar uyarılmamaktadır. 7) Formalite Sorunu : Malların yurdumuza giriş çıkışı ile ilgili formaliteler çok yoğundur. Bu durum, malların gümrük kapılarında uzun süre bekle­ tilmesine, bazı malların fuar kapandıktan sonra yerine ulaşmasına veya kaybolmasına yol açmaktadır. Fuar yönetimiyle görevli elemanlara yurdumuzdaki v e dış ülkelerdeki formaliteler hakkında yardımcı olunması zorunludur. Türkiye Odalar Birliğinin bu alanda bir gayreti varsa da çok yeter­ siz kalmaktadır. (29) Birleşmiş Milletler Avrupa Ekonomik Komisyonu ve UNESCO'nun iştirakiyle uluslararası sergi, fuar toplantı ve benzeri gösterilerde sergilenecek veya kullanılacak eşyanın ithalindeki ko­ laylıklarla ilgili 1962 tarihli gümrük sözleşmesine ülkemiz ancak 1974 yılında katılmış bulunmaktadır. (30) 8) Mal Temini Sorunu : Uluslararası fuarlarda teşhir edilecek malların ilgili kuru­ luş ve firmalardan sağlanması kolay olmamaktadır. Bir ç o k firma, mal vermekte çekimser davranmaktadır. Mal temininde karşılaşılan diğer bir zorluk da fuarda teşhire yararlı mal çeşitlerinin fiyat v e kalite bakımından, gidilen ülke piyasasına uygun olmamasmdandır. 9) Yükümlülük Sorunu : Bugünkü uluslararası fuarlar uygulamasında kamu kuruluş­ ları v e özel firmaların yükümlülükleri hemen hiç yoktur. Bütün yü­ kümlülük, istenilen malların, belirli sürede gösterilen depolama y e ­ rine tesliminden ibaret kalmaktadır. Buna karşılık Ticaret Bakanlığı, bütün yükümlülük ve so­ rumluluğu karşılıksız olarak yüklenmiş bulunmaktadır. Bu yükümlülükler ve sorumluluklar özetle şunlardır: — Pavyon inşaatı, dekorasyon. (29) (30) Yurt dışındaki Sergi ve Fuarlara Katılmak isteyenler için Klavuz: Odalar Birliği Yayım, 1958 - Ankara. Resmi Gazete 11. 6. 1974 - Bakanlar Kurulu Karan No. 7/8125. — Fuarda malların tanıtılması, satışı ve sipariş alınması, — Satış bedellerinin transferi ve ilgili kuruluş ve firmalara: dağıtımı, V — ÖNERİLER : Uluslararası fuarlara katılmak suretiyle fuarların fonksiyon­ larından yararlanma konusunda ülkemizce yapılan uygulamaların yetersiz olduğu anlaşılmaktadır. Bu yetersizlikler üç grupta toplana­ bilir. A — Katılınacak Fuar Türlerinin Seçimi, B — Organizasyonun Yapısı, C — Mal imkânların Sağlanması, Uluslararası fuarların ana amacının, dış pazarlama imkân­ larının geliştirilmesi olduğundan, bu fuarlardan yararlanmaya önem verilmesi zorunludur. Bu yetersizliklerle ilgili öneriler aşağıda açık­ lanmaktadır. A — Katılınacak Fuar Türlerinin Seçimi : 1934 yılından beri Türkiye'nin katıldığı fuarların hemen hepsi genel türde fuarlardır. (Münih ve Floransa El san'atları Fuar­ ları ile Anuga, Ikofa, Sial ve Londra gıda maddeleri fuarları dışında.) * Geleneksel ihraç mallarımız yanında, Türkiye'nin gelişen sanayiinin ürünlerinin ve turizm potansiyelinin de dış ülkelerde ta­ nıtılmasına önem verilmesi gereklidir. Bu nedenle ihtisas fuarlarına katılmaya önem verilmesi, sanayi mamullerimizin tanıtılması yanın­ da, dış rekabetin yakından tanınmasını da sağlayacaktır. Yeryüzündeki bütün fuarların nerede ve ne zaman düzen­ leneceği en aşağı bir yıl önceden bellidir. Bu durum, ülkemiz tara­ fından hangi fuarlara katılmacağı konusunda gerekli pazar etüdleri, ön hazırlıklar ve bütçe tahsislerinin zamanında yapılmasını kolay­ laştırmaktadır. Katılınacak fuarların geçiminde dikkat edilecek başlıca hu­ suslar şunlardır. 1) Hangi maddelerin ihracata elverişli standard ve kapa­ sitede üretildiklerinin tespiti, için ülke üretim potansiyelinin devamlı takibi. 2) Dış pazarlarda talep edilen maddeler hakkında dış tem­ silcilerimizin verecekleri bilgilerden ve pazarlama araştırmaları so­ nuçlarından yararlanma, 3) Dış fuarların yalnız fuarın düzenlendiği ülkelere değil fuara katılan ve ziyaret eden bir çok ülkeye ihracat kapılarını açtığ m m gözönünde tutulması. Bu nedenle; katılınacak fuarların seçi- minde, katılan ülke ve ziyaretçi sayılarının da önemle takibi yararlı olacaktır. B — Organizasyonun Yapısı : Memleketimizde fuar işlerini düzenleyen bir tek merci y o k ­ tur. Her ne kadar ticaret Bakanlığının izni olmadan uluslararası fu­ arlara katılmak mümkün değilse de, uygulamada çeşitli kuruluşların fuarlara katıldıkları görülmektedir. Hatta bazen bu duıum, örneğin 1967 Paris Fuarında olduğu gibi, Ticaret Bakanlığı ile Odalar Birli­ ğinin ve Turizm ve Tanıtma Bakanlığının aynı fuara, ayrı ayrı pav­ yonlarla katılmaları şeklinde oluşmaktadır. (31) Fuarlardaki takdimin etkisi ve katılmanın gerektirdiği mas­ raf ve emek bakımından böyle durumlar israf olarak nitelendirile­ bilir. Uluslararası fuarlarla ilgili olarak pazar ve pazarlama araş­ tırmalarının yapılmasını koordine edilmesi ve değerlendirilmesi özel uzmanlık konusudur. Diğer taraftan uluslararası fuarlara katılmakla ilgili işler de uzmanlık ve tecrübe işidir. Yukarıda kısaca belirtilen görevlerin, uluslararası rekabet sahneleri olan fuarlarda başarı ile yapılması, uluslararsı fuarcılık ala­ nında profesyonel olarak çalışacak bir kadronun kurulmasiyle müm­ kün olacaktır. Bir çok ülke, bu gerçeği kabulederek, uluslararası fuarlar içiîl ayrı organizasyonlar kurmuşlardır. Pınarlar konusunda, kamu sektörü ile özel sektörün faaliyet­ leri arasında koordinasyon yoktur. Yetkili kuruluş olarak görevlen­ dirilen Ticaret Bakanlığı, dış pazarlama, ihracatı teşvik, pazar araş­ tırmaları bilgisi arşivi kurulması, fuarlara katılmaya malî ve teknik yardım ve tanıtma faaliyetleri gibi konularda başarılı olamamaktadır. Uluslararası fuarlara katılmak konusunda yalnız bu konu­ larla uğraşacak karma bir kuruluş'a ihtiyaç vardır. Bu kuruluş şu görevleri yapmalıdır. — Fuarlara katılma amaçlarının tespiti, — Pazarlama ve pazar araştırmaları, — ilgili kuruluşlar arasında koordinasyon, — Uzman personelin eğitimi, — Fuarlara katılma uygulamaları, — Tanıtma malzemelerinin hazırlanması. (31) Dr Neş'et Sırman : 1967 Enternasyonal Paris Fuarı Hakkında Rapor ve Bir Etûd _ İstanbul. 1967 Bu görevleri yapacak olan karma kuruluş'un çalışmalarmı düzenlemek üzere, gerekli mevzuatm çıkarılması ve mali kaynakla­ rının sağlanması zorunlu olmaktadır. C — Malî imkânların Sağlanması : Uluslararası Fuarlar Kuruluşu'nun başarısı, yeterli malî kay­ naklara sahip olmasına bağlı olduğundan, önerdiğim karma kurulu­ şun, malî imkânları kamu ve özel sektör kuruluşları tarafından sağ­ lanmalıdır. Uluslararası fuarlara katılma konusu, ülkenin itibarı ve ta­ nıtmanın etkili olması bakımından masraftan kaçmmamayı gerektir­ mektedir. Bir fuara katılmanın en az 500.000.— TL. sına mal olduğu (32) gözönünde tutulursa, malî imkânların önemi kolaylıkla anlaşı­ lır. Tablo VlII'de 1964'ten bu yana, Ticaret Bakanlığının dış fuarlar bütçesinden, fuar başına düşen ortalama ödenek miktarları görül­ mektedir. TABLO : VHI Tiirkiye^de Ticaret Bakanlığınca Katılman Fuarlarda Fuar Başına Düşen Ortalama Yıllık Ödenek (33) YILLAR 1964 1965 1966 1967 1968 1969 1970 1971 1972 1973 1974 1975 ÖDENEK TL. 257.140.— 219.440.— 202.330.— 325D00.— 166.660.— 167.270.— 123.330.— 156.250.— 125.000.— 279.160.— 130.000.— 214.500.— Yukarıdaki rakamlarla ve evvelce açıklanan personel kad­ rosu ile, uluslararası fuarlara katılarak, istenen tanıtma etkisinin sağlanmasına imkân görülmemektedir. (34) (32) (33) ^(34) Uluslararası Fuarlar ve Türkiye, DPT Yaym No. 1341 kd. 296. Sh. 52. DPT Yayın No 1341-KD 296, Sh. 34 ve 43 teki Tablo VII ve VIII deki rakamlardan hesaplanmıştır İsviçre 1973 Sac Paulo Fuarına katılmak içm 36 milyon TL. harcan­ mıştır ETPO 17 Helsinki 1975 İsviçre Raporu sh. 3 D ~ ÖNEEÎLEN KURULUŞ TİPLERİ VE İSTANBUL TİCARET ODASININ ÖNERİSİ : Türkiyenin dış fuarlara katılması ve bu katılmamn ihraca­ tımız üzerinde devamlı ve olumlu sonuçlar sağlanması amacile çe­ şitli kuruluş türleri öngörülebilir. Bu konuda son zamanlarda ortaya atılan bazı kuruluş modelleri olmuştur. Bu modeller ve İstanbul Ti­ caret Odasının önerisi, önerilerin yapılış tarihi sırasına göre, kısaca açıklanmıştır. 1 — Öneri No : 1 (35) Kuruluş : 1971 yılında istanbul Ticaret Odası Yönetim Kurulu Başkanı olan Behçet Osmanağaoğlu, şu kuruluş türünü bir muhtıra ile teklif etmiştir. Bu teklifin iki şekli vardır : a) Önce küçük bir kadro ile işe başlamak. Bu kadronun hangi kuruluş içinde yer alacağı muhtırada açıklanmamış olmakla beraber Oda ve Borsalar içinde ve Fuarlar Karma Komitesi yerine kaim olarak kurulması düşünüldüğü tahmin edilebilir. Bu kuruluşun kadrosu şöyledir: 1 müdür, 1 piyasa araştırmacısı, 1 teknik müşavir, 1 sekreter, 1 muhasebeci ve 1 nakliyeci (Toplam 6 kişi) b) İhracatı Teşvik Teşkilâtı Kurulması Halinde: Fuar işi, böyle bir Teşkilâtın bir şubesi olabilir, İGEME'nin ihracatı teşvik fonksiyonun yetersiz olduğundan en makul yolu ayrı bir Fuar Teşkilâtı kurulması, muhtırada açıklanmaktadır. Finansman : Bu teklifte belirtilen Teşkilâtın finansmanı için şu öneri ya­ pılmaktadır. — Oda ve Borsaların gelirlerinden cüz'ı bir meblâğın ay­ rılması, — İktisadi Teşekküllerinin katkıları, — Ticaret Bakanlığı bütçesinde fuarlara ayrılan tahsisatın bu teşkilât bütçesine aktarılması, Yönetim : Bu kuruluşun yönetimi için iki şekil öngörülmüştür: a) Özel ve Karma teşekküllerin temsilcilerinden oluşan § kişilik bir Yönetim Komitesi (5 özel, 4 kamu) b) Teşkilât yalnız özelsektör finansmanı ile gerçekleşecekse^ 7 kişilik bir Yönetim Komitesi, (35 > DIŞ Fuarlara İştirak hakkında Muhtıra. Behçet Osmanağaoğlu İstanbul. 1971. 2 — Öneri No : 2 (36) Kuruluş : Devlet Plânlama Teşkilâtmm, Uluslararası Fuarlar ve Tür­ kiye adlı yayımnda, önce bir «Özel İhtisas Komisyonu» kurularak şu araştırmaların yapılması önerilmektedir: — Mevzuat Araştırması — Kuruluş ve Koordinasyon araştırması, — Teknik araştırma — Değerlendirme Bu çalışma için önce Kamu ve Özel Sektör yetkilileıile bir «Genel Görüşme Toplantısı» düzenlenmelidir. Özel İhtisas Komis­ yonunun çalışmaları sonuçlanana kadar, Kamu ve Özel Sektör tem­ silcilerinden oluşan «Dış Fuarlar Yüksek Danışma Kurulu» kurulmahdır. ^ Kamu ve Özel Sektör temsilcilerinden oluşan bir «Dış Fuar ve Sergileri Düz;enleme ve Yürütme Komitesi» kurulmalıdır. Bu ko­ mite, ileride, «Döner Sermayeli iktisadi Devlet Kuruluşu» na dönüşitürülmelidir. Yönetim : DPTnin bu yayınında öngörülen Komitenin organizasyonu şöyledir : Genel Sekreterlik, Pazarlama Müşavirliği Pazarlama Birimi Teknik Müşavirlik Teknik Birim Yönetim Birimi : Eğitim Birimi, Mali İşler Birimi Gümrük ve Kambiyo Birimi Yukarıda açıklanan Komite ve Organizasyon, «Döner Ser­ mayeli İktisadi Devlet Kuruluşu» oluncaya kadar, DPT'nin koordi­ natörlük ve deıietiminde olacaktır. Finansman : DPT'nin, dış fuarlarla ilgili yayınında, finansman konusun­ da Kamu kuruluşlarının bütçelerinde ödenek ayrılmasına değinil­ mektedir. 3 —Öneri No: 3 (37) Uluslararası Fuarlara, ülkemizin katılmasının sistemli bir şekilde ele alınması ve dış tanıtma imkânlarından yararlamiması için (36) <37) DPT Yaym No. 1431-KD: 296 Nuri Abac Ankara Mayıs 1975. Doç. Dr. Yıldırım Kılkışin 197S Temmuz aymda hazırladığı rapor­ dan ahnmıştır. kurulması gerekli görülen kuruluşla ilgili olarak önce, bazı prensip konularında, görüş uygunluğu sağlanması zorunludur. Bu görünüşler şu hususlarla ilgilidir: a) b) c) Karma bir kuruluş tipinin tercihi, Malî imkânların geniş olması, Devamlı ve profesyonel bir kadronun kurulması, a) Karma bir Kuruluş tipi tercih edilmelidir: Dış ülkelerde tanıtılmak istenen mal ve hizmetlerin, özel veya kamu kuruluşları tarafından üretilmiş olması, dış alıcılar için, hiç bir zaman, ülkemizde gereksiz yere büyütülen kamu - özel ayırı­ mına verilen önem derecesinde değildir. Önemli olan, Türk mal v e hizmetlerinin tanıtılması ve tercih edilmesinin sağlanmasıdır. Bu nedenle, ülkemizin ihraç edilebilir mal ve hizmetlerini dış ülkeleide tanıtacak kuruluşun, özel sektör ve kamu sektörü ku­ ruluşları tarafından kurulmuş bir teşkilât olması gereklidir. Dış Fuarlar Kuruluşu diye isimlendirebileceğimiz b u kuru­ luşun yapısı şöyle olabilir: Genel Kurul Danış,ma Kurulu Yönetim Kurulu îdari Kadro aa) Genel Kurul r Genel Kurulda, dış tanıtma ile ilgili bütün fonksiyon­ larla ilgili resmi ve özel kuruluşların temsilcileri yer almalıdır. Bakanlıklar : Ticaret, Sanayi ve Teknoloji Turizm ve Tanıtma, Maliye, Gümrük ve Tekel, K ö y İşleri, Dış işleri. Diğer Kuruluşlar : Devlet Plânlama Teşkilâtı Türkiye Odalar Birliği Büyük Ticaret ve Sanayi Odaları ve Ticaret Borsaları, Üniversite ve Yüksek Okullar Makine Kimya Endüstrisi Mal ihracı açısından ilgili Kamu İktisadi Kuruluşları, ab) Danışma Kurulu : Danışma kurulunda, dış tanıtmaya konu olacak mal v e hizmetlerle ilgili üretici, ihracatçı firmalar ile, reklâm ve tanıtma firmaları, Güzel San'atlar Akademisi temsilcileri ve san'at ve tanıt­ ma alanında geniş görüş ve tecrübeli kişiler yer almalıdır. ac) Yönetim Knrulu : Yönetim Kurulu, 5 kamu sektörü, 5 özel sektör, 1 yük­ sek öğrenim kuruluşları temsilcilerinden oluşmalıdır. Kamu sektöründen Ticaret, Sanayi ve Teknoloji, Turizm v e Tanıtma, Maliye ve Gümrük ve Tekel Bakanlıkları temsilcileri katılnıalı ve Ticaret Bakanlığı temsilcisi Kurul Başkanı olmalıdır. Özel Sektörden, Odalar Birliğine bir yıl önce en fazla aidat ödeyen Odaların temsilcileri katılmalıdır. Bu önerinin gerek­ çeleri şunlardır: — — — Üye sayısı çok olan Odaların söz sahibi olmaları, Geliri fazla olan Odaların Kuruluşa mali katkıda bulu­ nabilme imkânı, Politik ve sair mülâhazalar yerine objektif, ölçülebilir kıstas tesisi. Yüksek öğrenim kuruluşları temsilcisinin, esas olarak Güzel Sanatlar Akademisinden seçilmesi, yararlı olacaktır. Fuar teması ve tanıtma ve takdim hususlarında ihtisasa yer verilmelidir. ad) İdari Kadro : îdari Kadro, pazar ve pazarlama araştırmaları, teknik ve estetik ve idari işler birimlerinden oluşmalıdır. Bu kadro, D P T nin önerdiği kadroya uygundur. Ancak bu uznian kadronun gerekli ihtiyaçlara göre genişletilmesi ve imkânlar içinde elâstiki kadro usu­ lü ile kurulması yararlı olacaktır. Dış Fuarlar Kuruluşu, Ticaret Bakanlığının Koordinasyon ve denetiminde olmalıdır. Çünkü ülkemizin dış ticaret ilişkileri b u Bakanlık tarafından yürütülmektedir. b) Mali İmkânlar : Uluslararası fuarlara katılmak çok masraflı bir konu ol­ duğundan, Dış Fuarlar kuruluşunu mali imkânlarının büyük bir kıs­ mının devlet tarafından sağlanması zorunludur. Ancak bir süre sonra dış fuarlara katılan firmalardan katıl­ ma payı alınması yoluna gidilmelidir. îlk teşvik katılmasında, mas­ raflar devlet tarafından, sonra artan bir oranda ilgili özel firma ve kamu kuruluşları tarafından karşılanmalıdır. Dış fuarların finansmanı konusunda, her yıl gelecek 2 - 3 yıl içinde katılmacak fuarların, tespiti ve her yıl, devletin bütçe çalış­ malarına göre zamanında ödenek ayrılmasının sağlanması zorunludur. e) Devamlı ve Profesyonel Kadro : Dış Fuarlarla ilgili başaralı uygulama, ancak devamlı ve .profesyonel bir kadronun çalışmalarile gerçekleştirilebilir. Bu kadroda yer alacak olanların tecrübe, eğitim ve lisan du­ rumları çok önemlidir. Kadroya yardımcı olmak üzere, ÎGEME ve büyük Ticaret Odalarından, zamanında pazar etüdleri istenebilir. Pavyon inşaatı dışında, mimar, dekoratör, montaj ve inşaat eleman­ larından yararlamlabilir. Demontabl pavyon malzemeleıfinin geliştirilmesi çok yarar­ lıdır. Her fuar için bir ana tema tespiti ve gerek dekorasyon ve ge­ rekse teşhir ve tanıtma (Broşür, afiş, numune gibi) bu temaya göre uygulama, yapılması üzerinde önemle durulmalıdır. 4 — İstanbul Ticaret Odasının Önerisi : istanbul Ticaret Odası Yönetim Kurulu 7. 2, 1977 tarihli top­ lantısında, Uluslararası Fuarlar hakkında derlenen bilgi ve raporlar ışığında aşağıdaki modeli uygun bulmuş ve Oda Meclisinin 27. 4. 1977 tarihli toplantısında tasvip gören bu modelin gerçekleştirilmesi için Türkiye Odalar Birliği nezdinde teşebbüse geçilmiştir. ts^nbul Ticaret Odasının Önerisi Şöyledir: «Dış fuarlara iştiraki organize etmek, bu alanda etkili çalış­ malar yapmak üzere yeni bir kuruluşun meydana getirilmesi gerekli görülmektedir. Bu kuruluşun Anonim Şirket mahiyetinde olması, % 49 payla d e v l e t i n , 5 1 payla Özel Sektörün (Odalar Birliği ve Diğer Odaların) iştirakinin sağlanması, kuruluşun idaresinde Özel Sektö­ rün çoğunlukta olması, denetiminin ise Devletçe yapılması öngörül­ mektedir.» Dış Fuarlar Kuruluşunun, genel ve ihtisas fuarlarında ve dünya ticaret mer*kezlerinde Türk ihraç mal ve hizmetlerinin tamtılmasile ilgili, devamlı ve bilgili çalışmalarile, büyük rekabet pazarı olan dünya piyasalarında başanh olması için, kamu ve özel kuruluş­ ların büyük bil anlayışla işbirliği yapmaları, gerekli mevzuatı ha­ zırlamaları ve mali fedâkârlıkta bulunmaları zorunlu olmaktadır.
