peyzaj mimarlığı bölümü ve peyzaj mimarlığı alanındaki

Alatürk Üniv. Ziraat Fak. Derg.
31. Özel Sayı 131-133. 2000
PEYZAJ MİMARLIĞI BÖLÜMÜ VE PEYZAJ MİMARLIĞI
ALANINDAKİ GELİŞMELER
İlgar KIRZIOGLU
ÖZET: İnsanın çevreden çeşitli biçimlerde yararlanma çabalarmın doğal bir sonucu olarak, arazinin morolo|ikyapı
ve Lopoğrafvasında değişmeler ve eklenmeier olmaktadır. İnsan ve çevre arasındaki ilişki sonucu meydana gelen bazı
olumsuzluklar, hızla artan nüfusa paralel olarak ortaya çıkan yeşilden yoksun sağlıksız yerleşme alanları, ekolojik denge
ve planlama ilkelerine aykırı her lürlü planlamalar, çeşitli kirliliklerin yarattığı doğal ve kültürel kaynak kaybı, insan
ölçeğine oranla giderek devleşen teknolojik elemanlar, tek yönlü ve aşırı doğal kaynak sömürüsü ile ulaşım hatları için
özensiz güzergah seçimi yüzyılımızın başında çevreyle ilgili mesleklerin önem kazanmasına neden olmuştur.
Mühendislik, mimarlık ve tarım gibi konular vaktiyle tekbir meslek disiplini tarafından temsil edilirken bugün yeni bilim
dalları ve meslek kollarına ayrılmışlardır.
Peyzaj Mimarlığı meslek dalıda bunlardan biridir. Geçen yüzyıl sonlarına kadar küçük ölçekli alanlarda bahçe
düzenleme olarak ve genellikle deneyimli kişiler tarafından "Bahçe Mimarlığı" kapsamında sürdürülen bu konu
günümüzde Peyzaj Mimarlığı'na doğru kapsam ve içerik bakımından gelişme göstermiştir. Bu meslek giderek daha
yaygın bir çevre ile ilgilenmekle; mimarlık, şehircilik, plaslik sanallar, mühendislik ve doğa bilimleri ile ilişkilerini ve
mesleki dayanışmasınıyoğunlaştırmaktadır (Özlan. 1992).
GİRİŞ
Yirmibirinci yüzyıla yaklaşırken insanlığın
geleceğini yine insanlığın yarattığı çevre sorunları
tehdit etmektedir. Bu çevre sorunlanndan
bazıları; nüfus artışı, yapısal yoğunlaşmalar, çevre
kirliliği, doğanın bilinçsiz kullanımı ve ekolojik
dengenin giderek bozuln v olarak bilinmektedir.
Ancak çevre sorunlarının giderilmesinde veya en
aza indirilmesinde çevreyle uğraşan diğer meslek
disiplinleriyle birlikte Peyzaj Mimarlarınında
önemli işlevleri ve sorumluluklan bulunmaktadır.
Peyzaj; bir yerin doğal fizyonomisi içinde
bulunan doğal ve kültürel varlıkların bir bütünü
halindeki görünümüdür. Sahil çizgisi ile ufiik
çizgisi arasında kalan çeşitli görüntüler,
morfolojik özellikler, orografik çizgiler, bitki
deseni, tarım arazileri, iskan alanları, ulaşım ağı
vb. gibi doğal ve insan eliyle oluşturulmuş
unsurlar bir alanın peyzajını oluşturur. Bu
nedenle peyzaj, doğal varlıklar yanında kültürel
varlıklarla belirli fizyonomi kazanır (Uzun ve ark.,
1991).
Peyzaj ve çevre planlaması prehistorik
devirlerde insanoğlunun kendine yaşama mekanı
hazırlamak amacı ile doğa içine yerleşerek
çevresini
gereksinimleri
doğrultusunda
.kullanmasıyla başlamıştır. Toplumsal yerleşmeler
arttıkça bilgisiz ve aşırı kullanım doğanın sağlığını
ve dengesini bozmuştur. Bozulan bünyenin
kendini onarımı b.. . ı yüzyıllar almış, bazende
mümkün olmamıştır. İnsanlığın doğuşu ile küçük
ölçekte başlayan çevre düzenlemesi (bahçe
düzenlemesi), tarih boyunca bilinçli yada
bilinçsiz, doğru ya da yanlış yönde gelişerek
bugün geniş ölçekte çevre düzenlemesi (Peyzaj
Mimarlığı) kavramının gelişmesine yol açmıştır.
İnsan eliyle doğa parçalanın bilinçli şekillendirme
çabaları, yüzyıllarca bahçe yapımı niteliği
taşımıştır. Önceleri yalnız devlet adamlarının,
sonra da varlıklı ailelerin süsleme sanatının bir
türü olarak kabul edilip, belli bir görünüm için
şekillendirme diye niteledikleri "doğayı insan
eliyle düzenleme" işlemi bugün kapsamını çok
genişletmiştir. Sonuç olarak bu uğraşı dalı yarım
yüzyılda ölçeğini bahçe planlamadan kırsal ve
kentsel planlamaya, sonunda bölge ve ülke
planlamaya kadar çıkarabilmiştir (Tannverdi,
1987).
Peyza| mimarının görevi, insanların içinde
yaşadığı kentsel ve kırsal çevrede; makro ve
mikro ölçekte arazi kullanım planları, topluma
açık yeşil dokunun planlaması ve düzenlenmesi,
çevre
kullanımı,
geliştirme
ve koruma
planlamaları, rekreasyon alanları, oyun ve spor
alanlarının planlanması ve düzenlenmesi, doğa
koruma bölgelerinin planlanması ve düzenlenmesi
konuLsal yerleşim alanlarında yeşil doku
planlaması ve uygulaması, endüstriyel kuruluşların
yer seçimi ve yeşil doku planlaması-düzenlemesi
gibi estetik ve fonksiyonel çalışmalarla yaşanılan
mekanı daha etkin duruma getirmektir.
* Atatürk Üniversitesi. Ziraat Fakültesi Peyzaj Mimarlığı Bölümü, 25240, Erzurum
Peyzaj Mimarlığı Bölümü Ve Peyzaj Mimarhî; Ahundalo ücür/nelc
DOîju Anadolu Bölgesi, Atatürk Üniversitesi
Bahçe bitkileri Bölümünde Peyzaj Mimarlığı
kürsüsünün kuruluşundan önce, yeşil alanlar,
odunsu ve otsu süs bitkileri çeşidi, rekreasyonel
akınlar • bakımından oldukça yetersiz bir
öt • UiTiCiav'j,. Bölüm kürsüsünün kur jfcşuyla
birlikte söz konusu alanlarda bir :;ok ge.işne
olmuştur. Özellikle üniv:-site, W;ru! r ) l!v::v!.".
yeşil asarı bakımından çıplak bit görünüm
sergii^ntk^ydi. Yar< ır. "",;•
yoğun biı ağaçlandırma ile •. -z.uiün yeşil
dokuya kavuşması sağlanmıştır.
tcztrrurtv.'uiı
, J'J.
: .
rtnemii
T»
\ r.rçe--.
•
ır.
•///;•'
veriimektedif. Bunun
dan
Yakut iye
pârkiariıtvtîn
R
,,- '
:
::.TI;
biri
,E
obn
••IVF.UK.T-.
>,
mevcut bitkiler gerek eğitim-öğretim gerekse
çeşitli araştırmalarda kullanılmaktadır. Ayrıca
serada ilkbahar ayında çeşitli mevsimlik çiçeklerin
üretimi yapılmakta ve barların değişik yerlerde
kullanımı ile yörenin görünümüne caniilık
katılmakladır.
Yapılan doktora, yüksek lisans tezleri ve
araştırma projeleri ile bölgedir eksiklikleri
'meıck
ı. c-.:eı";i. getirilmektedir.
Bölümümüz tarafından Büyükşefıir Belediyesi,
:. ;.: ' Luii iivcler. Karayt iarı Bölge Müdürlüğü
ve Askeri birimler başta olmak üzere çeşitli kamu
kurıırfli ve kuruluşlarına peyzaj çalışmalarında
gönüllü ^aııışn. n k yapiiaiaktadı».
lu !•!
i,ra
'• :. r •
yarımda lajcürt öz<s<ilğe sahip
Medresesinin
peyzaj
Bölge Getlşimtne Katkı Sağlamak Amaayt
' .ı T .. : . b YaoJan Piuieler
Ağn Dambai K'enl Kültür Parkı Projesi
- Ağn HavaLilanı ^'e- re '
zn'' •1
- Ağrı Velayet Binasının Çevıe Düzenlemesi
- Aşkale 75. Yıl Rekreasyon Atam Peyzaj
prekieri
ch-ue • re mt-kafı Arından biri haline getirilmiştir.
Cumhuriyet ve Fırat ÜntvcrsKrsi kampüsımün
kürulu^, yılfenntla peyzaj projeler; çizilerek Do£î.l
ööîgesırc
ör.cmli
pr •;•:
katkıb., .
bulunulmuştur, örneğin r :
kendi :"•..
Rekreasyonel Ajan PUrtem • a projen çakşmatan
-
ve AlatüüR Lbııvcrsttttt im;:kez] otopark p; ojesi
t.
' pek {..ok resmi vc özel i^rniaşun çevre
düzenleme proje çakmaları bolememu?
elemanlarınca yapılmıştır.
PEYZA]
MİMARLIĞI
BOLUMU
-
VT
-
A L VNINÜAKİ G L L İ J A İ İ I İ '
Peyzaj
kurulmuştur.
A-'iy.,.trı<i
Mimaılfğr
Bciıir:
Kuruluşunda
uzsi'jıs^
ı .•:•
!
;•"" '
vc
Do.enL
ouiufttfi
|
ı tik
zsunda bugtm I Profesör, 2 İfajdiinr::
Dpçeıit, 5 Arişurma tlörevilsî, 5 Oku: r '
vcratmzktîdır: Akademik kadrodaki geliş; :r -.kbislikîe bölgede peyv.ı; • r. nar .û afeıvndaki
çalışmalar yoğunluk Isazartırirç ve yörenin I
Fakültenin mevcut ücralarından birinin
böîil.ı::. lahsis edilmesiyle
bJfl
RA
İdi
.luştırmaUrdan
Hric
! fc ,; dön " i i : Zi'ij?
. •; : . ' ı " Î T .- de tıiii..ı. . I em
SİJS
sekside
îyıtkiir r'-ıır;
aşılanmaca
SONUÇ
Bu.ümümüz,
L'j'un.iii
tanı;*.M
ı.d^cn
,ı-
yanintU
çalışılmıştı;
süs
• .• :k
"
;•.;• k
Seradaki
pek
Doğu
çok
Anadolu
ilden
Bölgesinde
gelen
istekler
oog.ultusuada çeşlü pevzaj rKO,de:i hazırlayarak
ı. 0 i t>r>,; (
: • ş i mi' ıe
ka tkıda
bulunmaktadır.
tîe:''.. c k yıllarda da peyzaj pfbjöî hazirlaıra.
.•
.. e>ıvıanl
l:i:.iso 'Aşmalarına ek c ı ' satın r-*•.......
bır < • s:';:, bitkisi
• ••;. •
başiannvşır DtöaMİ d atak yapılan üretimden vc
sonuçlarıii!
i,-..ık m es i
Alatürk _ı iversitesı Merkezi otopark
Projesi
Aziziye Hastanesi Çevre Düzenlemesi
Bayburt Aslan Dağı Rekreasyon Alanı
Düzenle nesi
Çat Bek-.!; esi Çevre Düzenlemesi
Hasaofcalc & tediyesi Kent Parkı ve Çevre
Düzenleme Projesi
Hor3sanı Ör. i : yesi Çevre Düzc^^nı-:
• :iesi.
• V I ır •! ..3,'I .. I
:ri -
J""/
tararımdan yürütülecek!ir. Brüümümiiz seras.uda
iç
îfhjn
üretimleri
süs bitkileri ve mevsimlik çiçek
yapılarak
tüm
yöreye
hizmet
siıiekteJir.
Bölümde j/üksek üsans ve dokiora ^aiışn-. .
îievsen etmektedir By çalışmalarla ybrento doğal
rt külıüıel verileri beliricrsetek, çevreve duyarlı