İÇİNDEKİLER

İÇİNDEKİLER
GİRİŞ: ............................................................................................................................. 1
Birinci Ayrım: MİLLETLERARASI ÖRGÜT TEORİSİ .......................................... 3
I. Milletlerarası Örgütlerin Doğuş Nedenleri ...................................................... 3
II. Uluslararası İlişkiler ve Milletlerarası Örgütler ............................................. 5
III. Milletlerarası Örgütlerin Amaçları .................................................................. 6
IV. Milletlerarası Örgütlerde Üyelik ...................................................................... 7
A. Kurucu Üye..................................................................................................... 7
B. Tam ya da Asıl Üye ........................................................................................ 8
C. İmtiyazlı Üyelik .............................................................................................. 8
D. Ortak Üye ya da Nispi Üyelik......................................................................... 9
E. Gözlemci Üye ................................................................................................. 9
V. Milletlerarası Örgütlerin Sınıflandırılması ................................................... 10
A. Üye Kabulüne Göre ...................................................................................... 10
B. Kurucularına Göre ........................................................................................ 10
C. Faaliyet Alanına Göre ................................................................................... 10
a. Genel Amaçlı Örgütler .............................................................................. 10
b. Ekonomik Örgütler ................................................................................... 11
c. Askeri Örgütler ......................................................................................... 11
d. Kültürel Örgütler....................................................................................... 11
VI. Küreselleşme ve Bölgeselleşme Bağlamında Milletlerarası Örgütler .......... 12
A. Doğal Küreselleşme ...................................................................................... 12
B. Yönetilen Küreselleşme ................................................................................ 12
C. Bölgeselleşme Oluşumları ............................................................................ 13
VII. Milletlerarası Örgütler ve Gelişme Olgusu ................................................... 14
İkinci Ayrım: MİLLETLERARASI İKTİSADİ BÜTÜNLEŞME TEORİSİ ......... 17
I. “Milletlerarası İktisadi İşbirliği” Örgütleri................................................... 18
II. Milletlerarası İktisadi Bütünleşmeler ............................................................ 19
A. İktisadi Bütünleşmelerin Amaçları ............................................................... 19
a. Dış Ödeme Güçlüklerinin Giderilmesi ...................................................... 20
b. Ticaret ve Sermaye Serbestleştirilmesi ..................................................... 20
v
c. Etkinlik Sahasını Genişletme .................................................................... 20
d. Azgelişmiş Ülkelere Fırsat Oluşturma ...................................................... 21
B. İktisadi Bütünleşme Aşamaları ..................................................................... 21
a. Serbest Ticaret Alanı ................................................................................. 21
b. Gümrük Birliği.......................................................................................... 22
c. Ortak Pazar................................................................................................ 23
d. İktisadi Birlik ............................................................................................ 23
e. Siyasi Birlik .............................................................................................. 23
C. İktisadi Bütünleşmenin Başarı Şartları.......................................................... 24
a. Coğrafi Yakınlık ....................................................................................... 24
b. İktisadi Yakınlık ....................................................................................... 25
c. Faktör Donanımı Hali ............................................................................... 25
d. Siyasi Yakınlık.......................................................................................... 26
e. Kültürel Yakınlık ...................................................................................... 26
f. Askeri Yakınlık ......................................................................................... 27
D. Ekonomik Bütünleşmelerin Etkileri ............................................................. 27
a. Ticaret Oluşturucu Etki ............................................................................. 27
b. Ticaret Saptırıcı Etki ................................................................................. 28
c. Üretim ve Tüketim Etkisi .......................................................................... 28
d. Ticaret Hadlerine Etkileri ......................................................................... 29
e. İktisadi Bütünleşme ve Kutuplaşma Teorisi ............................................. 29
f. İktisadi Birlikler ve “İkinci En İyi Teori”.................................................. 29
Üçüncü Ayrım: MİLLETLERARASI MALİ VE FİNASAL KURULUŞLAR ...... 31
I. Bretton Woods Konferansı ve Sonuçları ........................................................... 32
A. Bretton Woods Konferansını Hazırlayan Şartlar .......................................... 32
B. Konferansa İngiliz Teklifi: Keynes Planı ...................................................... 34
C. Konferans İçin ABD Teklifi: White Planı .................................................... 34
D. Keynes ve White Planlarında Ortak Talepler ............................................... 35
E. Keynes ve White Planlarında Farklı Talepler ............................................... 36
F. Konferansın Sonucu ...................................................................................... 36
II. Uluslararası Para Fonu (IMF) ......................................................................... 37
A. IMF’nin Amaçları ......................................................................................... 37
B. IMF’nin Organları ......................................................................................... 38
a. Genel Kurul ............................................................................................... 39
b. Yönetim Kurulu ........................................................................................ 40
c. Genel Müdürlük (Sekretarya) ................................................................... 40
C. IMF’ye Üyelik .............................................................................................. 40
D. IMF Sisteminde KOTA ................................................................................ 41
E. IMF ve Bretton Woods (BW) Sistemi ........................................................... 42
a. Bretton-Woods’da Döviz Kuru Sistemi .................................................... 42
b. Bretton Woods Sisteminde ABD Doları ................................................... 43
c. BW Sisteminin Yıkılışı ............................................................................. 45
d. Yeni Dönemde IMF’nin Yeni Görevleri ................................................... 45
e. Uluslararası Para Sisteminde Yeni Dönem ............................................... 47
F. IMF’nin Finansman Kaynakları .................................................................... 47
vi
G. IMF Kaynaklarını Kullanma ......................................................................... 48
a. Kredi Dilimi Politikası .............................................................................. 49
b. IMF Kolaylıkları ve Tavizli Krediler ........................................................ 50
i. Yoksulluğu azaltıcı krediler ................................................................ 50
ii. Dış şoklara karşı korunma kolaylığı kredileri...................................... 51
iii. Genişletilmiş Fon kolaylığı kredileri .................................................. 51
iv. Ek Finansman kolaylığı kredileri........................................................ 51
v. Telafi edici finansman kolaylığı kredileri ............................................ 51
vi. Olağanüstü hal kredileri...................................................................... 52
c. IMF’nin Kredi Politikası ve Gelişmekte Olan Ülkeler.............................. 52
H. Özel Çekme Hakkı (SDR) ............................................................................ 54
a. SDR Oluşturulması ................................................................................... 55
b. SDR’nin Değeri ve Faizi ........................................................................... 55
İ. IMF’nin Teknik Yardım Faaliyetleri .............................................................. 56
III. Dünya Bankası Grubu ...................................................................................... 57
A. Uluslararası İmar ve Kalkınma Bankası (IBRD) .......................................... 58
a. IBRD’nin Amaçları ................................................................................... 59
b. IBRD’nin Yapısı ve Yönetimi .................................................................. 60
i. IBRD’ye Üyelik ................................................................................. 60
ii. Genel Kurul ........................................................................................ 60
iii. Yönetim Kurulu ................................................................................. 61
iv. Sekreterya .......................................................................................... 61
c. IBRD’nin Finansman Kaynakları ............................................................. 62
i. Üyelerden Toplanan Sermaye ............................................................ 62
ii. Aldığı Borçlar .................................................................................... 62
iii. Faaliyet Gelirleri ................................................................................ 63
d. IBRD’nin Kredi Politikasının Esasları ...................................................... 63
e. IBRD Kredilerinin Değerlendirilmesi ....................................................... 64
B. Uluslararası Kalkınma Birliği (IDA) ............................................................ 65
a. IDA’ya Üyelik, Sermaye Yapısı ve Oy Gücü ........................................... 65
b. IDA’nın Kurumsal Yapısı ......................................................................... 66
c. IDA’nın Finansman Kaynakları ................................................................ 66
d. IDA’nın Kredi Politikasının Esasları ........................................................ 66
C. Uluslararası Finansman Kurumu (IFC) ......................................................... 67
a. Yapısı ve Yönetimi ................................................................................... 67
b. IFC’nin Amaçları ...................................................................................... 68
c. Sermayesi ve Oy Gücü .............................................................................. 68
d. IFC Kredileri ve Politikası ........................................................................ 69
e. IFC’nin Teknik Kolaylıkları ..................................................................... 70
D. Çok Taraflı Yatırım Garanti Ajansı (MIGA) ................................................ 70
a. MIGA’nın Örgüt Yapısı ............................................................................ 71
b. MIGA’nın Sunduğu Hizmetler ................................................................. 71
i. Kar Taşıma Riski ............................................................................... 71
ii. Sözleşme İhlali Riski ......................................................................... 72
iii. İç Çatışma, Terör ve Savaş Riski ....................................................... 72
iv. Kamulaştırma Riski............................................................................ 72
vii
E. Uluslararası Yatırım Uyuşmazlıkları Çözümü Merkezi (ICSID) .................. 73
IV. Uluslararası Denkleştirme Bankası: (BIS) ...................................................... 74
A. BIS’in Amaçları ............................................................................................ 74
B. BIS’in Organları ........................................................................................... 74
C. BIS’in Faaliyetleri ......................................................................................... 75
a. Mali Ajan ve Mutemetlik Faaliyetleri ....................................................... 75
b. Milletlerarası Parasal İşbirliğine Ait Faaliyetler ....................................... 75
c. BIS’in Bankacılık Faaliyetleri................................................................... 76
V. Az Gelişmiş Ülkelerde “Sermaye” Algısı .......................................................... 77
A. Sermayenin Tanımı ve Türleri ...................................................................... 77
B. Dış Borç Eyleminin Değerlendirilmesi ......................................................... 79
a. Ekonomik Politikaları Yönlendirmek ....................................................... 79
b. Mallarına Pazar Oluşturmak ..................................................................... 80
c. Siyasi Kontrolü Sağlamak ......................................................................... 80
d. Makro Ekonomik Dengeleri Kurmak ....................................................... 80
e. Faiz Geliri Sağlamak ................................................................................. 81
f. Oluşturulan “Borç Alma İhtiyacı” ............................................................. 82
VI. Az Gelişmiş Ülkeler ve Finansal Örgütler ...................................................... 82
A. Dünya Bankası Politikaları ve Yoksulluk ..................................................... 83
B. Dünya Bankası ve Azgelişmiş Ülkeler ......................................................... 84
Dördüncü Ayrım: MİLLETLERARASI İKTİSADİ KURULUŞLAR ................... 87
I. Avrupa Birliği ...................................................................................................... 89
A. AB’nin Yönetimi .......................................................................................... 90
a. Avrupa Komisyonu ................................................................................... 90
b. Avrupa Parlamentosu ................................................................................ 90
c. Avrupa Birliği Bakanlar Konseyi .............................................................. 91
d. Devlet ve Hükümet Başkanları Zirvesi ..................................................... 92
e. Avrupa Adalet Divanı ............................................................................... 92
f. Avrupa Sayıştay’ı ...................................................................................... 94
B. Avrupa Birliği’nin Tarihi Süreci ................................................................... 94
C. Avrupa Birliği ve Türkiye İlişkileri .............................................................. 96
a. Ankara Antlaşması ve Katma Protokol ..................................................... 97
b. AB Sürecinde Gümrük Birliği Aşaması.................................................... 98
c. Birliğin Genişleme Sürecinde Türkiye ...................................................... 99
II. Tarife ve Ticaret Genel Antlaşması (GATT) ................................................. 100
A. GATT’ın Amacı, Yapısı ve Yönetimi ........................................................ 101
B. GATT’ın Temel Prensipleri ........................................................................ 102
a. En Çok Kayrılan Ülke Prensibi ve İstisnaları ......................................... 102
b. Tarifelerin Dışında Koruma Kullanılmamalıdır...................................... 102
c. Tarife İndirmenin Karşılıklılığı ve Bağlayıcılığı..................................... 103
d. GATT Süreci ve Haksız Rekabet ............................................................ 104
i. Haksız Rekabete Karşı Anti-Damping Önlemleri .............................. 104
ii. Sübvansiyona Karşı Telafi Edici Vergi ............................................. 104
iii. Çok Elyaflılar Antlaşması (MFA) .................................................... 105
e. GATT’ın Arabuluculuk Vazifesi ............................................................ 105
viii
III. Dünya Ticaret Örgütü (DTÖ) ........................................................................ 106
A. Dünya Ticaret Örgütü’nün Yapısı .............................................................. 107
B. Dünya Ticaret Örgütü ve Görevleri ............................................................ 108
C. DTÖ’nün Karar Alma Şekilleri................................................................... 109
D. DTÖ'de Uyuşmazlıkların Halli ................................................................... 109
E. DTÖ ve GATT Arasındaki Farklar ............................................................. 109
F. DTÖ ve Tarım Politikaları........................................................................... 110
a. DTÖ’nün Tarım Politikaları ve Türkiye ................................................. 111
b. Türkiye’nin Tarım sektörü için Yapması Gerekenler ............................. 112
c. DTÖ Tarım Politikalarının Artı ve Eksileri ............................................ 113
G. Gelişme Yolundaki Ülkeler ve DTÖ .......................................................... 113
IV. Milletlerarası Ticaret Odası ........................................................................... 114
A. MTO’nın Yönetim Şekli ............................................................................. 115
B. MTO Organları ........................................................................................... 115
C. MTO’na Bağlı Organizasyonlar.................................................................. 116
D. MTO’nun Sorun Çözme Yolları ................................................................. 116
a. Uzlaştırma Yöntemi ................................................................................ 116
b. Tahkim Divanı ve Hakem Heyeti ........................................................... 117
V. Birleşmiş Milletler Ticaret ve Kalkınma Konferansları (UNCTAD) ........... 118
A. UNCTAD’ın Örgüt Yapısı.......................................................................... 118
B. UNCTAD Konferanslar Serisi .................................................................... 119
a. UNCTAD-I ............................................................................................. 119
b. UNCTAD-II............................................................................................ 120
c. UNCTAD-III .......................................................................................... 120
d. UNCTAD-IV .......................................................................................... 120
e. UNCTAD V. ........................................................................................... 121
f. UNCTAD VI. ......................................................................................... 121
g. UNCTAD VII. ........................................................................................ 121
h. UNCTAD VIII ........................................................................................ 122
ı. UNCTAD IX .......................................................................................... 122
i. UNCTAD X ............................................................................................ 122
j. UNCTAD XI .......................................................................................... 123
k. UNCTAD XII ......................................................................................... 123
l. UNCTAD XIII ........................................................................................ 124
C. UNCTAD Konferanslarının Değerlendirilmesi .......................................... 124
VI. Birleşmiş Milletler Kalkınma Ajansı (UNDP) .............................................. 125
A. UNDP’nin Amacı ....................................................................................... 126
B. UNDP’nin Çalışma Prensipleri ................................................................... 126
VII. Birleşmiş Milletler Sanayi ve Kalkınma Örgütü (UNIDO)....................... 127
Beşinci Ayrım: MİLLETLERARASI ÖZEL İHTİSAS ÖRGÜTLERİ ................ 129
I. Uluslararası Çalışma Örgütü (ILO) ............................................................ 129
II. Gıda ve Tarım Örgütü (FAO) ....................................................................... 131
III. Dünya Sağlık Örgütü (DSÖ) ......................................................................... 132
IV. Uluslararası Atom Enerjisi Ajansı (IAEA) .................................................. 134
ix
Altıncı Ayrım: MİLLETLERARASI İKTİSADİ OLUŞUMLAR ......................... 135
I. Ekonomik İşbirliği ve Kalkınma Örgütü (OECD) .......................................... 135
A. OECD’ye Üyelik ve Katılım....................................................................... 136
B. OECD’nin Amaç ve Faaliyetleri ................................................................. 136
II. G-8 (G-7) Ülkeleri............................................................................................. 137
A. G-8 Zirvelerinin Amaçları .......................................................................... 138
B. G-8’nin Ekonomik Gücü............................................................................. 139
III. G-20 Ülkeleri ................................................................................................... 139
IV. DAVOS Toplantıları ....................................................................................... 140
A. Davos Toplantılarının Kurumsallaşması..................................................... 141
B. Davos Toplantılarının Etkileri .................................................................... 141
V. Dünya Sosyal Forumu ...................................................................................... 142
A. DSF Nasıl Ortaya Çıktı? ............................................................................. 142
B. DSF’nin İlkeleri ......................................................................................... 143
Yedinci Ayrım: TÜRKİYE’NİN ETKİN OLDUĞU MİLLETLERARASI
KURULUŞLAR .............................................................................. 145
I. Karadeniz Ekonomik İşbirliği Örgütü (KEİ) .................................................. 145
A. KEİ'nin Amaçları ve Kapsamı .................................................................... 146
B. KEİ'nin Yapısı ve Organları........................................................................ 147
a. KEİ Dışişleri Bakanları Toplantısı .......................................................... 147
b. KEİ Parlamentolar Arası Toplantısı ........................................................ 148
c. KEİ Konseyi............................................................................................ 148
d. Karadeniz Ticaret ve Kalkınma Bankası ................................................ 149
e. Çalışma Grupları ..................................................................................... 149
II. Kalkınma İçin Bölgesel İşbirliği (RCD) ......................................................... 149
III. Ekonomik İşbirliği Teşkilatı (EİT) ................................................................ 150
A. Ekonomik İşbirliği Teşkilatının Genişlemesi ............................................. 151
B. EİT’nın Yapısı ve Faaliyet Alanları ............................................................ 151
C. Teşkilatın Çalışma İlkeleri .......................................................................... 152
D. Ekonomik İşbirliği Teşkilatının Hedefleri .................................................. 153
IV. İslam Konferansı Teşkilatı ............................................................................. 154
A. İKO’nün Hedefleri ...................................................................................... 157
B. İKÖ’nün Yapısı........................................................................................... 157
C. İKÖ’ne Üyelik ............................................................................................ 159
V. İslam Ülkeleri Teşkilatı Ekonomik ve Ticari İşbirliği Daimi Komitesi
(İSEDAK) ....................................................................................................... 159
IV. Uluslararası Örgütler, Küreselleşme ve Türkiye ......................................... 160
DEĞERLENDİRME-SONSÖZ ................................................................................ 163
EK-I ................................................................................................................. 165
Uluslararası Kuruluşlarla İlgili Kısaltmalar ile Türkçe ve İngilizce
Anlamları ......................................................................................................... 165
YARARLANILAN KAYNAKLAR .......................................................................... 169
x