314-on kapak (Page 3)

fiubat 2008 SERXWEBÛN
liyle izah› olmaktad›r. Burada önemli
olan fley sanat dilinde anlafl›l›r k›l›nmak istenen olgular›n tümünün toplumsal yaflam›n geliflmesine temel
teflkil eden olgular olmas› gerçe¤idir.
Toplum neye dayanarak gelifliyorsa
o fley daha güzellefltirilmifl bir tarzda
insanlar›n zihniyetine sanat›n estetik
gücüyle yerlefltirilmeye çal›fl›lmaktad›r. ‹nsanlar›n kendi geleceklerini daha sa¤l›kl› oluflturmak için ihtiyaç
duyduklar› ne varsa sevilip say›lmalar›na yol açmakta ve bunlar sanatla
daha çok sevdirilmektedir. Sanatsal
etkinli¤in bu biçimde yaflam› mümkün k›lan eylemleri insana yans›t›l›fl›,
insan o¤lunun kendi ürünlerine içten
ba¤lanmas›n› getirerek ahlaki olmay›
sa¤lamaktad›r. Bu flekilde toplumsall›¤›n bafllang›ç dönemlerinde toplumsal yaflam›n kurulufl dili a¤›rl›kta sanatsal olmufltur. Ya da sanat o dönem
yaflam›n›n vazgeçilmez dili olmufltur.
Devletli toplumlarda sanat
Toplum flekillerinin var olmas›n›
sa¤layan de¤er yarg›lar›n›n sanat›n
özgün dili ve tarz›yla sunumu, gücünden hiçbir fley kaybetmeden günümüze kadar bir yeniden yarat›m flekli
olarak gelmifltir. Toplumun köleci biçimindeki mitolojilerin edebi karakteri, bu toplum sahiplerinin güç simgesi olan tap›naklar›n mimarisi, egemen
erke¤i övgü ile tan›mlayarak topluma
kabul ettiren destanlar, fliirler, flark›lar ve tiyatro oyunlar›n›n bu toplum
biçiminin yeniden yarat›lmas› ilkesi
temelinde insanl›¤a kabul ettirmekteki rolünü kimse inkâr edemez. K›sacas› toplumun köleci bir karakter kazanmas› için gerekli olacak hangi ‘de¤er’ varsa onun övülmesi, estetize
edilmesi, insanlara çekici gelecek biçime kavuflturulmas›nda temel ifllev
sanat›n olmufltur. Daha öncede vurguland›¤› gibi sanat›n katlan›lamaz
kadar sert olan bir toplumsal çeliflkiyi yumuflatarak insana sunmas› özelli¤i en çokta bu dönemde sistem kazanm›flt›r. Kuflkusuz ki bu toplum biçiminde sanat›n yumuflatarak anlafl›l›r k›ld›¤› çeliflkiler yaflam›n do¤al seyri içinde olup bitenlerin sanatsal sunumu de¤ildir. Burada yap›lan toplu-
71
“‹‹nsanlar›n kendi geleceklerini daha sa¤l›kl› oluflfltturmak için ihtiyaç duyduklar›
ne varsa sevilip say›lmalar›na yol açmakta ve bunlar sanatla daha çok
sevdirilmektedir. Sanatsal etkinli¤in bu biçimde yaflflaam› mümkün k›lan
eylemleri insana yans›t›l›flfl››, insan o¤lunun kendi ürünlerine içten
ba¤lanmas›n› getirerek ahlaki olmay› sa¤lamaktad›r. Bu flfleekilde toplumsall›¤›n
baflflllang›c›nda toplumsal yaflflaam›n dili a¤›rl›kta sanatsal olmuflflttur”
mun devletçi karakterinin gayri ahlaki yanlar›n› ve büyük bask› mekanizmalar›n› insanlara kabul ettirmek, bir
biçimde yan›lsama yaparak insanlar›
kand›rmaya ve sisteme gönülden hizmet eder duruma getirerek köleci ahlak› gelifltirmedir. Toplumsall›ktaki
sapmaya paralel insanlar›n yoldan
ç›kmas›na bu dönemde en büyük hizmetti sanat yapm›flt›r demek yerinde
bir de¤erlendirmedir. Toplumun devletçi dönemindeki sapmas› gibi sanat›n bu tarzda ifllevselleflmesi de hiç
tart›flmas›z ki bir sapmad›r.
Sanat›n toplumsal de¤er yarg›lar›n›
ele al›fl tarz› nas›l olmal›d›r
Ayn› sapman›n feodal dönemde de
feodal toplumun toplumsal geliflim
diyalekti¤ine paralel olarak sürdü¤ü
ve bu ilkenin en çokta kapitalizmde
nerdeyse yaflam› belirler bir düzeye
ulaflt›¤›n› gündelik yaflamdan rahatl›kla ç›karabiliyoruz. Kapitalizmin bir
sistem olarak sermayesini art›r›rken
yani kar üzerinden kendini güç yaparken yapt›¤›n›n esasta toplumun
özünü oluflturan ahlaki örgüyü parçalad›¤›, komünaliteyi darmada¤›n
etti¤i bilinmektedir. Yine toplumun
komünal özünün dayand›¤› gerçeklik
olan kad›na kapitalizmin varl›k gerekçesi olarak sald›rmas› da bilinen
di¤er bir gerçekliktir.
Hal böyle iken kapitalizmin kendini topluma kabul ettirmesinde önemli bir saha olarak sanat›n ifllevi ya da
sanat›n toplumsal de¤er yarg›lar›n›
ele al›fl tarz› nas›l olmaktad›r? Bir kere kapitalizmin sistem olarak toplum
karfl›t› oldu¤u bilinmek durumundad›r. Kapitalizm için en önemli gerçeklik bu noktada ortaya ç›kmaktad›r.
Sanat›n toplumsal de¤erlerden beslenmesi zorunlulu¤u göz önüne getirildi¤inde sanatsal yozlaflman›n ne-
den en çok bu dönemde gerçekleflti¤i
de anlafl›lm›fl olmaktad›r.
Sanat ve sanat ürününde biçim,
estetik, imgelerle anlat›m, sanatsal
zihniyetin zirvede seyretmesinden
kaynakl› elefltirel olma gerçe¤i, ruhsal
ve düflünsel zenginlik yaratma gibi
özgünlüklerin tümü kapitalizmde daha çok para kazanmak için yeniden ve
yeniden egemen kesimlerin hizmetine
sunulmak için kullan›l›r.
Sanatç› olay ve olgulara
hassas yaklaflan insand›r
Sanat›n gücüyle insana ve topluma ölçü kazand›rmak temelinde yeni de¤erlerin kazan›lmas›na yol açmak bugün sistemin lehinde müthifl
bir inceli¤e kavuflmufltur. Bugün
toplumun uyuflturularak rahat yönetilir bir duruma getirilmesinde en
önemli ifllevi sanat›n gördü¤ü ve sanat›n tam bir toplum karfl›tl›¤› rolü
oynad›¤› rahatl›kla söylenebilir. Dolay›s›yla en büyük toplum karfl›tl›¤›n›n baflka bir deyimle ahlaks›zl›¤›n
sanat sermayedarlar›nca sanatç›lar
eliyle sanat ürünleri yoluyla yap›ld›¤›n› rahatl›kla söylemek mümkündür. Günümüzde insan›n toplumsal
bir varl›k oldu¤u, toplumun komünal öze dayal› olufltu¤u ve bu ilkeleri hissederek bir arada olmay› ifade
eden düflünce ve duygular›n bütünselli¤ini ifade eden fleyin ahlak oldu¤unu yans›tan bunun etraf›nda yaflam›n kendini yeniden üretimini sal›k veren neredeyse ne bir sanat insan›na ne de sanat ürününe rastlanamamaktad›r. Özendirilen fley bireycilik ve özel mülkiyet etraf›nda
olup biten kavgalar ve bu kavgalar›
yapan tiplerdir.
Sanat insan›, toplumda en duyarl›
olan, olay ve olgulara en hassas yakla-