elektrik elektronik teknolojisi iletişim teknolojileri

T.C.
MİLLÎ EĞİTİM BAKANLIĞI
MEGEP
(MESLEKİ EĞİTİM VE ÖĞRETİM SİSTEMİNİN
GÜÇLENDİRİLMESİ PROJESİ)
ELEKTRİK ELEKTRONİK TEKNOLOJİSİ
İLETİŞİM TEKNOLOJİLERİ
ANKARA 2007
Milli Eğitim Bakanlığı tarafından geliştirilen modüller;
•
Talim ve Terbiye Kurulu Başkanlığının 02.06.2006 tarih ve 269 sayılı Kararı
ile onaylanan, Mesleki ve Teknik Eğitim Okul ve Kurumlarında kademeli
olarak yaygınlaştırılan 42 alan ve 192 dala ait çerçeve öğretim programlarında
amaçlanan mesleki yeterlikleri kazandırmaya yönelik geliştirilmiş öğretim
materyalleridir (Ders Notlarıdır).
•
Modüller, bireylere mesleki yeterlik kazandırmak ve bireysel öğrenmeye
rehberlik etmek amacıyla öğrenme materyali olarak hazırlanmış, denenmek
ve geliştirilmek üzere Mesleki ve Teknik Eğitim Okul ve Kurumlarında
uygulanmaya başlanmıştır.
•
Modüller teknolojik gelişmelere paralel olarak, amaçlanan yeterliği
kazandırmak koşulu ile eğitim öğretim sırasında geliştirilebilir ve yapılması
önerilen değişiklikler Bakanlıkta ilgili birime bildirilir.
•
Örgün ve yaygın eğitim kurumları, işletmeler ve kendi kendine mesleki
yeterlik kazanmak isteyen bireyler modüllere internet üzerinden
ulaşılabilirler.
•
Basılmış modüller, eğitim kurumlarında öğrencilere ücretsiz olarak dağıtılır.
•
Modüller hiçbir şekilde ticari amaçla kullanılamaz ve ücret karşılığında
satılamaz.
İÇİNDEKİLER
AÇIKLAMALAR ............................................................................................................... ii
GİRİŞ ..................................................................................................................................1
ÖĞRENME FAALİYETİ–1.................................................................................................3
1. VERİ HABERLEŞME TEKNİKLERİ .............................................................................3
1.1. Veri Haberleşmesi .....................................................................................................4
1.1.1. ISDN Sistemler...................................................................................................4
1.1.2. xDSL Sistemler ..................................................................................................7
1.1.3. HDSLYüksek Hızlı Sayısal Abone Hat Sistemi...................................................8
1.1.4. ADSL (Asymmetric-Veri-Rate Digital Subscriber Line)....................................12
1.1.5. VDSL Very-High Veri-Rate Digital Subscriber Line) .......................................13
1.2. Hücresel Telefon Sistemleri (AMPS, GSM, CDMA) ...............................................14
1.3. Baz İstasyonu Antenleri ve Montaj Elemanları.........................................................19
1.4. GPRS ve 3. Nesil Görüntülü Telefon Sistemleri.......................................................20
1.4.1. GPRS ...............................................................................................................20
1.4.2. Üçüncü Nesil Cep Telefonları ...........................................................................22
UYGULAMA FAALİYETİ ...........................................................................................23
ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME..................................................................................24
PERFORMANS DEĞERLENDİRME ...........................................................................26
ÖĞRENME FAALİYETİ–2...............................................................................................27
2. FİBER OPTİK HABERLEŞME.....................................................................................27
2.1. Fiber Optik Haberleşme Sisteminin Temel Elemanları ve Işık Kanunları..................27
2.1.1. Temel Kavramlar ..............................................................................................27
2.2. Fiber optik Kablo İçinde Işığın Yayılması ve F/O Kablonun Çalışması ....................37
2.2.1. Fiber Optik Kablonun Yapısı ............................................................................38
2.2.2. Fiberoptik Kablonun Geleneksel (Bakır) Kablolara Olan Üstünlükleri...............40
2.2.3. Fiber optik Kablonun Kullanılma Alanları.........................................................41
2.2.4. Fiber optik Kabloların Sınıflandırılması ............................................................41
2.3. Fiber Optik Kabloyu Oluşturan 3 Katmanın (Nüvecore, Clad-Yelek, Jacket-Kaplama)
İncelenmesi ....................................................................................................................44
2.4. Fiber Bağlantıları ve Veri Aktarımı..........................................................................45
UYGULAMA FAALİYETİ ...........................................................................................46
ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME..................................................................................47
PERFORMANS DEĞERLENDİRME ...........................................................................50
MODÜL DEĞERLENDİRME...........................................................................................51
CEVAP ANAHTARLARI .................................................................................................53
KAYNAKLAR ..................................................................................................................54
i
AÇIKLAMALAR
AÇIKLAMALAR
KOD
523 EO 0165
ALAN
Elektrik Elektronik Teknolojisi
DAL/MESLEK
MODÜLÜN ADI
Haberleşme Sistemleri
İletişim Teknolojileri
Haberleşme sistemlerinde iletişim tekniklerini ve kullanım
yerlerine göre çeşitlerini öğreneceğiniz ve uygulayacağınız
öğrenme materyalidir.
40/32
MODÜLÜN TANIMI
SÜRE
ÖN KOŞUL
YETERLİK
Haberleşme sistemlerinde modemlerin kurulumunu ve fiber
optik kablo karakteristiklerini çıkarmak.
Genel Amaç
Gerekli ortam sağlandığında, haberleşme sistemlerinde iletişim
tekniklerini ve kullanım yerlerine göre çeşitlerini bileceksiniz.
Amaçlar
1.
Gerekli ortam sağlandığında her türlü veri bağlantıları
için
MODÜLÜN AMACI
gerekli
olan
modemlerin
bağlantılarını
ve
kurulmasını yapabileceksiniz.
2.
Fiber optik kablo karakteristiklerini çıkarıp bağlantılarını
öğrenecek, Optik Fiberlerle haberleşmenin üstünlüklerini
ve kullanım alanlarını tanıyabilecek ve optik haberleşme
ilkelerini kavrayabileceksiniz.
EĞİTİM ÖĞRETİM
ORTAMLARI VE
DONANIMLARI
Ortam: Haberleşme sistemleri bakım ve onarım laboratuarı,
elektrik-elektronik bilgisayar işletmeleri.
Donanım: Bilgisayar, projeksiyon cihazı, yazıcı, bilgisayar
masası, modem ile kurulmuş ağ yapısı, haberleşme sistemleri
laboratuar malzemeleri.
ii
ÖLÇME VE
DEĞERLENDİRME
Modülün içinde yer alan her öğrenme faaliyetinden sonra,
verilen ölçme soruları, kendinize ilişkin gözlem ve
değerlendirmeleriniz yoluyla kazandığınız bilgi ve becerileri
ölçerek kendi kendinizi değerlendireceksiniz.
Öğretmen, modül sonunda size ölçme teknikleri uygulayarak
modül uygulamaları ile kazandığınız bilgi ve becerileri ölçerek
değerlendirecektir.
Öğretmen, modül sonunda iş performansının derecelendirme
ölçeği ile sizin yeterli konuma gelip gelmediğinizi
belirleyecektir.
iii
iv
GİRİŞ
GİRİŞ
Sevgili Öğrenci,
Baş döndürücü bir hızla ilerleyen teknolojik gelişmeler, hayatımızın her alanını
etkilemekte, bilgi ekonomisi, yeni ekonomi ve internet ekonomisi gibi kavramları gündeme
getirmektedir.
Bilgi ve iletişim sektöründeki olağanüstü gelişmeler, mal ve finans piyasalarının ülke
sınırlarını aşarak dünyaya açılmasına imkân vermektedir. Klasik kalkınma modellerinin
yerini, bilgi kaynaklarını elinde bulundurmaya dayalı farklı bir gelişme modeli alırken,
gelişmiş ülkelerin ekonomileri giderek daha "bilgi yoğun" olmakta, "sermaye ve emek
yoğunluğu" azalmaktadır. Kısaca ses, görüntü ve veri aktarımının gerçekleştirildiği bir sektör
olarak tanımlanabilen telekomünikasyon sektörü uluslararası arenada teknolojik gelişmelerin
en fazla etkilediği sektörler arasındadır.
Telekomünikasyon altyapısı, fiber kablo kullanımına doğru bir gelişme içine girmiştir.
Artan bir şekilde de, birçok kullanıcı yüksek hızlı veri transferi için kolay uygulanabilir,
taşınabilir nitelikli transmisyon ortamlarına gereksinim duymaktadır. Elektronik posta,
kaliteli ses, görüntü, video konferans, yerel bilgisayar ağları ve mühendislik çalışmalarında
bilgisayar destekli tasarım ve grafik uygulamalarına gün geçtikçe talep artmaktadır. Bu
talepleri karşılamak için en iyi çözüm fiber kablo gözükmektedir. Ancak yeni gelişmekte
olan yerleşim alanlarında fiber kablo ile transmisyon altyapısı kurmak daha akılcı çözüm
olmaktadır. Şu anki yerleşim alanlarında, geniş bant kullanıcıları için altyapıda mevcut bakır
kabloların kapasitesini arttırmak oralara yeni fiber kablo altyapısı kurmaktan daha hesaplı
olacaktır. Günümüzde, abonelere (müşterilere) kadar yaygın bir şekilde döşenmiş bakır
kablolar vardır. Dünyada ve özellikle ülkemizde yerel abonelerin büyük bir bölümü bakır
kablolar (twisted pair) üzerinden iletişim yapmaktadır. Bu mevcut döşenmiş bakır kabloları
bir tarafa atıp, fiber kabloya geçmek ekonomik bir tercih olmamaktadır. Evlere ve küçük
işyerlerine fiber kablo çekmek günümüzde ekonomik değildir ve ekonomik olması yakın
zaman içinde beklenmemektedir.
Bu modül de haberleşme sistemlerinde kullanılan iletişim tekniklerini ve kullanım
yerlerine göre çeşitlerini ve fiber optik kablonun içeriği hakkında bilgi sahibi olacaksınız.
Ayrıca optik iletimi, diğer iletim sistemleriyle karşılaştırma yolu ile üstünlüklerini ve
kullanım alanlarını açıklar.
1
2
ÖĞRENME FAALİYETİ–1
ÖĞRENME FAALİYETİ–1
AMAÇ
Gerekli ortam sağlandığında her türlü veri bağlantıları için gerekli olan modemlerin
bağlantılarını ve kurulmasını yapabileceksiniz.
ARAŞTIRMA
Ø
İnternet kafelere, bilgisayar şirketlerine ya da bilgisayar teknik servislere
giderek internet bağlantıları nasıl yapıldığını sorunuz ve gözlemleyiniz.
Ø
Elde ettikleriniz sonuçları bir rapor halinde hazırlayarak sınıfınıza ve
öğretmenize sununuz.
1. VERİ HABERLEŞME TEKNİKLERİ
Şekil1 1.1: Telekomünikasyon sisteminin genel durumu
Yukarıdaki şekil 1.1’de günümüz teknolojisinin kitle iletişim araçlarını
göstermektedir.
Günümüz teknolojisinde kullanılan haberleşme teknikleri aşağıda maddeler halinde
açıklanmıştır.
3
1.1. Veri Haberleşmesi
Veri haberleşmesinde ISDN (Integrated services digital network) Sistemler, xDSL
Sistemler (Dijital Abone Hattı), HDSL(High-verirate digital subscriber line)
,ADSL(Asymmetric-veri-rate digital subscriber line),Ve VDSL (Very-high veri-rate digital
subscriber line) olmak üzere beş çeşit bağlantı sistemi kullanılmaktadır. Ülkemizde
bunlardan en çok kullanılanı ADSL’ dir.
1.1.1. ISDN Sistemler
Integrated Services Digital Network (Tümleşik Hizmetler Sayısal Şebekesi)
sözcüklerinin baş harflerinden oluşan ISDN ses, görüntü, veri gibi her türlü bilginin sayısal
bir ortamda birleştirilip aynı hat üzerinden iletilmesinin sağlandığı bir haberleşme ağıdır.
İletim kalitesi normal telefon hattından daha yüksektir. ISDN hata oranı düşük, güvenli ve
sınırsız bir haberleşme sağlar.
ISDN, "geleceğin telefonu" olarak adlandırılır. Türk Telekom'da kısaca "Görüntülü
Telefon" olarak tanımlanmaktadır. ISDN'in en büyük faydası, evinize kadar gelen dijital bir
hat sağlamasıdır. Bu hat sayesinde hem normal ses görüşmelerinizi parazitsiz yapabilirsiniz,
hem de hızlı ve güvenilir internet erişiminde bulunabilirsiniz.
Şekil 1.2: ISDN blok şeması
ISDN'de, her iki uçta da, modemin dışında, bazı özel adaptörler kullanmak gerekir. Bu
şekilde, 64kbps ve 128 kbps gibi hızlara (normal hatlar üzerinden) çıkmak mümkün
olmaktadır.
ISDN'de iki temel seviye hızı vardır : (1) Basic Rate (2) Primary Rate. Her iki
seviyede de, iki farklı tip kanal bulunur : B (bearer) kanalları (sayıları birden çok olabilir) ve
D (delta) kanalı (1 tane). B kanalları, her türlü ses, veri vb taşırlar. D kanalı ise iletişimde
kullanılacak kontrol ve yönlendirme bilgilerini taşır. "Basic Rate" seviyesi daha çok evden
kişisel kullanımlar ve küçük şirketlerin kullanımları için tasarlanmıştır ve iki tane 64Kbps B
kanalı ile 1 tane 16Kbps D kanalı içerir. Ulaşılabilecek en yüksek hız 128 Kbps olmaktadır.
"Primary Rate" seviyesi ise, daha yoğun kullanımlar için tasarlanmıştır ve 23 tane 64Kbps B
4
kanalı (Avrupa için 30 tane) ve 1 tane 64Kbps D kanalı içerir. Ulaşılabilecek en yüksek hız
ise yaklaşık 7 Mbps e kadar çıkar.
Ø
Isdn Avantajları
Eğer iş yerinizde veya evinizde bilgisayarınız, faksınız, telefonunuz varsa ve bunların
hepsini aynı hat üzerinden kullanmak istiyorsanız ISDN abonesi olmanız gerekmektedir.
Ayrıca ISDN sayesinde görüntülü telefon, arayan numarayı görme, görüşmenizin süresini ve
kontör sayısını öğrenme, video konferans (aynı anda en az 3 kişiyle) ve benzeri özelliklerden
yararlanabilir, internete hızlı bir şekilde bağlanabilirsiniz.
•
•
ISDN çok yüksek veri transfer hızını destekler (1 veri kanalı için 64Kbps,
2 veri kanalı için 128Kbps).
ISDN ile telefon görüşmesi yaparken ınternet bağlantısını da aynı anda
kurabilirsiniz. ISDN Adaptörlerinin çoğu sizi dışarıdan gelen bir telefon
olduğuna karşı uyarır ve bir "B" kanalını ses diğerini veri iletişimi için
kullanmanızı sağlar.
Ø Konfigurasyonu
Modemde ve NT1 de herhangi bir ayar yapmak gerekmez. Windows'a tanıtmak için
'Donanım Ekle' yi seçilir, Modemi seçtikten sonra ve Have Disk butonu tıklanarak
ASUSCOM'un disketinden kurulumu yapılır. Daha sonra çevirmeli ağ ile ya yeni bir nesne
yaratılır, ya da olan nesneyi, o modemle değiştirilir. (Maksimum hız 115200 olmalıdır.)
Şekil 1.3: ISDN tesisat şekli
5
ISDN teknolojisi hem ulusal, hem de uluslararası telefon aramalarında analog ve
sayısal tüm kullanıcılara erişimi destekler. ISDN hattına maksimum 8 adet terminal cihazı
bağlanabilir ancak aynı anda ikisi kullanılabilir. Görüntülü telefon olursa tek olarak
kullanılır. ISDN BA ve ISDN PA servisine baktığımızda B kanalları veri veya ses için; D
kanalı işaretleşme veya X.25 paket şebekesi için kullanılır. ISDN PA'da 30 B ve 1 D kanalı
vardır. Hızı 2 Mbps'dir. Aslında temeli E1 arabirimine dayanır. Japon standardına göre 24
kanal ve 1.54 Mbps yani T1 ile aynı ortamda çalışır. Genelde büyük firmaların PBX'i ile
kendi santralimiz arasındaki bağlantılarda kullanılır.
Şekil 1.4: ISDN çeşitli kullanım alanları
Ülkeler telefonda farklı özellikler tanımlayabilir. Amerikan ve Japon sistemlerinde
sinyalin analog dan dijitale çevrilmesinde m -law, diğer ülkelerde ise A-law şifreleme
kullanır. Eğer satın alınan cihazda bu iki özelliği çeviren bir anahtar yoksa büyük problemler
doğabilir. Amerika'da ISDN cihazları genelde iç modem kullanmakta olup, ISDN hattına
bağlandığı zaman U noktasına bağlanır.
Türk Telekom hizmetinde ise modem ve NT1 gerekli olup, S/T noktasına
bağlanmaktadır. Eğer abone Amerika'dan böyle bir cihaz alırsa ülkemizde çalışmayabilir ya
da uyumsuzluk olabilir.
Ø
ISDN Hizmeti Verilen İller
ISDN PA, Ankara, Antalya, Adana, Aydın, Balıkesir, Çanakkale, Bolu, Bursa,
Denizli, Diyarbakır, Gaziantep, İzmir, İzmit, İstanbul, Tekirdağ, Elazığ, Erzurum, Eskişehir,
Kastamonu, Kayseri, Kütahya, Konya, Mersin, Malatya, Muğla, Samsun, Trabzon, Tokat,
Sivas, Sakarya, Hatay, Çorum, Giresun, Manisa, Yalova, Zonguldak illerinde bazı santral
sahalarında hizmet verilmektedir.
ISDN BA ise, Ankara ve İzmir'de hizmete verilmiş, diğer illerimizde ise kısa süre
içerisinde hizmete verilmesi planlanmaktadır.
6
1.1.2. xDSL Sistemler
xDSL, mevcut bakır telefon kabloları üzerinden veri, ses ve görüntü transferi
yapabilme olanağı sağlayan yüksek hızlı bir modem teknolojisidir. xDSL Bu konuda
geliştirilmiş olan, ADSL, HDSL, SDSL, VDSL gibi teknolojilerin genel adlandırılmasıdır.
xDSL kısaltması, özel bir protokolü belirtmeksizin bütün olarak teknolojiyi tanımlar. xDSL
teknolojisi, ADSL ile birlikte SDLS, HDSL, VDSL gibi farklı teknolojileri de kapsar.
Ø
Avantajları
•
•
•
Ø
Telefon hattını meşgul etmez.
Çoklu ortam uygulamaları için yeterince hızlıdır.
Son kullanıcı için ADSL modem ücreti dışında ekstra yatırım
gerektirmez.
•
Benzer hızı sağlayan teknolojilere göre daha ucuzdur.
Dezavantajları
•
Hizmetin sağlandığı santralden uzaklaştıkça bağlantı hızı düşer.
•
Hizmeti sağlayan işletmeci için altyapı maliyeti fazladır.
•
Telefon hattına bağlıdır. Mobiliteyi sınırlar.
Veri İletim
Gerekli Teçhizat
Hız
Tekniği
Bakır kablo, modem ve
Çevirmeli
2400 bps - 56 Kbps
(Dial-Up)
çevirmeli internet servisi sağlayan
bir ISS
ISDN
Kablo
ADSL/DSL
Kablosuz
İnternet
(Wireless)
Uydu
Fiber
ISDN’e açılmış bir telefon
hattı, ISDN telefonu, veri ile sesi
ayrıştıracak bir router ve ISDN
internet servisi sağlayan bir ISS
Özel kablo modem ve kablolu
yayından internet servisi sağlayan
bir ISS
ADSL modem ve adaptör
kartı, ADSL Servisi sağlayan bir
ISS
Kablosuz modem ve kablosuz
internet servisi sağlayan bir ISS
Eski tiplerde bir çevirmeli
telefon hattı ve uydu modem. Yeni
tiplerde sadece uydu modem ve
uydu alıcısı (receiver)
Özel fiber teçhizatı, fiber hat,
fiber modemler
64 Kbps - 128 Kbps
512 Kbps - 20 Mbps
128 Kbps - 8 Mbps
30 Mbps ya da daha
fazla
6 Mbps ya da daha
fazla
40 Mbps ve daha fazla
Tablo 1.1: Çeşitli bağlantı sistemlerinin karşılaştırılması
7
1.1.3. HDSLYüksek Hızlı Sayısal Abone Hat Sistemi
High bit-rate Digital Subscriber Line, ya da HDSL, Metal kablo perleri (bakır telefon
kabloları olabilir) 2.340Mbps hızlara kadar iki yönlü simetrik veri transferine izin veren
fiziksel katman veri iletişim standardıdır. Bu iletişim standardı sayesinde çok daha pahalı
olan T1 (1.544Mbps) ve E1 (2.408 Mbps) bağlantılarının sağladığı tüm servisler HDSL
tarafından da desteklenmektedir.
Hızla gelişen dünyada abonelerin multimedya talepleri artmakta, geniş bant servisleri
gelişmektedir. Müşterilerin geniş bant servislerine erişim kolaylığı istekleri, bu hizmeti
sağlayan telekomünikasyon şirketlerini düşük maliyetle yüksek kalitede hizmet sağlamaya
itmektedir. Simetrik kablo çifti (twisted pair) kabloların performansının iyileştirilmesi geniş
bant servislerinin gelişimini hızlandıracak ve yaygınlaştıracaktır. Müşterilerin, yüksek
hızlardaki veri iletişim isteğinin mevcut döşenmiş bakır kablolar üzerinden karşılamak için
yeni bir teknoloji geliştirilmiştir. Bu teknoloji, HDSL (High-bit-rate Digital Subcriber Line)
sistemidir ve 90'lı yılların başlarında geliştirilmeye başlanmıştır.
Ø
Geniş
bant
hizmetlerinde HDSL
kullanılması
ile aşağıdaki hususlar
belirtilebilir;
•
•
•
•
•
•
•
Ø
Yerleşimin yoğun olduğu bölgelerde, geniş bant servislerine olan talep
fazladır. HDSL kapasite artırımı sağlar.
Birçok müşteri sabırsızdır. E1 (2.048Mbit/s) transmisyonu için müşteri
günümüzde uzun sayılabilecek bir süre beklemek zorunda kalmaktadır.
HDSL’in kurulması ve işletime verilmesi çok kısa bir zaman almaktadır.
Bu müşterilerin büyük bir kısmının geniş bant servislerine gereksinimi
vardır. HDSL bu gereksinimi sağlar
Servis işleticileri, bütçe tasarrufu ve işletim kolaylığı ister. HDSL’in
kullanımı kolaydır.
Mevcut şebekede bakır kullanılmaktadır ve bunların kullanım süreleri ile
kapasiteleri arttırılmış olacaktır.
Bakır kabloların kullanılması, fiber kabloya göre çok daha ekonomiktir.
Bir müşteri fiber kablo yanında, bakır kablo kullanımıyla da servis
hizmetinden yararlanma kapasitesini arttıracaktır.
HDSL Sistemi ve Transmisyon Tekniği
HDSL mevcut bakır kablolar kullanılarak e1 sinyalini repater kullanmadan 0.40mm'lik
kablolarla 4km 0.50mm'lik kablolarla 5km mesafeye kadar transmisyon sağlar. HDSL
repetörü kullanılarak da bu transmisyon mesafeleri iki katına kadar çıkartılabilmektedir.
HDSL sistemi iki nokta arasında çalışan karşılıklı iki HDSL transmisyon ünitesinden (HDSL
Transmission Units - HTUs) oluşur (Şekil 1.5). HTU-C (central unit), genelde santral
tarafına yerleştirilir (enerjisini santralden alacaktır). HTU-R (remote unit) abone tarafına
yerleştirilir. HTU-R'nin konfigürasyonu ya da özdenetimi merkezdeki HTU-C tarafından
yapılır.
8
Simetrik kablo Şekil 4'te HDSL sistemlerinde kullanılan alıcı/verici (transceiver)
genel yapısı verilmiştir. E1 sinyali ikiye bölünmekte ve gerekli durum bitleri eklendikten
sonra vericiye (transmitter) gönderilir, scrambled edilir (bit dizisinde bitişik bitler arasındaki
ilişkiyi azaltmak), kodlanır ve hibrid devresi ile hat trafosu üzerinden hatta (HDSL line)
verilir. HDSL hattından gelen sinyal hibrid devresi ile A/D (Analog/Dijital) dönüştürücü
devresine verilir. Burada yankı bastırıcı (echo canceller) devresinden gelen sinyalle
karşılaştırılarak alıcı (receiver) devresine alınır. Receiver devresinde; sinyal karar detektörü
(decision detector), decoder ve descrambler devreleri vardır.
Şekil 1.5: HDSL transceiver blok şeması
HDSL teknik özellikleri ve ara bağ (interface) bilgileri Tablo 2'de verilmiştir. HDSL,
e1 tarafı G.703'ü destekler. Santral tarafındaki HTU-C beslemesini santralden alır. Abone
tarafındaki HTU-R beslemesini ya yerel beslemeden ya da uzak hat beslemesi (remote power
feeding) ile merkezdeki HDSL cihazından alır.
Tablo 1.2: HDSL teknik özellikleri
Ø
HDSL Uygulamaları
Başlıca uygulama alanları şunlardır:
•
Santraller arasında PCM trunk hatlarında,
9
•
•
•
•
•
•
•
Tüm 2Mbit/s transmisyon gereksinimlerinde,
Video konferans hizmetinin sunulmasında,
Voice extension gereksinimlerinde,
GSM baz istasyonlarında,
Internet erişimlerinde,
Kampus bölgelerinde,
Askeri bölgelerde,
Şekil 1.6: Santraller arasındaki uygulama
Şekil 1.7: Abonelerin 2 Mbit/s gereksinimlerini karşılamaya yönelik uygulama
10
Şekil 1.8: Mültimedya ve LAN bağlantılarındaki uygulama
Şekil 1.9: HDSL iç tesisat bağlantısı
11
1.1.4. ADSL (Asymmetric-Veri-Rate Digital Subscriber Line)
ADSL (Asimetrik Sayısal Abone Hattı) Asymmetric Digital Subscriber Line
sözcüklerinin baş harflerinden oluşan ADSL, mevcut telefonlar için kullanılan bakır teller
üzerinden yüksek hızlı veri, ses ve görüntü iletişimini aynı anda sağlayabilen bir modem
teknolojisidir. Geniş bant erişimi sağladığından dünyada internet kullanıcıları tarafından
yaygın olarak kullanılmaktadır. ADSL’de telefon hattı üzerinde kapasiteyi daha verimli
kullanmak amacıyla sayısal kodlama teknikleri kullanılır. Asimetrik yapısı nedeniyle internet
ya da benzer veri kaynaklarına ulaşıp tek yönde veri aktarımı yapmak isteyen müşteriler için
en elverişli uygulamadır.
Ø
Çalışması
ADSL sisteminde, bilinen bakır kablolama alt yapısı kullanılır. Telefon hattının her
ucuna bir ADSL modem eklenerek 3 bilgi kanalı oluşturulur: Alış (download), gönderiş
(upload) ve POTS (Plain Old Telephone Service – Düz Eski Telefon Hizmeti) olarak
adlandırılan geleneksel telefon servis kanalı. POTS kanalı, ADSL ortamı üzerinden ses
iletimi için kullanılır. Böylece internete bağlı iken ayni anda telefon konuşması yapılabilmesi
sağlanmış olur.
Geleneksel modemler, bilgisayardan gelen sayısal sinyalleri analog sinyallere, telefon
hattından gelen analog sinyalleri de sayısal sinyallere çevirir. ADSL’in de içinde yer aldığı
DSL teknolojisi, sayısal verinin analog forma ve tekrar geriye çevrilmeyeceğini varsayan bir
teknolojidir. DSL modemleri sinyalleri çevirmez bunun yerine verileri sayısal olarak yollar
ve alır. Sinyalleri çevirmeye gerek kalmadığından veriler normal modemlerden çok daha
hızlı iletilir.
Ø
Bağlantısı
Şekil 1.10: ADSL bağlantı şeması
12
Sistem asimetrik olarak çalıştığından download (şebekeden kullanıcıya) ve upload
(kullanıcıdan şebekeye) hızları farklıdır. Her zaman download oranı upload oranından
fazladır.
ADSL bağlantı, hat uzunluğu, kullanılan bakir kablonun çapı ve kullanılan modemin
tipine bağlı olarak 8Mbps’a kadar download (şebekeden kullanıcıya), 1Mbps’a kadar da
upload (kullanıcıdan şebekeye) veri hızlarına olanak verir.
1.1.5. VDSL Very-High Veri-Rate Digital Subscriber Line)
VDSL, klasik hatlar üzerinden çok yüksek hızlarda veri iletimi sağlayan en son ve en
iddialı teknolojidir. Simetrik yapıda 20 Mbit/s üzerinde hızlar mümkün olmakta ve asimetrik
olarak 52 Mbit/s hızına ulaşılabilmektedir. VDSL hem kısa erişimli simetrik hem de uzun
erişimli asimetrik çalışma olanağını sunabilmektedir. Yüksek kapasiteli kiralık hat ve geniş
bantlı hizmetler için kullanılır. VDSL hayata VADSL olarak adlandırılarak başladı, çünkü;
VDSL ADSL’den daha yüksek veri hızlarında ancak daha kısa hatlar üzerinde asimetrik bir
veri iletimi sağlar. Henüz VDSL için genel bir standart olmamasına rağmen, tartışmalar
aşağıdaki hızlar etrafında odaklanmıştır.
Ø
Tüm dünyada telekom şirketlerinin ağlara geniş bant giriş sağlamak için yeni
kararlar aldıkları biliniyor. Maliyetin azalabilmesi için bu şirketler son
kullanıcıya giderken bakır telleri kullanmaktalar.
Ø
VDSL teknolojisi büyük bir oranda ADSL teknolojisine benzemektedir. Fakat
ADSL daha uzun mesafelerde de çözüm getirebilmesiyle beraber, çok daha
karmaşık bir teknolojidir.
Ø
VDSL, telefon hatlarının karakteristikleri halen tam olarak anlaşılamadığı için,
araştırma aşamasında bir teknolojidir. En büyük bilinmeyen ise VDSL’in
güvenli olarak gönderilen paketleri ne kadar uzaklıktaki bir mesafeye
taşıyabileceği. Bu sorun ADSL, ISDN ve telefonlaşmada herhangi bir sıkıntı
çıkarmazken, VDSL’in kullanacağı frekansta sorunlarla karşılaşılmaktadır.
13
Teknoloji
10 Mb veri aktarım
süresi
Analog modem
46 dakika
Sayısal modem
23 dakika
ISDN
10 dakika
ADSL-Lite
1 dakikanın altında
ADSL
13 saniye
Tablo 1.3: Çeşitli bağlantı sistemlerin karşılaştırılması
1.2. Hücresel Telefon Sistemleri (AMPS, GSM, CDMA)
Mobil telefon sistemleri için sınırlayıcı faktör kullanılacak olan radyo frekans
aralığıdır ve mobil iletişim için oldukça dar bir bant tahsis edilmiştir. Şehirlerde aynı anda
yapılan birçok görüşme için yeterli kapasiteyi sağlamanın tek yolu şebekenin bazı
bölümlerinde aynı radyo frekanslarını tekrar kullanmaktır. Bu amaçla sistem, bal peteği gibi
birbirine bitişik olarak çalışan hücrelerden oluşmakta ve her hücre düşük çıkış gücü ve kısa
mesafeli radyo sinyalleri ile çalışan ana alıcı-verici istasyonu ile çalışmaktadır. Bu sayede
aynı frekanslar değişik hücrelerde tekrar kullanılmakta ve aynı frekans daha fazla sayıdaki
telefon görüşmeleri için kullanılmaktadır. Büyük şehirlerde ve aynı anda birçok görüşme
yoğunluğu taşıyan bölgelerde hücre daha küçük ve daha sık yapıdadır.
14
Şekil 1.11: Frekans grupları: A, B, C, D, E, F, G
Hücresel telefon sistemleri gelişen dünyada 3(üç) aşamada değerlendirilir.
Ø
Birinci Nesil Hücresel Cep Telefonları (Analog Sistemler)
Birinci Nesil Hücresel Mobil telefon sistemleri 1970'li yıllardan bugüne değin değişik
teknik standartlarla hayata geçirilmiştir. İlk önce analog teknolojiye dayalı sistemler
uygulamaya konulmuş, 1990'lı yıllarda ise ilk sayısal sistemlerin dizaynı yapılarak, mevcut
analog mobil telefon sistemleri tamamlayıcı mahiyette, abonelere değişik seçenekleri
sunabilmek üzere işletmeye alınmışlardır.
Ø
İkinci Nesil Hücresel Cep Telefonları (GSM, CDMA, D-AMPS)
Mobil telefon sisteminde analog sistemlerden sonra ortaya çıkan dijital sistemler 2.
nesil olarak adlandırılmaktadır. Üç tane önde gelen 2.nesil hücresel cep telefonu standardı
bulunmaktadır. Bunlar; GSM, CDMA, ve D-AMPS (IS-136 TDMA)'dır. Bu üç rakip
standart arasında en yaygın olanı yaklaşık % 60 pazar payına sahip olan GSM' dir. CDMA
sisteminin, gelecekte GSM karşısındaki en büyük rakip olması beklenmektedir. CDMA,
Amerikan kökenli bir sistem olup daha ziyade kuzey Amerika'da yayılmıştır. Ülkemizde en
yaygın mobil telefon standardı olan GSM aşağıda kısaca anlatılmaktadır.
•
GSM Sistemi
GSM (Global System For Mobile Communications) sözcüğü, Türkçe anlamı “Küresel
Mobil İletişim Sistemi” anlamına gelen tanımlamasının baş harflerinden oluşmuştur. Mobil
İletişim sisteminin en yeni ve en gelişmişlerinden biri GSM sistemidir. Bu sistemi,
kullanıcılarına daha güvenli ve kaliteli bir iletişim hizmeti sunmakla birlikte, uluslararası bir
seyahat serbestliği ve mekân özgürlüğü sağlamaktadır. GSM Mobil telefon aboneleri,
dünyanın neresinde olurlarsa olsunlar GSM kapsam alanı içinde bulundukları sürece,
dünyanın herhangi bir yerinde mobil ya da sabit telefon olan bir telefonu arayabilirler.Bir
Avrupa standardı olarak başlamasına rağmen GSM kısa sürede benimsenerek bir dünya
standardı haline gelmiştir.
15
•
GSM Sisteminin Çalışması ve Yapısı
Mobil telefonu otomatik veya pille çalışan minik bir radyo istasyonu olarak
düşünebiliriz. Minik radyo istasyonu açık olduğu sürece, GSM şebekesinin en yakın anteni
ile devamlı irtibat halindedir. GSM sistemi hücresel mantıkta çalışır. Telsiz etki alanı
hücrelere bölünmüştür ve her hücrede bir baz istasyonu bulunmaktadır. ( tahsis edilen
konuşma kanalları komsu hücreler arasında paylaştırılmıştır.)
GSM sistemi birçok bağımsız birimden oluşmaktadır. Temel olarak bir GSM
networku, mobil istasyon, baz istasyonu ve network alt sistemi denilen santral birimi olarak
3 temel parçadan oluşmaktadır.
•
Cep Telefonu MS (Mobile Station)
Şekil 1.12: Cep telefonu
Aboneler tarafından taşınılan mobil telefonlar
•
Baz İstasyonu BS (Base Station)
Şekil 1.13: Baz istasyonu
16
Mobil telefonlarla devamlı haberlesen, radyo arabirimini kontrol eden birimdir. Özetle
mobil telefon ve santral arası baglantıyı kuran birim olarak adlandırılabilir.
•
Santral MSC (Mobile Services Switching Center)
Mobil, kablolu ve ISDN’ler arası görüşmeleri sağlamak amacıyla bağlantının
kurulduğu ana birimdir.
Şekil 1.14: Santral
o
GSM Ağı
Temel olarak GSM, anahtarlama sistemi (SS) ve ana istasyon sistemi (BSS) olarak iki
bölüme ayrılır. Bunlardan her biri, bütün sistem frekanslarının gerçekleştirildiği bir takım
fonksiyonel üniteler içerir. Bu fonksiyonel üniteler çeşitli donanımlar oluşturur.
Anahtarlama sistemi (SS) aşağıdaki fonksiyonel üniteleri içerir:
o
o
o
o
o
Mobil servisler anahtarlama merkezi (MSC)
Ziyaretçi yerleşim kaydedicisi (VLR)
Dahili yerleşim kaydedicisi (HLR)
Doğrulama merkezi (AUC)
Donanım kimlik kaydedicisi (EIR)
17
Şekil 1.15: GSM sistem modeli
Ana istasyon sistemi (BSS) ise şunları içerir:
o
o
Ana istasyon denetleyicisi (BSC)
Ana alıcı-verici istasyonu (BTS)
Şekil.1.16: GSM sistem modelinin bir örneği
UYGULAMA
Aşağıdaki şekilde bir GSM’de arama ve konuşmanın nasıl uygulandığı görülmektedir.
Bu uygulamada ilk önce mobil telefon (cep telefonu) ile baz istasyonu üzerinden santrale
bağlandığı ve oradan da aranan telefonun bulunduğu yerdeki santrali ile irtibata geçildiğidir.
18
Şekil 1.17: Bir konuşmanın blok şeması
GSM, statik değil gelişen bir standarttır. GSM standartlarının gelişmesi 3 aşamalı
olarak belirlenmiştir. Bunlar faz-1 , faz-2, faz-2+'dır. Faz-2+, GSM'in nihai aşamasıdır.
Bundan sonra 3. nesil cep telefonlarına geçilmektedir.
o
FAZ-1 (Sadece Ses İletişimi)
Çağrı yönlendirme, tüm aramalar, cevapsız çağrılar, konferans görüşmeleri, çağrı
engelleme ve dolaşım'dır.
o
FAZ-2 (Bugün İçinde Bulunduğumuz Aşama)
SMS (kısa mesaj servisi), çağrı bekletme, mobil veri servisi, mobil fax servisi, arayan
numaranın gözükmesi, detaylı ücretlendirme, hücresel haberleşme, çağrı ve faks
yönlendirmedir.
o
FAZ-2 + (GSM'in Geleceği)
Özellikle internet ile GSM'in bir platformda buluşturulması GSM abonelerinin
hayatını kolaylaştıracak birçok yeni hizmetin başlangıcı olacaktır.
1.3. Baz İstasyonu Antenleri ve Montaj Elemanları
Baz istasyonları, gerekli görülen yerleşim birimlerinde, mobil telefonlarla (cep
telefonu) haberleşmeye yönelik kapsama alanı sağlanabilmesi amacıyla kurulmaktadır. Baz
istasyonu, bir GSM hücresinde abonelerle iletişimi sağlayan verici/alıcı sistemi. Her hücrede
bir baz istasyonu bulunur.
Baz istasyonların kapsama alanına girmeyen bölgelerde mobil telefonlarla konuşmak
mümkün olmamaktadır.
19
İki yönlü bir mobil ağ sisteminde yayın yapan birim. Radyo sistemindeki bir antenden
farklı olarak, baz istasyonu hem sinyal alır hem de sinyal gönderir (yani iki antenden oluşur).
Günümüzde baz istasyonları değişik yönlere doğru değişik güçlerde yayın yapma
kabiliyetine sahip olan akıllı antenler kullanır. İnsanların dikkatini çekmemek için, baz
istasyonları değişik boy ve şekillerde olabilir.
Şekil 1.18: Baz istasyonu
Baz istasyonları, GSM iletişimin kapsama alanını genişletmek için bina çatılarına
kurulan, genellikle beyaz renkli ve kutu şeklinde, 4 metre boyunda, iki çubuk antenle bir
çanak antenden oluşan ve mikrodalga yayan cihazlardır.
Mikrodalga, dalga boyu 0.1-100 cm, frekansı 0.3-300 gigahertz (Ghz) (10’ Hz=1 Ghz)
olan elektromanyetik dalgalardır. Çubuk antenler mikrodalgaları toplayıp çanak antenlere
verir ve bu dalgalar çanak anten aracılığıyla 16 farklı frekanstan ve UHF (ultra-high
frequency) üzerinden yayınlanır.
1.4. GPRS ve 3. Nesil Görüntülü Telefon Sistemleri
1.4.1. GPRS
Genel paket radyo servisi, telefonun veri transfer etmesine imkân veren bir
teknolojidir. E-posta gelir gelmez kişisel e-posta hesabınıza bağlanabilirsiniz. Telefonunuza
istediğiniz melodileri, resimli mesajları, oyunları yükleyip eğlencenin tadını çıkarabilirsiniz.
İsterseniz de spor haberlerini, flaş haberleri, hisse fiyatlarını vb. öğrenerek işinizi
kolaylaştırabilirsiniz
20
Şekil 1.19: GPRS sistem modeli
GPRS, son kullanıcının mobil veri iletişimini, 'devamlı sanal bağlantı' durumunu
ekonomik hale getirerek ve veri alımını ve gönderimini bugünkünden çok daha yüksek hızda
mümkün kılarak önemli ölçüde geliştirir. GPRS, sadece bugünkü GSM teknolojisinin
sunmakta olduğu veri hizmetlerine eşlik etmekle kalmaz, yarının 3. nesil hücresel ağları için
planlanmakta olan veri iletişim yetilerini de şebekelere sağlar. GPRS, mobil iletişim
teknolojisinde halen kullanılan devre anahtarlamalı (circuit-switched) yani kullanıcıya tahsis
edilen bir tek hat üzerinden sürekli bağlantı yerine paket anahtarlamalı (packet switched),
aynı hattı birden çok kullanıcının paylaştığı bir teknolojidir.
GPRS platformu sayesinde telefonunuzun özelliklerine göre cep telefonunuzdan ya da
dizüstü bilgisayar ve cep telefonu aracılığı ile profesyonel kullanıcıların internete ve iş
yerlerindeki kurumsal bilgisayar ağlarına (intranet) bağlanmaları da mümkün olmaktadır.
Dizüstü bilgisayarları ile internete kablosuz erişim sağlamak isteyen kullanıcılar, cep
telefonlarını internete bağlanmak için gerekli modem olarak kullanarak superonline GPRS
ile kesintisiz internet erişimi sağlar.
GPRS ve 3G kullanıcılarından, ınternete her zaman bağlı olduklarından "her zaman
açık" olarak bahsedilmektedir. Arazide çalışanlar, kısa metin mesajlarıyla çalışmalarının
ilerleme durumunu bildirebilir ve destek isteyebilirler. Seyahate çıkan yöneticiler şirket epostalarına ulaşabilir, satış temsilcileri stok durumunu uzaktan denetleyebilirler. Evinizi
veya iş yerinizi GPRS ve 3G aygıtlarıyla otomatikleştirebilir ve yatırımlarınızı
izleyebilirsiniz. GPRS'yi dizüstü bilgisayarınızla kullanarak dosya aktarımı gerçekleştirebilir,
uzaktan iş birliği yapabilirsiniz. Her zaman ödeme gerektirmeyen “her zaman açık” bağlantı:
Arama süresine göre değil, aktarılan veri miktarına göre ücretlendirme yapılır.
21
Şekil 1.20: GPRS sistemi
1.4.2. Üçüncü Nesil Cep Telefonları
(UMTS-Universal Mobile Telecommunications System)
UMTS sistemi veri iletişim hızı ve diğer standartları sayesinde 2. nesil sistemlerin
oldukça ilerisindedir. UMTS'nin özellikleri interactive multimedya servisleri, görüntülü
telefon ve video konferans gibi geniş bant uygulamaları için yeterli altyapıyı
oluşturmaktadır.
Uydusal sistemler, karasal sistemlerden farklı olarak, tüm dünyayı kapsama alanına
dahil edebilmektedir. Bu itibarla, UMTS, karasal sistemlerin yanı sıra uydusal sistemleri de
içermekte olup, iki sistemin kapsama alanları arasında kesintisiz ve kolay dolaşımı temin
edebilecek şekilde uygulanacaktır.
22
UYGULAMA FAALİYETİ
UYGULAMA FAALİYETİ
İşlem Basamakları
Öneriler
Ø Bulunduğunuz okul için veri iletişim Ø Tablo.1(Çeşitli Bağlantı Sistemlerinin
tekniğine göre modem seçimini yapınız.
Karşılaştırılması) veri iletişim bilgilerine
bakınız.
Ø Modemi
kuracağınız
yere
göre
öğrendiğiniz bilgiler doğrultusunda
modemi seçiniz.
Ø ADSL
Modemin
bağlantısını yapınız.
bilgisayar
ile Ø Bağlamak istenilen modemin bağlantı
şeklini modül içindeki modemlerin
bağlantı şekline bakınız.
Ø Bağlantı şekline göre elemanları tespit
ediniz.
Ø Kurulacak bağlantının şeklini çiziniz.
Ø Modemin kurulumunu gerçekleştirmek.
Ø Veri iletişim tekniğine göre iletişimi
gerçekleştirmek.
Ø Çizdiğiniz modem devre şekline göre
elemanları tespit ediniz.
Ø Modemi Türk Telekom hattı ile
bağlantısını yapınız.
Ø Modemin bilgisayar ile bağlantısını
yapınız.
Ø Bulunduğunuz bilgisayardan internet IP
ayarlarını yaparak veri iletişimini
gerçekleştiriniz.
23
ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME
ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME
Bu faaliyette kazanmış olduğunuz bilgileri aşağıda verilen soruları cevaplandırarak
değerlendiriniz.
OBJEKTİF TESTLER (ÖLÇME SORULAR)
1. Aşağıdaki hangisi ülkemizde en çok kullanılan bağlantı çeşididir?
A.)
B.)
C.)
D.)
VDSL
HDSL
ISDN
ADSL
2. Aşağıdakilerden hangisi Türk-Telekom’da görüntülü telefon olarak tanımlanır?
A.)
B.)
C.)
D.)
VDSL
HDSL
ISDN
ADSL
3. Eğer iş yerinizde veya evinizde bilgisayarınız, faksınız, telefonunuz varsa ve bunların
hepsini aynı hat üzerinden kullanmak istiyorsanız abonesi olmanız gerekmektedir.
Yukarıdaki noktalı yere aşağıdakilerden hangisi yazılsa uygun olur?
A.)
B.)
C.)
D.)
ADSL
VDSL
ISDN
HDSL
4. Aşağıdaki özelliklerden hangisi xDSL’ nin avantajlarından değildir?
A.)
B.)
C.)
D.)
Telefon hattını meşgul etmez.
Çoklu ortam uygulamaları için yeterince hızlıdır.
Son kullanıcı için ADSL modem ücreti dışında ekstra yatırım
gerektirmez.
Benzer hızı sağlayan teknolojilere göre daha pahalıdır.
24
5. Aşağıdakilerden hangisi hücresel telefon sistemi operatörlerindendir?
A.) AMPS
B.) ISDN
C.) xDSL
D.) HDSL
6. Aşağıdakilerden hangisi ülkemizin kullandığı hücresel telefon sistemi operatörüdür?
A.) AMPS
B.) CDMA
C.) GSM
D.) AMPS-D
7. Aşağıdakilerden hangisi GSM sözcüğünün Türkçe anlamıdır?
A.) Küresel Mobil İletişim Sistemi
B.) Ses iletişim Operatörü
C.) Genel Sistem Merkezi Operatörü
D.) Kısa Mesaj Merkezi Sistemi
8. Aşağıdaki özelliklerden hangisi baz istasyonlarını radyo istasyonları anteninden ayıran en
önemli özelliktir?
A.) Yüksekte kurulması
B.) Şeklinin değişik olması
C.) Hem verici ve hem alıcı olması
D.) Geniş bant sistemine sahip olması
9. Aşağıdakilerden hangisi bir cep telefonun internete bağlanması için gereklidir?
A.) WAP
B.) GPRS
C.) KIZILÖTESİ
D.) BLOUTOUTH
10. Aşağıdakilerden hangisi GSM sistem modelinin bir birimi değildir?
A.)
B.)
C.)
D.)
VLR
HLR
MSL
VDSL
DEĞERLENDİRME
Cevaplarınızı cevap anahtarıyla karşılaştırınız ve doğru cevap sayınızı belirleyerek
kendinizi değerlendiriniz.
25
PERFORMANS DEĞERLENDİRME
PERFORMANS DEĞERLENDİRME
Bir arkadaşınızla birlikte yaptığınız uygulamayı değerlendirme ölçeğine göre
değerlendirerek, eksik veya hatalı gördüğünüz davranışları tamamlama yoluna gidiniz.
DEĞERLENDİRME ÖLÇÜTLERİ
Evet
Hayır
Veri iletişim tekniğine göre modem seçimini yapabiliyor
musunuz?
Modemin bilgisayar ile bağlantısını yapabiliyor musunuz?
Modemin kurulumunu gerçekleştire biliyor musunuz?
Veri iletişim tekniğine göre iletişimi gerçekleştire biliyor
musunuz?
DEĞERLENDİRME
Yaptığınız değerlendirme sonunda hayır şeklindeki cevaplarınızı bir daha gözden
geçiriniz. Kendinizi yeterli görmüyorsanız öğrenme faaliyetini tekrar ediniz. Eksikliklerinizi
araştırarak ya da öğretmeninizden yardım alarak tamamlayabilirsiniz.
Cevaplarınızın tamamı evet ise bir sonraki faaliyete geçiniz.
26
ÖĞRENME FAALİYETİ–2
ÖĞRENME FAALİYETİ–2
AMAÇ
Gerekli ortam sağlandığında, her türlü fiber optik kablo karakteristiklerini çıkarıp
bağlantılarını yapabilecek.
ARAŞTIRMA
Bulunduğunuz yerin mühendisler odasına gidip fiber optik kablolar hakkında bilgi
toplayıp bunları bir rapor halinde sınıfta arkadaşlarınıza ve öğretmeninize sununuz.
2. FİBER OPTİK HABERLEŞME
2.1. Fiber Optik Haberleşme Sisteminin Temel Elemanları ve Işık
Kanunları
Fiberin çalışma prensibi temel optik kurallarına dayanır. Bir ışın demeti az yoğun bir
ortamdan daha yoğun bir ortama geçerken geliş açısına bağlı olarak yansıması ( tam
yansıma) ya da kırılarak ortam dışına çıkması (bu istenmeyen durumdur) mantığına dayanır.
2.1.1. Temel Kavramlar
2.1.1.1. Işık Dalgası
Işık dalgası çok yüksek frekanslı bir elektromagnetik sinyaldir.Fiber optiklerin
performansı, maxwell denklemlerini uygulamak sureti ile tamamıyla analiz edilebilirse de,
bu oldukça karmaşık bir yöntemdir. Maxwell denklemleri yerine geometrik ışın izleme
yöntemi kullanılabilir.
Işık nüve içinde dereceli indis fiber gibi sinüs dalgaları çizmek yerine tam yansıma
kurallarına bağlı zikzaklar çizerek iler.
2.1.1.2. Işık Dalga Sistemleri (Fiber Optik) Teknolojisi
Işık dalga sistemlerinde ışık frekansındaki elektromagnetik dalgalar fiber optik kablo
içerisinden bilgi taşır.
2.1.1.3. Optik Spektrumda Fiberoptik Haberleşmesinin Yeri
Optik spektrumda F/O haberleşme aralığı {1,6 μm-0.6μm} dalga boyları arasındadır.
En fazla kullanılan F/O dalga boyu 1,3 μm’dir. Görünür ışık dalga boyu aralığı {700
nanometre – 400 nanometre} dalga boyları arasındadır.
27
Ø Frekans ve Dalga Boyu Grupları
Tablo 2.1: Frekans ve dalga boyu grupları
Şekil 2.1: Optik spektrumda fiber optik haberleşmenin yeri
2.1.1.4. Işığın Dalga Boyu
Bir hertzlik işaretin aldığı yola dalga boyu denir. Birimi metredir. Işık renklerine ait
frekans değerleri λ dalga boyu formülünde yerine konarak o renge ait dalga boyu bulunur.
28
ÖRNEK:
f = 1*1014 Hz ise λ = ?
ÇÖZÜM:
ÖRNEK:
Mor ışığın f = 7,5*1014 Hz ise , mor ışığın dalga boyunu hesaplayınız.
ÇÖZÜM:
λ=3/7,5=0,4 μm
0,4μm=400 nm=400*10-9 m=4000*10-10 m=4000 A0=4000 Angstrom
Her ışının bir dalga boyu vardır. Bu dalga boyu ışığın görünür- görünmez ya da
elektromagnetik spektrumda nerede ve ne özellikte olduğunu belirler. Örneğin infrared (kızıl
ötesi) ışınlar insan gözünün algılayabileceği sınırın altındadır.
29
Şekil 2.2: Belirli ışın renklerinin dalga boyları
Bir ışın demetinin nüve içerisinde ilerleme hızı dalga boyuna bağlıdır. Örneğin mor
olan yani mor renkli ışığın dalga boyu 455 nm, kırmızı ışığın dalga boyu 620 nm. Bunun
anlamı bu iki ışın fiber içinde aynı hızla ilerlemez. Kırmızı ışın aralarındaki dalga boyu farkı
kadar daha hızlı ilerler (her saykılda). Işığın bu özelliği bize bir dezavantaj olarak geri döner
(modal yayılma olarak).
2.1.1.5. Işık Kanunları
Ø
Yansıma Kanunu
Yansıtıcı parlak bir yüzeyde ışığın gelme açısı, yansıma açısına eşittir.
30
Şekil 2.3: Yansıma açısı
Ø
Kırılma Kanunu
Işık çok yoğun (kırılma indisi daha büyük olan) bir ortamdan az yoğun (kırılma indisi
daha küçük olan) bir ortama geçerken, normal çizgisi denilen düzleme dik çizgiden
uzaklaşarak yoluna devam eder. Ortamın kırılma indisi (n) ışığın ortamdaki hızı ile ters
orantılıdır.
n1:1. Ortamın Kırılma indisi
n2:2. Ortamın Kırılma indisi
Ө1:Geliş Açısı
Ө2:Kırılma açısı
Şekil 2.4: Kırılma açısı
31
Şekil 2.5: Prizmatik kırılma
Bir ışık ışınının, farklı kırılma indislerine sahip iki geçirgen ortamın sınırına
geldiğinde nasıl hareket ettiği Snell yasası ile açıklanabilir.
Ø
Kritik Açı
Çok yoğun ortamdan az yoğun ortama giden ışığın kırıldıktan sonraki yansıma
açısının 90 derece olduğu gelme açısına kritik açı denir.
32
Şekil 2.5: Kritik açı
Kritik açı Qc ile gösterilir. Hesaplanması aşağıdaki gibidir.
Şekil 2.6: Kritik açı
33
Şekildeki kabul konisi olarak görülen bölüm kritik açının oluşturduğu ve tamamen
fiber kablonun parametrelerine göre değişebilen bir konidir. Bu açılardan küçük gelen her
ışın demeti fibere girer. Formüldeki n1 nüve n2 kılıf indisleridir.
Ø
Tam Yansıma
Kritik açıdan daha büyük bir gelme açısı ile çok yoğun ortamdan az yoğun ortama
giden ışık ikinci ortama geçemez. Bu durumda gelme açısı yansıma açısına eşit olur ve tam
yansıma gerçekleşir.
Şekil 2.7: Tam yansıma
Ø
İndis
Bir ışık ışınının madde içersinde ilerlemesine gösterilen zorluk katsayısıdır.
Ø
Kırılma İndisi
Işığın boşluktaki hızının madde içerisindeki ışık hızına oranına kırılma indisi denir. n
harfi ile gösterilir ve aşağıdaki formül ile gösterilir.
n=c/v
c:Boş alanda ışık hızı
v:Belli bir ortamda ışık hızı
34
TİPİK KIRILMA İNDİSLERİ
ORTAM
KIRILMA İNDİSİ
Vakum
1.0
Hava
1.0003
Su
1.33
Etil Alkol
1.36
Eritilmiş Kuvars
1.46
Cam Fiber
1.5-1.9
Elmas
2.0-2.42
Silisyum
3.4
Galyum Arsenit
3.6
Tablo 2.2: Tipik kırılma indisleri
Aynı kesit dereceli indis fiberden alınacak olursa nüvenin dışa doğru tıpkı bir dış
bükey mercek gibi yay çizdiği görülür. Bunun anlamı ise nüvenin çok sayıda farklı
yoğunluklarda cam tabakadan oluştuğudur. Bu durumda ışık nüve içerisinde kabaca bir sinüs
dalgası çizerek ilerler.
Şekil 2.8: Dereceli indis
ÖRNEK
Aşağıdaki şekilde 1. ortamın cam, 2 ortamın ise etil alkol olduğunu varsayarak 30
derecelik açıyla gelen ışının kırılma açısını bulunuz.
35
Şekil 2.9: Örneğin şekli
ÇÖZÜM
Tablo.2.2. den n1(cam)=1,5 ve n2(etil alkol)=1,36 den formüldeki yerine
yerleştirirsek;
Şekil 2.10: Örneğin şekli
n1/n2 . sin Ө1=sin Ө2
1,5/1,36 .sin30= sin Ө2
Ө2=sin-1 0,5514=33,47o
Sonuç olarak; ışsk ışınının iki ortamın sınırında 33,47o kırıldığını göstermektedir.
36
2.2. Fiber optik Kablo İçinde Işığın Yayılması ve F/O Kablonun
Çalışması
F/O kabloda ışık nüve-clad arasında tam yansıma ile yayılır. Nüve içine kritik açıdan
küçük açı ile giren ışık ışınları jacket (ceket) tarafından absorbe edilerek emilir. Absorbe
edilen ışınlar nüve içinde ilerleyemez.
Şekil 2.11: Fiberoptik kablo içerisinde ışığın yayılması
Şekil 2.11’de fiber optik bir iletişim hattının basitleştirilmiş blok diyagramını
göstermektedir. Hattın üç asal öğesi, verici, alıcı ve fiber kılavuzdur.
Ø
Verici şunlardan oluşur:
•
•
•
•
Ø
Analog ya da sayısal arabirim
Gerilim-akım dönüştürücüsü
Işık kaynağı
Kaynaktan-fibere ışık bağlayıcı
Alıcı şunlardan oluşur:
•
•
•
•
Fiberden ışık dedektörüne bağlaşım aygıtı
Fotodedektör
Akım-gerilim dönüştürücüsü
Analog ya da sayısal arabirim
37
Şekil 2.12: Fiber optik iletişim hattı
Ø
Yayınım Modu
Elektromanyetik enerji(örneğin ışık), boş alanda yaklaşık 300.000.000 m/sn hızla
ilerler. Elektromanyetik bir dalganın hızı bir ortamdan daha yoğun başka bir ortama
geçerken azaldığında, ışık ışını normale doğru kırılır(bükülür). Fiber optik terminolojisinde,
mod sözcüğü yol anlamına gelir. Eğer ışığın kabloda alacağı tek bir yol varsa, buna tekli
modlu yayınım denir. Eğer birden çok yol varsa, buna çok modlu yayınım denir.
Şekil 2.13: Yayınım
2.2.1. Fiber Optik Kablonun Yapısı
Fiber optik kablo nüve ve cladden oluşur
2.2.1.1. Core (Nüve)
Işığın içerisinde ilerlediği ve kablonun merkezindeki kısımdır. Fiber içinde en içte yer
alan ve saf camdan yapılmış olan, ışığı taşıyan kısım çok saf camdan yapılmıştır ve esnektir.
Yani belirli sınırlar dahilinde eğilebilir cinsine göre çapı tek modlu veya çok modlu oluşuna
göre 8 mikrometre ile 100 mikrometre arasında değişir (not: insan saçı 100 mikro metre
civarındadır).
38
2.2.1.2. Kılıf (Yelek)
Tipik olarak 125 mikrometre çapında nüveyi saran ve fibere enjekte edilen ışının
nüveden çıkmasını engelleyen kısımdır aynı nüve gibi camdan yapılmıştır. Ancak indis farkı
olarak yaklaşık %1 oranında daha azdır bu indis farkından dolayı ışık ışını nüveye enjekte
edildikten sonra kılıfa geçmez (aşırı bir katlanma ya da ezilme yoksa) Işın kılıf nüve
sınırından tekrar nüveye döner ve böyle yansımalar dizisi halinde nüve içerisinde ilerler.
Şekil 2.14: Fiber optik kablonun yapısı
Şekil 2.15: Fiber optik kablonun yapısı
Temel olarak, günümüzde mevcut üç (3) fiber optik çeşidi vardır. Bunlar:
•
•
•
Plastik çekirdekli
Cam çekirdekli
Cam çekirdekli, plastik koruyucu zarflı
39
Şekil 2.16: Fiberoptik kablo çeşitlerinden bazıları
2.2.2. Fiberoptik Kablonun Geleneksel (Bakır) Kablolara Olan Üstünlükleri
Ø
Yüksek bant genişliği kapasitesine sahiptir.
Ø
F/O kablolarda sinyal zayıflaması daha azdır.
Ø
F/O kablolar hafif ağırlığa sahiptir. F/O kablonun malzemesi cam ve plastiktir.
Ø
Dolayısıyla bakır kablolardan çok daha hafiftir.
Ø
F/O kablo boyutu küçüktür. F/O kablonun çapı elektrik kablosundan kat kat
küçüktür.
Ø
F/O kablo çapı yaklaşık 100 mikro metredir.
Ø
F/O kablo çapı, insan saç telinin çapından yaklaşık 2 kat büyüktür.
Ø
F/O kablo bilgi iletiminde daha güvenlidir. F/O kabloda bilgi kolayca
yakalanamaz.
Ø
F/O kablo gürültüden ve elektromagnetik dalgalardan etkilenmez.
Ø
Elektrik akımı taşımadığı için çarpılma tehlikesi yoktur.
Aşağıdaki tabloda koaksiyel kablo ile fiber optik kablolar karşılaştırılmıştır.
40
BİT
TEKRARLAYICI
SES
ORANI
BOŞLUĞU
KANALI
(Mbps)
(km)
1,5
24
3,1
48
KOAKSİYEL 6,3
1-2
96
45
672
1344
90
45
672
6-15 ÇOK
90
1344
MODLU
180
2688
FİBER
405 –
OPTİK
6048
435
30 –40 TEK
8064
565
MODLU
24192
1700
ORTAM
Tablo 2.4: Koaksiyel kablo ile fiber optik kablolar karşılaştırılmıştır
2.2.3. Fiber optik Kablonun Kullanılma Alanları
Ø
Telefon haberleşmesinde
Ø
LAN ,MAN, WAN Network ağlarında
Ø
Kablolu TV te
Ø
Uçak ve füzelerde
Ø
Gizli haberleşmede
2.2.4. Fiber optik Kabloların Sınıflandırılması
Fiber optik kablolar indis yapısına ve ışık moduna göre gruplandırılır.
41
2.2.4.1. İndise Göre F/O Kablo Çeşitleri
Ø
Basamak İndisli Kablo (Step-İndex Kablo)
Şekil 2.17: Basamak indisli kablo
Ø
Dereceli İndisli Kablo (Graded- Index Kablo)
Şekil 2.18: Dereceli indisli kablo
2.2.4.2. Işık Moduna Göre F/O Kablo
Ø
Single Mod (Tekli Mod)
Tekli moda ek bir ışık ışını ile bilgi gönderilir. 10μm nüve çapına ve 125μm yelek
çapına sahiptir. Bu tip kabloyu kullanan haberleşme sistemlerinin çoğunda tekrarlama
ihtiyacı duyulmadan 500 km'ye kadar 1Gbit/sn hızla bilgiler iletilebilir. SM fiberler için
ortalama zayıflatma 0,25 dB/km dir. Özelliği: Kablonun nüve çapı küçüktür.
42
Şekil 2.19: Single mod
Ø
Multi Mod (Çoklu Mod)
Çoklu modda birden fazla ışık bilgi gönderilir. 50μm nüve çapına ve 125μm yelek
çapına sahiptir. Bu tip kabloyu kullanan haberleşme sistemlerinin çoğunda tekrarlama
ihtiyacı duyulmadan 50 km'ye kadar 300 Mbit/sn hızla bilgiler iletilebilir. MM Fiberler için
ortalama zayıflatma 2,5 dB/km’dir. İki tip optik fiber vardır. tekli modda fiber ve çoklu
modda fiber.
o
Multi Mode Fiber (Step-Index Tipi)
Yolculuk eden ışığın tümü tek bir yol üzerinde hareket eder. En yüksek kapasitedeki
bilgi multi mode fiberden daha iyi iletir. Çünkü sinyalin yayılması ve clad’a çarparak
ilerlemesi yoktur.
Şekil 2.20: Multi mode fiber (step-ındex tipi)
o
Multi Mode Fiber (Graded Index Tipi)
Yolculuk eden ışık çoklu yol üzerinden hareket eder. Veri alma ve gönderme tekli
modda fibere göre daha yavaş ve kısa mesafelidir.
Şekil 2.21: Multi mode fiber(graded ındex tipi)
43
Şekil 2.22: Işık moduna göre F/O kablo karşılaştırma
2.3. Fiber Optik Kabloyu Oluşturan 3 Katmanın (Nüvecore, CladYelek, Jacket-Kaplama) İncelenmesi
Şekil 2.23: Fiber optik kablonun temel yapısı
Farklı dalga boyları (renkler) fiber nüvesi içerisinde farklı hızlarda hareket eder.
Ancak farklı ortamlarda da ortama göre de farklı hızlarda hareket eder. Işık hızının malzeme
(nüve) içerisindeki hızı hem nüve malzemesine hem de ışığın dalga boyuna bağlıdır.
Malzeme özelliğinden kaynaklanan yayılmaya bu nedenle malzeme yayılması denir. Bir
kaynak normalde tek bir dalga boyunda ışık yaymaz. Birçok dalga boyundan ışık yayabilir.
Bu dalga boyları aralığı spektral genişlik olarak tanımlanabilir. Spektral genişlik ledler için
35nm lazer için 2-3 nm’dir. Örneğin lazer kaynağımızın 850nm’de çalışmasını istiyoruz.
Kaynak 848 nm ile 851 nm arasında bir spektral çerçevede çalışır. 848nm deki sinyaller
(kırmızımsı) 851 nm’deki sinyallerden daha hızlı hareket edecektir. Ancak lede göre çok
daha az bir yayılma ortaya çıkar.
44
2.4. Fiber Bağlantıları ve Veri Aktarımı
Şekil.2.24’ Aşağıdaki şekillerde fiber optik kablonun konektörleri görülmektedir.
Şekil 2.24: Çeşitli fiber optik kablo konnektörleri
Ø
Veri Aktarımı
Aşağıda çeşitli fiber optik kablonun veri aktarım hızları verilmiştir.
Tablo 2.4: Fiber optik kablonun veri aktarım hızları
45
UYGULAMA FAALİYETİ
UYGULAMA FAALİYETİ
İşlem Basamakları
Öneriler
Ø Fiber optik deney setinde fiber kablo Ø
çeşitlerini ışık kaynağına göre her
birinin fiber içindeki yapılan 30
derecelik açı ile yayınım açısını çiziniz.
Ø
Ø
Ø
Ø
Ø
Fiber optik kabloya gönderilen ışık
kaynağına göre Şekil 2.2: Belirli ışın
renklerinin dalga boylarına bakınız.
Gönderilecek, sinyalin frekansına
göre λ (dalga boyu) nu hesaplayınız?
Tablo2.2’deki
Kırılma
indisleri
değerlerine bakınız.
Kırılma
indislerini
formüldeki
yerlerine yerleştirerek her bir fiber
kablo
çeşit
için
ayrı
ayrı
hesaplayınız.
Bulduğunuz değerlere göre çizimleri
yapınız.
Fiber optik kablo çeşidine göre Ø Birinci
işlem
basamaklarında
karakteristiklerini çıkarınız.
bulduğunuz
değerlere
göre
bir
karakteristik tablo hazırlayınız.
Ø Ölçülen değerleri kâğıt üzerine aktararak Ø İkinci işlem basamağındaki karakteristik
sinyal grafiğini çıkarınız.
değerlere göre sinyal grafiğini çiziniz.
46
ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME
ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME
Aşağıda çoktan seçmeli ve doğru/yanlış olarak sorular verilmiştir. Bu soruların doğru
şıklarını işaretleyerek cevaplayınız.
OBJEKTİF TESTLER (ÖLÇME SORULARI)
1. Aşağıdakilerden hangisi ışık dalgasının tanımıdır?
A.)
B.)
C.)
D.)
Çok yüksek frekanslı bir elektro magnetik sinyaldir.
Dalgalı bir sinyaldir.
Yüksek akımlı bir iletişim sinyalidir.
Işık kaynağından çıkan mor ötesi bir sinyaldir.
2. Bir ışık ışınının madde içersinde ilerlemesine gösterilen zorluk katsayısına ne denir?
A.)
B.)
C.)
D.)
Yansıma
Kırılma
İndis
Kritik nokta
3. Kritik açıdan daha büyük bir gelme açısı ile çok yoğun ortamdan az yoğun ortama giden
ışık ikinci ortama geçemez bu yansıma aşağıdakilerden hangisidir?
A.)
B.)
C.)
D.)
Tam yansıma
Yarı yansıma
Yansıma
Kırılma
4. Fiber optik iletişim hattı içindeki verici aşağıdakilerden hangisini içermez?
A.)
B.)
C.)
D.)
Analog yada sayısal arabirim
Gerilim-akım dönüştürücüsü
Işık kaynağı
Yükseltici devresi
47
5. Aşağıda bir fiber optik kablonun yapısı görülmektedir. Aşağıdakilerden hangisi soru
işareti yerine gelmelidir?
A.)
B.)
C.)
D.)
İletken
Kaplama
Kılıf
Bakır
6. Yandaki şekil fiber optiğin hangi tipini göstermektedir?
A.)
B.)
C.)
D.)
Single mod (Tekli mod)
Multi Mode Fiber (Step-Index Tipi)
Multi Mode Fiber(Graded Index Tipi)
Dereceli İndisli Kablo
7. Aşağıdakilerden hangisi fiber optik kablonun kullanılma alanlarından değildir?
A.)
B.)
C.)
D.)
Telefon haberleşmesinde,
Uçak ve füzelerde
Kablolu TV’de
Motor yol verme devrelerinde
8. Aşağıdakilerden hangisi fiber optik kablonun geleneksel (bakır) kablolara olan
üstünlüklerinden değildir?
A.)
B.)
C.)
D.)
Ekonomiktir.
Yüksek bant genişliği kapasitesine sahiptir.
F/O kablolarda sinyal zayıflaması daha azdır.
F/O kablonun malzemesi cam ve plastiktir.
48
9. Aşağıdakilerden hangisi multi mode fiber (graded ındex tipi) in özelliklerindendir?
A.) Yolculuk eden ışık çoklu yol üzerinden hareket eder
B.) Işık tek yol üzerinden hareket eder
C.) Işık demeti tek açıyla yansıma yapar
D.) Fiber optiğin temel yapısıdır.
10. Aşağıdaki şekil fiber optiğin hangi tipini göstermektedir?
A.)
B.)
C.)
D.)
Single mod (Tekli mod)
Multi Mode Fiber (Step-Index Tipi)
Multi Mode Fiber(Graded Index Tipi)
Dereceli İndisli Kablo
DEĞERLENDİRME
Cevaplarınızı cevap anahtarıyla karşılaştırınız ve doğru cevap sayınızı belirleyerek
kendinizi değerlendiriniz.
49
PERFORMANS DEĞERLENDİRME
DEĞERLENDİRME
PERFORMANS
Uygulama faaliyetinde yapmış olduğunuz çalışmayı kendiniz ya da bir arkadaşınızla
değerlendirerek, eksik olduğunuz konuyu ve kazanımlarınızı belirleyiniz.
DEĞERLENDİRME ÖLÇÜTLERİ
Evet
Hayır
Fiber optik deney setinde gerekli bağlantıları yapabiliyor musunuz?
Fiber optik kablo çeşidine göre karakteristiklerini çıkarmayı yapabiliyor
musunuz?
Ölçülen değerleri kâğıt üzerine aktararak sinyal grafiğini çıkarmayı
yapabiliyor musunuz?
DEĞERLENDİRME
Öğrenme faaliyetlerindeki eksikliklerinizi faaliyete tekrar dönerek, araştırarak ya da
öğretmeninizden yardım alarak tamamlayabilirsiniz. Hepsine doğru cevap verdiyseniz modül
değerlendirmesi için öğretmeninize başvurabilirsiniz.
50
MODÜL DEĞERLENDİRME
MODÜL DEĞERLENDİRME
Modül sonunda öğretmeniniz size, uygulama faaliyetleri sonunda verilen ölçme
araçlarına benzer çeşitli ölçme araçları uygulayacaktır. Bu ölçme araçları ile, sizin modül
sonunda kazanacağınız bilgi, beceri, tavır-tutum ve davranışlarınız ölçülecektir.
Uygulama faaliyetlerinde verilen iletişim teknikleri konularına ilişkin çok sayıda
uygulama yapmanız yararınıza olacaktır. Yapacağınız uygulamalar sonrasında aşağıdaki
değerlendirme tablosunu kullanarak kendinizi değerlendirebilirsiniz. Bu değerlendirme
sonucunda hatalarınız veya eksiklikleriniz varsa ilgili konuyu tekrar gözden geçiriniz. Çeşitli
kaynaklardan araştırma yaparak ve arkadaşlarınızla bilgi alışverişinde bulunarak
eksikliklerinizi giderebilirsiniz.
51
PERFORMANS TESTİ (YETERLİK ÖLÇME)
İletişim Teknikleri modülü, faaliyetleri ve araştırma çalışmaları sonunda kazandığınız
bilgi ve becerilerin ölçülmesi ve değerlendirilmesi için kendinizi değerlendirme ölçeğine
göre değerlendiriniz. Bu değerlendirme sonucuna göre bir sonraki modüle geçebilirsiniz.
Modül ile kazandığınız yeterliği aşağıdaki kriterlere göre ölçünüz.
İyi
Çok
iyi
0
Orta
GÖZLENECEK DAVRANIŞLAR
Zayıf
Gözlen
medi
Değer Ölçeği
1
2
3
4
Öğrenme
Faaliyeti 1
Veri iletişim tekniğine göre modem seçimini
yapmak.
Modemin bilgisayar ile bağlantısını yapmak.
Modemin kurulumunu gerçekleştirmek.
Veri iletişim
gerçekleştirmek.
tekniğine
göre
iletişimi
Öğrenme
Faaliyeti 2
Fiber optik deney setinde gerekli bağlantıları
yapmak.
Fiber
optik
kablo
karakteristiklerini çıkarmak.
çeşidine
göre
Ölçülen değerleri kâğıt üzerine aktararak
sinyal grafiğini çıkarmak.
TOPLAM PUAN
DEĞERLENDİRME
Yapılan değerlendirme sonunda hayır cevaplarınızı bir daha gözden geçiriniz.
Kendinizi yeterli görmüyorsanız modülü tekrar ediniz.
Bütün cevaplarınız evet ise modülü tamamladınız, tebrik ederiz. Öğretmeniniz size
çeşitli ölçme araçları uygulayacaktır. Öğretmeninizle iletişime geçiniz.
52
CEVAP ANAHTARLARI
CEVAP ANAHTARLARI
ÖĞRENME FAALİYETİ-1 CEVAP ANAHTARI
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
D
C
C
D
A
C
A
C
B
D
ÖĞRENME FAALİYETİ-2 CEVAP ANAHTARI
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
A
C
A
D
C
A
D
A
A
B
53
KAYNAKLAR
KAYNAKLAR
Ø KILIÇ Ömer Faruk ,Fırat Üniversitesi , Teknik Eğitim Fakültesi, Elektrik
Bölümü, Eğitim Ders Notları, ELAZIĞ/TÜRKİYE.
Ø www.dslturk.com
Ø www.teknosa.com.tr/Cultures/trØ www.fiberturk.com/docall.php#lh4
Ø www.ttistanadolu.telekom.gov.tr
Ø Wayne Tomasi M.E.B.Yayın evi ANKARA- 1994.
Ø www.sevketkeser.net/docs/alldoc/GSMHucreselTelefonSistemleri.pdf
54