AFRİKA İZLENİMLERİ Ömer Cihad Vardan Dış Ekonomik İlişkiler Kurulu (DEİK) Başkanı Türkiye, Sahra Altı Afrika’nın Ticari ve Ekonomik Partneri Olmaya Hazır 5 günde 15 bin km’ye yakın yol yaptık Fildişi Sahili, Gana, Nijerya ve Gine’ye 250’ye varan iş adamımızla 4 cumhurbaşkanının da katıldığı İş Forumları düzenledik. Forumlarda 2 bin 500’den fazla ikili iş görüşmesi gerçekleştirdik. Türk şirketlerine Afrika pazarında hizmet üremek için DEİK bünyesinde 30 Afrika ülkesi ile iş konseyi kurduk. Afrika kıtasının genelinde çok ciddi iş potansiyeli mevcut. Türkiye bu anlamda Sahra Altı Afrika’nın önemli bir ticari ve ekonomik partneri olmaya hazır durumda. T ürkiye’nin Afrika açılımı bağlamında Sayın Cumhurbaşkanımızın önderliğinde daha önce yapılan birçok ziyarete ilaveten bu sefer de Fildişi Sahili, Gana, Nijerya 58 EKOVİTRİN NİSAN 2016 ve Gine’ye yönelik 28 Şubat 20163 Mart 2016 tarihleri arasında bir gezi tertip ettik. Bu ziyaret kapsamında, hem bölgeyi ve ihtiyaç duyulan ekonomik ve ticari ilişkilerin tesisi için gerekli altyapıyı kurabilmek hem de bölge iş adamlarını tanımaya ve anlamaya yönelik çalışma şansı bulduk. Tek cümleyle bu gezinin oldukça başarılı tamamlandığını ifade edebilirim. Fildişi Sahili, Gana, Nijerya ve Gine’ye gerçekleştirdiğimiz 5 günlük iş gezisi süresince, 15 bin kilometreye yakın yol yaptık. 135’i uçağımızda olmak üzere, yerinden katılımlarla birlikte 250’ye varan işadamımızla, 4 ülkede Cumhurbaşkanlarının katılımlarıyla İş Forumları düzenledik ve bu forumlarda 2 bin 500’den fazla ikili iş görüşmesi gerçekleştirdik. Gana ve Gine’de karşı kanat partnerlerimiz ile Mutabakat Zabıtları imzaladık. Yoğun tempolu ama çok verimli bir Afrika ziyaretini tamamladık. Dönüş uçağında, sıcağı sıcağına, katılımcılara uyguladığımız ankette, ziyarete katılan firmalarımızın yüzde 75’inin, ziyaret sonrasında Afrika’ya yatırım yapmayı düşündüğünü öğrendik. Bunun yanında elbette somut adımlar da atıldı: bazı firmalarımız, Batı Afrika’da onlarca milyon dolarlık işbirliklerinin altına imzaları attı. Yani elimiz boş dönmedik. Bu aslında hepimiz adına çok sevindirici, bir o kadar da gurur verici bir tablo. Afrika kıtasındaki ülkelerle ilişkilerimizi geliştiriyoruz Sahra Altı Afrika ülkelerinin ekonomik kalkınmada karşılaştığı so- runlar hemen hepimizin malumudur. Bugün bu ülkelerin birçoğunda ciddi sıkıntı vardır. Bilhassa emtia fiyatlarındaki düşüş, bölge ekonomisinde kalkınmanın hızlanmasında 2015’te aksi yönde etki yapmış olup, 2016 yılında da aynı senaryonun gerçekleşmesi öngörülmektedir. IMF Afrika Direktörü Antoinette Monsio Sayeh, 2015 Ekim ayında yaptığı açıklamada, bölgedeki kalkınmanın yavaşlamasında dışsal etkenlerin belirleyici olduğunu, Afrika’nın tek ticaret ortağı Çin’in kalkınmasını imalat dışı sektörlere kaydırması ile Çin’in hammaddeye ilgisinin azalmasının keskin kırılmada ana sebep olduğunu açıklamıştı. Sayeh’in notlarında, ABD dolarının değer kazanımı ve enflasyonun artışı ile bölge ülkelerinin para politikası üretme mecburiyetleri doğduğu da yer alıyordu. Bunca sıkıntıya rağmen, Afrika kıtasının genelinde çok ciddi iş potansiyeli mevcut olup, Türkiye bu anlamda Sahra Altı Afrika’nın önemli bir ticari ve ekonomik partneri olmaya hazır durumdadır. Bilindiği üzere Türkiye’nin izlediği çok boyutlu dış politika çerçevesinde, 1998 yılında Afrika ülkeleriyle siyasi, askeri, kültürel ve ekonomik ilişkilerimize bir ivme kazandırmak amacıyla “Afrika’ya Açılım Eylem Planı” oluşturuldu. Bu EKOVİTRİN NİSAN 2016 59 AFRİKA İZLENİMLERİ / ÖMER CİHAD VARDAN bağlamda, 2003 yılı başında Dış Ticaret Müsteşarlığı tarafından “Afrika Ülkeleriyle Ekonomik İlişkilerin Geliştirilmesi Stratejisi” hazırlanmış ve 2005 yılı hükümetimiz tarafından “Afrika Yılı” olarak ilan edilmişti. Bunun yanı sıra, karşılıklı üst düzey ziyaretlerin gerçekleştirilmesi, yeni ekonomik ve ticari anlaşmaların akdi, ekonomik ve siyasi ikili mekanizmaların tesisi ve karşılıklı ticaret heyeti ziyaretleri teşvik edilmişti. Bu vesileyle o günden bu yana, Afrika kıtasındaki ülkelerle ilişkilerimiz çeşitlendirilerek geliştirildi. 10 yılı aşkın bir zamandır devam eden bu açılım sürecinde, daha önce sadece 12 olan büyükelçilik sayımız, 39’a yükseldi. Yani bugün Türkiye’nin Afrika’da 39 ülkede büyükelçiliği var. Buna karşın, 32 Afrika ülkesinin de Türkiye’de diplomatik temsilciliği bulunuyor. Milli gururumuz Türk Hava Yolları, bugün Afrika kıtasında 31 ülkede, 48 farklı şehre tarifeli sefer yapıyor. Ve ihtiyaca binaen buna yenileri de eklenecek. İşte böylesi bir tabloda, Sayın Cumhurbaşkanımızın liderliğinde, Türkiye’nin 2005 yılında başlattığı Afrika Açılımı’nda önemli bir dönemeci daha birlikte geçmiş olduk. Geçen sene Afrika kıtasında Cumhurbaşkanı seviyesinde ziyaret edilen birkaç ülkenin ardından, bu sene de 4 ülkenin eklenmiş olmasıyla birlikte ilişkilerin daha derinleşeceği ortadadır. Özellikle bunu bu son ziyaretimizde net bir şekilde gördük ve bu vesileyle ilgili 4 ülke ile olan ikili ilişkilerimizde yeni bir döneme girdiğimize inanıyorum. 60 EKOVİTRİN NİSAN 2016 Dünyanın ilgisinin yöneldiği Afrika’da, bizler de varız ve iddialıyız. Bu konuda tecrübemiz var tecrübeyi sadece üyelerimizle değil, tüm Türk iş camiası ile ve diğer üçüncü ülkelerle de paylaşmak istiyoruz. 30 Afrİka ülkesİ İle İş konseyİ kurduk Türk şirketlerine Afrika pazarında hizmet üretmek için DEİK bünyesinde 30 Afrika ülkesi ile iş konseyi kurduk. Gine’ye gerçekleştirdiğimiz ziyaret kapsamında imzaladığımız mutabakat zaptı ile Türkiye-Gine İş Konseyini de kurmak üzere adım atmış olduk. B ilindiği üzere DEİK olarak, bizler, Türk özel sektörünün dış ekonomik ilişkilerini yönlendirmek, yürütebilmek üzere yetkilendirilmiş bir kurumuz. Bünyemizde kurulmuş olan 123’ü ülke bazlı, 130 İş Konseyimiz ile Türkiye’nin yurt dışında, ekonomik ve ticari performansını artırmayı hedefliyoruz. Bu bağlamda DEİK’in ülkemizin tüm özel sektörünü kapsayıcı bir rolü var ve çatısı altında da TOBB, TİM, TÜSİAD, MÜSİAD, Türkiye Müteahhitler Birliği gibi 100’ü aşkın kurucu kuruluşu bulunmakta. Bu itibarla DEİK’in gücü, kurucu kuruluşlarından, İş Konseylerinden ve üyelerinden gelmekte. Türk şirketlerine Afrika pazarında hizmet üretmek için de DEİK bünyesinde 30 Afrika ülkesi ile iş konseyi kurduk. Gine’ye gerçekleştirdiğimiz ziyaret kapsamında ise imzaladığımız mutabakat zaptı ile Türkiye-Gine İş Konseyini de kurmak üzere adım atmış olduk. Sonuç itibariyle şu anda dünyanın ilgisinin yöneldiği Afrika’da, bizler de varız ve iddialıyız. Bu konuda tecrübemiz var tecrübeyi sadece üyelerimizle değil, tüm Türk iş camiası ile ve diğer üçüncü ülkelerle de paylaşmak istiyoruz. Bu çerçevede gerçekleştirdiğimiz son Afrika ziyaretinde 4 ülkeyi ziyaret ettik. TÜRKİYE’NİN AFRİKA AÇILIMININ ÖNEMLİ MERKEZİ FİLDİŞİ SAHİLİ Fildişi Sahili’ni, Batı Afrika’ya giriş kapısı olarak görüyoruz. Zengin doğal kaynakları, 10 milyar dolara yaklaşan dış ticaret hacmi, sanayi, finansal, ulaştırma altyapısı ile Fildişi Sahili’ni, ülkemizin Afrika açılımının önemli merkezlerinden birisi olarak değerlendiriyoruz. Z iyaretimizin ilk durağı Fildişi Sahili’ydi. Geçtiğimiz yıl Fildişi Sahili resmi heyeti tarafından ülkemize yapılan ziyaret sonrasında, ikili ilişkilerimizde yeni bir dönem başlamıştı. Bizim oraya yaptığımız ziyaret sırasında da imzalanan yeni anlaşmalar ile ülkelerimiz arasındaki ilişkilerin çok boyutlu ahdî yapısı tamamlandı. Öte yandan, şirketleri- miz arasında kurumsal diyalog mekanizması görevini üslenen Türkiye-Fildişi Sahili İş Konseyimizin de temellerini de geçen yıl atmıştık. Bu çabalar meyvesini verdiğini görüyoruz. Ticaret hacmimiz 2015 yılında yüzde 17 artarak, 389 milyon ABD doları oldu. Bugün DEİK üyesi birçok firmamız, Fildişi Sahili’ne yatırım yapmak istiyor. Bu İş Forumu bunun en güzel göstergesi oldu. Çünkü bizler Fildişi Sahili’ni, Batı Afrika’ya giriş kapısı olarak görüyoruz. Zengin doğal kaynakları, 10 milyar dolara yaklaşan dış ticaret hacmi, sanayi, finansal, ulaştırma altyapısı ile Fildişi Sahili’ni, ülkemizin Afrika açılımının önemli merkezlerinden birisi olarak değerlendiriyoruz. Fildişi Sahli’nde ekonomi tarıma dayalı, petrol, doğalgaz rezervleri ve madenler bakımından zengin bir ülke. 2015 ekonomik büyüme oranı %9,5, 2016 ekonomik büyüme hedefi %9,8 olarak açıklandı. Ülkenin öncü büyüme alanları ise tarımsal üretim, ihracat, inşaat ve enerji. 15 Afrika ülkesinin üye olduğu ECOWAS Gümrük Birliği’ne üye olan Fildişi Sahili, 2014 yılı “Doing Business” raporuna göre şirket kurmanın kolaylığı bakımından dünyadaki 189 ülke arasında 124. sırada iken 2015 yılı raporunda 80 basamak atlayarak 44. sıraya yerleşti. 2016-2020 yılları arasında ülkedeki Ulusal Kalkınma Planı ile 49,2 milyar USD yatırım planlanıyor. Toplam yatırımın yüzde 62,4’ünü devletin gerçekleştirmesi planlanıyor. 2015 yılı sonunda yabancı doğrudan yatırım 690 milyon avro civarında gerçekleşti. Bu rakamın 2016’da artması bekleniyor. Fildişi Sahili’nde yatırım fırsatları Halihazırda Fildişi Sahili’nde aktif 25 adet Türk firması bulunuyor ve yatırımların önemli bir kısmı inşaat sektörü üzerinde yoğunlaşıyor. Ülkedeki Türk işadamlarının diğer yatırım alanları ise yapı malzemeleri, prefabrik yapılar ve mobilya sektöründe. En çok yatırım alan sektörler; altyapı, konut, sağlık, ulaştırma ve enerji. Türkiye’den gıda sektö- EKOVİTRİN NİSAN 2016 61 AFRİKA İZLENİMLERİ / ÖMER CİHAD VARDAN Nijerya 2050 yılında dünyanın en kalabalık üçüncü ülkesi olacak Z EMİNE ERDOĞAN YETİMHANE AÇTI Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın eşi Emine Erdoğan, TİKA’nın bakım ve onarımı yaptırdığı Abidjan yetimhanesinin açılışını Fildişi Sahili Devlet Başkanı Vattara’nın eşi Dominique Folloroux-Ouattara (sol 2) ile birlikte yaptı. rüne yapılan yabancı yatırımlarda bölge ülkelerine gümrüksüz ihracat hakkı tanınıyor. Ülkede pirinç en önemli ithalat kalemlerinden biri, bu alanda ihracat potansiyelimizi yüksek görüyoruz. Tarım sektöründe teknik eleman değişimi, eğitimi, tarım materyallerinin ihracatı potansiyel pazar olarak değerlendirilebilir. Ayrıca tekstilde resmi ihracat yerine bavul ticareti yapılıyor, bunun da resmi hale getirilmesi pekâlâ mümkün. Enerji santral ihaleleri Türk firmaları için potansiyel bir yatırım alanı. Bununla beraber sosyal konut inşaatı ihalelerine Türk inşaat firmalarının katılması çok önemli bir fırsat. Fildişi Sahili’nde başta altın 62 EKOVİTRİN NİSAN 2016 olmak üzere madencilik sektöründe firmalarımız için potansiyel mevcut. Fildişi Sahili’nin 200.000’i Abidjan’da olmak üzere 400.000 adet konut açığı var. Fildişi Sahili özel sektöründeki arsa sahiplerinin Türk Müteahhitlere olumlu yaklaştığı ve işbirliğine hazır oldukları biliniyor. Bu yüzden Türk iş dünyası olarak; dost ülke Fildişi Sahili ile tüm seviyelerde daha etkin işbirliği kurmak istiyoruz. Bu çerçevede iki ülke arasında yatırımların canlanması için; vize süreçlerinin kolaylaştırılmasını ve yatırımcının korunması için, Çifte Vergilendirmeyi Önleme ve Yatırımların Karşılıklı Teşviki ve Korunması Anlaşmalarının imzalanmasını talep ettik. iyaretimizde ikinci durak Gana oldu. Bölge barışına sağladığı katkılar ile aktif bir dış politika izleyen Gana’yı yakından takip ediyoruz. Geçtiğimiz yıl ticaret hacmimiz yüzde 19 artarak 400 milyon dolar seviyesine ulaştı. 2015 yılında Gana, Sahraaltı Afrika’sında, Türkiye’nin en büyük 4. ticaret ortağı oldu. Gana’nın gelişen ekonomisi ve iki ülke liderleri arasındaki yüksek seviyeli ilişkilerin desteği ile ekonomik ilişkilerimizi daha ileri noktalara taşıyacağımıza inanıyoruz. Gana Cumhuriyeti Cumhurbaşkanı John Dramani Mahama’nın öncülüğünde devam eden ekonomik reformları yakından takip ediyor; dış politikada öne çıkan ekonomik diplomasi çabalarını destekliyoruz. Hiç şüphesiz Gana’daki bu yapısal dönüşüm, bizleri Gana pazarına yatırım yapmak için çok daha fazla motive etmekte; işbirliğimizi artırmaya dönük bizleri cesaretlendirmekte. Düzenlediğimiz Gana İş Forumu’nda, her iki ülkeden yaklaşık 400 iş adamı biraraya geldi. Gana’da imzaladığımız “Türkiye-Gana İş TÜRKİYE VE GANA LİDERLERİ ERDOĞAN VE MAHAMA Gana Cumhuriyeti Cumhurbaşkanı John Dramani Mahama’nın öncülüğünde devam eden ekonomik reformları yakından takip ediyor; dış politikada öne çıkan ekonomik diplomasi çabalarını destekliyoruz. Gana ile ticaret hacmimiz 400 milyon dolara ulaştı 2015 yılında Gana, Sahraaltı Afrika’sında, Türkiye’nin en büyük 4. ticaret ortağı oldu. Gana’nın gelişen ekonomisi ve iki ülke liderleri arasındaki yüksek seviyeli ilişkilerin desteği ile ekonomik ilişkilerimizi daha ileri noktalara taşıyacağımıza inanıyoruz. Konseyi Mutabakat Zaptı” ile de bunu perçinleyeceğimize inanıyorum. Gana’da görüşmelerimizde iki ülke arasındaki ekonomik ilişkilerin daha ileri seviyelere çıkabilmesi için, Türk şirketlerinin Gana’da karşılaştıkları vize sorunu, doğrudan bankacılık, teminat mektubu temini, Gana gümrük mevzuatında yaşanan sık değişiklikler ve yüksek gümrük oranları gibi sorunlara çözüm konusunda destek istedik. Gana’da sanayi ve hizmetler sektörü tarıma kıyasla daha hızlı büyümekte. Ülkenin kalkınma ajandasında ilk sırada enerji sektörü yer alıyor. Tespit ettiğimiz potansiyel yatırım fırsatları ise demiryolu inşaatı, yenilenebilir enerji, meyve üretimi, sebze konserve üretimi, kakao üretimi, ticari orman plantasyonu, ahşap işleme sektörlerinde mevcut. İş Konseyimizin bugün ve ileride yapacağı çalışmalar, iki ülke işadamları arasında oluşan sinerji, ülkelerimiz arasındaki iş ve yatırım hacminin büyümesine katkı sağlayacak. Ziyaretimiz Gana’nın ardından Nijerya ile devam etti. Nijerya çok önemli bir ülke. Bugün 200 milyona yaklaşan nüfusuyla Birleşmiş Milletler nüfus projeksiyonlarına göre, 2050 yılında dünyanın en kalabalık üçüncü ülkesi olması beklenen Nijerya, sadece barındırdığı nüfus potansiyeli ile değil, doğal zenginlikleri; hızlı kalkınma potansiyeli ve coğrafi konumu ile de, Batı Afrika’da kalıcı barışın ve kalkınmanın anahtar role sahip ülkesi. Bu sebeple Nijerya, Türk özel sektörünü temsil eden bizlerin de yakın radarında yer alıyor. Nijerya’nın Milli Ekonomik Güçlendirme ve Geliştirme Stratejisi’ni ve 2020 yılında dünyanın en büyük 20 ekonomisi arasına girme hedefini destekliyoruz. Nijerya’da Türk yatırımcılar 2.600 üzerinde Nijeryalı’ya istihdam sağlıyor. Nijerya’da Türk tekstil ürünleri yüksek düzeyde rağbet görüyor; haftada 70 ton ürün gidiyor, ancak bavul ticareti üzerinden yürüyor bu ticaret ve markalarımız henüz gidip mağaza açabilmiş değil. Perakende, tekstil şu anda Türk yatırımcılar için cazip alanlar. Tespit ettiğimiz potansiyel ihracat fırsatları ise inşaat ve inşaat malzemeleri, tarım ürünleri ve ekipmanları, elektrik ve güç üretimi, makine ve ekipmanları, sağlık hizmetleri, eğitim, mobilya, güvenlik ekipmanları, otomotiv ve yedek parçaları sektörlerinde. EKOVİTRİN NİSAN 2016 63 AFRİKA İZLENİMLERİ / ÖMER CİHAD VARDAN ERDOĞAN 50 OTOBÜS HEDİYE ETTİ Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın Gine ziyareti Gine Devlet Başkanı Alpha Conde’ın doğum gününe rastladı. Erdoğan, Gine Devlet Başkanına bir sürpriz yaparak 50 belediye otobüsü hediye etti. TÜRK BAYRAKLARIYLA KARŞILADILAR Cumhurbaşkanı Erdoğan yaptığı ziyaret duygulu ve renkli görüntülere sahne oldu. Gineliler Erdoğan’ı Türk bayraklarıyla karşıladılar. Gine’de 46 milyar dolarlık yatırım hacmi hedefleniyor Z Türkiye olarak Gine ile de işbirliğimizi her alanda geliştirmek ve ilerletmeyi hedefliyoruz. Bu çerçevede Türkiye-Gine İş Konseyi’nin kurulmasını öngören anlaşmayı önemsiyoruz. iyaretimizde son durak Gine oldu. Gine’de, Türkiye-Gine İş Konseyi’nin kurulmasını öngören anlaşmanın da bulunduğu, toplam 9 ayrı anlaşma imzalandı. İki ülke arasında imzalanan diğer anlaşmalar, turizm, havacılık hizmetleri, tıp ve sağlık hizmetleri, askeri eğitim, bilim, elektrik, maden ve çevrenin korunması gibi çok farklı alanlarda imzalandı. Türkiye olarak Gine ile de işbirliğimizi her alanda geliştirmek ve ilerletmeyi hedefliyoruz. Bu çerçevede Türkiye-Gine İş Konseyi’nin kurulmasını öngören anlaşmayı önemsiyoruz. 64 EKOVİTRİN NİSAN 2016 Gine İşverenler ve Girişimciler Konfederasyonu (CPEG-Conseil Patronal des Entreprises de Guinée) Başkanı Hadja Gnouma Traoré tarafından imzalanan mutabakat zaptı bunun ilk adımını oluşturuyor. Sonuç itibariyle, Sahra altı Afrika’ya bu yılın en büyük yatırımcı heyeti olarak giderek bölgenin sunduğu büyük fırsatları yerinde görme fırsatı bulduk. Bizim artık bu fırsatları iyi değerlendirme zorunluluğumuz var. Halihazırda Çin, ABD ve Avrupa ülkeleri, buralarda çok yol aldılar; bizim bu saatten sonra çok daha hızlı hareket etmemiz gerekiyor. Af- rika Kalkınma Bankası’nın da yatırımcılara bu ülkelerde yatırım yapabilmeleri için oldukça cazip fırsatlar sunuyor. Birçok ülke yatırım için yüzünü Sahra altı Afrika’ya döndü ve Türkiye’nin de buraya yatırımda daha erken davranması gerekiyor. Bu bölgedeki ülkeler, geleceğin sürekli büyüyen ülkeleri olacak. Örneğin Fildişi Sahili’nde maden, enerji ve inşaat alanında 46 milyar dolarlık yatırım hacmi hedefleniyor. Gelişmekte olan ülkelerde karlılık oranları daha yüksek, Türk firmaları bu bölgelere şimdi yatırım yapmazsa sonrasında girmek daha zor olacak.