of Neutron Stars from Thermonuclear X

SEMPOZYUM TANITIMI
Symposium on Recent Advances in Astrophysics: “Inorganic Machines of the Universe” ,
19-21 Eylul 2016, İstanbul Üniv., Beyazıt-Istanbul.
Bu isimle Ağustos sonuna doğru ilan ettiğimiz sempozyum duyurusu sonrasında, toplantımızın konusu
ve içeriği hakkında bazı arkadaşlarımızdan eleştiri ve sorular geldi. Bu nedenle bu kısa açıklamayı
paylaşmak istiyorum.
Makinalar deyince akla, elbette önce insan yapısı teknik makinalar geliyor: Basit malzeme ve/veya
süreçleri birleştirerek daha karmaşık ve yararlı malzemeler üreten bu sistemler bazen basit bazan da
karmaşık olabiliyorlar: kaldıraçlar, motorlar, jeneratörler, fotokopi makinaları, bisiklet, otomobil,
uçak, füze… Bu makinalar için da mutlaka onu düşünen ve imal eden bir yapımcı görmeye alışığız.
Canlılar da başka türden, yani organik malzemelerden oluşan daha karmaşık makineler sayılabilirler:
Kalp, ciğer, mide, göz, kulak, beyin, sinirler… gibi hayvanlara özgü veya gövde, dallar, yapraklar, çiçek
ve meyveler… gibi bitkilere özgü “makinalar” da söz konusu edilebilir. Ancak, bu sınıftan makinaların
bir yapımcısı ortada görünmüyor… Doğadaki malzeme ve kuvvetler, uygun koşullar altında, evrimsel
mekanizmalar yardımı ile, otonomi sahibi görünen, doğal süreçler ve kuvvetler ışığında bu türden
organları ve onlar sahip “organik makinalar”ı oluşturmuş olmalı.
Toplantıdaki tartışmalarımız ve sunumlarımız, makine kavramını doğada gördüğümüz doğal süreç ve
oluşumlara da uzatmak olarak düşünülebilir: Bu anlamda, kozmik gök cisimlerini ve onları doğuran ve
sürdüren süreçlerin tanımladığı sistemleri, insan yapımı teknik makinalardan da ayırarak, tekrar
gruplayıp “Inorganic Machines of the Universe” adıyla toplu şekilde ele alabileceğimizi düşündük.
Böylece “makine” kavramına kozmik gök cisimlerini, geliştikleri ortamları ve içerdikleri süreçleri de
kattığımızda, bu sınıftan makinalar altında, gökadalar, yıldızlar, gezegenler, yıldız oluşum diskleri, sıkı
cisimler (beyaz cüceler, nötron yıldızları, kara delikler), bunlarla ilgili manyetik alanlar, jetler ve yıldız
rüzgarları… yani astrofiziğin hemen hemen tüm konuları bütüncül bir şekilde tanımlanmış olmaktadır.
Bu bağlamda inorganik makinaların, Evren’in yaşamının ileri evrelerinde ortaya çıkan organik
makinalar yoluyla, yani, “hayat” dediğimiz “organik makinalar” dünyasının, hatta giderek, insan eliyle
oluşan “teknik makinalar”ın da yaratıcısı veya başlatıcısı olduğunu düşünebiliriz.
Size, ana içerik olarak bu türden makinaları hedef alan çağrılı konuşmacılarımızı ve konuşmalarını
da kısaca (gönderdikleri CV ve özetlere dayanarak), tanıtmak istiyorum.
Bonn Üniv.’den Prof Wolfgang Kundt, tanınmış bilim adamı Pascal Jordan’ın öğrencisi olarak, genel
relativite ve matematiksel fizikçi olarak başladığı bilimsel kariyerine daha sonra teorik astrofizikte
devam etmiş ve Evren’deki “inorganik makinalar” konusunda düşünebileceğimiz her konuda ve
özellikle sıkı cisimler alanında, çoğunlukla yetiştiği gelenekten kaynaklanan, kendine özgü yaklaşımları
ve zaman zaman ana çizgiden ayrılan kuram ve açıklamaları ile, ama her zaman sıkı bilimsel çizgiler
içinde kalarak bugüne dek sürdürmüştür. Toplantımızda, “Inorganic Machines in the Universe I:
Terrestrial vs Extraterrestrial Machines” ve “Inorganic Machines of the Universe II: Non-compact vs
Compact Objects” başlıkları ile 2 davetli konuşma ve “Astrophysics without Black Holes and without
Extragalactic Gamma Ray Bursts” başlıklı bir katkı konuşması yapacaktır.
İstanbul Üniversitesi Gözlemevi müdürü genç arkadaşımız Doç Dr Tolga Güver ise, “Masses and Radii
of Neutron Stars from Thermonuclear X-ray bursts” adlı konuşması ile, tanışık olduğumuz sıkı
cisimlerin yarıçap ve kütleleri konusunda bilinenleri gözden geçiren bir konuşma ile “Inorganic
Machines” tartışmalarımıza katılacaktır. (Ayrıca, İstanbul Üniv. Fizik Böl’den Prof Ekrem Aydıner,
2015’te ilk kez kaydedilen kütleçekim dalgaları hakkında bir sunum yapmak istediğini
bildirmiştir.)
Yeni Zelanda Canterbury Universitesi ve ÇOMÜ Astrofizik Araştırma Merkezi (ÇAAM) ortak
araştırıcısı ve 2016 TUBITAK davetlisi Prof Edwin Budding ise, uzunca bir süredir üyesi olarak
çalışmalarına katıldığı “Çanakkale Yaşamın Kökeni Çalışma Grubu” çerçevesinde, grupça
yürütülen çalışmaların bir özetini de içeren bir davetli konuşma yapacaktır. Samanyolu’ndaki
“inorganik makineler”den biri sayacağımız Dünya’mız üzerinde, inorganik (hayatsız) ortamların
nasıl organik ortamlara ve yaşam dediğimiz harika sürece dönüşen adımlarını izini sürecek ve
yaşamın başlangıç evreleri hakkındaki görüşleri içeren, “Origin of Life and Biospheric
Energization” başlıklı bir konuşma gerçekleştirecektir.
Takip eden günlerde, Prof Osman Demircan (ÇAAM), “Çift Yıldız Sistemlerinde Gezegen Oluşumu
ve Ötegezegen Araştırmaları” başlıklı bir konuşma ile tartışmalara katılırken, Prof Mehmet Emin
Özel (İstanbul Işık Üniv.) de, ötegezegen araştırmaları sırasında (ABD Harvard Üniv.’nce koordine
edilen “Gönüllü Vatandaşlar Kepler Veri Analizi Çalışma Grubu” tarafından varlığı ortaya çıkarılan
ve bu grubun koordinatörü Dr Tabetha Boyajiyan’a ithafen) “Tabby’nin Yıldızı” olarak bilinen
ötegezegen sisteminin gözlenen ışık eğrisini açıklamak için geliştirilen “Tip II sınıfı bir medeniyetin
imzası” örneğini ele alacaktır. Prof Özel’in konuşmasının başlığı “Kardashev Classification of
Cosmic Civilizations Revisited” olarak verilmiştir.
Konuşmalar, her katkı sonrası yapılacak tartışmalar ve sizlerden gelecek diğer katkı konuşmaları
örnekleri ile ayrıca zenginleşecektir.
SONUÇ:
15 Temmuz Direnişi ve takip eden olaylar nedeni ile
iptal edilmiş bulunan çeşitli bilimsel toplantılara
nazire olarak, Prof Kundt ve Prof Budding ülkemize
gelişlerini ertelemediler ve bizlerle beraber olmayı
yeğlediler. Hem onları yalnız bırakmamak, hem de
Kurban Bayramı’nın hemen ertesinde dinlenmiş
şekilde yeni 2016-2017 öğrenim yılına, (bir kısmımızın
Erzurum Ulusal Astronomi Toplantımızdan edindiği
izlenimler ertesinde) yeni fikirler ve yeni enerjilerle
başlangıç yapabilmek için sizleri aramızda görmek
istiyoruz.
Mehmet Emin ÖZEL, Osman Demircan
(Yerel Organizasyon Komitesi adına)