sosyal tabakalaşma (222)

İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Sosyoloji Bölümü
SOSYAL TABAKALAŞMA (222)
Çarşamba 11:00-12:30 / A9
Dersle ilgili görüşme gün ve saatleri:
Yrd. Doç. Dr. Lütfi Sunar
Çarşamba 09:00-11:00, 207 nolu oda
[email protected]
DERSİN AMACI:

Tabakalaşmanın güncel tezahürlerini gözlemleyerek açıklayabilme kabiliyeti kazandırmak

Toplumsal tabakalaşmayı açıklayan sosyolojik kuramları incelemek.

Toplumsal Tabakalaşma ve Sınıf kavramı temelinde ortaya konulan analizleri incelemek.

Küreselleşmenin toplumsal eşitsizliğe olan etkisini ele almak.

Türkiye’de toplumsal tabakalaşmanın oluşumu, gelişimi ve dönüşümünü açıklayan yaklaşımları incelemek.
DERSİN ÖĞRENME ÇIKTILARI:
Dersi alan öğrenci,

Tarihteki farklı toplumsal tabakalaşma tiplerini kavrar.

Toplumsal tabakalaşma konusundaki temel kavram ve kuramları öğrenir.

Türkiye’de toplumsal tabakalaşmanın güncel tezahürlerini analiz edebilir.

Toplumsal tabakalaşma ile hareketlilik arasında ilişkileri kavrar.
DERSİN İÇERİĞİ:
Bu ders bağlamında, tabakalaşma ile ilgili temel kavramlar, klasik ve çağdaş kuramlar, tabakalaşma ölçekleri,
toplumsal hareketlilik; Türkiye’de tabakalaşma ve güncel tartışmalar ele alınacaktır.
A. Giriş
1. Tanışma Ders Hakkında Bilgilendirme
Dersin çerçevesi ve yükümlülükleri ile ilgili bilgilendirme.
B. Tabakalaşmayla İlgili Kavram ve Kuramlar
2. Temel Kavramlar ve Tabakalaşma Biçimleri
Zorunlu Okumalar:

Ahmet Zeki Ünal, Toplumda Tabakalaşma ve Hareketlilik, Birleşik Dağıtım Kitabevi, 2011, s. 7-24

Ahmet İnsel, “Sosyal Sınıflar Tarihe mi Karıştı?”, Toplum ve Bilim, 113. Sayı, 2008, ss. 21-28

Metin Özuğurlu, Toplumsal Eşitsizlikler: Kuramsal Kapsam ve Metodolojik Yaklaşımlar, Toplumsal Tabakalaşma ve
Eşitsizlik, ed. Mehmet C. Ecevit, Fatime Güneş, AÖF Yayınları 1-43
İleri Okumalar:

Göran Therborn, 21. Yüzyılda Sınıf, Çeviren: Sinan Yıldırmaz, Praksis, 32. Sayı (“Orta” Sınıf?), 2013, ss. 91-113.

Cengiz Yanıklar, Postmodernist Antipati: Postmodernist Sınıfsızlık Yaklaşımlarına Eleştirel Bir Bakış, A.Ü. SBF
Dergisi. 2010, 205-227.
1
3. Marxist Tabakalaşma Kuramı: Kapitalizm ve Sınıf
Zorunlu Okumalar:

Ahmet Zeki Ünal, Toplumda Tabakalaşma ve Hareketlilik, Birleşik Dağıtım Kitabevi, 2011, s. 25-33

Tülin Öngen, Marx ve Sınıf, Praksis 8, ss. 9-28

Karl Marx ve Friedrich Engels, Komünist Parti Manifestosu, Çev. Muzaffer Erdost, Ankara: Sol Yayınları, 1998

Karl Marx, “Yabancılaşmış Emek”, 1844 Elyazmaları, Çev. Murat Belge, İstanbul: Payel Yayınları, 1998, ss. 65-82
İleri Okumalar:

Anthony Giddens, “Marx’ın Sınıf Teorisi”, İleri Toplumların Sınıf Yapısı, İstanbul: Birey Yayıncılık, 1999.
4. Weberyen Tabakalaşma Kuramı: Güç ve Statü
Zorunlu Okumalar:

Ahmet Zeki Ünal, Toplumda Tabakalaşma ve Hareketlilik, Birleşik Dağıtım Kitabevi, 2011, ss. 33-43

Bryan S. Turner, Statü, Çev. Kemal İnal, Ankara: Ütopya Kitabevi Yay., 2001, ss. 9-28.

Max Weber, “Statü Grupları ve Sınıflar”, Ekonomi ve Toplum Cilt 1., Çev. Latif Boyacı, İstanbul: Yarın Yay., 2012, ss.
423-429

Max Weber, “Siyasal Topluluk içerisinde Güç Dağılımı: Sınıf Statü Parti”, Ekonomi ve Toplum Cilt 2., Çev. Latif
Boyacı, İstanbul: Yarın Yay., 2012, ss. 292-306
İleri Okumalar:

Sandro Segre, Developments in Neo-Weberian Class Analysis: A Discussion and Comparison, Società Mutamento
Politica, vol. 1, n. 2, 2010, pp. 219-226.
5. İşlevselci Tabakalaşma Kuramı
Zorunlu Okumalar:

Ahmet Zeki Ünal, Toplumda Tabakalaşma ve Hareketlilik, Birleşik Dağıtım Kitabevi, 2011, ss. 43-63

Mark Abrahamson, "Tabakalaşma", İşlevselcilik, Çev. Nilgün Çelebi, Konya: Sebat Ofset, 1990, ss. 56-74

Kingsley Davis and Wilbert E. Moore, "Some principles of stratification." American Sociological Review, 10 (2), 1945,
ss. 242-9.
İleri Okumalar:

Tumin, M. M. (1953). "Some principles of stratification: a critical analysis." American Sociological Review, 18, 38797.

George A. Huacoa, The Functionalist Theory of Stratification: Two Decades of Controversy, Inquiry: An
Interdisciplinary Journal of Philosophy, Volume 9, Issue 1-4, 1966, pp. 215-240
6. Çağdaş Avrupa Sosyolojisinde Tabakalaşma: Giddens ve Bourdieu
Zorunlu Okumalar:

Ahmet Zeki Ünal, Toplumda Tabakalaşma ve Hareketlilik, Birleşik Dağıtım Kitabevi, 2011, s. 63-81

Anthony Giddens, “Kapitalizm ve İşçi Sınıfı”, İleri Toplumların Sınıf Yapısı, İstanbul: Birey Yayıncılık, 1999, ss. 105117

Pierre Bourdieu, Sosyal Sınıfı Yapan Nedir? Grupların Kuramsal ve Pratik Varlığı Üzerine, Tözcülüğün Tasfiyesi:
İlişkisel Sosyolojide Temel Yaklaşımlar, Ed. Güney Çeğin ve Emrah Göker, Ankara: Nota Bene Yay. 2012, ss. 367384.
İleri Okumalar:

Rogers Brubaker, “Klasik Teoriyi Yeniden Düşünmek: Pierre Bourdieu’nun Sosyolojik Yaklaşımı”, Çev.Erman Yüce,
Özge Berber Ağtaş, Fark/Kimlik Sınıf, Ed.Hayriye Erbaş, Ankara: Eos Yay., 2007, ss. 217-260
2

Mehmet Tayfun Amman, Sosyal Tabakalaşma ve Günümüz Fransız Sosyolojisinin Yaklaşımları, Doktora Tezi,
İstanbul Üniversitesi Sosyal Yapı-Sosyal Değişme Bilim Dalı, 1995

Vefa Saygın Öğütle ve Güney Çeğin, “E. O. Wright’ın Mikro Kavramları ile P. Bourdieu’nün Kavramsal Repertuarı
Arasındaki Sentezin Empirik Analizde Yaratacağı İmkânlar”, Praksis, 32. Sayı (“Orta” Sınıf?), 2013, ss. 65-90.
C. Türkiye’de Tabakalaşma
7. Türkiye’de Tabakalar ve Sınıflar
Zorunlu Okumalar:

Şerif Mardin, Tabakalaşmanın Tarihsel Belirleyicileri: Türkiye'de Toplumsal Sınıf ve Sınıf Bilinci, Ankara Üniversitesi
Siyasal Bilgiler Fakültesi Dergisi, 1967

Gökhan Atılgan, “Türkiye’de Toplumsal Sınıflar: 1923-2010″, 1920′den Günümüze Türkiye’de Toplumsal Yapı ve
Değişim, Ed. Faruk Alpkaya ve Bülent Duru, Phoenix, Ankara (2012), 269-312
İleri Okumalar:

Çağlar Keyder, Türkiye'de Devlet ve Sınıflar, , İstanbul: İletişim Yay. 2013, ss.93-146
8. Türkiye’de Değişen Tabakalaşma Örüntüsü
Zorunlu Okumalar:

Yunus Kaya, 1980-2005 Arası Türkiye'de Küreselleşme ve Sosyal Sınıf, İLEM Yıllık, Yıl 2, Sayı 2, 2007, ss. 23-59.

Korkut Boratav, İstanbul ve Anadolu’dan Sınıf Profilleri, Ankara, İmge Yayınevi, 2004, ss. 17-32.
İleri Okumalar:

Faruk Ataay, Türkiye Kapitalizminin Mekânsal Dönüşümü, Praksis, 2. Sayı, 2001, ss.53-96

Kemal Aydin, (2006). Social Stratification and Consumption Patterns in Turkey. Social Indicators Research, 75,
463–501.
D. Tabakalaşma İle İlgili Güncel Tartışmalar
9. Tabakalaşmayı Ölçmek: Tabakalaşma Ölçeklerinin Gelişimi
Zorunlu Okumalar:

Ahmet Zeki Ünal, Toplumda Tabakalaşma ve Hareketlilik, Birleşik Dağıtım Kitabevi, 2011, s. 82-92

Ahmet Salih Aktaş, “Sınıf Analizleri ve Sınıf Şemaları: Türkiye Örneğine Ampirik Bir Yaklaşım”, Türkiye’yi Sınıf
Gerçeğiyle Anlamak, İstanbul: TÜSAM Yayınları, 2006, ss. 44-59

Cengiz Yanıklar, (2008) Sermaye ve Emek Arasında: Goldthorpe ve Wright’ın Sınıf Yaklaşımları Üzerine Eleştirel bir
Değerlendirme, Sosyoloji Araştırmaları Dergisi, s. 151-182
İleri Okumalar:

Behiye Karayaka, Sosyal Tabakalaşma Kuramlarının Türkiye'deki Sosyo-Ekonomik Statü Bölümlendirme Çalışmaları
ile Etkileşimi, Dokora Tezi, Marmara Üniversitesi, 2006.

Kalaycıoğlu, Sibel, Filiz Kardam, Sezgin Tüzün, ve Mahir Ulusoy. “Türkiye İçin Bir Sosyo-Ekonomik Statü Ölçütü
Geliştirme Yönünde Yaklaşım ve Denemeler.” Toplum ve Hekim 13, no. 2 (1998): 2–14.

Kalaycıoğlu, Sibel, Sinan Türkyılmaz, Ümit Çelen, ve Kezban Çelik. “Temsili Bir Örneklemde Sosyo-Ekonomik Statü
(SES) Ölçüm Aracı Geliştirilmesi: Ankara Kent Merkezi Örneği.” Sosyoloji Araştırmaları Dergisi 13, no. 1 (Bahar
2010): 183–220.
10.Tabakalaşma ve Toplumsal Hareketlilik
Zorunlu Okumalar:

Ahmet Zeki Ünal, Toplumda Tabakalaşma ve Hareketlilik, Birleşik Dağıtım Kitabevi, 2011, s. 139-153

Eyüp Kemerlioğlu, Toplumsal Tabakalaşma ve Hareketlilik, İzmir: Saray Kitapçılık, 1996, ss. 143-178
3

Beğlü Eke (Dikeçligil), “Bir Sosyal Sınıf Belirleyicisi Olarak Meslek Faktörü”, İstanbul Üniversitesi İktisat Faküttesi
Mecmuası, C. 43 (Prof. Dr. S. F. Ülgener'e Armağan), İstanbul, 1987, 377-401
İleri Okumalar:

Abdullah Korkmaz, Sosyal Hareketlilik: Eğitim ve Mesleğin Sosyal Hareketliliğe Etkisi, Sosyoloji Konferansları, 2011,
79-92

Turhan Şengönül, Sosyal Sınıf Kökeni, Eğitimsel Kazanım ve Dikey Sosyal Hareketlilik İlişkisi, Hacettepe Üniversitesi
Sosyolojik Araştırmalar E-Dergisi, 02 Haziran 2008, http://www.sdergi.hacettepe.edu.tr/tsengonul.pdf
11.Küreselleşme ve Tabakalaşma: Küresel Yönetici Sınıf
Zorunlu Okumalar:

Yunus Kaya, İşçilerin Küreselleşmeye Cevabı Ne olmalı? Yerelleşme mi yoksa adil bir küreselleşme için küresel bir
dayanışma mı? Sivil Toplum Dergisi, 5 ( 19), 2007, ss. 23-33.

William I. Robinson, Küresel Kapitalizm ve Ulusötesi Kapitalist Hegemonya: Kuramsal Notlar ve Görgül Deliller, Çev.
Erdem Türközü, Praxis 8, ss. 125-168

Leslie Sklair, The transnational capitalist class and the discourse of globalisation, Cambridge Review of
International Affairs, 14:1, 2000, pp. 67-85
İleri Okumalar:

W. I. Robinson, & J. Harris, Towards a global ruling class? Globalization and the transnational scapitalist class.
Science and Society, 64, 2000, pp. 11–54.

William K. Carroll, The Making of a Transnational Capitalist Class: Corporate Power in the 21st Century, Zed Books,
2010

Leslie Sklair (1997) Social movements for global capitalism: the transnational capitalist class in action, Review of
International Political Economy, 4:3, 514-538
12.Yeni Orta Sınıf
Zorunlu Okumalar:

Ayata, Sencer (2003) “Yeni Orta Sınıf ve Uydu Kent Yaşamı”, Kültür Fragmanları: Türkiye’de Gündelik Hayat adlı
kitabın içinde, Deniz Kandiyoti & Ayşe Saktanber (Haz.), Çev. Zeynep Yelçe, İstanbul: Metis Yayıncılık. ss.37–56.

Hakan Yılmaz, Türkiye’de Orta Sınıfı Tanımlamak: Ekonomik Düzeyler, Siyasal Tutumlar, Hayat Tarzları, Dinsel-Ahlaki
Yönelimler, http://hakanyilmaz.info/yahoo_site_admin/assets/docs/HakanYilmaz-2007-TurkiyedeOrtaSinifOzet.28470911.pdf

Güliz Korkmaz Tirkeş, Orta Sınıfın Kent Mekânıyla İlişkisi: Kültürel Yaklaşımlara Yönelik Bir Yöntem Önerisi,
Planlama, 2008/3, ss. 41-47
İleri Okumalar:

Didem Daniş ile Röportaj, “Orta sınıfların ortak paydası neoliberal değerler”, Express, 127, ss.10-17

Alev Erkilet, “’Düzgün Aileler’ ‘Yeni Gelenler’e Karşı: Korku Siyaseti”, Tahliyeler ve Kentsel Ayrışma,

D. Ali Arslan, “Temel Sorunları ve Açılımları ile Sınıf Teorisi, Sınıf Bilinci ve Orta Sınıflar”, Kocaeli Üniversitesi Sosyal
Bilimler Enstitüsü Dergisi, 2004 / 2, ss.126-143

Ahmet Haşim Köse, Ahmet Öncü, “Türkiye'de Mühendis-Mimarlar: Ekonomik Sınıf Konumları ve İdeolojik
Oluşumları”, Toplum ve Bilim, Sayı 85, 2000, ss. 36-46

Kasım Akbaş, “Sınıf ve Orta Sınıf Tartışmaları Arasında Yaldızlı Yakalılar: Avukatlar İşçileşiyor mu?” Praksis, 32. Sayı
(“Orta” Sınıf?), 2013, ss. 115-145.

Serdal Bahçe, “Orta Sınıf Miti ve Mühendisin Nemesisi”, Praksis, 32. Sayı (“Orta” Sınıf?), 2013, ss. 145-164

C. Yıldırım, Neoliberal İktisat Politikalarını Türkiye'de Orta Sınıfa Etkisi, Yayımlanmamış Doktora Tezi, Abant İzzet
Baysal Üniversitesi, 2011
13.Sınıf Altı
Zorunlu Okumalar:
4

Alev Erkilet, “Sınıf-Altı: Kuramsal Tartışmalar ve İstanbul Tarihi Yarımada'ya Uygulanma İmkânları”, Öneri, C.9.S.36,
Temmuz 2011,137-146.

Bediz Yılmaz, “Türkiye’de Sınıf-Altı: Nöbetleşe Yoksulluktan Müebbet Yoksulluğa”, Toplum ve Bilim, 113. Sayı, 2008,
ss. 127-145
İleri Okumalar:

Fikret Adaman ve Çağlar Keyder, Türkiye’de Büyük Kentlerin Gecekondu ve Çöküntü Mahallelerinde Yaşanan
Yoksulluk ve Sosyal Dışlanma, ec.europa.eu/employment_social/social.../docs/.../study_turkey_tr.pdf, ss.4-27
İLGİLİSİNE İLERİ OKUMALAR

Ali Gevgilili, Türkiye’de Kapitalizmin Gelişmesi ve Sosyal Sınıflar, İstanbul: Bağlam Yayınları, 1989.

Anthony Giddens, İleri Toplumların Sınıf Yapısı, İstanbul: Birey Yayıncılık, 1999

Aslı Vatansever & Meral Gezici Yalçın, "Ne Ders Olsa Veririz": Akademisyenin Vasıfsız İşçiye Dönüşümü, İletişim
Yayıncılık, 2015

Ayşe Buğra & Osman Savaşkan, Türkiye'de Yeni Kapitalizm: Siyaset, Din ve İş Dünyası, İletişim Yayıncılık, 2015

Ayşe Buğra, Sınıftan Sınıfa: Fabrika Dışında Çalışma Manzaraları, İstanbul: İletişim Yay. 2010

Baykan Sezer, Toplum Farklılaşmaları ve Din Olayı, İstanbul: Kitabevi Yayınları, 2011

Bryan S. Turner, Eşitlik, Çev. Bahadır Sina Şener, Ankara: Dost Kitabevi Yay., 1997.

Bryan S. Turner, Statü, Çev. Kemal İnal, Ankara: Ütopya Kitabevi Yay., 2001.

Çağlar Keyder, Türkiye'de Devlet ve Sınıflar, , İstanbul: İletişim Yay. 2013

E. P. Thompson, İngiliz İşçi Sınıfının Oluşumu, Çev. Uygur Kocabaşoğlu İstanbul: Birikim Yayınları, 2004

Egemen Yılgür, Nişantaşı Teneke Mahallesi: Teneke Mahalle Yoksulluğundan Orta Sınıf Yerleşimine, İletişim
Yayıncılık, 2012

Eric Olin Wright, Class counts: Comparative studies in class analysis. Cambridge, UK: Cambridge University Press,
1997

Eric Olin Wright. Classes. London, UK: Verso, 1985.

Guy Standing, Prekarya - Yeni Tehlikeli Sınıf, İletişim Yayıncılık, 2014

Hasan Güler, Patron Baba ve İşçileri: İşçi Sınıfı, Köylülük ve Paternalizm, İletişim Yayıncılık, 2014

Joseph E.Stiglitz, Eşitsizliğin Bedeli: Bugünün Bölünmüş Toplumu Geleceğimizi Nasıl Tehlikeye Atıyor?, İletişim
Yayıncılık, 2014

Korkut Boratav, 1980'li Yıllarda Türkiye'de Sosyal Sınıflar ve Bölüşüm, Ankara, İmge Yayınevi, 2004

Korkut Boratav, İstanbul ve Anadolu’dan Sınıf Profilleri, Ankara, İmge Yayınevi, 2004

Leslie Sklair, The transnational capitalist class. Oxford: Blackwell Publishers, 2001

Luciano Gallino, Küreselleşme ve Eşitsizlik, Dost Kitabevi, 2007

M. Hakan Koçak, Camın İşçileri: Paşabahçe İşçilerinin Sınıf Olma Öyküsü, İletişim Yayıncılık, 2014

Manuel Castells, Kent, Sınıf, İktidar, Çev. Asuman Erendil, Ankara: Bilim ve Sanat Yayınları, 1997

Mustafa Kemal Coşkun, Sınıf, Kültür ve Bilinç,i Türkiye'de İşçi Sınıfı Kültürü, Sınıf Bilinci ve Gündelik Hayat, Dipnot
Yay, 2013

Nadir Suğur & Theo Nichols, Global İşletme, Yerel Emek: Türkiye'de İşçiler ve Modern Fabrika, İletişim Yayıncılık,
2012

Özgür Budak, Türkiye'de Kapitalist Yöneticiler Sınıfı, Ayrıntı Yayınları, 2015

Raymond Aron, Sınıf Mücadelesi: Sanayi Cemiyeti Üzerine Yeni Dersler, Çev. Erol Güngör. İstanbul: Dergah Yayınları

Rıza Arslan, Elitizm Teorisi, Bursa, Dora Basım Yayın, 2010.

Stephen Edgell, Sınıf, Çev. Didem Özyiğit, Ankara: Dost Kitabevi Yay, 1998

T. H. Marshall, Tom B. Bottomore, Yurttaşlık ve Toplumsal Sınıflar, Çev. Ayhan Kaya, İstanbul: İstanbul Bilgi
Üniversitesi Yayınları, 2006

Tom B. Bottomore, Seçkinler ve Toplum, çev. Ünsal Oskay, Ankara: Gündoğan Yayınları

Torstein Veblen, Aylak Sınıfın Teorisi, çev. Zeynep Gültekin, Cumhur Atay. İstanbul: Babil Yayınları, 2005.
5

Tülin Öngen, Prometheus’un Sönmeyen Ateşi, Günümüzde İşçi Sınıfı, Alan Yay., İstanbul, 1996.

Wright Mills, İktidar Seçkinleri, Çev. Ünsal Oskay, Bilgi Yayınevi, Ankara, 1974.
İLGİLİSİNE “BİRAZ EDEBİYAT”, “BİRKAÇ FİLM”

Adalet Ağaoğlu, Bir Düğün Gecesi, Türkiye İş Bankası Yayınları

Vedat Türkali, Güven (2 Cilt), Everest Yayınları

Emile Zola, Germinal, Can Yayınları

Jack London, Martin Eden, İthaki Yayınları

Jose Saramago, Körlük, Can Yayınları

Züğürt Ağa, 1985, Yönetmen: Nesli Çölgeçen, Oynayan: Şener Şen

Titanic, 1997, Yönetmen: James Cameron Oynayanlar: Leonardo DiCaprio, Kate Winslet, Billy Zane

In Time (Zamana Karşı), 2011, Yönetmen: Andrew Niccol, Oynayanlar: Justin Timberlake, Amanda Seyfried, Cillian
Murphy

Le Tableau (Mutluluğa Boya Beni), 2011, Yönetmen: Jean-François Laguionie
YÜKÜMLÜLÜKLER
1. Kitap Ödevi
Öğrenciler yukarıda “İlgilisine İleri Okumalar” başlığı altında yer alan kitaplardan birisini seçerek kitap hakkında 12001500 kelime arasında bir değerlendirme yazısı kaleme alınacaktır. Teslim tarihi: 22 Nisan 2015
Detaylar için bkz. Kitap Değerlendirme Klavuzu
2. Araştırma Ödevi
Öğrenciler ders kapsamında “Türkiye’de Küresel Yönetici Sınıf” konusu çerçevesinde kendi seçtikleri daha özel bir
başlıkta bir saha araştırması yapacak ve 4000-5000 kelime arası bir ödev hazırlayacaktır. Bu ödevle ilgili ilgili detaylı
bilgi ayrıca verilecektir. Teslim tarihi: 27 Mayıs 2015
Detaylar için bkz. Tabakalaşma Dersi Ödev Klavuzu
3. Kısa Sınavlar
Derslerde önceden haber verilmeksizin üç adet kısa sınav yapılacaktır. Bu sınavlar ilgili haftanın ders okumaları ile ilgili
olacaktır.
4. Final Sınavı
Öğrenciler eğitim döneminin sonunda tüm okumalardan ve ders aktivitelerinden sorumlu oldukları bir final sınavına tabi
tutulacaklardır.
DEĞERLENDİRME SİSTEMİ
Kitap Ödevi
%10
Kısa Sınavlar
%10
Araştırma Ödevi
%30
Final Sınavı
%50
Toplam
%100
6