TDV DIA - İslam Ansiklopedisi

iBN KADT SÜ HBE. Bedreddin
İBN
(bk. BA'LEBEKKİ).
L
fi ;;alike mine 'n-niza' ue'l-f)ilaf). Müellifin.
KADI BA'LEBEK
vakıfların
_j
İBN KAni'I-CEBEL
( ~1 ~IS.:r.l )
Ebü'l-Abbas Şerefüddin
Ahmed b. el-Hasen b. Abdiilah
el-Makdisi ed-Dımaşki
(ö. 771/1370)
Hanbeli fakihi.
L
_j
Babasının
Hanbeli kadılığı yaptığı Dı­
maşk'ta 9 Şaban 693 (5 Temmuz 1294) tarihinde doğdu. Birçok alim yetiştiren Kudüs asıllı Ku dam e ailesine mensuptur. İbn
Kadi'I-Cebel İbn Şeyhü'I-Cebel lakabıyla
tanınmıştır. İsmail b. Abdurrahman eiFerra. Muhammed b. Ali ei-Vasıtl. Ahmed
b. Abdurrahman b. Mü'min es-SCırl. Muhammed b. Yahya b. Sa'd el-Makdisl. Takıyyüddin Süleyman b. Hamza. Münecca
et-Ten Cı hi gibi alimlerden hadis dinledi.
Takıyyüddin İbn Teymiyye'den başta fıkıh
olmak üzere birçok ilim dalında ders aldı.
Babası Hasan b. Abdullah, Takıyyüddin
İbn Teymiyye, Ebü 'I-Fazl İbn Asakir ve
Ömer İbnü'I-Kawas gibi alimierin icazetiyle genç yaşta fetva vermeye başlayan
İbn Kadi'I-Cebel. Hanbeli fıkhı konusundaki derin bilgisiyle mezhepte ictihad derecesine ulaştı . Mısır'dan aldığı davet üzerine. yeni inşa edilen Sultan Hasan Medresesi'nde fıkıh dersleri vermek için 761
(1360) yılında Kahire'ye gitti ve bu görevinin yanında Saldüssuada (Salahiyye) Hankahı'nın meşihatlığına tayin edildi. Burada bir müddet kalarak öğretim. telif ve
fetva ile meşgul olduktan sonra Dımaşk'a
dönen İbn Kadi'I -Cebel'in. Sultan Mansur
Selahaddin Muhammed tarafından Gazze'deki bir kaleye sığınan isyancı Beydemir'e 28 Ramazan 762 ( 1 Ağustos 1361)
tarihinde gönderilen elçilik heyetinde yer
aldığı ve bundan üç yıl sonra tekrar Kahire'ye davet edildiğine dair bilgilerden
Mısır ve Suriye'de hüküm süren Memlük
yöneticileriyle iyi ilişkiler içinde olduğu anlaşılmaktadır.
Dımaşk'taki Sahibiyye, Cevziyye ve Ebu
Ömer medreseleriyle Emeviyye Camii'nde de çeşitli dersler veren İbn Kadi'I-Cebel
767 yılı Ramazanında (Mayıs 1366) Dımaşk
Hanbeli kadılkudatı tayin edildi. Bu görevini sürdürürken 14 Receb 771 (11 Şubat
1370) tarihinde Dımaşk'ta vefat etti ve
KasiyCın'daki aile kabristanına defnedildi.
el-Müna~ale ve'l-istibdal
(el-Münakale fi 'l-eui).a{ ue ma
Eserleri. 1.
bi'l-ev~at
istibdal yoluyla amacına uygun
bir başka şekilde daha yararlı hale getirilmesi meselesini diğer mezhepterin görüş lerine de başvurmak suretiyle incelediği bir risaledir. Bu husustaki görüşleri ­
ni, çağdaş ı olan Hanbeli alimi Yusuf b.
Muhammed ei-Merdavl el- Vazı]J.u'l-celi
ii na~zi ]J.ükmi İbn [\açii'l-Cebel elJjanbeli adlı eserinde tenkit etmiştir. Bu
iki risale, aynı konudaki üçüncü bir risaleyle b irlikte Muhammed Süleyman elEşkar tarafından Mecmu' fi'l-müna~a­
l e ve'l-istibdal bi'l-ev~di adıyla neşre­
dilmiştir ( Kü veyt 1409/1989) z. Fetava
ti'l-gına. MOsikinin dini hükmüne dair
bir risale olup Hamed b. Abdülazlz ed-Duveyyan tarafından yayımlanmıştır (Riyad
1409/ ı 988). Eserin kapağında yanlış olarak müellifin adı İbn Kadi'I-Cll. vefat tarihi
de 751 (1350) şeklinde yazılmıştır. 3. elKava'idü '1 -fı~hiyye . Klasik kaynaklarda
adı geçmeyen bu eserin eksik bir nüshası Darü'l-kütübi'z-Zahiriyye'de (nr. 2754)
bulunmaktadır (Brockelmann, ll, 129: Abdullah b. Ali es-Sübeyl s. 46)
İbn Kadi'I-Cebel'in kaynaklarda adı geçen diğer bazı eserleri de şunlardır: elFa'i~ ii füru'i'l-ljanb eliyye, el-f\aşdü'l­
müiid ii (ıükmi ' t-t ev~id , Katrü'l-gamam ii şer]J.i e]J.adJşi'l-a]J.kdm, Mes'el etü ref'i'l-yedeyn, Ten~i(ıu'l-eb(ıfış ii
ref'i't-teyemmüm li'l-a(ıdaş, er-R ed
'ale'l -Kiya el-Herrasi.
ı
BİBLİYOGRAFYA :
İbn Kacti' I-Cebel . e l-Mü na~ale ve'l-istibdal
bi 'l-ev~af(Mecmü' [ı 'l-müna~a le
ve'l -istibdal
Süleyma n e l -Eşka r). Küveyt 1989, neş reden i n g i ri ş i, s. 16-28; İbn Rafi',
e i-Ve{eyat(n şr Salih Mehdi Abbas- Beşşar Awad
Ma' rGf). Beyrut 1402/1982, ll , 354; İbn Kesir. eiBidaye, XIV, 272, 286,305,316,317,320,321;
İbn Receb, e;;-Z:eyl 'a la Taba~a ti 'I-Hanab ile, Kahire 1372/1952, ll, 453 -454; İbn lraki. e;;-f;ey l
'ale 'l-'iber (nş r Sali h Mehdi Abbas). Beyrut 1409/
1989 , ı , 150, 193; ll , 294-295; İbn Hacer. edDürerü'l-kamine, 1, 120-121; İbn Tağrib e r dl. enNücümü'z-zahire, Xl, 108; a.mlf .. ei-Menhelü'ş­
şa{f, ı , 284-286; Burhaneddin İbn Müflih . eiMa~şadü '1-erşed ( n şr. Abdurrahma n b. Süleyman
el-U seymln) , Riyad 1410/ 1990,1, 92-95; Nuaymi. ed-Daris fl tarll]i 'l- meda ris(n ş r. Ca'fer elHaseni) . Kahire 1988, ll, 34,44-46, 102; İbn İyas.
Beda'i'u 'z-zühür, 1, 34 -98; Keş{ü '?·?un ün, 1,
495; ll, 1217, 1851, 1883; İ bnü'I- İ mad, Şe;;erat,
VI, 219-220; İ bn Humeyd, es-S ü/:ıubü ' l-uabile
'ala çiara'i/:ıi'I-Han ab il e (n ş r. Beki r b . Abdul lah EbG Zeyd). Bey rut 1416/1996, 1, 131 -136;
Brockelmann , GAL Suppl., ll, 129; Hacv1. ei-Fik·
rü 's-saml, ll , 365-366; Hani Subhi el-Amed ,
Mu' cemü'n-nabihln, Arnman 1985,1, 135-136;
Abdu llah b. Ali es-Sübey'l. ed-Dürrü 'l-münaçiçfad {[ esma'i kütübi me;;hebi 'L-im am At:ımed
(nş r. Ca si m b. Sü ley man Füheyd ed- Devseri).
Bey rut 1410/1990, s. 46. r::;ı,:ı .
bi 'l- e v~afiç i nde, n ş r .
~
KEMAL YILDIZ
ı
İBN KAni SİMAVNA
(bk. BEDREDDiN SİMAVİ).
L
ı
_j
ı
İBN KAni ŞÜHBE, Bedreddin
( ~ ~ıs .:r. ' ~~'y·l-1 )
Ebü'l-Fazl Bedrüddin Muhammed
b. Ebi Bekr b. Ahmed b. Muhammed
el-Esedi ed-D ı maşki
(ö. 874/ 1470)
Şafii fıkıh
L
2 Safer 798 ( 16
alimi.
Kas ı m
_j
1395) tarihinde
Dımaşk'ta dünyaya geldi. Süyütl ve İbn
İ yas doğum tarihini 806 (1403-1404) ola-
rak vermektedir. Babası tanınmış fakih ve
tarihçi Takıyyü ddin İbn Kadi Şühbe'd i r.
Büyük dedesi Necmeddin Ömer el-Esedl'nin Havran'a bağlı Şühbe'de kadılık
yapmasından dolayı ailenin diğer fertleri
gibi Bedreddin de İbn Kadi Şühbe diye
tanındı. İlk öğrenimini ve fıkıh tahsilini
babasından yaptı. Aişe bint Muhammed
b. Abdülhadl. Şehabeddin İbn Hicd. İb­
nü'ş-Şeraihl gibi alimlerden hadis din ledi. İbn Hacer ei-Askalanl'nin Dımaşk'a
yaptığı seyahat sırasında (83 6/1433) kendisinden istifade i mkanı buldu. Babası­
nın ölümünden sonra Kahire'ye giderek
İ bn Hacer'in derslerine devam etti. Daha
sonra Dımaşk'ta Şahiniyye . Azraviyye. İk­
baliyye, Mücahidiyye, Berraniyye, Emcediyye, Takaviyye. D imagıyye, Asrüniyye,
Farisiyye, Kavsıyye ve Nasıriyye medreselerinde ders verdi. Ebü'l-Beka Bahaeddin
İbn Hicd. Şehabeddin ei-Ümevl el-Malik!
ve Ebü'I-Abbas İbnü ' I- Lebbüdl gibi alimler talebeleri arasında yer a lı r. Darüladl
müftü l üğü ve 839 (1435) tarihinden ölümüne kadar kadı naibliği görevlerinde bulunan İbn Kadi Şühbe 12 Ramazan 874'te ( 15 Mart 1470) vefat etti ve Babüssaglr
Kabristanı'na defnedildi.
Eserleri. 1.
Bidayetü'l-mu(ıtac
ii şer­
J:ıi'l-Minhfıc.
Nevevi'nin Minhfıcü't-tô­
libin adlı eserine yazdığı iki şerhten küçüğü olup müellif hayatta iken istinsah
edilen iki ciltlik bir nüshası Süleymaniye
Kütüphanesi'nde kayıtlıdır (Ayasofya, nr.
1276: nr. 1277). Eserin Dublin (Chester
Beatty, nr. 3204) ve Riyad'da (Camiatü ' rRiyad . nr. 2482) birer nüshası daha bulunmaktadır. z. ed-Dürrü'ş-şemin ii sireti
Nuri d din (el-Keuakibü 'd-dürriyye fi's-s[reti 'n-f'luriyye). Halep ve Şam Atabegi
NOreddin Mahmud Zengl'nin biyografisine dairdir. Yedi bölümden oluşan eserin
101