İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ Fen Fakültesi Astronomi ve Uzay

İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ
Fen Fakültesi
Astronomi ve Uzay
Bilimleri Bölümü
ve
İstanbul Üniversitesi Gözlemevi
Araştırma ve Uygulama Merkezi
2009 YILI GÖKYÜZÜ REHBERİ
DÜZENLEME KURULU
Prof. Dr. H. Hüseyin Menteşe
Yard. Doç. Dr. Hasan H. Esenoğlu
Araş. Gör. Sinan Aliş
Araş. Gör. F. Korhan Yelkenci
Posta Adresi
İstanbul Üniversitesi
Astronomi ve Uzay Bilimleri Bölümü
34119, Beyazıt – İstanbul
Telefon : 0212 4400000/10295
Faks: 0212 4400370
İnternet Adresi
http://www.istanbul.edu.tr/fen/astronomy
E–Mail
[email protected]
Dünya Astronomi Yılı
Uluslararası Astronomi Birliği (IAU), Galileo Galilei’nin ilk defa teleskobu gökyüzüne
çevirerek gökcisimlerini incelemesinin 400. yıldönümü olması sebebiyle 2009 yılını "Dünya
Astronomi Yılı (DAY2009)" olarak ilan etti. UNESCO ve Birleşmiş Milletler de bu çağrıya
ortak oldular.
“Evren sizi bekliyor…” çağrısıyla DAY 2009, sene boyunca gerçekleşecek etkinlikler ile
gökyüzüne, uzaya ve evrene olan ilginin ve merakın arttırılmasını hedefliyor.
Türkiye de Dünya Astronomi Yılı’na Türk Astronomi Derneği (TAD) çatısı altında katılıyor.
Gelişmeler: www.tad.org.tr adresinden izlenebilir.
Türkiye’deki 2009 Dünya Astronomi Yılı etkinlikleri; gökyüzü fotoğrafçılığı yarışmaları, galileoskop, 100 saat
Astronomi, Kadın Astronomlar gibi birçok konu başlığı altında devam edecek.
Etkinlikler: http://www.astronomi2009.org adresinden izlenebilir.
İstanbul Üniversitesi Astronomi ve Uzay Bilimleri Bölümü ve İstanbul Üniversitesi Gözlemevi her sene olduğu
gibi Dünya Astronomi Yılı’nda da gökyüzünü anlatmaya ve onu sevdirmeye devam edecek. Yıl boyunca çeşitli
etkinliklerle ve özellikle geleneksel MAYIS2009 etkinliği ile astronomi meraklıları ile buluşacak.
Etkinlikler : http://astronomi.istanbul.edu.tr/ adresinden takip edebilirsiniz.
İÇİNDEKİLER
İÜFF ASTRONOMİ VE UZAY BİLİMLERİ BÖLÜMÜ
(tarihçe, bölümün verdiği eğitim)
İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ GÖZLEMEVİ
(tarihçe, onarım, 1933’den bugüne tüm mezunlar)
ÖN BİLGİLER (ileri saat uygulama tarihleri, Güneş’in özel konumları)
2009 YILI İÇİN ASTRONOMİ ÇİZELGELERİ
(Ay evreleri, Ay–Yer uzaklığı)
Parlak gezegenlerin Güneş’ten açısal uzaklıkları ve parlaklıkları
Küçük gezegenlerin konumları/parlaklıkları, açıklama
OCAK AYINDA GÖKYÜZÜ
ŞUBAT AYINDA GÖKYÜZÜ
MART AYINDA GÖKYÜZÜ
NİSAN AYINDA GÖKYÜZÜ
MAYIS AYINDA GÖKYÜZÜ
HAZİRAN AYINDA GÖKYÜZÜ
TEMMUZ AYINDA GÖKYÜZÜ
AĞUSTOS AYINDA GÖKYÜZÜ
EYLÜL AYINDA GÖKYÜZÜ
EKİM AYINDA GÖKYÜZÜ
KASIM AYINDA GÖKYÜZÜ
ARALIK AYINDA GÖKYÜZÜ
EKLER
TAKIM YILDIZLARIN LATİNCE VE TÜRKÇE İSİMLERİ
GEZEGENLER NE ZAMAN GÖRÜLÜR?
(Merkür, Venüs, Mars, Jüpiter, Satürn, Uranüs, Neptün,
dikkat birbirine karıştırmayın, mevsimlere ve aylara göre
takım yıldızlar)
2009 YILINDA FIRLATILMASI ÖNGÖRÜLEN UYDULAR
(2009 yılında gözlenebilecek bazı iridyum uyduları ve kuyruklu yıldızlar)
1
2
3
4
5
6
7–9
10–12
13–14
15–16
17–18
19–20
21–24
25–27
28–29
30–31
32–33
34–36
37
38–39
40–41
İ.Ü.
FEN FAKÜLTESİ
ASTRONOMİ VE UZAY BİLİMLERİ BÖLÜMÜ
⌦ Tarihçe
Bugün Beyazıt’ta Üniversite bahçesinde bulunan Astronomi ve Uzay Bilimleri Bölümü, 1933 yılında İstanbul
Üniversitesi Fen Fakültesi’nde Astronomi Enstitüsü olarak kurulmuş ve başına Berlin–Potsdam Gözlemevi’nde
Einstein ile birlikte çalışmış olan Prof. Dr. E.F. Freundlich getirilmiştir. Prof. Dr. E.F. Freundlich’in kişisel
girişimleri ile Almanya’dan Dr. H. Rosenberg, Dr. T. Royds, Dr. W. Gleissberg gibi Alman bilimadamları
Enstitü’ye davet edilmiştir. Bu astronomların çabaları ile Almanya’daki Zeiss firmasına ısmarlanan Astrograf,
1936 yılında Üniversite bahçesindeki yeni gözlemevinin kubbesine yerleştirilmiş ve böylelikle Astronomi
Enstitüsü, 1936–37 ders yılından itibaren İstanbul Üniversitesi Merkez Binası bahçesindeki yerinde eğitim–
öğretim ve bilimsel çalışmalarına başlamıştır. Bu süreçte, Güneş gözlemleri ve Güneş lekelerinin morfolojik
çalışmalarının yanısıra astrofizik araştırmalarına da hız verilmiş ve bu amaçla yurt dışındaki birçok gözlemevi
ve araştırma merkeziyle bağlantı kurulmuştur.
1750 sayılı Üniversiteler Kanunu ile Astronomi Kürsüsü 1982 yılında, “Astronomi ve Uzay Bilimleri
Bölümü” adını almıştır.
1933 ile 1958 yılları arasında Alman astronomların Bölümümüz’de hem yöneticilik hem de doktora tez
çalışmaları yaptırmalarının yanısıra kişisel girişimleri ile teleskop, bir çok araç–gereç, kitap ve süreli yayın
getirtme gibi faaliyetleri, Bölüm’ü yabancı bilim adamlarının bir uğrak yeri haline getirmiştir. Bu süre içinde
uzun ve kısa dönemli olarak 12 değişik ülkeden astronomlar, Bölümümüz’e gelerek araştırmalara katılmıştır ve
bu işbirlikleri sürmektedir.
Aralık 1935’te temelleri atılan kubbesi, 11 Aralık 1934’de ısmarlanan ve büyük bir bütçe ile 25 Eylül
1936’da getittirilen 4 dürbünlü tarihi teleskop, 1936–1937 ders yılından beri halen başarıyla çalışmaktadır. 73
yıllık yorgunluğun modern anlayışla yenileştirilmesi bu günlerde sürdürülmektedir. Teleskop, Kandilli
Rasathanesi’nden sonra en eskisidir ve “İstanbul Üniversitesi Gözlemevi” ünvanını yaşatmaktadır. 1933
Üniversite Reformu’nun canlı ayakta kalabilen eserlerinden olan Gözlemevi’nde, Ordinaryüs ünvanlı ve
A.Einstein’ın çağdaşları yabancı ve yerli bilim adamları çalışmalarını burada gerçekleştirmişlerdir. İkinci Dünya
Savaşı’nın zorlu ve yoksunluk şartlarından da geçerek ülkemizin bugünkü gökbilim olgusuna ulaşılması yine
buradan sağlanmıştır.
Bölüm, Türk Astronomi Derneği ve Üniversite bünyesinde kurulan Gözlemevi Araştırma ve Uygulama
Merkezi ile ortaklaşa her yıl çok sayıda Halka Yönelik Etkinlikler ile ülkemizde astronominin önemini
anlatmaya çalışmış ve astronominin genç kuşaklara tanıtımını sürdürmüştür. 2009, Dünya Astronomi Yılı
seçilmesi ile birlikte bu faaliyetler artarak sürdürülmektedir.
Köklü, yerleşmiş geleneği ve mevcut güçlü araştırıcı kadrosuyla Bölümümüz ABD, Almanya, Bulgaristan,
Gürcistan, İtalya, İspanya, İsviçre ve yeni katılan ülkelerdeki araştırma merkezleri ile sürdürmekte olduğu
bilimsel çalışmalarını daha da geliştirip, TÜBİTAK Ulusal Gözlemevi (TUG) ile daha kapsamlı projeler
yürüterek, uluslararası düzeydeki saygınlığını korumayı ve daha da geliştirmeyi hedeflemektedir. Bölüm’de
Güneş Fiziği, Yıldız Astrofiziği, Galaksi ve Galaksidışı Astronomi alanlarında araştırmalar sürdürülmektedir.
Bölüm’de halen dört profesör, yedi doçent, dört yardımcı doçent, iki araştırma görevlisi, bir bölüm sekreteri,
bir kütüphane memuru, bir memur, bir işçi ve bir hizmetli bulunmaktadır.
⌦ Bölümün Verdiği Eğitim
Bölümde, lisans ve lisansüstü düzeyde dersler verilmektedir. Lisans düzeyinde verilen astronomi derslerinin
anlaşılabilir olabilmesi için gerekli alt yapıyı oluşturmak üzere programda yer alan matematik, fizik ve
bilgisayar dersleri, bölüm mezunlarının temel bilimlerle ilgili bilgileri edinmelerini ve araştırmacı düşünce
tarzını benimsemelerini sağlamaktadır.
75 yıl boyunca Bölüm’ün toplam 740 adetin üzerinde yayını literatüre kazandırdığı görülmektedir. Bu
yayınlar Bölüm’de çalışmış yerli ve yabancı 40 öğretim üyesi ve yardımcılarınca gerçekleştirilmiştir. Ayrıca,
Bölümümüzde kuruluşundan bu yana 41 doktora tezi sonuçlandırılmıştır. Bu mezun öğrencilerden Fen
Fakültesi’nin ilk iki doktorası Prof. Dr. Nüzhet Gökdoğan ve Prof. Dr. Paris Pişmiş tarafından bölümümüzde
yapılmıştır.
İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ GÖZLEMEVİ
⌦ Onarım
Astronomi ve Uzay Bilimleri Bölümü’nün derslerden sonra en önemli köklü faaliyeti, Bölüm ile özdeşleşen,
günlük Güneş leke ve kromosfer gözlemlerini uzun süreli devam ettirmek olmuştur. Sadece tadilat–bakım–
onarım çalışmaları süresince gözlemlere ara verilmiştir. Ülkemizdeki çağdaş astronomi çalışmaları için bir
başlangıç noktası olan İ.Ü. Gözlemevi’nin kubbesi ve Güneş Gözlem Düzenekleri; bakım/onarım ve yenileme
çalışmalarının yıllar boyu ihmal edilmesi sonucu hem çalışamaz hale gelmiş, hem de zamanla çağdaş gözlem
teknolojilerinin gerisinde kalmıştır. Bölümümüz için büyük önem taşıyan İstanbul Üniversitesi Gözlemevi
Kubbe/Teleskop Bakım ve Onarımı ve Kromosfer Gözlem Düzeneğinin Yenilenmesi Çalışması; İ.Ü. Bilimsel
Araştırma Projeleri Birimi’nce kabul edilen 1230 proje nolu bir Güdümlü Proje desteği ile başlamıştır. Bu
kapsamda bakım–onarım ve yenileme işleri; İ.Ü. Gözlemevi’nin tarihinde, kuruluşundan buyana gerçekleşen en
önemli girişimdir. Ayrıca, İstanbul Üniversitesi Güneş Gözlemlerinin Sayısallaştırılması ve İnternet ortamına
aktarılması işi de başarıyla gerçekleştirilmiştir.
(http://www.istanbul.edu.tr/fen/astronomy/gunesgozlemaylik.php).
Kısaca söz edilen bu Güneş gözlemlerini iyileştirme çabaları çerçevesinde, uzun bir süre yapılamayan Güneş
kromosfer gözlemlerini sayısal olarak yeniden başlatmak da tasarlanmıştır.
⌦ 1933’den Bugüne Tüm Mezunlar
Bölüm, ilk mezunlarını Ekim 1939 yılında 3 öğrenci olarak vermiştir: Bu öğrenciler; 725 numaralı Mihman
Sertoğlu, 752 numaralı Hüseyin Ayaz ve 798 numaralı Mahmut Fehmi Tanrıkulu’dur. Toplam sonuçlar
aşağıdadır:
Kuruluşundan bugüne kadar toplam mezun sayısı: 1109 (631 Erkek ve 478 Bayan).
Yılda ortalama mezun sayısı: 19 (Erkeklerde 10, Bayanlarda 9)
Aşağıdaki şekiller, yıllara göre toplam mezun sayısını (solda) ve Bay (mavi içi dolu daire)–Bayan (kırmızı içi
boş daire) mezun astronom sayılarını (sağda) göstermektedir. Ortalamaları da uygun çizgileriyle belirtildi.
Bölümümüzle ilgili ayrıntılı bilgiler, İ.Ü. Rektörlüğü Bilimsel Araştırma Projeleri kapsamında,
1588/30042001 numaralı proje olan ve Aralık 2002’de kitap haline getirilen, “Kuruluşundan Günümüze
İstanbul Üniversitesi Fen Fakültesi Astronomi ve Uzay Bilimleri Bölümü 1933–2000” isimli çalışmamızda
sunulmuştur.
Adı
geçen
kaynağa
web
sayfamızdaki
“tarihçe”
kısmından
ulaşılabilinir
(http://www.istanbul.edu.tr/fen/astronomy/tanitim/tarihce/kurgunastro.pdf).
ÖN BİLGİLER
Kaynakça: The Astronomical Almanac 2009
2009 YILINDA İLERİ SAAT UYGULAMA TARİHLERİ
Kuzey kürede yer alan yerleşimlerde gün ışığından daha fazla yararlanmak amacıyla 2009 yılında olası
“yaz saati” ya da “ileri saat” uygulamasına 29 Mart Pazar günü saatlerin 1 saat ileri alınmasıyla
başlayacak, 7 ay sürecek ve 25 Ekim Pazar günü saatlerin tekrar 1 saat geriye alınmasıyla da sona erecek.
2009 YILINDA GÜNEŞ’İN ÖZEL KONUMLARI
Güneş’in Yer’e en yakın olacağı tarih : 4 Ocak akşam saat 17’dir.
Güneş’in İlkbahar noktasında olacağı tarih: 20 Mart öğle saat 13:44’tür.
Güneş, bu tarihte gece ve gündüz sürelerinin yaklaşık eşitlendiği (fark 8 dakika) ve İlkbahar Gündönümü
ismi ile anılan (ya da teknik ismi ile alfa) sanal noktada yer alır. Bu sanal nokta 20 Mart Cuma öğle saat
13:44’de Güneş’in bulunacağı yerdir, sanal noktanın gerçek yeri bu yıl ülkemizden görülebilecek. Gök
mekaniği meraklıları için, belirtilen tarih ve saatte bu özel noktanın uzaydaki yerini kestirmek ilginç
olacaktır... Bu tarihten itibaren geceler kısalmaya ve gündüzler uzamaya devam edecek. Bu yüzden 20
Mart’ı izleyen günlerde gün ışığından daha fazla yararlanılabilinir.
Güneş’in Yaz başlangıcında olacağı tarih: 21 Haziran saat 08:46’dır.
21 Haziran yıl içerisinde gece süresinin en kısa (8 saat 52 dakika) ve günün en uzun (15 saat 8 dakika)
olduğu tarihtir. Bu tarihten itibaren geceler artık uzamaya ve günler kısalmaya başlayacaktır.
Güneş’in Yer’e en uzak olacağı tarih : 4 Temmuz sabah saat 05’dir.
Güneş’in Sonbahar noktasında olacağı tarih: 23 Eylül gece saat 00:19’dur.
Güneş, bu tarihte gece ve gündüz sürelerinin yaklaşık eşitlendiği (fark 7 dakika) ve Sonbahar Gündönümü
ismi ile anılan (ya da teknik ismi ile omega) sanal noktada yer alır. Bu tarihten itibaren geceler uzamaya
ve gündüzler kısalmaya başlayacaktır.
Güneş’in Kış başlangıcında olacağı tarih: 21 Aralık saat 19:47’dir.
21 Aralık yıl içerisinde gece süresinin en fazla (14 saat: 47 dakika) ve günün en kısaya (9 saat 13 dakika)
ulaşacağı tarihtir. Bu tarihten itibaren geceler kısalmaya ve günler de uzamaya başlayacaktır.
2009 YILI İÇİN ASTRONOMİ ÇİZELGELERİ
Kaynakça: The Astronomical Almanac 2009
AY EVRELERİ
AY–YER UZAKLIĞI
PARLAK GEZEGENLERİN GÜNEŞ’TEN AÇISAL UZAKLIKLARI VE PARLAKLIKLARI
(D: Doğu taraftan, B: Batı taraftan, Uzaklık: yay derecesi biriminde, Par.: kadir olarak parlaklık)
KÜÇÜK GEZEGENLERİN KONUMLARI
KÜÇÜK GEZEGENLERİN PARLAKLIKLARI
AÇIKLAMA
2009 yılı gökyüzü rehberinde aşağıdaki kısaltmalar kullanılmıştır.
Göktaşı gözlemleri çizelgeleri için:
Yön: K:Kuzey; G:Güney; D:Doğu; B:Batı, KD:Kuzeydoğu, KB:Kuzeybatı, GD:Güneydoğu, GB:Güneybatı,
KKB: Kuzey Kuzeybatı, KKD:Kuzey Kuzeydoğu, DKD:Doğu Kuzeydoğu,
DGD:Doğu Güneydoğu, GGD:Güney Güneydoğu yönlerini göstermektedir.
h: Ufuktan itibaren yüksekliktir.
r: Göktaşı parlaklığının bir ölçüsüdür. r = 2.0 – 2.5 arasındaki değerler ortalamadan parlak; 3.0’ün üstünde
olanlar ise ortalamadan daha sönüktür.
V: Göktaşlarının atmosferik hızlarıdır. 11 km/sn (yavaş); 40 km/sn (orta); 72 km/sn (hızlı) arasında değerler
alır.
SMS: Saatteki Göktaşı sayısını gösterir; açık bir havada ideal bir gözlemcinin gözleyebileceği Göktaşı sayısıdır.
Gökyüzü haritalarında, 3. kadirden ve daha parlak yıldızlar gösterilmiştir.
OCAK AYINDA GÖKYÜZÜ
Ay’ın Evreleri:
Ocak Ayı günlüğü
gün saat
1
22 Satürn kavuşumda (Yer–Güneş–Satürn)
2
19 Uranüs Ay’ın 5º güneyinde
4
14 İLK DÖRDÜN
4
16 Merkür–Güneş açıklığı en büyük. Doğu (19º)
4
17 Yer Güneş’e en yakın (147 milyon km)
10
13 Ay Yer’e en yakın (357 515 km)
11
05 DOLUNAY
11
09 Merkür üst kavuşumda (Yer–Merkür–Güneş)
14
23 Venüs–Güneş açıklığı en büyük. Doğu (47º)
17
20 Ceres üst kavuşumda (Yer–Güneş–Ceres)
18
05 SON DÖRDÜN
18
24 Juno Güneş’e en yakın
20
18 Merkür Güneş’e yakın
23
18 Venüs Uranüs’ün 1.4º derece kuzeyinde
24
02 Ay Yer’e en uzak (406 110 km)
24
08 Jüpiter Güneş’e en yakın
26
10 YENİ AY ve halkalı Güneş tutulması
Göktaşı Gözlemleri:
İsim
Quadrantidler
Aktivite
Aralığı
1–5 Ocak
Maksimum
Tarih
3 Ocak
Yön
KD
h
(°)
+49
V
r
(km/s)
41 2.1
SMS
120
Tutulmalar
⌦ 26 Ocak’ta Halkalı Güneş Tutulması
Tutulma evreleri ve saatleri (h:m:s):
Tutulma başlangıcı
Gölge konisinin kuzey kenarından tutulma başlangıcı
Merkezi tutulma başlangıcı
Gölge konisinin güney kenarından tutulma başlangıcı
Tutulma ortası
Gölge konisinin güney kenarından tutulma sonu
Merkezi tutulma sonu
Gölge konisinin kuzey kenarından tutulma sonu
Tutulma bitişi
06:56:36
08:04:30
08:05:48
08:07:12
09:46:24
11:50:12
11:51:36
11:52:54
13:00:42
Görüleceği yerler: Güney Atlantik Okyanusu, Afrika’nın güneyi, Antartika’nın bir kısmı, Hindistan’ın
güneydoğusu, Asya’nın güneydoğusu, Tazmanya hariç Endonezya ve Avustralya.
Ayrıca, tutulmanın Yerküre haritası üzerindeki durumu şekilde verildi. Ayrıntılı bilgilendirme ve animasyon
için http://www.eclipse.org.uk/eclipse/0132009 adresine bakılabilir.
Resim. 26 Ocak Halkalı Güneş Tutulmasının Yerküre haritası üzerindeki durumu.
Gökyüzü Haritası:
Harita, 15 Ocak 2009 saat 21:00’a göre hazırlanmıştır.
ŞUBAT AYINDA GÖKYÜZÜ
Ay’ın Evreleri:
Şubat Ayı günlüğü
gün saat
1
04 Merkür üst kavuşumda (Yer–Güneş–Merkür)
3
01 İLK DÖRDÜN
7
22 Ay Yer’e en yakın (361 490 km)
9
17 DOLUNAY ve Ay tutulması
11 22 Satürn Ay’ın 6º kuzeyinde
12 15 Neptün Güneş’e en yakın
13 23 Merkür–Güneş açıklığı en büyük. Batı (26º)
16 24 SON DÖRDÜN
19 17 Venüs en parlak konumda
19 19 Ay Yer’e en uzak (405 080 km)
25 04 YENİ AY
25 16 Ceres Güneş’e en uzak
Ülkemizden de Görülebilecek Gezegenlerin Özel Konumları:
⌦ Ay–Antares yakın görünümde
18 Şubat gece saat 04:00’dan itibaren Güneş doğuncaya kadar sondördün evredeki Ay, Akrep takım yıldızının
en parlak yıldızı Antares (1.1 kadir) ile yakın konumda görülecek. İkili güneydoğuda ufuktan 11 derece
yüksekte yer alacak.
⌦ Hilal–Mars–Jüpiter–Merkür yakın konumda
23 Şubat sabah saat 06:45’de çok kısa süreliğine çok ince Hilal–Mars–Jüpiter–Merkür yakın konumda
görülecek. Dörtlü Oğlak takım yıldızında güneydoğu tarafta ufuktan 8 derece yüksekte yer alacak. Mars 1.2,
Jüpiter –2 ve Merkür de –0.1 kadir parlaklıklarında olacak.
⌦ Hilal–Venüs yakın görünümde27 Şubat akşam saat 19’dan itibaren bir saat süreliğine ince Hilal–Venüs
yakın konumda görülecek. İkili Balıklar takım yıldızında batı tarafta ufuktan 22 derece yüksekte yer alacak.
Venüs –4.8 kadir parlaklığında olacak.
Tutulmalar
⌦ 9 Şubat’ta Ay’ın Yarı Gölge tutulması: Ay sönük görünür
Tutulma evreleri ve saatleri (h:m:s):
Ay yarıgölge konisine giriyor (P1) 14:36:48
Tutulma ortası (MID)
16:38:12
Ay yarıgölge konisinden ayrılıyor (P4)
18:39:36
Ayrıca, tutulmanın evreleri ve Yerküre haritası üzerindeki durumu iki resimde verildi.
Resimler. 9 Şubat 2009 Ay’ın Yarı Gölge Tutulmasının Yerküre haritası üzerindeki durumu
Gökyüzü Haritası:
Harita, 15 Şubat 2009, saat 21:00’ye göre hazırlanmıştır.
MART AYINDA GÖKYÜZÜ
Ay’ın Evreleri:
Mart Ayı günlüğü
gün saat
4
10 İLK DÖRDÜN
5
03 Venüs kavuşumda (Yer–Venüs–Güneş)
7
17 Ay Yer’e en yakın (367 015 km)
8
22 Satürn Güneş’e en uzak
11
05 Satürn Ay’ın 6° kuzeyinde
11
05 DOLUNAY
13
03 Uranüs Güneş’e en yakın
18
20 SON DÖRDÜN
19
15 Ay Yer’e en uzak (404 280 km)
20
14 Güneş ilkbahar noktasında (gece süresi gündüze eşit)
26
19 YENİ AY
27
22 Venüs Güneş’e yakın
Ülkemizden de Görülebilecek Gezegenlerin Özel Konumları:
⌦ Ay–Antares yakın görünümde
17 Mart gece saat 01:30’dan itibaren Güneş doğuncaya kadar sondördün evredeki Ay, Akrep takım yıldızının en
parlak yıldızı Antares (1.1 kadir) ile yakın konumda görülecek. İkili güneydoğuda ufuktan 9 derece yüksekte yer
alacak. Özellikle Güneş doğmaya yakın anlarda Ay, Antares’i örtmeye yakın konumda olacak.
Gökyüzü Haritası:
Harita, 15 Mart 2009, saat 21:00’ye göre hazırlanmıştır.
NİSAN AYINDA GÖKYÜZÜ
Ay’ın Evreleri:
Nisan Ayı günlüğü
gün saat
2
05 Ay Yer’e en yakın (370 215 km)
2
18 İLK DÖRDÜN
9
18 DOLUNAY
15
11 Venüs kavuşumda (Yer–Güneş–Venüs)
16
12 Ay Yer’e en uzak (404 230 km)
17
17 SON DÖRDÜN
17
18 Ceres üst kavuşumda (Yer–Güneş–Ceres)
25
06 YENİ AY
26
11 Merkür–Güneş açıklığı en büyük. Doğu (20º)
26
19 Merkür Ay’ın 1.9° güneyinde
28
09 Ay Yer’e en yakın (366 040 km)
• Ülkemizden de Görülebilecek Gezegenlerin Özel Konumları:
⌦ Hilal–Uranüs–Venüs–Mars yakın konumda
22 Nisan sabah saat 05’de kısa süreliğine çok ince Hilal–Uranüs–Venüs–Mars yakın konumda görülecek. Dörtlü
Balıklar takım yıldızında doğu tarafta ufuktan 16 derece yüksekte yer alacak. Mars 1.2, Venüs –4.7 ve Uranüs
de 5.9 kadir parlaklıklarında olacak.
Gökyüzü Haritası:
Harita, 15 Nisan 2009 saat 21:00’ye göre hazırlanmıştır.
MAYIS AYINDA GÖKYÜZÜ
Ay’ın Evreleri:
Mayıs Ayı günlüğü
gün saat
1
24 İLK DÖRDÜN
2
18 Venüs en parlak konumda
7
19 Merkür üst kavuşumda (Yer–Güneş–Merkür)
9
07 DOLUNAY
10
24 Ay’ın 0.6º güneyindeki Antares Ay tarafından örtülecek
14
06 Ay Yer’e en uzak (404 915 km)
17
10 SON DÖRDÜN
17
22 Satürn kavuşumda (Yer–Güneş–Satürn)
18
13 Merkür Güneş’e yakın
24
15 YENİ AY
26
07 Ay Yer’e en yakın (361 155 km)
29
14 Neptün kavuşumda (Yer–Güneş–Neptün)
30
19 Merkür alt kavuşumda (Yer–Merkür–Güneş)
31
06 İLK DÖRDÜN
31
20 Satürn Ay’ın 6º kuzeyinde
Ülkemizden de Görülebilecek Gezegenlerin Özel Konumları:
⌦ Neptün–Jüpiter yakın konumda
9 Mayıs–4 Ağustos arası 3 ay kadar süreliğine gece yarısından sonra yaklaşık 02:30–04:30 saatleri arasında
Neptün–Jüpiter yakın konumda görülecek. İkili doğuda ufuktan 9 derece yüksekte Oğlak takım yıldızında yer
alacak.
⌦ Ay Antares’i örtecek
10 Mayıs gece saat 22’den itibaren ertesi gün saat 04’e kadar dolunay evredeki Ay, Akrep takım yıldızının
en parlak yıldızı Antares (1.1 kadir) ile yakın konumda görülecek. İkili güneydoğuda ufuktan 9 derece
yüksekte yer alacak. Özellikle gece yarısı saat 24’de Ay, Antares’i örtecek.
Görüleceği yerler: Kuzeydoğu Afrika, güneydoğu Avrupa, Orta Doğu, Arabistan, Hindistan, güney Çin,
güneydoğu Asya, kuzey Filipinler.
Göktaşı Gözlemleri:
İsim
eta–Aquaridler
Aktivite
Aralığı
19 Nis–28 May
Maksimum
Tarih
06 May
Yön
GB
Gökyüzü Haritası:
Harita, 15 Mayıs 2009 saat 22:00’ye göre hazırlanmıştır.
h
(°)
+19
V
(km/s)
r
SMS
66
2.7
85
HAZİRAN AYINDA GÖKYÜZÜ
Ay’ın Evreleri:
Haziran
gün saat
5
24
7
21
10
19
13
15
15
23
16
01
16
02
21
09
22
15
22
23
23
14
29
14
Ayı günlüğü
Venüs–Güneş açıklığı en büyük. Batı (46º)
DOLUNAY
Ay Yer’e en uzak (405 775 km)
Merkür–Güneş açıklığı en büyük. Batı (23º)
Jüpiter kavuşumda (Yer–Güneş–Jüpiter)
SON DÖRDÜN
Ay’ın 0.4º kuzeyindeki Juno Ay tarafından örtülecek
Yaz başlangıcı (gece en kısa gündüz en uzun)
Vesta Güneş’e en yakın
YENİ AY
Ay Yer’e en yakın (358 020 km)
İLK DÖRDÜN
Ülkemizden de Görülebilecek Gezegenlerin Özel Konumları:
⌦ Ay–Antares yakın konumda
6 Haziran gece saat 22’den itibaren gece yarısından sonra saat 03’e kadar dolunay evredeki Ay, Akrep takım
yıldızının en parlak yıldızı Antares (1.1 kadir) ile yakın konumda görülecek. İkili güney tarafta ufuktan 20
derece yüksekte yer alacak. Özellikle saat 03’de Ay, Antares’e daha yakın konumda olacak.
⌦ Ay–Uranüs–Juno yakın konumda
16 Haziran gece saat 01’den itibaren Güneş doğuncaya kadar son dördün evredeki Ay–Uranüs–Juno yakın
konumda görülecek. Üçlü Balıklar takım yıldızında doğuda ufuktan 11 derece yüksekte yer alacak. Uranüs 5.8
ve küçük gezegen Juno da 9.9 kadir parlaklığında olacak.
Gökyüzü Haritası:
Harita, 15 Haziran 2009, saat 22:00’ye göre hazırlanmıştır.
TEMMUZ AYINDA GÖKYÜZÜ
Ay’ın Evreleri:
Temmuz Ayı günlüğü:
gün saat
1
18 Uranüs kavuşumda (Yer–Güneş–Uranüs)
4
05 Güneş Yer’e en uzak (152 milyon km)
7
12 DOLUNAY ve Ay tutulması
8
01 Ay Yer’e en uzak (406 230 km)
11
01 Jüpiter Ay’ın 4° güneyinde
11
01 Neptün Ay’ın 3° güneyinde
13
22 Jüpiter Neptün’ün 0.6° güneyinde
14
05 Merkür Güneş’in tam arkasında
15
13 SON DÖRDÜN
21
23 Ay Yer’e en yakın (357 480 km)
22
06 YENİ AY ve tam Güneş tutulması
29
01 İLK DÖRDÜN
31
19 Ay’ın 0.5º güneyindeki Antares Ay tarafından örtülecek
Ülkemizden de Görülebilecek Gezegenlerin Özel Konumları:
⌦ Ay–Antares yakın konumda
4 Temmuz akşam Güneş battıktan hemen sonra saat 20’den itibaren gece yarısından sonra saat 01’e kadar
dolunaya yakın evredeki Ay, Akrep takım yıldızının en parlak yıldızı Antares (1.1 kadir) ile yakın konumda
görülecek. İkili güney tarafta ufuktan 16 derece yüksekte yer alacak.
⌦ Ay Antares’i örtecek
31 Temmuz akşam Güneş battıktan hemen sonra saat 19:30’dan itibaren gece saat 23’e kadar şişkinay evredeki
Ay, Akrep takım yıldızının en parlak yıldızı Antares (1.1 kadir) ile yakın konumda görülecek. İkili güneyde
ufuktan 21 derece yüksekte yer alacak. Özellikle 31 Temmuz akşam saat 19’da Antares Ay tarafından örtülecek.
Güneş’in kısa süre sonra batışı ile örtülmenin çıkış evresi görülebilecek.
Görüleceği yerler: Kuzeydoğu Afrika, güneydoğu Avrupa, Orta Doğu, Arabistan, Hindistan, güney Çin,
güneydoğu Asya, kuzey Filipinler.
Tutulmalar
⌦ 7 Temmuz’da Ay’ın Yarı Gölge tutulması: Ay sönük görünür
Tutulma evreleri ve saatleri (h:m:s):
Ay yarıgölge konisine giriyor (P1)
10:32:48
Tutulma ortası (MID)
11:38:36
Ay yarıgölge konisinden ayrılıyor (P4) 12:44:24
Tutulma bitişi
13:00:42
Ayrıca, tutulmanın Yerküre haritası üzerindeki durumu iki şekilde verildi.
Resim. 7 Temmuz Ay’ın Yarı Gölge Tutulmasının evreleri ve Yerküre haritası üzerindeki durumu.
Tutulmalar
⌦ 22 Temmuz’da Tam Güneş Tutulması
Tutulma evreleri ve saatleri (h:m:s):
Tutulma başlangıcı
02:58:18
Gölge konisinin güney kenarından tutulma başlangıcı
03:52:30
Merkezi tutulma başlangıcı
03:52:48
Gölge konisinin kuzey kenarından tutulma başlangıcı
03:53:12
Tutulma ortası
05:33:00
Gölge konisinin kuzey kenarından tutulma sonu
07:17:24
Merkezi tutulma sonu
07:17:48
Gölge konisinin güney kenarından tutulma sonu 07:18:06
Tutulma bitişi
05:12:24
Görüleceği yerler: Hindistan, Asya’nın güneyi ve doğusu, Japonya, Endonezya’nın kuzeyi, Filipinler ve
Pasifik Okyanusu’nun batısı ve ortası.
Ayrıca, tutulmanın Yerküre haritası üzerindeki durumu resimde verildi. Ayrıntılı bilgilendirme ve animasyon
için http://www.eclipse.org.uk/eclipse/0412009 adresine bakılabilir.
Resim. 22 Temmuz Tam Güneş Tutulmasının Yerküre haritası üzerindeki durumu.
Gökyüzü Haritası:
Harita, 15 Temmuz 2009, saat 22:00’ye göre hazırlanmıştır.
AĞUSTOS AYINDA GÖKYÜZÜ
Ay’ın Evreleri:
Ağustos Ayı günlüğü
gün saat
4
04 Ay Yer’e en uzak (406 030 km)
6
04 DOLYUNAY ve Ay tutulması
7
01 Jüpiter Ay’ın 3° güneyinde
7
05 Neptün Ay’ın 3° güneyinde
13
22 SON DÖRDÜN
14
20 Jüpiter Güneş’e en uzak
15
21 Juno üst kavuşumda (Yer–Güneş–Juno)
17
24 Neptün Güneş’e en uzak
19
08 Ay Yer’e en yakın (359 640 km)
20
13 YENİ AY
24
18 Merkür–Güneş açıklığı en büyük. Doğu (27º)
27
15 İLK DÖRDÜN
31
14 Ay Yer’e en uzak (405 260 km)
Ülkemizden de Görülebilecek Gezegenlerin Özel Konumları:
⌦ Ay–Vesta yakın konumda
18 Ağustos sabah saat 04’den itibaren Güneş doğuncaya kadar çok ince hilal evredeki Ay–Vesta yakın konumda
görülecek. İkili İkizler takım yıldızında doğu tarafda ufuktan 14 derece yüksekte yer alacak. Küçük gezegen
Vesta 8.4 kadir parlaklığında olacak. Özellikle Güneş doğmaya yakın saatlerde Ay, Vesta’ya daha yakın
konumda olacak.
⌦ Ay–Antares bir arada
27 Ağustos akşam Güneş battıktan hemen sonra saat 19:30’dan itibaren gece saat 22’ye kadar sondördün
evredeki Ay, Akrep takım yıldızının en parlak yıldızı Antares (1.1 kadir)] ile yakın konumda görülecek. İkili
güneyde ufuktan 21 derece yüksekte yer alacak.
⌦ Uranüs–Juno yakın konumda
28 Ağustos–22 Eylül arası 1 ay kadar süreliğine akşamdan sabaha kadar Uranüs–Juno yakın konumda
görülecek. İkili gece saat 01 itibariyle güneyde ufuktan 46 derece yüksekte Balıklar takım yıldızında yer alacak.
Parlaklıkları sırasıyla 5.7 ve 8.2 kadir.
Tutulmalar
⌦ 6 Ağustos’ta Ay’ın Yarı Gölge tutulması: Ay sönük görünür
Tutulma evreleri ve saatleri (h:m:s):
Ay yarıgölge konisine giriyor (P1)
02:01:00
Tutulma ortası (MID)
03:39:12
Ay yarıgölge konisinden ayrılıyor (P4)
05:17:24
Ayrıca, tutulmanın evreleri ve Yerküre haritası üzerindeki durumu iki resimde verildi.
Resim. 6 Ağustos 2009’da Ay’ın Yarı Gölge Tutulmasının Yerküre haritası üzerindeki durumu.
Göktaşı Gözlemleri:
İsim
Perseidler
Aktivite
Aralığı
17 Tem–24 Ağu
Maksimum
Tarih
Yön
12 Ağu
Gökyüzü Haritası:
Harita, 15 Ağustos 2009, saat 22:00’ye göre hazırlanmıştır.
h
(°)
KD +77
V
r
(km/s)
59
2.6
SMS
100
EYLÜL AYINDA GÖKYÜZÜ
Ay’ın Evreleri:
Eylül Ayı günlüğü
gün saat
2
24 Jüpiter Ay’ın 3° güneyinde
4
19 DOLUNAY
6
23 Merkür alt kavuşumda (Yer–Merkür–Güneş)
6
24 Uranüs Ay’ın 3° güneyinde
12
05 SON DÖRDÜN
13
03 Pallas Güneş’e en yakın
16
11 Ay Yer’e en yakın (364 055 km)
17
13 Uranüs Güneş’e en uzak
17
21 Satürn Güneş’e en yakın
18
22 YENİ AY
20
13 Merkür Güneş’e yakın
21
10 Juno Güneş’e en uzak
22
24 Güneş sonbahar noktasında (gece süresi gündüze eşit)
26
08 İLK DÖRDÜN
28
07 Ay Yer’e en uzak (404 335 km)
28
21 Merkür üst kavuşumda (Yer–Güneş–Merkür)
Gökyüzü Haritası:
Harita, 15 Eylül 2009, saat 21:00’ye göre hazırlanmıştır.
EKİM AYINDA GÖKYÜZÜ
Ay’ın Evreleri
Ekim Ayı günlüğü
gün saat
4
09 DOLUNAY
6
01 Mars Pollux’un 6° güneyinde
6
05 Merkür–Güneş açıklığı en büyük. Batı (18º)
11
12 SON DÖRDÜN
12
04 Ay’ın 1.2º kuzeyindeki Mars Ay tarafından örtülecek
13
12 Jüpiter kavuşumda (Yer–Güneş–Jüpiter)
13
15 Ay Güneş’e yakın (369 065 km)
18
09 YENİ AY
21
18 Antares Ay’ın 1° güneyinde
26
02 Ay Yer’e en uzak (404 160 km)
26
03 İLK DÖRDÜN
27
23 Neptün Ay’ın 3° güneyinde
31
12 Juno üst kavuşumda (Yer–Güneş–Juno)
31
17 Ceres Güneş’e en yakın
Ülkemizden de Görülebilecek Gezegenlerin Özel Konumları:
⌦ Ay Mars'ı örtecek
12 Ekim saat 04’de Mars Ay tarafından örtülecek.
Görüleceği yerler: Güney Afrika ve Antartika arasındaki Güney Hint Okyanusu, Kerguelen
Adaları.
⌦ Ay–Mars yakın konumda
12 Ekim gece saat 01’den itibaren Güneş doğuncaya kadar sondördün evredeki Ay–Mars yakın konumda
görülecek. İkili Yengeç takım yıldızında doğu tarafta ufuktan 49 derece yüksekte yer alacak. Mars 0.7 kadir
parlaklıklarında olacak. Özellikle saat 04’de Ay, Mars’ı örtecek.
Gökyüzü Haritası:
Harita, 15 Ekim 2009, saat 21:00’ye göre hazırlanmıştır.
KASIM AYINDA GÖKYÜZÜ
Ay’ın Evreleri:
Kasım Ayı günlüğü
gün saat
2
21 DOLUNAY
5
10 Merkür Güneş’in tam arkasında
4
21 Neptün kavuşumda (Yer–Güneş–Neptün)
7
09 Ay Yer’e en yakın (368 905 km)
9
18 SON DÖRDÜN
16
21 YENİ AY
22
22 Ay Yer’e en uzak (404 735 km)
24
24 İLK DÖRDÜN
26
20 Uranüs Ay’ın 6° güneyinde
Göktaşı Gözlemleri:
İsim
Leonidler
Aktivite
Aralığı
Maksimum
Tarih
10–23 Kasım
17 Kasım
Yön
h
(°)
GB +56
V
r
(km/s)
71
2.5
SMS
100+
Gökyüzü Haritası:
Harita, 15 Kasım 2009, saat 21:00’e göre hazırlanmıştır.
ARALIK AYINDA GÖKYÜZÜ
Ay’ın Evreleri:
Aralık Ayı günlüğü
gün saat
2
07 Uranüs kavuşumda (Yer–Güneş–Uranüs)
2
10 DOLUNAY
4
16 Ay Yer’e en yakın (363 490 km)
7
05 Mars Ay’ın 6° kuzeyinde
9
02 SON DÖRDÜN
16
14 YENİ AY
18
19 Merkür–Güneş açıklığı en büyük. Doğu (20º)
20
17 Ay Yer’e en uzak (405 730 km)
21
17 Jüpiter Ay’ın 4° güneyinde
21
17 Neptün Ay’ın 4° güneyinde
21
18 Mars kavuşumda (Yer–Güneş–Mars)
21
20 Kış başlangıcı (gece en uzun gündüz en kısa)
24
20 İLK DÖRDÜN
26
11 Merkür alt kavuşumda (Yer–Merkür–Güneş)
31
21 DOLUNAY ve parçalı Ay tutulması
Göktaşı Gözlemleri:
İsim
Aktivite
Aralığı
Geminidler
07–17 Aralık
Maksimum
Tarih
14 Aralık
Yön
h
(°)
B +26
V
km/s
r
SMS
35
2.6
120
Tutulmalar
⌦ 31 Aralık’ta Parçalı Ay tutulması
Tutulma evreleri ve saatleri (h:m:s):
Ay yarıgölge konisine giriyor (P1)
19:15:18
Ay Gölge konisine giriyor (U1)
20:51:36
Tutulma ortası (MID)
21:22:42
Ay gölge konisinden ayrılıyor (U4)
21:53:48
Ay yarıgölge konisinden ayrılıyor (P4) 23:30:06
Görüleceği yerler: Alaska, Avustralya, Endonezya, Asya, Afrika, İngiltere Adalarını da içeren Avrupa ve
Kuzey Kutup bölgeleri.
Ayrıca, tutulmanın evreleri ve Yerküre haritası üzerindeki durumu iki resimde verildi.
Resim. 31 Aralık Parçalı Ay Tutulmasının Yerküre haritası üzerindeki durumu.
Gökyüzü Haritası:
Harita, 15 Aralık 2009, saat 21:00’e göre hazırlanmıştır.
EKLER
TAKIM YILDIZLARIN LATİNCE VE TÜRKÇE İSİMLERİ
LATİNCE
TÜRKÇE
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
15
16
17
18
19
20
21
22
23
24
25
26
27
28
29
30
31
32
33
34
35
36
37
38
39
40
41
42
43
44
45
Andromeda
Pompa
Cennet kuşu
Kova
Kartal
Sunak
Koç
Arabacı
Çoban
Çelikkalem
Zürafa
Yengeç
Avköpekleri
Büyükköpek
Küçükköpek
Oğlak
Karina
Koltuk
Erboğa
Sefe
Balina
Bukalemon
Pergel
Güvercin
Berenisin Saçı
Güneytacı
Kuzeytacı
Karga
Kupa
Güneyhaçı
Kuğu
Yunus
Kılıçbalığı
Ejderha
Tay
Irmak
Ocak
İkizler
Turna
Herkül
Saat
Suyılanı
Küçüksuyılanı
Hintli
Kertenkele
Andromeda
Antlia
Apus
Aquarius
Aquila
Ara
Aries
Auriga
Bootes
Caelum
Camelopardalis
Cancer
Canis Venatici
Canis Major
Canis Minör
Capricornus
Carina
Cassiopeia
Centaurus
Cepheus
Cetus
Chamaeleon
Ciecinus
Columba
Coma Berenices
Corona Austrina
Corona Borealis
Corvus
Crater
Crux
Cygnus
Delphinus
Dorado
Draco
Equuleus
Eridanus
Fornax
Gemini
Grus
Hercules
Horologium
Hydra
Hydrus
İndus
Lacerta
LATİNCE
46
47
48
49
50
51
52
53
54
55
56
57
58
59
60
61
62
63
64
65
66
67
68
69
70
71
72
73
74
75
76
77
78
79
80
81
82
83
84
85
86
87
88
TÜRKÇE
Leo
Aslan
Leo Minor
Küçükaslan
Lepus
Tavşan
Libra
Terazi
Lupus
Kurt
Lynx
Vaşak
Lyra
Çalgı
Mensa
Masa
Microscopium
Mikroskop
Monoceros
Tekboynuz
Musca
Sinek
Norma
Cetvel
Octans
Sekizlik
Ophiuchus
Yılancı
Orion
Avcı
Pavo
Tavus
Pegasus
Kanatlıat
Perseus
Kahraman
Pheonix
Anka
Pictor
Ressam
Pisces
Balıklar
Piscis Austrinus
Güneybalığı
Puppis
Pupa
Pyxis
Kumpas
Reticulum
Ağcık
Sagitta
Okçuk
Sagittarius
Yay
Scorpius
Akrep
Sculptor
Yontar
Scutum
Kalkan
Serpens
Yılan
Sextans
Altılık
Taurus
Boğa
Telescopium
Dürbün
Triangulum
Üçgen
Triangulum Australe Güneyüçgeni
Tucane
Tukan
Ursa Major
Büyükayı
Ursa Minor
Küçükayı
Vela
Yelken
Virgo
Başak
Volans
Uçanbalık
Vulpecula
Tilkicik
Not: Gök küresinde Yer’in Güneş etrafındaki bir yıllık dolanımı boyunca içinden geçtiği 13
adet takım yıldızın (burçların) isimleri koyu olarak gösterilmiştir.
GEZEGENLER NE ZAMAN GÖRÜLÜR?
MERKÜR sadece Güneş doğmadan önce doğuda veya battıktan sonra batıda (yaklaşık alacakaranlığın
başında veya bitiminde) ufka yakın görülebilir. Sabahları görüleceği tarih aralıkları yaklaşık şöyledir:
27 Ocak – 22 Mart
28 Mayıs – 6 Temmuz
28 Eylül – 23 Ekim
Gezegen bu tarih aralıklarının bitiminde en parlaklıktır (en iyi şartlar kuzey enlemlerde Ekim’in ilk yarısında
ve güney enlemler için ise Şubat’ın ilk hafta sonundan itibaren Mart başlangıcı arasında ortaya çıkar).
Akşamları görüleceği tarih aralıkları yaklaşık şöyledir:
1 Ocak – 15 Ocak
9 Nisan – 9 Mayıs
22 Temmuz – 14 Eylül
22 Kasım – 30 Aralık
Gezegen bu tarih aralıklarının başında en parlaklıktır (en iyi şartlar kuzey enlemlerde Nisan’ın ortası ile Mayıs
başı arasında ve güney enlemler için ise Ağustos’un ortası ile Eylül başı arasında ortaya çıkar).
VENÜS Güneş’e en yakın olacağı yılın başından itibaren Mart’ın ikinci yarısına kadar akşamları gökyüzünün
en parlak cismidir. Nisan başında sabahları tekrar ortaya çıkar ve tekrar Güneş’e yakın olacağı Aralık başına
kadar bu görünümünü sürdürür. Venüs 18 Nisan ve 19 Haziran’da Mars ile ve 13 Ekim’de Satürn ile birlikte
olacak. Sabahları görüleceği tarih aralıkları yaklaşık şöyle:
1 Nisan – 1 Aralık
Akşamları görüleceği tarih aralıkları ise yaklaşık şöyledir:
1 Ocak – 24 Mart
MARS Güneş’e en yakın olacağı Şubat’ın başına kadar sabahları gökyüzünde Yay takım yıldızında
görülebilir. Batı tarafından Güneş’ten gittikçe uzaklaşacak. Sırasıyla Oğlak, Kova, Balıklar, Balina’dan sonra
tekrar Balıklar takım yıldızına geçecek. Gece uzun süreliğine görüldüğünde gezegen sırasıyla Koç, Boğa (27
Temmuz’da Aldebaran’ın 5° kuzeyinden geçerek), İkizler (5 Ekim’de Pollux’un 6° güneyinden geçerek),
Yengeç ve Aslan takım yıldızlarına geçer. Mars 26 Ocak ve 1 Mart’ta Merkür ile, 17 Şubat’ta Jüpiter ile ve 18
Nisan ile 19 Haziran tarihlerinde de Venüs ile yakın konumda olacak. Sabahları görüleceği tarih aralıkları
yaklaşık şöyledir:
1 Şubat – 31 Aralık
JÜPİTER Ocak ayının başında akşamları Yay takım yıldızında ve ilk haftası süresince de Oğlak (yıl boyunca
aynı takım yıldızında kalarak)’ta görülebilir. Ocak ikinci haftasında Güneş’e en yakın konuma gelir ve
Şubat’ın başlarında sabahları ortaya çıkar. Batı taraftan Güneş’e olan uzaklığı artar ve Mayıs’ın ortasından
sonra gece uzun süreliğine görülür. 14 Ağustos’ta Güneş’e en uzak konumda olacak ve gece boyunca
görülmesini sürdürecek. Doğu taraftan Güneş’e olan uzaklığı azalacak ve sonra Kasım’ın ortasından itibaren
yıl sonuna kadar sadece akşamları görülebilir. Jüpiter 17 Şubat’ta Mars ile ve 24 Şubat’ta da Merkür ile
birlikte olacak. Sabahları görüleceği tarih aralıkları yaklaşık şöyledir:
7 Şubat – 14 Ağustos
Akşamları görüleceği tarih aralıkları ise yaklaşık şöyledir:
1 Ocak – 11 Ocak
14 Ağustos – 31 Aralık
SATÜRN yılın başlarında gece yarısından önce Aslan (Leo) takım yıldızında (yıl boyunca aynı takım yıldızda
kalarak) en fazla yüksekliğe ulaşacak. 24 Şubat’ta Güneş’ten en uzak konumunda olacak ve gece boyunca
görülebilecektir. Mayıs’ın sonlarından itibaren Ağustos ortasına kadar sadece akşamları görülebilir ve sonra
Güneş’e en yakın konumuna gelir. Eylül’ün ikinci yarısında sabahları tekrar ortaya çıkar ve Aralık ortasından
itibaren de gece artık uzun süreliğine görülebilir. Satürn 11 Temmuz’da Mars ile, 13 Ağustos’ta Venüs ile ve
16 Ağustos’ta Merkür ile birlikte olacaktır. Sabahları görüleceği tarih aralıkları yaklaşık şöyledir:
1 Ocak – 8 Mart
6 Ekim – 31 Aralık
Akşamları görüleceği tarih aralıkları ise yaklaşık şöyledir:
8 Mart – 31 Ağustos
URANÜS yılın başından itibaren Şubat ortasına kadar Kova takım yıldızında akşamları görülecek. Sonra
Nisan başında Güneş’e en yakın konuma gelecek ve sabahları Balıklar takım yıldızında tekrar ortaya çıkacak.
17 Eylül’de Güneş’ten en uzak konumunda olacak. Sonra gittikçe doğu taraftan Güneş’e olan mesafesi
azalacak. Ekim’in başından itibaren bir kez daha Kova takım yıldızına geçecek ve yıl boyunca aynı takım
yıldızında kalacak. Aralık ortasından itibaren de sadece akşamları gökyüzünde görülebilecek.
NEPTÜN yılın başından itibaren akşamları Oğlak takım yıldızında görülecek ve yıl boyunca da aynı takım
yıldızda kalacak. Ocak’ın dördüncü haftasında Güneş’e en yakın konuma gelecek ve sonra Mart başlarında
da artık sabahları görülecek. 17 Ağustos’ta Güneş’ten en uzak konumunda olacak ve Kasım ortasından
itibaren de sadece akşamları görülebilecek.
UYARI:
(1) Jüpiter beraber göründükleri Merkür ile Ocak başında ve Şubat sonunda, Mars ile Şubat ortasında Jüpiter
hep daha parlaktır.
(2) Merkür Mars ile beraber göründükleri Şubat sonundan itibaren Mart başlarına kadar, Satürn ile Ağustos
ortasında ve Ekim’in ikinci haftasında Merkür hep daha parlaktır.
(3) Venüs Mars ile beraber göründükleri Nisan ortasından itibaren Mayıs başına kadar ve Haziran başından
itibaren Temmuz başına kadar, Satürn ile Ekim ortasında Venüs hep en parlaktır.
MEVSİMLERE VE AYLARA GÖRE TAKIMYILDIZLAR
İlkbahar (Mart–Nisan–Mayıs) Boyunca Gökyüzü:
Büyük Ayı (Canis Major), Küçük Ayı (Canis Minör), Ejderha (Draco), Çoban (Bootes), Kuzeytacı (Corona
Borealis), Basak (Virgo), Aslan (Leo), İkizler (Gemini), Yengeç (Cancer)
Yaz (Haziran–Temmuz–Agustos) Boyunca Gökyüzü:
Çalgı (Lyra), Kuğu (Cygnus), Kartal (Aquila), Yay (Sagittarius), Akrep (Scorpius),13. burç olan Yılancı
(Ophiuchus), Terazi (Libra), Oğlak (Capricornus), Yunus (Delphinus),Kuzeytacı (Corona Borealis), Herkül
(Hercules), Ejderha (Draco), Kral (Cepheus), Kraliçe (Cassiopeia)
Sonbahar (Eylül–Ekim–Kasım) Boyunca Gökyüzü:
Kanatlıat (Pegasus), Balıklar (Pisces), Zincirli Prenses (Andromeda), Kraliçe (Cassiopeia),
Kahraman (Perseus), Kral (Cepheus), Kova (Aquarius), Arabacı (Auriga), Boğa(Taurus), Koç (Aries)
Kış (Aralık–Ocak–Şubat) Boyunca Gökyüzü:
Avcı (Orion), Köpekler (Canises), Hyades ve Ülker (Pleiades), İkizler (Gemini), Yengeç (Cancer),Arabacı,
Zürafa (Camelopardalis).
(Koyu olarak gösterilenler burçların isimleridir.)
2009 YILINDA FIRLATILMASI ÖNGÖRÜLEN UYDULAR
15 Ocak 2009, Taurus XL, OCO
Vandenberg Hava Kuvvetleri Üssü, California.
Atmosferik karbondioksit miktarını ölçmek için NASA’nın Orbiting Carbon Observatory uydusunu yörüngeye
oturtulacak.
20/21 Ocak 2009, H–2A, GOSAT
Tanegashima, Japonya
Sera etkisi yaratan gazların takibi için Greenhouse gases Observing Satellite (GOSAT) uydusu yörüngeye
oturtulacak.
4 Şubat 2009, Delta II, NOAA–N Prime
Vandenberg Hava Kuvvetleri Üssü, California.
Amerikan Ulusal Oşinografi ve Atmosfer İdaresi için yörüngeye oturtulacak bir meteoroloji uydusu.
10 Şubat 2009, Soyuz, Progress 32P
Baykonur Uzay Üssü, Kazakistan
Uluslararası Uzay İstasyonu’na Soyuz roketi ile Progress 32P kargosu taşınacak.
4/5 Mart 2009, Delta II, Kepler
Cape Canaveral Hava Kuvvetleri Üssü, Florida.
NASA’nın Güneş Sistemi dışındaki gezegenleri keşfetmek için fırlatacağı Kepler uzay aracı yörüngeye
oturtulacak.
25 Mart 2009, Soyuz, ISS 18S
Baykonur Uzay Üssü, Kazakistan
Uluslararası Uzay İstasyonu’nda mürettebat değişimi için Soyuz uzay aracı fırlatılacak.
İlkbahar 2009, Delta II, GPS 2R–20
Cape Canaveral Hava Kuvvetleri Üssü, Florida.
Amerikan Hava Kuvvetleri için NAVSTAR GPS uydusu yörüngeye oturtulacak.
6 Nisan 2009, Delta IV, GOES O
Cape Canaveral Hava Kuvvetleri Üssü, Florida.
Çevre ve meteoroloji uydusu GOES O Delta IV roketi ile yörüngeye oturtulacak.
22 Nisan 2009, Soyuz, Progress 33P
Baykonur Uzay Üssü, Kazakistan
Uluslararası Uzay İstasyonu’na Soyuz roketi ile Progress 33P kargosu taşınacak.
12 Mayıs 2009, Atlantis, Hubble Uzay Teleskopu Servis Görevi
Kennedy Uzay Üssü, Florida.
Daha önce 5 defa ertelenen görevde Hubble Uzay Teleskopu son kez bakıma alınacak ve üzerindeki kameralar
değişecek. Atlantis uzay mekiği ile uçuş gerçekleşecek.
15 Mayıs 2009, Endeavour, ISS 2J/A
Kennedy Uzay Üssü, Florida.
STS–127 numaralı mekik uçuşu ile Uluslararası Uzay İstasyonundaki Japon bilimsel deneyler laboratuarı için
bazı parçalar istasyona taşınacak.
25 Mayıs 2009, Soyuz, ISS 19S
Baykonur Uzay Üssü, Kazakistan; Uluslararası Uzay İstasyonu’na ek mürettebat taşıyacak olan Soyuz uzay
aracı 6 gün süre ile istasyona bağlı olarak kalacak.
24 Haziran 2009, Soyuz, Progress 34P
Baykonur Uzay Üssü, Kazakistan
Uluslararası Uzay İstasyonu’na Soyuz roketi ile Progress 34P kargosu taşınacak.
30 Temmuz 2009, Atlantis, ISS 17A
Kennedy Uzay Üssü, Florida.
STS–128 numaralı mekik uçuşu ile uzay istasyonuna gerekli malzemeler taşınacak.
2009 YILINDA GÖZLENEBİLECEK BAZI İRİDYUM UYDULARI
Yukarıdaki tabloda 2009 yılının her ayı için İstanbul’daki bir gözlemci tarafından gözlenebilecek İridyum
uydularının listesi verilmistir. 1. sütunda tarih, 2. sütunda saat, 3. sütunda yükseklik (ufuktan itibaren ölçülen
dikey açısal yükseklik), 4. sütunda azimut (gözlemcinin kuzeyinden doğuya doğru ufuk üzerinde ölçülen açısal
uzaklık) ve yön, 5. sütunda uydunun ulaştığı maksimum parlaklık ve 6. sütunda ise uyduların isimleri
verilmistir. Daha fazla iridyum uydusunun gözlenebilirlik durumlarını öğrenmek için http://www.heavens–
above.com adresi ziyaret edilebilir.
2009 YILINDA PERİHELDEN GEÇECEK KUYRUKLUYILDIZLAR
2009 yılında perihel (yörüngelerinin Güneş’e en yakın bulunduğu nokta) geçişi yapacak olan periyodik
kuyruklu yıldızlardan bazılarının adları ve perihel geçiş tarihleri aşağıda listelenmektedir. Daha ayrıntılı bilgi
için; http://www.ast.cam.ac.uk/~jds/ adresi ziyaret edilebilir.
2008 Büyük onarım sonrası İÜ Gözlemevi kubbesinin görüntüsü.Ön sayfadaki resim
onarımdan önceki görüntüsüdür.