Rıht Yüksekliği

DÜŞEY SİRKÜLASYON ARAÇLARI
Sirkülasyon, kelime anlamı olarak; insan akımı, deveran, gidip
gelme hareketlerini ifade etmektedir.
Düşey sirkülasyon ise insanların bir noktadan farklı bir kottaki
noktaya ulaşabilme hareketleridir.
Yapıda katlar arasındaki ulaşım düşey sirkülasyon araçları ile
sağlanır.
Yapıda kullanılan sirkülasyon araçları, kullanım şekline göre dört
gurupta incelenebilir.
1. Rampalar: 0-20° arasındaki ulaşım için,
2. Merdivenler: 20°-60° arasındaki ulaşım için,
3. Yürüyen merdiven: 30° hızlı ulaşım için,
4. Asansörler: Dik, hızlı ulaşım için kullanılırlar.
Sirkülasyon araçlarının genel özellikleri;
 Bir düşey sirkülasyon aracı, iki kat arasındaki ulaşımı sağlamakla
beraber, güzel, rahat, emniyetli ve ekonomik olmalı.
 İnsanı, bir noktadan diğer bir noktaya düşey olarak en rahat ve en
kolay bir şekilde iletmeli, ulaşımı sağlamalıdır.
 Yapılacak sirkülasyon aracının planı basit ve anlaşılır olmalıdır.
 Sirkülasyon hızının, yoğunluğunun ve yüksekliğinin arttığı
durumlarda yürüyen merdivenler veya asansörler kullanılmalıdır.
 Asansörlerin bozulma veya elektriklerin kesilme durumu dikkate
alınırsa, ilave olarak bir adet de normal merdivenin bulunması
gereklidir.
 Düşey sirkülasyon aracı, mekân olarak, binanın girişine yakın bir
yerde, dairelere göre ortak bir alanda, girişte hemen görülebilen,
kullanışlı, ışıklı olmalı.
 Sirkülasyon yoğunluğuna göre yeterli büyüklükte, sağlam bir
yapıya sahip niteliklerde olmalıdır.
Sirkülasyon araçlarının eğim açıları;
 Düşey sirkülasyon araçlarının eğim sınırları genel olarak şekil
de verildiği gibi seçilir.
 Yerine göre ara eğimler kullanılır.
 Eğim açısı ile birlikte kademeli
genişlik oranları da değişir.
elemanların yükseklik ve
 Rampalar 20°’lik eğimin altındaki
çıkışlarda kullanılır.
 Az Eğimli Rampalar 6° eğimle,
düzgün olarak yapılırlar.
 Orta Eğimli Rampalar 6°-10° arası meyille inşa edilirler.
Yüzeyleri kaymayan kaba yüzeyler
 Dik Eğimli Rampalar 10°-20° arası
kadar alınır.
Merdivenler;
Farklı iki yükseklik arasındaki
bağlantıyı
sağlayan,
düzenli
kademelerden
meydana
gelen
sirkülasyon aracına merdiven adı
verilir.
Merdiven
düşey
sirkülasyonu
sürekli ve emniyetli temin ettiği
için inşası yaygındır.
Ayrıca, yürüyen merdiven ve
asansör gibi hareketli sirkülasyon
araçlarından daha ucuzdur.
Merdiveni Oluşturan Elemanlar
1.Rıht
Merdivenler düzgün aralıkla yatay ve dik yüzeylerden meydana
gelmektedir. Merdivenlerde basamaklar arasındaki dik yüzeye
rıht veya alın yüzeyi denir. Normal şartlarda rıht yüksekliği en az
12 cm, en çok 22 cm’dir.
Rıht Yüksekliği;
Bahçe, park ve geçit merdivenlerde
h=12-14 cm.
Umumi binaların iç merdivenlerinde
h=14-16 cm.
Normal binaların iç merdivenlerinde
h=16-18 cm.
Bodrum ve çatı katı merdivenlerinde
h=18-22 cm.
Minare, kule vb. merdivenlerde
h=20-22 cm.
1- Merdiven meyli
2- Basamak
3- Rıht
4- Merdiven kolu
5- Merdiven kolu genişliği
6- Limonluk
7- Sahanlık
8- Korkuluk ve küpeşte
9- Baş yüksekliği
10- Çıkış hattı
11- Merdiven kovası
12- Süpürgelik
Merdivende Baş Yüksekliği;
Basamak ön kenarlarını birleştiren, eğim çizgisi ile tavan yüzeyi
arasındaki düşey mesafeye baş yüksekliği denir.
Normal sirkülasyon merdivenlerinde bu yükseklik, merdivenden
eşya taşınacağı ve buna bağlı olarak insanın kol uzunluğu da
dikkate alınarak hesap edilmelidir.
Eğimi 20° olan merdivende
H= 215 cm.
Eğimi 30° olan merdivende
H= 220 cm.
Eğimi 45° olan merdivende
H= 240 cm. olur.
Örnek Soru-1;
Yandaki şekilde görülen konutlarda
meskenlerde
kullanılacak
olan
merdiven planının rıht yüksekliğini
ve merdivenin planda kapladığı alanı
bulunuz? (kat yüksekliği 280cm, kol genişliği
110cm, kova genişliği 10cm, basamak genişliği
30cm)
Çözüm:
Rıht yük.=kat yüksekliği / rıht sayısı
Rıht yük.=280/16
Rıht yük.=17.5cm
Merdiven
alanı
ölçülendirmeler
yapıldıktan sonra hesaplanır.
Alan=230x320 = 7.36m2
Örnek Soru-1;
Yandaki şekilde görülen konutlarda
meskenlerde
kullanılacak
olan
merdiven planının rıht yüksekliğini
ve merdivenin planda kapladığı alanı
bulunuz? (kat yüksekliği 280cm, kol genişliği
130cm, basamak genişliği 30cm)
Çözüm:
Rıht yük.=kat yüksekliği / rıht sayısı
Rıht yük.=280/14
Rıht yük.=20cm
Merdiven
alanı
ölçülendirmeler
yapıldıktan sonra hesaplanır.
Alan=310x310 = 9.61m2
Örnek Soru-2;
Yandaki şekilde görülen konutlarda
meskenlerde
kullanılacak
olan
merdiven planının rıht yüksekliğini
ve merdivenin planda kapladığı alanı
bulunuz? (kat yüksekliği 320cm, kol genişliği
120cm, basamak genişliği 30cm)
Çözüm:
Rıht yük.=kat yüksekliği / rıht sayısı
Rıht yük.=320/16
Rıht yük.=20cm
Merdiven
alanı
ölçülendirmeler
yapıldıktan sonra hesaplanır.
Alan=270x330 = 8.91m2
Örnek Soru-3;
Yandaki şekilde görülen konutlarda
meskenlerde
kullanılacak
olan
merdiven planının kat yüksekliğini
ve merdivenin planda kapladığı alanı
bulunuz? (rıht yüksekliği 18cm, kol genişliği
120cm, kova genişliği 20cm, basamak genişliği
28cm)
Çözüm:
Kat yük.= rıht yük. x rıht sayısı
Kat yük.= 18 x 16
Kat yük.= 288cm
Merdiven
alanı
ölçülendirmeler
yapıldıktan sonra hesaplanır.
Alan=316x260 = 8.2m2
Örnek Soru-3;
Yandaki şekilde görülen konutlarda
meskenlerde
kullanılacak
olan
merdiven planının kat yüksekliğini
ve merdivenin planda kapladığı alanı
bulunuz? (rıht yüksekliği 21cm, kol genişliği
150cm, basamak genişliği 28cm)
Çözüm:
Kat yük.= rıht yük. x rıht sayısı
Kat yük.= 21 x 14
Kat yük.= 294cm
Merdiven
alanı
ölçülendirmeler
yapıldıktan sonra hesaplanır.
Alan=318x318 = 10.11m2
Örnek Soru-4;
Yandaki şekilde görülen konutlarda
meskenlerde
kullanılacak
olan
merdiven planının kat yüksekliğini
ve merdivenin planda kapladığı alanı
bulunuz? (rıht yüksekliği 17cm, kol genişliği
110cm, basamak genişliği 25cm)
Çözüm:
Kat yük.= rıht yük. x rıht sayısı
Kat yük.= 17 x 18
Kat yük.= 306cm
Merdiven
alanı
ölçülendirmeler
yapıldıktan sonra hesaplanır.
Alan=260x295 = 7.67m2
Örnek Soru-5;
Yandaki şekilde görüldüğü gibi
konutlarda meskenlerde kullanılacak
olan merdivenin kat yüksekliği
320cm olan mimari plandaki rıht
sayısını ve merdivenin planda
kapladığı alanı bulunuz? (rıht yüksekliği
20cm, kol genişliği 120cm, kova genişliği 20cm,
basamak genişliği 30cm)
Çözüm:
Rıht sayısı= Kat yük. / rıht yük.
Rıht sayısı= 320 / 20
Rıht sayısı= 16 adet
Merdiven
alanı
ölçülendirmeler
yapıldıktan sonra hesaplanır.
Alan=390x260 = 8,58m2
Örnek Soru-5;
Yandaki şekilde görüldüğü gibi
konutlarda meskenlerde kullanılacak
olan merdivenin kat yüksekliği
280cm olan mimari plandaki rıht
sayısını ve merdivenin planda
kapladığı alanı bulunuz? (rıht yüksekliği
20cm, kol genişliği 140cm, basamak genişliği
30cm)
Çözüm:
Rıht sayısı= Kat yük. / rıht yük.
Rıht sayısı= 280 / 20
Rıht sayısı= 14 adet
Merdiven
alanı
ölçülendirmeler
yapıldıktan sonra hesaplanır.
Alan=320x320 = 10,24m2
Örnek Soru-6;
Yandaki şekilde görüldüğü gibi
konutlarda meskenlerde kullanılacak
olan merdivenin kat yüksekliği
300cm olan mimari plandaki rıht
sayısını ve merdivenin planda
kapladığı alanı bulunuz? (rıht yüksekliği
15cm, kol genişliği 130cm, basamak genişliği 30cm)
Çözüm:
Rıht sayısı= Kat yük. / rıht yük.
Rıht sayısı= 300 / 15
Rıht sayısı= 20 adet
Merdiven
alanı
ölçülendirmeler
yapıldıktan sonra hesaplanır.
Alan=340x350 = 11,90m2
Betonarme Merdivenlerin Kaplamaları
 Merdiven,
basamak
ve
rıhtları,
güzel
görünmesi,
temizlenebilmeleri ve aşınmaya karşı dayanıklı hale getirilmesi
için kaplama yapılır.
 Merdivenlerin,
rıht
ve
basamaklarının
kaplanmasında
kullanılacak malzeme genellikle, yapının diğer kısımlarını
tamamlayıcı özellik taşımalı ve bir bütünlük sağlamalıdır.
 Kaplamada suni taşlar, tabii taşlar, mozaik, ahşap malzemeler
kullanılır.
 Suni taş, kalıplara dökülerek imal edildiğinden, tabii taşa
nazaran daha geniş imkânlara sahiptir.
 Plak kalınlığı, suni taşta en az 2 cm, rıht ve basamakların bütün
olması durumunda ise 3 cm olmalıdır.
 Tabii taş kaplamada aynı düzlemde olmayan yüzeylerin ayrı
plaklarla kaplanması gerekir. suni taş kaplamada kademelerin
bütün yüzeyleri tek bir parça halinde kaplanır.
Kagir Merdivenler
 Tabii taş, suni taş, tuğla, beton ve betonarme malzemelerden
yapılır.
 Merdivenin taşıyıcı kısmı, tabii taştan ancak özel hallerde
yapılabilir ve uzunluğu 120 cm’yi geçmez.
 Taşıyıcı kısım suni taştan yapılırsa, içerisine betonarme çubukları
konularak takviye edilmelidir.
 Beton veya tuğla ile taşıyıcı kısım yapılamaz, ancak basamakların
kaplaması için kullanılabilir.
 Betonarme ile istenilen şekilde taşıyıcı merdiven yapılabilir,
mukavemeti gerektiği şekilde arttırılabilir.
 Yangına
karşı
dayanıklıdır,
bütün
merdiven
tiplerine
uygulanabilir. Bu nedenle çok katlı yapılarda tercih edilir.
 Resmi ve umumi binalarda tercih edilir.
 Betonarme merdivenler yerinde inşa edildiği gibi prefabrik
olarak da yapılabilir.
 Tabla olarak inşa edilir, basamakları sonradan yapılır ya da
basamakları ile birlikte inşa edilir.
Ahşap Merdivenler
 Hafif, dayanıklı ve güzel görünümlü bir malzeme olan
ahşap, iç mekânda inşa edilecek merdivenlerde tercih
edilir.
 Yangına karşı dayanıksız oluşu, tecrit kabiliyetinin
bulunmayışı nedeniyle çok katlı ve umumi binalarda
kullanılmaz.
 Büro, mağaza, kitaplık ve iki katlı konutlarda
dekoratif bir görünüş verdiği için çok kullanılır.
 Ahşap yapı tekniğindeki gelişmelerle çok rasyonel bir
merdiven tipi oluşturmaktadır.
Metal Merdivenler
 Metal, yüksek dayanıklı bir malzeme olduğundan, en
küçük boyutlarda, yapı elemanlarının yapımında kolaylık
sağlar.
 Metal merdivenlerin, atölyede hazırlanarak, yerinde
monte edilebilmek özelliği, inşaat süresinin kısalmasını
sağlar.
 Söküldükten sonra tekrar kullanılabilir.
 Metal, merdiven kısımlarının çok küçük boyutlarda
yapılabilmesini sonsuz form ve konstrüksiyonda inşası
imkânını sağlar.
 Yüksek ısı, metalin mukavemetini yok ettiğinden,
yangına karşı metal merdivenler dayanıksızdır.
 Metal merdivenler çok gürültü çıkarırlar. Endüstride
bu önemli sayılmaz. Ancak diğer kullanma alanlarında
kauçuk, linolyum, halı ve kaplama gereçleri ile
kaplanarak gürültü giderilebilir.
 Endüstri binalarında kullanılır. Ayrıca az yer
kapladığından iki kata kadar mağazalarda kullanılabilir.
 Metal olarak en çok çelik kullanılır.
 Ancak, paslanma ve korozyon mahzurlarına karşı
alüminyum
tercih
edilir.
Özellikle
prefabrik
merdivenler için alüminyum çok uygun bir malzemedir.
Yürüyen Merdivenler
 İnsan yoğunluğunun çok olduğu yer ve binalarda, düşey sirkülasyonu devamlı ve
daha çabuk sağlamak için, yürüyen merdivenler kullanılır.
 Yürüyen merdivenler, bir merdiven paleti kolu ve bunun yürümesini sağlayan motor
ve elemanlarının bulunduğu odadan meydana gelir.
 Genellikle büyük mağazalarda kullanılır.
 Binada gerekli olan genişlik ve hızlarda, bütün katlara dağıtılmalıdır.
 Konveyörün uluslararası hızı 0.50m/sn dir. Yoğun sirkülasyon için 1.00 m/sn hızda
olanlar kullanılabilir. Sirkülasyonun az olduğu durumlarda 0.65 m/sn hızdaki
yürüyen merdivenler kullanılır.
 Şekil ve emniyeti bakımından, merdiven eğimi 30° olmalıdır.
 Basamak genişliği 40 cm, boyu 100 cm, ortalama 80 cm olmalıdır.
 Sabit kat ile irtibatı 80m geçmemelidir.
 Merdiven kenarları kapalı ve küpeşte yüksekliği 80 cm dir.
Asansörler
Dik olarak insan ve yük taşıyan sirkülasyon aracına asansör denir.
 Asansör yapımı ve yerine montajı, ayrı bir uzmanlık dalıdır.
 İnşaatın bir parçası olmakla birlikte yapımı için özel talimat ve
yönetmeliği vardır.
Asansörler İçin Yönetmelik
 Asansörler ve etrafındaki duvarlar, ateşe dayanıklı ve ateşten
korunmalı olmalıdır.
 Asansör zemini, zemin yüzeyinden 2,5 m yukarda olmalı
 Çelik halatlar birbirinden en az net 20 mm uzakta olmalıdır.
 Boşluk kapaklarının ateşe dayanıklı olması gereklidir.
 Asansör boşluğuna herhangi bir şeyin düşmesi engellenmelidir.
 Beş kattan yüksek yapılarda asansör yapımı şarttır.
 Genel iş asansörlerinde giriş, otomatik kapanabilir, iki panelli ve
kapısı raylı olmalıdır.
 Asansör kabini, boşlukta iyi bir şekilde hareket edebilmelidir.
 Bir asansör boşluğunda iki asansör çalışıyorsa, aralarında 210 cm
yüksekliğinde bir perde bulunmalıdır.
 Asansör alttan su ve rutubete karşı korunmalıdır.
 Asansör halatının kalınlığı, hız ve yoğunluğa göre seçilmelidir.
 Kapı yüksekliği 180-200 cm olmalı ve dışa açılmalıdır.
 Yükselme hızı 0.50 m/sn ile 1.50 m/sn arasında olabilir