Murat TÜRK1 Melda HARBALIOĞLU2 KONAKLAMA

Akademik Sosyal Araştırmalar Dergisi, Yıl: 3, Sayı: 14, Haziran 2015, s. 419-428
Murat TÜRK1
Melda HARBALIOĞLU2
KONAKLAMA İŞLETMELERİNDE ÇEVREYE DUYARLILIK
Özet
Dünyanın en hızlı büyüyen endüstrilerinden birisi olarak gösterilen turizm, gelişme
sürecinde çevre ile sürekli bir etkileşim halindedir. Bu çalışmada, çevreye bağlılığı
yoğun olan turizm sektöründe, çevreye duyarlı işletme belgesine sahip konaklama
işletmelerinin sayısal ve oransal düzeylerinin belirlenmesi amaçlanmıştır. Bu
bağlamda, çevreye duyarlı işletme belgeli konaklama tesisleri sayısal ve oransal
açıdan düşük düzeydedir. Bu durum, ülkede gerek turizm arz edenlerin gerekse
turizm talep edenlerin çevre konusundaki hassasiyetlerinin yüksek olmadığını
göstermektedir. Türkiye’de turizm talebinin en yüksek olduğu illerdeki çevreye
duyarlı (belgeli) konaklama tesislerinin sayılarının düşüklüğü önemli bir eksiklik
olarak karşımıza çıkmaktadır. Özellikle, başta İstanbul, Antalya ve Muğla olmak
üzere, Türkiye’de iç ve dış turizm talebinin yüksek olduğu illerde çevreye
duyarlılık olması gereken düzeylerin oldukça altındadır.
Anahtar Kelimeler: Çevreye duyarlılık, turizm ve konaklama işletmeleri.
ENVIRONMENTAL SENSITIVITY IN ACCOMMODATION
ESTABLISHMENTS
Abstract
As one of the world's fastest growing industry is tourism which is in constant
interaction with the environment in the development process. In this study, it is
aimed to determine the numerical and proportional level of accommodation
establishments which has an environmentally sensitive business certificate at
tourism sector, in which intense commitment to environmental. In this context,
environmentally sensitive certificated accommodation establishments are low in
terms of numerical and proportional.This situation, is demonstrated, that there is no
high sensitivity for the environment those who tourism supply and demands. In
Turkey, environmentally sensitive (certificated) low the number of accommodation
establishments where tourism demand is highest in the provinces emerges as a
1
Prof.Dr., Osmaniye Korkut Ata Üniversitesi, İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi, [email protected]
Kilis 7 Aralık Üniversitesi, Kilis Meslek Yüksekokulu, [email protected]
2Öğr.Gör.,
Melda Harbalıoğlu
420
significant deficiency. Especially, particularly in Istanbul, Antalya and Muğla are
well below the level required for environmental sensitivity
Key Words:Environmental sensitivity, tourism ve accommodation establishments.
1. GİRİŞ
Günümüzde işletmeler, hem yasal düzenlemeler ve artan tüketici baskıları, hem de dâhil
oldukları uluslararası anlaşma ve organizasyonların etkisiyle çevreye karşı daha duyarlı olmaya
başlamışlardır. Bu aslında işletmelerin sorunun kaynağında yer almaktan daha çok, çözümün bir
parçası olma yönünde tercihte bulunmaları ile ilgilidir. İşletmelerin sahip oldukları güç, etki
alanları ve imkânları düşünüldüğünde, işletmelerin çevreye karşı duyarlı bir yönetim anlayışı ve
uygulamalarına sahip olmaları son derece önem arz etmektedir (Akdoğan, 2003: 2). Çevreye
duyarlı işletmecilik olgusuna ilişkin çalışmalar 1970’li yıllardan itibaren çevre problemlerinin
dünya gündemine gelmesi ile başlamıştır. Tropik yağmur ormanlarının yok oluşu, ozon
tabakasının delinmesi ve küresel savaşlar bugün yaşam kalitemizi etkilerken gelecek kuşakların
bu olumsuzluklardan daha çok etkileneceği, tüm dünyada kabul gören bir gerçek haline
gelmiştir (Yılmaz ve Bozkurt, 2011: 4).
Dünyada yaşanan sosyal, ekonomik ve siyasi gelişmeler ile çevre sorunlarının yol açtığı
sonuçlara paralel olarak; çevre kavramının ve çevreye bakış açılarının son yıllarda önemli
ölçüde değişime uğradığı gözlemlenmektedir. İngiltere’de başlayan sanayi devrimi ile birlikte
Batı ülkelerinde gelişerek devam eden ve diğer dünya ülkelerine de geçen sanayileşmenin
ortaya çıkardığı baca gazları, zehirli atıklar ve diğer atıklar ciddi çevresel sorunlara neden
olmuştur. İnsanların hırslı ve kontrolsüz üretme isteği, kaynakların hiç tükenmeyecekmiş gibi
kullanılmasına sebep olurken, üretim atıkları ve tüketim atıkları da atmosferi, denizleri, nehirleri
ve kara parçalarını uluslararası boyutlarda kirletmeye başlamıştır. Hatta bu kirlilik 21. yüzyıla
girerken ülkeleri, dünyanın nasıl temizleneceği konusuna uluslararası bağlayıcı çözümler
aramaya sevk etmiştir. Kontrolsüz biçimde artan ticaret ve hızlı kalkınmanın yarattığı çevresel
tehditlerden korunmak amacıyla 19. yüzyılın ikinci yarısında uluslararası çevre örgütleri ortaya
çıkmıştır (Atay ve Dilek, 2013: 407).
Dünyanın en hızlı büyüyen endüstrilerinden birisi olarak gösterilen turizm, gelişme
sürecinde sosyal ve kültürel çevre, tarihi ve doğal doku ile sürekli bir etkileşim halindedir.
Gelişme hızıyla paralel biçimde bu etkileşimin de artması, ilk başta konuyla ilişkili uzmanların
bu etkilerin niteliklerini ele almasına neden olmuş; bu etkilerin bazen çok büyük olumsuzluklara
neden olduğunun anlaşılmasıyla da bir devlet politikası dâhilinde irdelenmesi ve turizm
aktivitelerinin çok uzun dönemli planlamalarla ele alınmasının gerekliliği ortaya konulmuştur
(Doğan, 2012: 7).
Turizm, çevreye bağlılığı yoğun olan sektörlerden biridir. Ancak, aynı zamanda çevreyi
yok etme potansiyeline de sahiptir (Mensah, 2006: 414).Turizm çevre üzerinde bozulmaya yol
açarsa, kendi varlığını da tehlikeye sokmaktadır. Turizm çevresel değerlere bir zenginlik
katarsa, kendi sürekliliğini de sağlama yolunda önemli adım atmış olmaktadır. Buradan
hareketle, turizmin doğal çevre üzerinde bozulmalara neden olabilecek olumsuz etkilerinin ve
çevresel zenginliğe katkı sağlayacak olumlu etkilerinin ortaya konması gerekmektedir. Turizmin
doğal çevre üzerindeki olumlu ve olumsuz etkileri Tablo 1. 1’de görüldüğü gibidir (Kahraman
ve Türkay, 2014: 60).
The Journal of Academic Social Science, Yıl: 3, Sayı: 14, Haziran 2015, s. 419-428
421
Konaklama İşletmelerinde Çevreye Duyarlılık
Tablo 1.1 Turizmin Çevreye Etkileri
Turizmin Olumlu Etkileri
Önemli doğal alanların korunması
Arkeolojik ve tarihi yerlerin korunması
Çevre kalitesinin yükseltilmesi
Çevrenin değerinin arttırılması
Altyapının geliştirilmesi
Turizmin Olumsuz Etkileri
Su, hava, gürültü ve görüntü kirliliği
Kalabalık ve izdiham
Saha kullanım problemleri
Ekolojik aksaklıklar ve tehlikeler
Tarihi ve arkeolojik alanlara verilen zarar
Kaynak: Kahraman ve Türkay, (2014), “Turizm ve Çevre”, s. 60-61.
Türkiye’nin turizm potansiyeli kültürel, doğal ve tarihi zenginlikleri üzerinden
değerlendirilmektedir. Turizmin gelişmesiyle birlikte çeşitli bölgelerde kültürel ve doğal
güzellikler korunmaya alınmakta, tarihi ve soysal zenginlikler ön plana çıkarılmaktadır.
Turizmin gelişmesi doğal kaynakların varlığına ve çevresel dokunun cazibesine bağlı
olduğundan bu kaynakların korunması turizmin sürdürülebilirliği açısından birincil önem teşkil
etmektedir. Son dönemde ziyaretçilerin geri bildirimleri seyahat bölgeleri turistik işletmelerde
iklim ve doğa koşullarının turistlerin tatil seçimlerini doğrudan etkilediğini göstermektedir.
Özellikle turistik bölgelerin kalitesine yönelik yapılan çalışmalarda turistlerin işletmelerden
“temiz plaj ve suya erişim”, “tesis ve çevresinde atık olmaması” ve “gürültü kirliliğinden uzak
olması” gibi taleplerinin baskın olduğu anlaşılmaktadır (TÜSİAD, 2012: 27).
Bu bağlamda çevreye duyarlı işletmecilik, ekolojik dengeye en az zarar verecek, hatta bu
zararı tamamen bertaraf edecek alternatifler üzerine odaklanmak, taşeronlarını ve tedarikçilerini
bu zihniyetle seçmek, yeşil ürün ve hizmeti bir pazarlama stratejisi olmaktan öteye götürmek ve
yeşil yaşam kalitesinin yaratıcısı olmak demektir. Bu bağlamda, işletmelerin yeşil sorumluluğu
ve yeşil etiği, başta tüketiciler olmak üzere, toplumların diğer kesimlerinde de yeşil anlayışının
yaygınlaşmasında itici güç haline gelmektedir. İşletmeler, yeşil ürün ve hizmet sunumuna önem
verdikleri oranda, tüketicilerin çevreye olan duyarlılığı artacaktır (Emgin ve Türk, 2004: 1).
Bu çalışmada, çevreye bağlılığı yoğun olan turizm sektöründe, çevreye duyarlı işletme
belgesine sahip konaklama işletmelerinin sayısal ve oransal düzeylerinin belirlenmesi
amaçlanmıştır.
2. KONAKLAMA İŞLETMELERİ VE ÇEVRE KORUMA
Konaklama işletmeleri, insanların seyahatleri esnasındaki geçici konaklamalarını
sağlayan, yeme-içme, eğlenme ve diğer sosyal ihtiyaçlar için yardımcı ve tamamlayıcı birimleri
bünyesinde bulunduran ticari işletmelerdir (Hazar, 1994: 69).
Konaklama işletmeleri hizmet üretimi sırasında doğal çevreden değişik kaynakları
kullanmaktadır. Bunun karşısında, doğal çevreye doğru bir madde ve enerji akışı meydana
gelmektedir. Bu madde ve enerji akışı, doğal ortamdaki diğer aktivitelerin etkileriyle birleşerek
doğal çevrede bozulmayı başlatmaktadır. Bu bozulma da turizmde kullanılan doğal kaynakların
miktar ve kalitesini olumsuz yönde etkileyerek Şekil 2. 1’de görüldüğü üzere konaklama
hizmetlerinde kalite aşınmasını ve buna bağlı olarak da doğal çevre üzerinde daha fazla bir
baskıyı oluşturmaktadır (Kahraman ve Türkay, 2014: 145).
TheJournal of AcademicSocialScience, Yıl: 3, Sayı: 14, Haziran 2015, s. 419-428
Melda Harbalıoğlu
422
Şekil 2.1. Konaklama İşletmeleri ve Çevre Arasındaki Etkileşim
Kaynak: Kahraman ve Türkay, (2014), “Turizm ve Çevre”, s. 146.
Bu bağlamda, çevre sorunları, doğal kaynakların sınırlı olduğu gerçeğini dikkate almayan
bir tutumdan kaynaklanmaktadır. Bu tutumu sürdürmek, kaçınılmaz olarak ekonomik
faaliyetlerin geçerliliğini ve yaşam kalitesini etkilemektedir. İşletmeler, sosyal sorumlulukları
nedeniyle, kuruluş yeri seçiminde, ürün geliştirme, çeşitlendirme ve iş yenileştirme kararlarında,
teknoloji transferinde çevrenin korunmasını göz önünde bulundurmak durumundadır
(Gökbunar, 1994: 4).
Tüm sektörlerde önemli etkiye sahip olan çevre, özellikle çevresel değerlere yüksek
oranda bağlılığı olan turizm sektörü açısından belirleyici bir öneme sahiptir. Fiziksel ve doğal
çevrenin çekiciliği, konaklama işletmelerinin özelikleri, eko-turizm seçeneklerinin varlığı gibi
faktörler turizm potansiyelini doğrudan etkilemektedir (Turhan, 2010: 2).
3. ÇEVREYE DUYARLI KONAKLAMA İŞLETMELERİ
Günümüz toplumlarında gözlenen en önemli olgulardan biri, çevreye yönelik ilginin
artması, çevreyi sahiplenenlerin çoğalması, çevre bilincinin ortaya çıkması ve çevre olgusunun
“sürdürülebilirlik” kavramı ile algılanmaya başlanmasıdır. Çevreye duyulan bu ilgi, doğal
kaynakların sınırlılığı karşısında insan ve çevre arasındaki duyarlı dengenin önemini
yansıtmaktadır (Pekmezci ve Hırlak, 2013: 18). Turizm sektörü birinci derecede doğal, kültürel
ve tarihsel kaynaklara bağlı olarak varlığını sürdüren bir sektördür. Bu nedenle, doğal
kaynakların, kültürel ve tarihsel alt yapının tahrip edildiği bir ortamda rasyonel bir turizm
olayından söz edilemez. Bu açıdan sürdürülebilirlik kavramı turizm sektörü için her sektör için
taşıdığından daha fazla hayati bir önem arz etmektedir (Akşit, 2007: 446).
Sürdürülebilir turizm kapsamında, çevrenin korunması, çevre bilincinin geliştirilmesi,
turistik tesislerin çevreye olan olumlu katkılarının teşvik edilmesi ve özendirilmesi amacıyla,
1993 yılından itibaren talep eden ve aranılan nitelikleri taşıyan konaklama tesislerine, Turizm
Bakanlığı tarafından Çevre Dostu Kuruluş Belgesi (Çam Simgesi) verilmiştir. Ancak çevrenin
korunmasına yönelik önlemler Türkiye’de giderek daha fazla önem kazanması nedeniyle
çevreye duyarlı konaklama işletmeleri için uygulanmakta olan sınıflandırma formu,
güncelleştirilmiş ve geliştirilmiş olup, enerji, su, çevreye zararlı maddelerin tüketiminin ve atık
miktarının azaltılmasını, enerji verimliliğinin arttırılmasını, yenilenebilir enerji kaynaklarının
kullanımının teşvik edilmesini, konaklama işletmelerinin yatırım aşamasından itibaren çevreye
duyarlı olarak planlanmalarını ve gerçekleştirilmelerini, tesisin çevreye uyumunu, çevreyi
güzelleştirici düzenleme ve etkinlikleri, ekolojik mimariyi, çevreye duyarlılık konusunda
bilinçlendirmeyi, eğitim sağlanmasını ve ilgili kurum ve kuruluşlarla işbirliği yapılmasını
kapsayan “Turizm İşletmesi Belgeli Konaklama Tesislerine Çevreye Duyarlı Konaklama Tesisi
The Journal of Academic Social Science, Yıl: 3, Sayı: 14, Haziran 2015, s. 419-428
423
Konaklama İşletmelerinde Çevreye Duyarlılık
Belgesi verilmesine dair 2008/3 No’lu Tebliğ” 22.09.2008 tarih ve 27005 sayılı Resmi Gazetede
yayımlanarak yürürlüğe girmiştir (yigm.kulturturizm.gov.tr).
Bununla birlikte, Turizm Bakanlığı tarafından Çevreye Duyarlı Konaklama Tesisi (Yeşil
Yıldız Simgesi) Belgesi alacak tesislerin, çevrenin korunmasına katkıda bulunurken, aynı
zamanda tanıtım ve pazarlamalarında bir ayrıcalık yaratabilecekleri, hizmet kalitelerinden ödün
vermeden, işletmelerine ve ülke ekonomisine tasarruf yolu ile katkıda bulunabilecekleri,
çevrenin korunmasında üstlenecekleri roller ile bulundukları illerde örnek tesisler olabilecekleri
düşünülmektedir. Çevreye Duyarlı Konaklama Tesisi Belgesi almak üzere belirlenen temel
kriterler şu şekildedir (yigm.kulturturizm.gov.tr);
a)
İşletmelerin çevre politikası ve eylem planının olması,
b)
Tesiste eylem planını uygulayacak özel bir yetkilinin olması veya işletmede
uygulamadan sorumlu bir yetkili ile birlikte, bu hizmetin bir uzmandan veya uzman firmadan
alınması,
c)
İşletme tarafından, çevre bilincinin artırılması, çevresel tedbirlerin ve eylem planının
uygulanmasını temin etmek için personele eğitim verilmesi,
d)
Çevreye duyarlı atık su planının bulunması,
e)
Turizm konaklama işletmesinde kullanılan tüm tesisat, teçhizat ve donanımların
koruyucu bakım ve onarımının periyodik olarak yaptırıldığına dair kayıtların tutulması,
f)
İşletmenin, su tüketimi, ısıtma ve soğutma için enerji tüketimi, elektrik tüketimi ve
genel enerji tüketimi konusunda verileri toplaması ve izlemesi (Kapalı alan m² başına veya
geceleme başına enerji tüketimi, aylık, üç aylık ve yıllık raporların hazırlanması ve dosya
halinde saklanması),
g)
İşletmede kullanılan kimyasal maddelerin (hacim ve/veya ağırlık olarak) izlenmesi ve
verilerin toplanması (Kapalı alan m² başına veya geceleme başına tüketim, aylık, üç aylık ve
yıllık raporların hazırlanması ve dosya halinde saklanması),
h)
Tesiste ortaya çıkan atık miktarının (hacim ve/veya ağırlık) izlenmesi ve verilerin
toplanması (Kapalı alan m² başına veya geceleme başına tüketim, aylık, üç aylık ve yıllık
raporların hazırlanması ve dosya halinde saklanması) gerekmektedir.
Temel kriterler çerçevesinde 122 maddeden oluşan tebliğle birlikte çevreye duyarlı
işletme belgesine sahip olmak isteyen işletmelerin sahip olması gereken asgari puanlar
bulunmaktadır. Bu asgari puanlar otel tür ve sınıfına göre değişiklik göstermektedir (Tablo 3.1).
Azami puan 680 olup tatil tesisleri ile şehir tesislerinin alması gereken asgari puanlar farklılık
göstermektedir (www.resmigazete.gov.tr).
Tablo 3.1. Yeşil Yıldız Asgari Puan Tabloları
Tatil Tesisleri
Asgari
Şehir Tesisleri
Asgari
Sınıfı
Puan
Sınıfı
Puan
5 Yıldızlı Tatil Köyü
330
5 Yıldızlı Otel
300
5 Yıldızlı Otel
250
4 Yıldızlı Tatil Köyü
280
4 Yıldızlı Otel
230
4 Yıldızlı Otel
200
3 Yıldızlı Otel
170
3 Yıldızlı Otel
170
1 veya 2 Yıldızlı Otel-Diğer
1 veya 2 Yıldızlı Otel-Diğer
140
140
Konaklama Tesisleri
Konaklama Tesisleri
Kaynak: teftis.kulturturizm.gov.tr
TheJournal of AcademicSocialScience, Yıl: 3, Sayı: 14, Haziran 2015, s. 419-428
Melda Harbalıoğlu
424
Tür ve sınıfına ilişkin belirlenen asgari puana ulaşan tesislerden, simgesi yıldız olan
konaklama tesislerinin plaketlerinde sınıflarını gösteren yıldızlar yeşil renkli düzenlenmektedir.
Ayrıca plaket üzerinde Çevreye Duyarlı Tesis ibaresi yer almaktadır. Bununla birlikte çevreye
duyarlı olarak faaliyet gösteren tesiste;
a) İşletmenin çevre politikası ve eylem planına uygun olarak yaptığı tüm faaliyetlere
ilişkin hazırlanan yıllık rapor,
b) Formda ayrıntılı olarak belirtilen, kullanılan tesisat, teçhizat ve malzemelerin çevreye
duyarlı olduğuna, bakımlarının düzenli yapıldığına ve tesiste yapılan çevreye duyarlı
çalışmalara ilişkin üretici firmanın faturası, raporu, tanıtım broşürü, bakım yapan
firmanın faturası, raporu, ilgili kurum ve kuruluşların yazısı, mühendislik, mimarlık
raporu, ilgili meslek kuruluşunun raporu vb. evrak,
c) Çalışan personelin çevreye duyarlılık konusunda eğitim programı, sertifikaları,
personele ve müşterilere dağıtılan ve ilan edilen doküman,
d) Çevreye duyarlılık konusunda sivil toplum kuruluşları, ilgili kurum ve kuruluşlarla
yapılan işbirliği, koordinasyon çalışmalarına ilişkin evrak, güncelleştirilerek bir dosya
halinde tutulması gerekmektedir (www.resmigazete.gov.tr).
Turizm kapsamında Türkiye’nin tüm bölgeleri çeşitli doğal ve kültürel güzelliklere sahip
olmasıyla birlikte turizm faaliyetleri tüm illerde gerçekleştirilmektedir. Ancak Türkiye’de 81
ilden sadece 28’inde çevreye duyarlı işletme belgesine sahip işletmeler bulunmaktadır. Bununla
birlikte, söz konusu 28 ilde toplam 2508 adet Turizm İşletme Belgeli Konaklama Tesisi
bulunmaktadır. Bu tesislerin sadece %8,13’ü (204 adet) çevreye duyarlı konaklama belgesine
sahiptir. Bu illerden Şanlıurfa (%23,08), Afyonkarahisar (% 21,43) ve Antalya (%14,76) illeri
en fazla yüzde oranına sahip illerdendir (Tablo 3.2.).
Tablo 3.2. Türkiye’deki Çevreye Duyarlı İşletme Belgesine Sahip İşletme Sayıları ve
Yüzdeleri
Adana
Afyonkarahisar
Ankara
Antalya
Aydın
Bursa
Denizli
Erzurum
Gaziantep
Giresun
Hatay
İstanbul
İzmir
Kocaeli
Konya
Kütahya
Turizm İşletme
Belgeli Konaklama
Çevreye Duyarlı
Tesisleri
Konaklama Tesisleri
35
1
14
3
155
4
718
106
76
3
58
3
27
2
12
1
36
3
13
1
36
4
476
24
164
13
39
1
29
2
9
1
%
2,86
21,43
2,58
14,76
3,95
5,17
7,41
8,33
8,33
7,69
11,11
5,04
7,93
2,56
6,9
11,11
The Journal of Academic Social Science, Yıl: 3, Sayı: 14, Haziran 2015, s. 419-428
425
Konaklama İşletmelerinde Çevreye Duyarlılık
Tablo 3.2. devamı
Turizm İşletme
Belgeli Konaklama
Çevreye Duyarlı
Tesisleri
Konaklama Tesisleri
Malatya
14
1
Mardin
20
1
Mersin
44
1
Muğla
366
17
Nevşehir
55
1
Ordu
23
3
Sakarya
14
1
Sinop
9
1
Şanlıurfa
13
3
Trabzon
31
1
Yalova
9
1
Zonguldak
13
1
TOPLAM
2508
204
Kaynak: www.ktbyatirimisletmeler.gov.tr/9579/
%
7,14
5
2,27
4,64
1,82
13,04
7,14
11,11
23,08
3,23
11,11
7,69
8,13
Türkiye’de çevreye duyarlı konaklama tesislerinin oranı yüzde 8,13 olup, söz konusu
oranın düşük olduğu ifade edilebilir. Bununla beraber, 10 ildeki oran Türkiye ortalamasının
üzerindedir (Grafik 3.1).
Grafik 3.1. Türkiye Ortalamasının Üzerinde Çevreye Duyarlı Belge Sahibi İller
Gaziantep
Erzurum
Yalova
Sinop
Kütahya
Hatay
Ordu
Antalya
Şanlıurfa
Afyon
Türkiye Ort.
0
5
10
15
20
25
%
Kaynak: www.ktbyatirimisletmeler.gov.tr/9579/
TheJournal of AcademicSocialScience, Yıl: 3, Sayı: 14, Haziran 2015, s. 419-428
Melda Harbalıoğlu
426
Tablo 3.3. Türkiye’deki Çevreye Duyarlı İşletme Belgesine Sahip İllerde Tesislere Geliş,
Geceleme, Ortalama Kalış Süresi ve Doluluk Oranının İllere Göre Dağılımı (2013)
Ortalama
Doluluk
Gelen Turist Sayısı
Geceleme
Kalış Süresi
Oranı
Adana
415 794
679 495
1,6
37,44
Afyonkarahisar
371 901
854 650
2,3
48,72
Ankara
1 709 556
2 978 118
1,7
37,73
Antalya
13 794 072
66 376 698
4,8
61,13
Aydın
1 135 494
3 731 733
3,3
56,98
Bursa
669 625
1 218 061
1,8
36,78
Denizli
824 396
1 039 942
1,3
45,10
Erzurum
184 390
310 726
1,7
36,10
Gaziantep
458 577
680 904
1,5
45,66
Giresun
74 997
111 065
1,5
34,46
Hatay
227 273
425 228
1,9
33,75
İstanbul
6 314 969
14 106 080
2,2
50,59
İzmir
1 728 975
4 490 603
2,6
46,79
Kocaeli
292 737
575 204
2,0
40,30
Konya
444 384
643 506
1,4
40,56
Kütahya
84 304
145 507
1,7
32,12
Malatya
112 331
175 323
1,6
29,20
Mardin
149 333
229 940
1,5
28,93
Mersin
355 218
608 274
1,7
30,81
Muğla
2 686 304
13 098 440
4,9
54,72
Nevşehir
783 944
1 645 397
2,1
45,67
Ordu
178 629
228 157
1,3
32,39
Sakarya
152 728
256 279
1,7
37,67
Sinop
31 250
47 078
1,5
27,68
Şanlıurfa
180 863
268 126
1,5
41,71
Trabzon
257 022
401 907
1,6
36,05
Yalova
77 435
155 425
2,0
38,95
Zonguldak
109 634
157 752
1,4
25,01
TOPLAM
33 806 135
115 639 618
2,00
39,75
Kaynak: www.ktbyatirimisletmeler.gov.tr/9857/
Tablo 3.3’ e göre en çok turist çeken illerimiz Antalya, İstanbul ve Muğla’dır. Özellikle
bu illerde çevre sorunlarında en büyük etkenin insan unsuru olması ve buna bağlı olarak su,
hava, gürültü, görüntü kirliliği, kalabalık ve izdiham, saha kullanım problemleri gibi turizmin
çevre üzerindeki olumsuz etkilerinin olabileceğinden bahsetmek mümkündür. Bununla birlikte
gelen turistlerin ağırlandığı çevreye duyarlı işletme sayıları (%8,13) çok düşüktür.
Çevreye duyarlı işletme belgesine sahip illerde çeşitli turizm işletmeleri faaliyet
göstermektedir. Çevreye duyarlı işletme belgesine sahip illerde çeşitli turizm işletmeleri faaliyet
göstermektedir. Turizm faaliyetleri sadece o ilde bulunan yerel halka ait olmamakla birlikte, bu
The Journal of Academic Social Science, Yıl: 3, Sayı: 14, Haziran 2015, s. 419-428
427
Konaklama İşletmelerinde Çevreye Duyarlılık
iller çeşitli il ve ülkelerden yerli ve yabancı turistleri ağırlamaktadır. Bu durum çevrenin daha
fazla kişi tarafından kullanıldığını göstermektedir.
4. SONUÇ ve ÖNERİLER
Günümüzde işletmelerin ürettiği ve pazarladığı ürünler gerek iç gerekse dış rekabete
maruz kalmakta, bu da işletmeleri rekabet avantajı elde etme yolunda farklı stratejilere sevk
etmektedir. Söz konusu rekabet hizmet üreten işletmelerde de yoğun bir şekilde yaşanmakta
olup, konaklama işletmeleri bunun önemli bir örneğini teşkil etmektedir. Bu bağlamda,
konaklama işletmeleri sektördeki rakiplerini devre dışı bırakabilmek ve pastadan daha fazla
pay elde edebilmek için farklılaştırma stratejileri izlemektedir. Çevreye duyarlılık da bu
stratejilerin en önemlilerinden birisidir. Konaklama işletmeleri, başta rekabet avantajı elde
etmek olmak üzere, sosyal sorumluluk ve yasal zorunluluklar nedeniyle de çevreye duyarlılık
göstermektedirler. Bununla birlikte, Türkiye’de, çevre ile sürekli etkileşim içinde bulunan
turizm sektöründe çevreye verilen önem yeterli değildir. Çevreye duyarlı işletme belgeli
konaklama tesisleri sayısal (204 adet) ve oransal (yüzde 8,13) açıdan düşük düzeydedir. Bu
durum, ülkede gerek turizm arz edenlerin gerekse turizm talep edenlerin çevre konusundaki
hassasiyetlerinin yüksek olmadığını göstermektedir.
Türkiye’de turizm talebinin en yüksek olduğu illerdeki çevreye duyarlı (belgeli)
konaklama tesislerinin sayılarının düşüklüğü önemli bir eksiklik olarak karşımıza
çıkmaktadır. Keza, başta İstanbul, Antalya ve Muğla olmak üzere, Türkiye’de iç ve dış
turizm talebinin yüksek olduğu illerde çevreye duyarlılık olması gereken düzeylerin oldukça
altındadır.
Türkiye’de bacasız sanayi olarak adlandırılan, Türkiye’nin ekonomik ve sosyal
gelişiminde önemli bir yer teşkil eden turizm sektörünün sürdürülebilirliği adına çevreye
duyarlı tesislerin sayısı arttırılmalıdır. Bu bağlamda, devletin turizm teşviklerinde belirlediği
kriterler arasında çevre hususuna özellikle vurgu yapılmalı, bununla ilgili teşvikler ve proje
destekleri arttırılmalı, sektör çevre konusunda bilinçlendirilmelidir.
KAYNAKLAR
AKDOĞAN, Asuman, (2003), Çevreye Duyarlı Yönetim ve İşletmecilik (Kayseri’de Çevreye
Duyarlı Yönetim ve İşletmecilik Uygulamaları Üzerine Bir Araştırma), Kayseri Ticaret
Odası Yayın No: 47, Kayseri.
AKŞİT, Selahattin, (2007),“Doğal Ortam Duyarlılığı Açısından Sürdürülebilir Turizm”, Erciyes
Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 23(2), s. 441-460.
ATAY, Lütfi; DİLEK, Emre, (2013), “Konaklama İşletmelerinde Yeşil Pazarlama
Uygulamaları: İbiş Otel Örneği”, Süleyman Demirel Üniversitesi, İktisadi ve İdari
Bilimler Fakültesi Dergisi,18(1), s. 203-219.
DOĞAN, Tayfun, (2012), Turizm ve Çevre İlişkisi Bağlamında Eko Turizmin Çevre Üzerine
Etkileri, T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı, Dış İlişkiler ve Avrupa Birliği Koordinasyon
Dairesi Başkanlığı, Uzmanlık Tezi, Ankara.
TheJournal of AcademicSocialScience, Yıl: 3, Sayı: 14, Haziran 2015, s. 419-428
Melda Harbalıoğlu
428
EMGİN, Övgü; TÜRK, Zehra, (2004), “Yeşil Pazarlama (Green Marketing)”, Mevzuat Dergisi,
7(78) http://www.mevzuatdergisi.com/2004/06a/01.htm.
GÖKBUNAR, Ali, Rıza, (1994).“İşletmelerin Çevrenin Korunmasında Sosyal Sorumluluğu”,
Ekoloji Çevre Dergisi, Sayı 14, s.4-6.
HAZAR, Atilla, (1994), Ticaret Liseleri İçin Turizm Ders Kitabı, Tutibay yayınları: Ankara.
KAHRAMAN, N.;TÜRKAY, O., (2014), Turizm ve Çevre, 6. Baskı. Detay Yayıncılık, Ankara.
MENSAH, Ishmael,
(2006), “Environmental Management PracticesAmongHotels in
TheGreaterAccraRegion”, Hospitality Management, 25, s. 414–431.
TURHAN, Serap, (2010),Turizm İşletmelerinde Yeşil Pazarlama Marmaris Örneği,
Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Muğla Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü,
İşletme Anabilim Dalı, Muğla.
TUSİAD, (2012). Sürdürülebilir Turizm. Yayın No: TÜSİAD-T/2012-09/531
PEKMEZCİ, M,T; HIRLAK, B., (2013),Yeşil Pazarlama, Ada Kitabevi, Gaziantep.
YILMAZ, Abdullah; BOZKURT, Yavuz, (2011), “Avrupa Birliği’ne Uyum Sürecinde Türk
Kamu ve Özel İşletmelerinin Çevreye Duyarlılığı Üzerine Bir Uygulama: İSO 500
Örneği”, Yönetim ve Ekonomi Dergisi, 18(1) s.1-18.
http://www.ktbyatirimisletmeler.gov.tr/TR,9579/turizm-tesisleri.html(Erişim
01.03.2015).
Tarihi:
http://www.ktbyatirimisletmeler.gov.tr/TR,9857/isletme-belgeli-tesisler.html(Erişim
01.03.2015).
Tarihi:
http://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2008/09/20080922-3.htm(Erişim Tarihi: 01.03.2015).
http://teftis.kulturturizm.gov.tr/Eklenti/1417,%20teblig20083doc.doc?1(Erişim
01.03.2015).
Tarihi:
http://yigm.kulturturizm.gov.tr/TR,11596/cevreye-duyarlilik-kampanyasi-yesil-yildiz.html
(Erişim Tarihi: 01.03.2015).
The Journal of Academic Social Science, Yıl: 3, Sayı: 14, Haziran 2015, s. 419-428