muhasebeye giriş

BANKA MUHASEBESİ
MUHASEBE
MUHASEBE SİSTEMİ UYGULAMA GENEL TEBLİĞİ
MUHASEBENİN TEMEL KAVRAMLARI
MUHASEBE POLİTİKALARININ AÇIKLANMASI
MALİ TABLOLAR İLKELERİ
MUHASEBE

Muhasebe; dilimize Arapçadan geçmiş olup sayma
ve aritmetik anlamındaki hisap kelimesinden
türetilmiştir.

Muhasebenin sözlük anlamı; hesaplaşma, karşılıklı
hesap görme, hesap işleriyle uğraşmadır.

Muhasebe; mali nitelikli işlem ve olayları para ile
ifade edilmiş şekilde kaydetme, sınıflandırma,
özetleyerek rapor etme ve sonuçları yorumlama
bilim ve sanatıdır.
Yrd. Doç. Dr. Figen ÖZÜLKE
2
MUHASEBE

Muhasebenin görevi; işletmede gelişen para ile ifade
edilebilen her türlü işlem ve olayı kaydetme,
sınıflandırma, özetleyerek rapor etme ve
yorumlamadır.
1.Kaydetme; işletmede meydana gelen mali
nitelikteki olayların kayda alınabilmesi için belge
(fatura, makbuz, bordro, dekont vb.) ve bilgilerin
(müşteriden çek veya senet alınması vb.)
toplanması gerekmektedir. Toplanan belge ve
bilgilere dayanılarak işlemler muhasebe kuralları
çerçevesinde kaydedilir.
Yrd. Doç. Dr. Figen ÖZÜLKE
3
MUHASEBE
Kayıtlar zaman sırası gözetilerek ve en az
kanunlarla zorunlu tutulan defterlere yapılmalıdır. İlk
aşamada kayıt işlemi yevmiye defterine yapılır.
İşletmelerde ilk kayıt sermaye konulması işlemi olup
konulan sermayenin niteliğine göre (nakit, taahhüt,
maddi varlık gibi) kayda alınır.
2.Sınıflandırma; Derlenen ve zaman sırasına göre
kayda alınan işlemler niteliklerine göre
sınıflandırılarak izlenir. Muhasebenin bu ikinci
safhasında kayıtlar yevmiye defterinden alınarak
ayrı kümeler halinde tutulan büyük deftere (defter-i
kebir) işlenir.
Yrd. Doç. Dr. Figen ÖZÜLKE
4
MUHASEBE
3.Rapor Etme; Önce zaman sırasına göre sonra
işlemlerin niteliklerine göre kaydedilen bilgiler
evrensel bir dille özetlenerek finansal tablolar
halinde işletme ile ilgili taraflara sunulur.
Raporlama işlemi periyodik olarak yapılır.
Örneğin;işletmeler VUK’a göre yılda bir kez bilanço,
üç ayda bir gelir tablosu tablosu düzenlemek
zorundadırlar. Ancak işletme yöneticileri mali
durumu daha yakından takip etmek zorunda
oldukları için aylık, haftalık, günlük rapor talebinde
bulunabilirler.
Yrd. Doç. Dr. Figen ÖZÜLKE
5
MUHASEBE
Muhasebe Bilgilerinin Kullanıcıları
1. İç Kullanıcılar
2. Dış Kullanıcılar
a. Ortaklar
a. Yatırımcılar
b. Yöneticiler
b. Borç Verenler(Kreditörler)
c. Çalışanlar
c. Satıcılar
d. Müşteriler
e. Devlet
f. Rakipler
g. Toplum
Yrd. Doç. Dr. Figen ÖZÜLKE
6
MUHASEBE
4.Yorumlama; Muhasebenin ürettiği ve finansal
tablolar aracılığı ile sunduğu bilgilerin analiz edilerek
sayılar topluluğundan anlamlı sonuçlara
dönüştürülmesi ve geleceğe yönelik alınacak
kararlarda dayanak oluşturulması bu tabloların
yorumlanması ile sağlanır.
Klasik muhasebe anlayışı; finansal tabloların
oluşturulması ile muhasebenin görevinin sona
ereceği yönündeyken, modern muhasebe
anlayışında finansal tabloların yorumlanması
muhasebenin asli görevlerinden biri olarak ele
alınmıştır. Böylece muhasebe; işletme yönetiminde
etkin bir fonksiyon halini almıştır.
Yrd. Doç. Dr. Figen ÖZÜLKE
7
MUHASEBENİN BÖLÜMLERİ
MUHASEBE
GENEL MUHASEBE
MALİYET MUHASEBESİ
Yrd. Doç. Dr. Figen ÖZÜLKE
YÖNETİM MUHASEBESİ
8
MUHASEBENİN BÖLÜMLERİ

Genel (Finansal) Muhasebe; işletmenin finansal
yapısını gösteren, varlık ve kaynaklara ilişkin
işlemleri belgelere dayanarak ve olduğu gibi
(yorumlamadan) devamlı olarak kayıt eden ve
saklayan yazılı bir bellektir.Genel muhasebe;
Şirketler muhasebesi, İhtisas (Banka, Sigorta,
Kooperatif, Turizm, İnşaat) muhasebeleri, Enflasyon
Muhasebesi gibi bölümlere ayrılmaktadır.
Bu dersin amacı bankalar tarafından uygulanan
genel muhasebe kavram ve işlemlerinin
öğretilmesidir.
Yrd. Doç. Dr. Figen ÖZÜLKE
9
MUHASEBENİN BÖLÜMLERi
Maliyet muhasebesi; üretilen mal ve hizmetlerin
üretim maliyetinin hesaplanması, işletmede gider
kontrolünün sağlanması ve elde edilen bilgiler ile
planlama ve karar almaya dayanak oluşturan
muhasebe uygulamalarıdır.
Maliyet muhasebesi işletmede üretilen mal ve
hizmetlerin üretim maliyetleri ile bunların satış
fiyatlarını tespit eder.
Yrd. Doç. Dr. Figen ÖZÜLKE
10
MUHASEBENİN BÖLÜMLERi


Yönetim muhasebesi; genel muhasebe ve maliyet
muhasebesinden elde edilen bilgilerden hareketle
özellikle iç kullanıcılar için yeni bilgiler üreten ve
sunan muhasebe uygulamalarıdır.
Yönetim muhasebesinin ana amacı; planlama,
örgütleme, eşgüdüm ve kontrol aşamalarından
oluşan yönetim sürecine katkıda bulunacak bilgilerin
üretilmesidir.
Yrd. Doç. Dr. Figen ÖZÜLKE
11
MUHASEBE SİSTEMİ
UYGULAMA GENEL TEBLİĞİ

-
-
-
26/12/1992 tarih ve 21447 sayılı Resmi gazetede
yayınlanan Muhasebe Sistemi Uygulama Genel Tebliği-I
ile; ülkemizde bilanço usulünde defter tutan gerçek ve
tüzel kişilere ait teşebbüs ve işletmelerin,
faaliyet ve sonuçlarının sağlıklı ve güvenilir bir biçimde
muhasebeleştirilmesi,
mali tablolar aracılığı ile ilgililere sunulan bilgilerin
tutarlılık ve mukayese edilebilirlik niteliklerini koruyarak
gerçek durumu yansıtmasının sağlanması,
işletmelerde denetimin kolaylaştırılması amaçlanmıştır.
Yrd. Doç. Dr. Figen ÖZÜLKE
12
MUHASEBE SİSTEMİ
UYGULAMA GENEL TEBLİĞİ

Tebliğde; 213 sayılı Vergi Usul Kanununun 175 ve
mükerrer 257. maddelerine dayanılarak;
a) Muhasebenin Temel Kavramları,
b) Muhasebe Politikalarının Açıklanması,
c) Mali Tablolar İlkeleri,
d) Mali Tabloların Düzenlenmesi ve Sunulması
e) Tekdüzen Hesap Çerçevesi Hesap Planı ve İşleyişi,
konularında düzenlemeler yapılmıştır.
Yrd. Doç. Dr. Figen ÖZÜLKE
13
MUHASEBE SİSTEMİ
UYGULAMA GENEL TEBLİĞİ


Düzenlemenin kapsamı nedir?
Bilanço esasına göre defter tutan gerçek ve tüzel kişilerdir.
Önemli istisnalardan biri;
1.Bilanço esasına göre defter tutmakla beraber faaliyet konuları
itibariyle farklı muhasebe tekniğini kullanmak durumunda olan;
a) Banka ve Sigorta Şirketleri,
b) Özel Finans Kurumları,
c) Finansal Kiralama Şirketleri (faktoring vb.),
d) Menkul Kıymet Yatırım Fonları Aracı Kurumlar ve Yatırım
Ortaklıkları, belirlenen "Muhasebenin Temel Kavramları"na,
"Muhasebe Politikalarının Açıklanması"na ve "Mali Tablolar
İlkeleri"ne uymaları kaydıyla bu Tebliğin diğer mecburiyetlerini
yerine getirmekle yükümlü değillerdir.
Yrd. Doç. Dr. Figen ÖZÜLKE
14
MUHASEBENİN TEMEL
KAVRAMLARI

Kavram; nesnelerin veya olayların ortak özelliklerini
kapsayan ve bir ortak ad altında toplayan genel
tasarımdır.

Muhasebe temel kavramları; muhasebe ilkelerinin
dolayısıyla muhasebe uygulamalarının dayanağını
oluşturan, gözleme dayalı temel düşünceler ve
temel çıkış noktalarıdır.Bunlar amaca en uygun
işletme bilgi sistemini yaratmak için geliştirilmiştir.
Yrd. Doç. Dr. Figen ÖZÜLKE
15
MUHASEBENİN TEMEL
KAVRAMLARI

Muhasebe Sistemi Uygulama Genel Tebliğine göre
“Muhasebenin Temel Kavramları” 12 maddede
sıralanmıştır. İlk 5 kavram işletme ile ilgili olup,
işletme ile muhasebe fonksiyonları arasındaki ilişkiyi
kurar. Bunlara temel varsayımlar denilmektedir.
Sonraki 7 kavram ise tamamen muhasebe kayıt
düzeni ve raporlama tekniği ile ilgilidir.
Yrd. Doç. Dr. Figen ÖZÜLKE
16
MUHASEBENİN TEMEL
KAVRAMLARI


1.Sosyal sorumluluk kavramı; muhasebenin organizasyonunda,
muhasebe uygulamalarının yürütülmesinde ve mali tabloların
düzenlenmesi ve sunulmasında; belli kişi veya grupların değil, tüm
toplumun çıkarlarının gözetilmesi ve dolayısıyla bilgi üretiminde
gerçeğe uygun, tarafsız ve dürüst davranılması gereğini ifade eder.
2. Kişilik Kavramı :
Bu kavram; işletmenin sahip veya sahiplerinden, yöneticilerinden,
personelinden ve diğer ilgililerden ayrı bir kişiliğe sahip olduğunu ve
o işletmenin muhasebe işlemlerinin sadece bu kişilik adına
yürütülmesi gerektiğini öngörür.
Yrd. Doç. Dr. Figen ÖZÜLKE
17
MUHASEBENİN TEMEL
KAVRAMLARI


3. İşletmenin Sürekliliği Kavramı:
Bu kavram, işletmelerin faaliyetlerini bir süreye bağlı olmaksızın
sürdüreceğini ifade eder. Bu nedenle işletme sahiplerinin yada
hissedarlarının yaşam süreleriyle bağlı değildir. İşletmenin sürekliliği
kavramı maliyet esasının temelini oluşturur.
Bu kavramın, işletmeler açısından geçerliliğinin bulunmadığı veya
ortadan kalktığı durumlarda ise, bu husus mali tabloların
dipnotlarında açıklanır.
4. Dönemsellik Kavramı :
Dönemsellik kavramı; işletmenin sürekliliği kavramı uyarınca sınırsız
kabul edilen ömrünün, belli dönemlere bölünmesi ve her dönemin
faaliyet sonuçlarının diğer dönemlerden bağımsız olarak
saptanmasıdır.
Gelir ve giderlerin tahakkuk esasına göre muhasebeleştirilmesi,
hasılat, gelir ve kârların aynı döneme ait maliyet, gider ve zararlarla
karşılaştırılması bu kavramın gereğidir.
Muhasebe de en uzun dönem 1 yıldır. Dönemler birbirinden
Yrd. Doç. Dr. Figen ÖZÜLKE
18
bağımsızdır.
MUHASEBENİN TEMEL
KAVRAMLARI


5. Parayla Ölçülme Kavramı :
Parayla ölçülme kavramı, parayla ölçülebilen iktisadi olay ve
işlemlerin muhasebeye ortak bir ölçü olarak para birimiyle
yansıtılmasını ifade eder. Muhasebe işlemleri ulusal para birimine
göre yapılır.
6. Maliyet Esası Kavramı :
Maliyet esası kavramı; para mevcudu, alacaklar ve maliyetinin
belirlenmesi mümkün veya uygun olmayan diğer kalemler hariç,
işletme tarafından edinilen varlık ve hizmetlerin
muhasebeleştirilmesinde, bunların elde edilme maliyetlerinin esas
alınması gereğini ifade eder.
Yrd. Doç. Dr. Figen ÖZÜLKE
19
MUHASEBENİN TEMEL
KAVRAMLARI


7. Tarafsızlık ve Belgelendirme Kavramı :
Bu kavram, muhasebe kayıtlarının gerçek durumu yansıtan ve
usulüne uygun olarak düzenlenmiş objektif belgelere dayandırılması
ve muhasebe kayıtlarına esas alınacak yöntemlerin seçilmesinde
tarafsız ve ön yargısız davranılması gereğini ifade eder. Muhasebe
kayıtlarının dayanağı beyan gibi subjektif değil, fatura, makbuz,
bordro gibi objektif belgeler olmalıdır.
8. Tutarlılık Kavramı :
Muhasebe uygulamaları için seçilen muhasebe politikalarının,
birbirini izleyen dönemlerde değiştirilmeden uygulanması gereğini
ifade eder. İşletmelerin mali durumunun, faaliyet sonuçlarının ve
bunlara ilişkin yorumların karşılaştırılabilir olması bu kavramın
amacını oluşturur. Tutarlılık kavramı, benzer olay ve işlemlerde,
kayıt düzenleri ile değerleme ölçülerinin değişmezliğini ve mali
tablolarda biçim ve içerik yönünden tek düzeni öngörür.
Yrd. Doç. Dr. Figen ÖZÜLKE
20
MUHASEBENİN TEMEL
KAVRAMLARI


9. Tam Açıklama Kavramı :
Mali tabloların bu tablolardan yararlanacak kişi ve kuruluşların doğru
karar vermelerine yardımcı olacak ölçüde yeterli, açık ve anlaşılır
olmasını ifade eder.
10. İhtiyatlılık Kavramı
Muhasebe olaylarında temkinli davranılması ve işletmenin
karşılaşabileceği risklerin göz önüne alınması gereğini ifade eder.
Bu kavramın sonucu olarak, işletmeler, muhtemel giderleri ve
zararları için karşılık ayırırlar, muhtemel gelir ve kârlar için ise
gerçekleşme dönemlerine kadar herhangi bir muhasebe işlemi
yapmazlar. Ancak bu kavram gizli yedekler veya gereğinden fazla
karşılıklar ayrılmasına gerekçe oluşturamaz.
Yrd. Doç. Dr. Figen ÖZÜLKE
21
MUHASEBENİN TEMEL
KAVRAMLARI


11. Önemlilik Kavramı :
Önemlilik kavramı, bir hesap kalemi veya mâli bir olayın nispî ağırlık
ve değerinin mali tablolara dayanılarak yapılacak değerlemeleri
veya alınacak kararları etkileyebilecek düzeyde olmasını ifade eder.
12. Özün Önceliği Kavramı :
İşlemlerin muhasebeye yansıtılmasında ve onlara ilişkin
değerlendirmelerin yapılmasında biçimlerinden çok özlerinin esas
alınması gereğini ifade eder.
Genel olarak işlemlerin biçimleri ile özleri paralel olmakla birlikte,
bazı durumlarda farklılıklar ortaya çıkabilir. Bu takdirde, özün biçime
önceliği esastır.
Yrd. Doç. Dr. Figen ÖZÜLKE
22
MALİ TABLOLAR


İşletmede muhasebe bölümünün kaydettiği ve sınıflandırdığı
bilgilerin belirli dönem aralıklarıyla işletme ile ilgili taraflarca
kullanılmasına olanak sağlamak amacıyla özetlenerek gösterildiği
tablolara mali tablolar denir.
Mali Tablolar aşağıdaki tabloları içerir :
1. Bilanço
2. Gelir Tablosu
3. Satışların Maliyeti Tablosu
4. Fon Akım Tabloları
5. Nakit Akım Tablosu
6. Kâr Dağıtım Tablosu
7. Öz Kaynaklar Değişim Tablosu
Bu tablolardan, bilanço ve gelir tablosu dipnotları ve ekleri ile birlikte
temel mali tabloları, diğerleri ise ek mali tabloları oluşturur.
Yrd. Doç. Dr. Figen ÖZÜLKE
23
MALİ TABLO İLKELERİ

Mali tabloların düzenlenmesinde muhasebe ilkeleri
ile birlikte uyulması gereken esasları ifade eder.
Anlaşılabilirlik
İhtiyaca uygunluk ve önemlilik
Güvenilirlik
Karşılaştırılabilirlik
Yrd. Doç. Dr. Figen ÖZÜLKE
24
MALİ TABLOLAR
BİLANÇO
1.Muhasebe Sistemi Uygulama Genel Tebliğinde yer alan bilanço
tanımı;
Bilanço, bir işletmenin belli bir tarihte sahip olduğu varlıklar ile bu
varlıkların sağladığı kaynakları gösteren mali tablodur.


Bilanço bankanın belli bir tarihteki iktisadi ve mali durumunu
yansıtan varlıklarını, borçlarını ve özkaynaklarını aktif ve pasif
hesaplar şeklinde gerçeğe uygun ve doğru bir biçimde gösteren
tablodur.
Muhasebe temel eşitliği bilançoda kendini gösterir.
AKTİF=PASİF
VARLIKLAR=KAYNAKLAR
Yrd. Doç. Dr. Figen ÖZÜLKE
25
MALİ TABLOLAR
BİLANÇO

Gelir tablosu, bankanın belli bir dönemde elde ettiği
tüm gelirler ile aynı dönemde katlandığı bütün
maliyet ve giderleri ve bunların sonucunda
işletmenin elde ettiği dönem net kârını veya dönem
net zararını kapsar.

Liste şeklinde hazırlanır.
Yrd. Doç. Dr. Figen ÖZÜLKE
26