Yayın Etiği İhlalleri, Saptanması, Bu Amaca Dönük Yazılımlar

17.05.2017
1
Yayın Etiği İhlallerinin Saptanması ve Bu Amaca Dönük Yazılımlar
YRD.DOÇ.DR. ÖNDER İLGİLİ
HACETTEPE ÜNİVERSİTESİ, TIP FAKÜLTESİ, TIP TARİHİ VE ETİK ANABİLİM DALI
2
İntihal Saptama Araçları
İntihal saptama araçları 15 yılı aşkın süredir kullanımdadır.
Turnitin en yaygın olarak bilinen intihal saptama servisidir.
Turnitin Dr. John Barrie tarafından Berkeley Üniversitesinde 1994 yılında geliştirilmiş ve günümüzde
85’in üzerinde ülkede kullanılmaktadır.
iThenticate’in geliştirilmesi 2007 yılına rastgelmektedir.

3
Turnitin
Orjinal adı “plagiarism.com” olarak başlayan, iparadigms isimli Amerikan firması tarafından
geliştirilen, bağımsız eğitimciler ve kurumları kayıt ederek hizmet sunmaya başlayan bir yapıdır.
Öğretmenler ve profesörler yazıları web sitesine yüklemekte bir gün ya da daha uzun bir süre sonra
sonuç almaktadırlar.
Sistem yüklenen yazıları internet içerikleri, paper-mill essays gibi geniş, üniversite ve lise
öğrencilerine dönem ödevi satışı yapan veri tabanları ve turnitin’e daha önce yüklenen yazılarla (337
milyon yazı ve her gün 190 000 artmaktadır.) karşılaştırmaktadır.

4
Turnitin
Tipik bir üyelik yaklaşık 2000-3000 sterlline malolmakta ve her yüklenen yazı için metin büyüklüğü
ile orantılı bir ücret yansıtılmaktadır.

5
iThenticate
iThenticate firmanın farklı müşteri profile için oluşturduğu hizmet sunumudur.
Turnitin daha çok eğitimcilerin sınıf ortamında öğrencilerin çalışmalarını kontrollerini amaçlarken,
iThenticate mezuniyet sonrası öğrenciler, akademik personel ve araştırmacıları hedeflemektedir.
İki sistemde orjinalite kontrolü yapmakla birlikte, Turnitin’de notlandırma hizmeti de verilmektedir.
İki sistemde taranan veri tabanları da farklılık göstermektedir.
6
Turnitin
Turnitin:
Web sayfaları (45 milyar web sayfası)
Bilimsel veri tabanı ortaklıkları (130 milyon makale)
Öğrenci ödev veri bankaları

7
iThenticate
Web sayfaları (60 milyar ve hergün 10 milyon artmaktadır)
Bilimsel yayıncılar cross check destekli 590 üzeri yayıncı (scientific, technical and medical (STM)
publishers)
American Chemical Society
1
17.05.2017
American Chemical Society
American Institute of Physics
Elsevier
IEEE
Institute of Physics
Lippincott Williams & Wilkins

8
iThenticate
Online – offline veritabanı ortaklıkları (leading aggregators, databases and content providers)
ABC CLIO
Cengage Learning
EBSCOHost: 2.7m periodicals, biographies, brochures, encyclopedias, magazines, journals, books,
and abstracts
Emerald Journals
Gale: 86m articles
Pearson, McGraw-Hill and Wiley: 2,000+ academic textbooks
ProQuest: 300,000+ theses and dissertations
PubMed/MedLine: 1.4m abstracts and citations; medical resources
SAGE Reference: 160+ encyclopedia titles
9
Turnitin
Turnitin kullanımında herhangi bir yazılım yüklenmesi gerekmeksizin dosyalar turnitin web sitesine
yüklenmektedir.
Orjinalite raporu sistemin taradığı kaynaklarla gerçekleştirilen karşılaştırma sonrasında saptanan
benzerlik oranı 5’li bir derecelendirme ile uyumlu olarak renklendirilerek sunulmaktadır.
Mavi (20 kelimeden az)
Yeşil (0-24 %)
Sarı (25-49%)
Turuncu (50-74 %)
Kırmızı (75-100 %)
Sistem benzerlik sağlanan metinlere ulaşarak birebir karşılaştırmaya olanak sağlamak amacı ile yine
renk kodlaması yapılmış linkler sağlamaktadır.
10
Turnitin, iThenticate
Turnitin sisteminde yüklenen yazılar veri tabanına otomatik olarak dahil edilirken iThenticate
sisteminde veri tabanına kaydedilmemektedir.
Turnitinde control edilebilecek yazı sayfa üst limiti 100 iken iThenticate sistemi 400 sayfaya kadar
eserleri kabul etmektedir.
İki sistemde MS Word, Word XML, WordPerfect, PostScript, PDF, HTML, RTF, HWP, plain text
formatında dosyaları Kabul ederken Turnitin ek olarak Powerpoint dosyalarını, iThenticate’de ek
olarak OpenOffice (ODT) dosyalarını kabul etmektedir.
11
Turnitin, iThenticate
12
CrossCheck
iThenticate ile kurulmuş bir işbirliği olup, yayıncıların materyallerin orjinalliklerini kontrol
aşamasında, bir başka yayıncının ortamında yer alan atıflara direct bağlantı ve karşılaştırma olanağı
sunmakta, bunun için gerekli linkleri sağlamaktadır.
2
17.05.2017
aşamasında, bir başka yayıncının ortamında yer alan atıflara direct bağlantı ve karşılaştırma olanağı
sunmakta, bunun için gerekli linkleri sağlamaktadır.
13
Alternatif Araçlara Örnekler
VAST (The visualization and analysis of similarity tool): Dokümanlar arası görsel benzerlikleri açığa
çıkaran ve iki belgeyi yanyana benzerlik artışını da metinde çaprazlama olarak yer alan koyu renk ile
göstermektedir.
FreeStyler: (stylometric program, tarz, biçem programı): Yazım stilindeki beklenmeyen değişiklikleri
saptayan bir yazılımdır. Yazının okunma yaşı, yazım kuralı kabulleri, noktalama, paragraph yapıları
karşılaştırılarak farklı bölümler uygun olmayan alıntı şüphesi ile raporlanmaktadır.
14
Alternatif Araçlara Örnekler
WordCheck (http://www.wordchecksystems.com): Tek başına arşiv bağlantısız çalışan bir program
olup, dış kaynaklarla karşılaştırma yerine aynı kurs kapsamında yer alan öğrenciler arası danışıklı
durumları saptamaktadır. Bu amaçla eğitimci tüm sınıfın yazılarını program hafızasına yüklemekte ve
sınıf içi karşılaştırma program tarafından gerçekleştirilmektedir.
EVE2 (http://www.canexus.com/eve) (Essay Verification Engine) Ticari bir uygulama olup kullanıcı
bilgisayarına indirilmesi saonrası kullanılabilmektedir. Öğrencilerin internette yer alan materyallerden
kopyalama yapıp yapmadıklarını saptamaktadır. Kopyalanan bölümler kırmızı ile üstü çizilmiş bir
rapor sunmaktadır. İntihal oranı, kopyalama yapılan internet adresi de sunulmaktadır. Sadece HTML
formatındaki verileri taraması ve internette World Wide Web kapsamında daha pek çok veri
bulunması gerekçesi ile 2001 tarihli Joint Information Systems Committee (JISC İngiltere) raporu ile
yetersiz bulunmuştur. 4000 kelimelik bir yazının raporlanması 3 dk almaktadır.
15
Tartışmalar
Aynı yazar grubunun isimleri, daha önceki yayınlarında da geçtiği için metin eşleştirici program
tarafından saptanmış ve benzerlik oranına eklendiği bildirilmiştir. Yazarın yazışma adresi de yine
daha önce yayınladığı bir makale ile örtüşmüş ve benzerlik oranına katkıda bulunduğu öne
sürülmektedir. Makalelerde atıfta bulunulan kaynaklar bölümünün de benzerlik indeksine önemli bir
katkıda bulunduğu ifade edilmiştir.
Kurala göre altı kelime ve üzerinde birebir alıntılar intihal riski nedeniyle bilgisayar yazılımları
tarafından saptanmaktadır. Bu kısımların standart bilgi (common knowledge), yaygın kullanılan
kalıplar (Standard phrase), genel geçer bilgileri içeriyorsa intihal olarak değerlendirilmemesi
gerektiği iddia edilmektedir.
16
Tartışmalar
Sağlık bilimlerinde orjinal araştırmalarda çoğunlukla standart protokollerin kullanılması nedeni ile
metot bölümündeki benzerliklerin intihal olarak değerlendirilmemesi ileri sürülmektedir.
Periyodik olarak farklı zamanlarda farklı yayınlara kaynak teşkil eden uzun süreli çalışmalarda da
yüksek benzerlik oranı intihal olarak değerlendirlmemeli iddiası dile getirilmektedir. Yöntem bölümü
zorunlu olarak aynı olacaktır.
 İntihal varlığına karar verecek mercinin editor olduğu, bilgisayar programının veri sağladığı bir
karar sağlamadığının editörlerce iyi kavranmış olması gerektiği dile getirilmektedir.
17
Tartışmalar
Elektronik taramalar:
Gönderilen tüm makalelere yapılabilir,
Editöryal değerlendirme sonrası hakemlere gidecek makalelere uygulanabilir,
Hakem görüşleri sonrası kabul edilmesi düşünülen makalelere yapılabilir.
İlk seçenek zaman kaybı ve maliyet olarak dezavantajlı olarak sunulmuştur.

3
17.05.2017

18
Tartışmalar
İntihal saptama sistemleri dijital arşivler olmaları niteliği ile de etik açıdan ele alınması gereken
yapılardır. Turnitin arşivi yazarlardan bağımsız olarak merkezi mülkiyet kontrolündedir.
Yazı yükleyen öğrenciler için izin alınması gerekmese bile eğitimcilerin Turnitin kullandıklarını
öğrencilere bildirmeleri, yazılarını Turnitin sistemine yüklemeden önce öğrencilerden izinlerini
almaları uygun olacaktır.
Şirket kendini arşivlemenin intihal ile mücadelede kaçınılmaz olduğu argümanı ile savunmaktadır.
McGill Üniversitesinden bir çğrenci Turnitin sisteminin kullanıcıların yazılarını kendi veri bankasına
dahil ederek bu yolla ekonomik kazanç elde etmek ve yazı yükleyen öğrencilere hiçbir ücret
ödememekle suçlamaktadır. Bu davalar sistemin sürdürülebilirliğini şüpheye düşürmektedir.
19
Tartışmalar
Öğrenciler ek olarak herkesin çalışmasının sisteme yüklenmesi ile, herkesin masum olduğu
kanıtlanana kadar baştan suçlu olarak görüldüğünü, bunun bir kişinin suçu ispatlanana kadar suçsuz
sayılması yönündeki evrensel hukuk ilkesi ile uyumsuz olduğunu dile getirmektedirler. Yale
Üniversitesi Dekanı Peter Salovey bu tip uygulamalara bir güvensizlik ortamı yaratacağı gerekçesi ile
karşı olduğunu ifade etmiştir. Bu ortam yakalanmamanın yollarının arayışına ve aşağıya çeken bir
yarışa yol açabilecektir.
İngiliz profesörü Lawrence Manley bu aracın eğitimcinin intihal şüphesi yaratacak nedenleri olması
durumunda yararlı olacağını ifade etmektedir.
20
Tartışmalar
Büyük güç beraberinde büyük sorumluluk gerektirir.
Güç yozlaştırır, büyük güç kesinlikle yozlaştırır.
Ticari intihal saptama araçları ile intihalin gündeme gelme sıklığı arasında bir ilişki olasılığı dile
getirilmektedir.
4