NEDEN INTRAMÜSKÜLER ENJEKSİYONLARDA

NEDEN INTRAMÜSKÜLER ENJEKSİYONLARDA VENTROGLUTEAL BÖLGEYİ TERCİH
ETMELİYİZ?
Hemşirelerin önemli sorumluluklarından biri olan ilaç uygulamaları kapsamlı bir dizi bilgi ve
beceriyi gerektirmektedir. Bu bilimselliğe ulaşabilmek için ilaçların hazırlanması ve
uygulanması konusunda da hemşireler güncel bilgileri takip ederek kanıta dayalı
uygulamaları oluşturmalıdır (1).
İlaçlar oral, lokal, inhalasyon, parenteral yol olmak üzere çok çeşitli yollardan
uygulanmaktadır. Parenteral ilaç uygulama bölgelerinden biri olan intramüsküler enjeksiyon,
ilacın derin kas dokusuna verilmesi işlemidir (2, 3).
İntramüsküler yoldan ilaç uygulamaları sonucunda enjeksiyon bölgesinde gelişen
komplikasyon sıklığını belirlemek üzere yapılan bir çalışmada hastaların %0,4’ünde ilaçlara
bağlı lokal komplikasyonlar geliştiği saptanmıştır. İntramüsküler enjeksiyona bağlı
gelişebilecek komplikasyonlar; abse, nekroz, enfeksiyon, doku tahrişi, kontraktür, hematom,
kronik ağrı, periyostit, damar, kemik ve sinirlerde yaralanmadır. İntramüsküler
enjeksiyonlarda en önemli komplikasyonlardan biri siyatik sinir yaralanması olup, özellikle
dorsogluteal bölgeye yapılan enjeksiyonlar nedeniyle ortaya çıkmaktadır. Ventroguteal
bölgede büyük sinirler ve kan damarları yoktur, küçük sinirlerden innerve olmakta ve kan
damarlarının kollarından kanlanmaktadır. Bu durum daha ciddi yaralanmaların olmasını
engellemekte ve ağrıyı azaltmaktadır (4).
Yapılan bir çalışmada intramüsküler uygulamada ilacın kasa ulaşma durumu radyolojik olarak
incelenmiş ve 50 enjeksiyondan 34’ünde (%68) ilacın subkütan dokuda kaldığı belirlenmiştir.
Ventrogluteal bölgedeki kas dokusu dorsogluteal bölgeye göre daha kalındır ve subkütan yağ
dokusu daha incedir. Bu durum enjeksiyonun yanlışlıkla subkütan dokuya yapılma olasılığını
azaltmaktadır (5, 6).
Ventrogluteal bölgedeki kemiklerin palpasyonuyla enjeksiyon alanının tespit edilmesi
uygulamanın güvenirliliğini arttırmaktadır. Ancak bölgenin enjeksiyona elverişliliğinin
incelenmesi amacı ile yapılan bir çalışma sonucunda; beden kitle indeksi 18,5- 29,9 arasında
olan bireylerin tümünde (%100) yöntemin güvenilirliği tespit edilirken, beden kitle indeksi
1
30-40 arası olan bireylerin %15’inde, 41 ve üzeri olan bireylerin ise tümünde (%100)
yöntemin güvenilir olmadığı saptanmıştır. Özellikle obez bireylerde bölgenin doğruluğundan
emin olunmalıdır (7, 8, 9).
Ventrogluteal bölgenin başka bir avantajı da bölge, hastanın pozisyonuna göre yer
değiştirmediği için supine, prone, lateral pozisyonlarda hastanın istemi ve konforu
doğrultusunda yapılabilir (6).
Onkoloji danışman hemşirelerinin yaptığı bir çalışmada intramüsküler enjeksiyon alanlarının
avantajları ve dezavantajları incelenmiş ve sonuçları tablo 1’de paylaşılmıştır.
Tablo 1: İntramüsküler enjeksiyon alanlarının avantajları ve dezavantajları
Enjeksiyon alanı
Deltoid
Yetişkin hastalarda
maksimum ilaç
uygulama miktarı
0,5-2 ml
Dorsogluteal
4 ml
Ventrogluteal
2,5-5 ml
Avantajları
Dezavantajları
*Kolay ulaşılabilir
*Hasta sadece kolunu
açar
*Enjeksiyon alanı
küçük olduğu için ilaç
uygulama miktarı
düşüktür
*Büyük sinirler ve kan
damarları mevcuttur
*Emilim yavaştır
*Yağ dokusu kalındır
*Sinir ve kan damarları
yoktur
*Dorsogluteal bölgeye
göre yağ tabakası
dardır
Rektus femoris
5 ml
*Diğer bölgeler tercih
*Konforlu bir
edilemeyeceği zaman
enjeksiyon değildir
kullanılır
*Hasta kendi kendine
uygulama yapabilir
Vastuslaterais
5 ml
*Kolay ulaşılabilir
*Büyük damarlar ve
sinir ağları yoktur.
10
Kaynak : Hopkins U, Arias CY. Large-Volume IM İnjections: A review of best practices.
Oncology Nurse Advisor 2013 (Jan-Feb); 32-37.
Sonuç olarak; Siyatik sinir hasarı riski düşük olduğu için, kemik yapılar palpe edilerek ölçüm
yapıldığı için, supine, prone, lateral pozisyonlarda yapılabileceği için, gluteal kaslar kalın,
subkütan ve yağ dokusu ince olduğu için ventrogluteal bölge intramüsküler enjeksiyonlarda
ilk tercih olmalıdır.
2
Kaynaklar
1. Kaya N, Turan N, Öztürk Palloş A. Dorsogluteal bölge enjeksiyon uygulamak amacıyla
kullanılmamalı mı? İ.Ü.F.N. Hem. Derg. 2012; 20(2): 146-153.
2. Perry AG, Potter PA. Klinik Uygulama Yöntemleri ve Becerileri. Çeviri Editörü: T.
Atabek Aştı, A. Karadağ, Nobel Kitap Evi, Adana, 2011; 693-761.
3. www.acibademhemsirelik.com/e-dergi/yeni_tasarim/.../mak_yeni.pdf, Erişim tarihi:
14.09.2013.
4. Tosun H. Bölüm 32: İlaç Yönetimi. (Editörler: Atabek Aştı A, Karadağ A)Hemşirelik
Esasları, Hemşirelik Bilimi ve Sanatı, Akademi Basın ve Yayıncılık, İstanbul, 2012; 721761.
5. Chan VO, Colville J, Persaud T, Buckley O, Hamilton S, Torreggiani CW. Intramuscular
injections into the buttocks: Are they truly intramuscular? European Journal of
Radiology 2006; 58: 480–484.
6. Floyd S, Meyer A. İntramuscular injections-What’s best practice. Nursing New
Zealand 2007; 13(6): 20-22.
7. Emre Yavuz D, Karabacak Ü. İntramüsküler enjeksiyonda neden ventrogluteal bölgeyi
tercih etmeliyiz? Hemşirelikte Araştırma Geliştirme Dergisi 2011; 2: 81-88.
8. Cocoman A, Murray J. Intramuscular injections: A review of best practice for mental
health nursing. J Psychiatr Ment Health Nurs. 2008 Jun; 15(5): 424-434.
9. Yapucu Güneş Ü, Zaybak A, Tamsel S. Ventrogluteal bölgenin tespitinde kullanılan
yöntemin güvenirliğinin incelenmesi. C.Ü.Hemşirelik Yüksekokulu Dergisi 2008; 12(2):
1-8.
10. Hopkins U, Arias CY. Large-Volume IM İnjections: A review of best practices. Oncology
Nurse Advisor 2013 (Jan-Feb); 32-37.
Hem. Berfu ŞENGÖZ
Acıbadem Sağlık Grubu
Eğitim ve Gelişim Hemşiresi
Hazırlanma Tarihi: 15.09.2013
3