cumhurbaşkanı gül`ün ürdün ziyareti

>
5656>
İnceleme
Cumhurbaşkanı Abdullah Gül’ün Ürdün ziyareti sırasında vize uygulaması kaldırılmıştır.
>
İnceleme
Hasan Kanbolat
ORSAM Başkanı
CUMHURBAŞKANI GÜL’ÜN ÜRDÜN ZİYARETİ:
VİZE KALKTI, SERBEST TİCARET ANLAŞMASI İMZALANDI
President Abdullah Gul’s Visit to Jordan:
Visa Requirements are Abolished, Free Trade Agreement is Signed
Abstract
As a part of his visit to three countries, President Abdullah Gul held a three day visit to Jordan on 1-3
December 2009 as the guest of King Abdullah of Jordan. The return visit -held two years after King
Abdullah’s visit to Turkey in December 2007- was Gul’s first visit to Jordan as President in nine years.
The development of mutual trade and economic relations were the main topics of the meetings but the
leaders discussed the Middle Eastern issues and Turkey’s efforts regarding the solution of these issues as
well. Circumstances in Iraq and Iran’s nuclear program were also discussed. The below paper is dealing
with the visit in detail.
Ortadoğu Analiz
Aralık’09 Cilt 1 - Sayı 12
>
İnceleme
İkili ekonomik ve ticaret ilişkilerin geliştirilmesinin önemli bir gündem
maddesini oluşturduğu ziyaret sırasında Ortadoğu sorunu ve bu çerçevede Türk tarafının bölgedeki sorunların çözümü için yaptığı çabalar ele
alındı. Irak’taki durum ve İran’ın nükleer program sorununa da değinildi.
C
umhurbaşkanı Abdullah Gül, Kurban
Bayramı’nın hemen ardından beş ülkeyi
kapsayan bir geziye başladı. 1-3 Aralık
2009 tarihleri arasında Kral Abdullah’ın daveti
üzerine Ürdün’e resmi bir ziyaret gerçekleştiren
Gül, 7 Aralık’ta Milano’da Teatro La Scala’nın
Carmen temsilini izlemek için İtalya’ya gidiyor.
Gül, 10-13 Aralık’ta Arnavutluk ile Karadağ’a ve
21-22 Aralık’ta Kuveyt’e resmi ziyarette bulunacak.
Cumhurbaşkanı Abdullah Gül, Kral Abdullah’ın
11 Aralık 2007 tarihinde Türkiye’ye yaptığı ziyaretin iadesi niteliğindeki ziyaret sırasında ikili
ilişkilerin yanı sıra Ortadoğu sorunları üzerinde
de durdu. Söz konusu ziyaret, Gül’ün Cumhurbaşkanı sıfatıyla Ürdün’e yaptığı ve dokuz yıl
içerisinde yapılan ilk ziyarettir. Ürdün ziyaretine
Kadından Sorumlu Devlet Bakanı ve Ürdün ile
Karma Ekonomik Komisyon Eşbaşkanı Aliye Kavaf, Sanayi ve Ticaret Bakanı Nihat Ergün, Milletvekilleri, Dışişleri Bakanlığı ve diğer kurum
yetkilileri ve çok sayıda işadamı da katıldı. Türkiye ve Ürdün arasındaki tarihsel derinliğe sahip
dostluk ilişkilerinin daha da geliştirilmesi için
Ürdün’de bulunan Cumhurbaşkanı Gül, Türkiye
ile Ürdün arasındaki ilişkileri yalnız siyasi değil,
her alanda en üst seviyeye taşımak için çalışmalara devam edildiğini vurgulayarak, bunlardan
elde edilecek başarıların halkların kıvanç kaynağı
olacağını söyledi. Bu nedenle, Cumhurbaşkanlığı Basın Merkezi tarafından yapılan açıklamada
“Bu ziyaretin, iki ülke arasındaki köklü dostluk
ve kardeşlik temelindeki ilişkilerin ve işbirliğinin
daha da güçlendirilmesine katkıda bulunacağına
inanılmaktadır” denildi. İkili ekonomik ve ticaret ilişkilerin geliştirilmesinin önemli bir gündem maddesini oluşturduğu ziyaret sırasında
Ortadoğu sorunu ve bu çerçevede Türk tarafının
bölgedeki sorunların çözümü için yaptığı çabalar ele alındı. Irak’taki durum ve İran’ın nükleer
program sorununa da değinildi.
Ürdün ziyareti sırasında iki ülke arasındaki vize
uygulaması kaldırılmış ve dış ticaret hacminin
artırılmasıyla ilgili çalışmalar gündeme gelmiştir.
Son dönemde Arnavutluk, Suriye ve Libya’dan
sonra Ürdün ile de Türkiye arasındaki vizeler
karşılıklı olarak kaldırılmıştır. Azerbaycan ve
Lübnan’ın da Türkiye’ye yönelik vizeyi kaldırması beklenilmektedir. Böylece, eski Osmanlı ve
Türk kökenli coğrafyadaki akraba halklar artık
vizesiz bir şekilde serbestçe seyahat edebilecek
duruma gelmektedir.
DEİK/Türk-Ürdün İş Konseyi, Türkiye Odalar
ve Borsalar Birliği (TOBB) ve Ürdün İşadamları
Derneği ile işbirliğinde 1 Aralık’ta Türk-Ürdün
İş Forumu düzenlenmiştir. Söz konusu Forum’da
Ürdün Yatırım Kurulu tarafından Ürdün’de
Yatırım Ortamı ve İş Fırsatları konulu bir sunum
yapılmıştır. Haşimi Ürdün Krallığı Başbakanı
Nadir Al-Dahabi ve Cumhurbaşkanı Abdullah
Gül birer konuşma yapmıştır. Gül, 2 Aralık’ta Al
Hassan Nitelikli Sanayi Bölgesi’ni ziyaret etmiş,
GAMA Enerji (GEAŞ) DISI Su İletim Projesi’nin
temel atma törenine katılmıştır. DISI Projesi, Ürdün Akabe bölgesinde bulunan DISI akiferinden
yılda 100 milyon m3 suyun çıkarılmasını ve bu
içme suyunun yaklaşık 320 km’lik boru hattı yoluyla başkent Amman’a iletilmesinden ibarettir.
İletim sistemi en az 50 yıllık bir süre boyunca yılda 40 milyon m3 suyun Abu Alanda’da bulunan
proje kapsamında yapılacak yeni bir rezervuara,
60 milyon m3 suyun ise Dabuk da halihazırda
mevcut bir rezervuara iletmesini sağlayacak şekilde tasarlanmıştır. Projenin yaklaşık 1,4 milyar ABD Dolarına mal olması beklenmektedir.
Proje şu tesisleri içermektedir: Kuyu başı pompaları, güç kaynağı/dağıtım ve kaynak alanı tali
istasyonları içeren kaynak alanı sistemi, 320 km
uzunluğunda boru hattı ve hat güzergâhı boyunca muhtemel talep merkezleri için ayrılacak çıkış
noktaları ve kontrol, iletişim, işletim, destek ve
Ortadoğu Analiz
Aralık’09 Cilt 1 - Sayı 12
57
>
58
İnceleme
2000’de Dünya Ticaret Örgütü’ne kabul edilen Ürdün, dış dünya ile ekonomik entegrasyona yönelik reformlar yapmaktadır.
bakım tesisleri. Bu proje yeraltından içme suyu
temini açısından dünyanın en büyük projelerinden biri olarak bilinmektedir. Gül, 2 Aralık’ta
Salt’da bulunan Türk şehitliğini ziyaret etmiş,
Amman Büyükelçimiz Ali Köprülü ile birlikte
Türk işadamları ve Ürdün’deki Türk topluluğuyla bir araya gelmiştir. Ürdün’de 1500 civarı Türk
vatandaşı bulunmaktadır.
Ocak 2000’de Dünya Ticaret Örgütü’ne (DTÖ)
kabul edilen Ürdün, ülke ekonomisinin dış dünyaya entegrasyonu yönünde sürdürdüğü ekonomik reformlar ile yabancı yatırımcıların ilgi
göstermeye başladığı bir ülke konumuna gelmiştir. Irak’a ABD askeri müdahalesinin ardından
Ürdün’ün konumu Irak ve çevre ülkeler için daha
fazla önem kazanmıştır. Ürdün’e yerleşen Iraklılardan dolayı ülkede gayrimenkul ve inşaat sektörlerinde büyük talep yaşanmaktadır. Irak’ta yapılacak yatırımlar veya kurulacak ilişkiler önemli
ölçüde Ürdün üzerinden yapılmaktadır. Irak’ta
faaliyet gösteren ABD’li firmaların Ürdün’ü
bir üs olarak seçmelerinin ülke ekonomisinde
olumlu etkileri olmuştur. Akabe limanı, ABD ve
AB’den Irak’a iletilmek üzere gelen ürünler için
bir merkez konumuna gelmiştir. Akabe, 2001
Ortadoğu Analiz
Aralık’09 Cilt 1 - Sayı 12
>
59
İnceleme
Irak’a ABD askeri müdahalesinin ardından Ürdün’ün konumu Irak ve
çevre ülkeler için daha fazla önem kazanmıştır. Ürdün’e yerleşen Iraklılardan dolayı ülkede gayrimenkul ve inşaat sektörlerinde büyük talep
yaşanmaktadır. Irak’ta yapılacak yatırımlar veya kurulacak ilişkiler önemli
ölçüde Ürdün üzerinden yapılmaktadır.
yılında ‘özel yatırım bölgesi’ olarak yapılandırıldıktan sonra yatırımcılara gümrük vergisi muafiyeti, düşük vergilendirme gibi ayrıcalıklar sunmaya başlamıştır. Aralık 2001’de yürürlüğe giren
Ürdün-ABD Serbest Ticaret Anlaşması (STA)
ile Ürdün, Kanada, Meksika ve İsrail’den sonra
ABD ile STA yapan dördüncü ülke olmuştur.
Anlaşma uyarınca, 10 yıl içerisinde başta tekstil ve gıda maddeleri olmak üzere bir çok ürünün gümrük vergilerinin kademeli olarak sıfırlanması ve/veya düşürülmesi öngörülmektedir.
Ürdün’den ABD’ye ihraç edilen ürünlerin yüzde
96’sı ABD’ye gümrüksüz girmektedir. Ürdün’ün
ABD dışında AB ile bir Ortaklık Anlaşması ve
Singapur ile Serbest Ticaret Anlaşması mevcuttur. Ürdün, ayrıca 1 Ocak 2005 tarihinde yürürlüğe giren Arap Ülkeleri Serbest Ticaret Bölgesi
(GAFTA) üyesidir. Ancak, Ürdün’ün kısıtlı kaynaklara sahip olması, petrol ithalatçısı olması,
ekonomik krizi atlatamayan ABD’nin Ürdün’ün
en önemli ihraç pazarı olması ülke ekonomisinde kırılganlıklara neden olmaktadır.
Türkiye ile AB arasındaki Gümrük Birliği çerçevesinde, AB’nin Ortak Ticaret Politikaları ile
uyum sağlamak amacıyla, Ürdün ile bir Serbest
Ticaret Anlaşması imzalanması yönünde müzakereler 2005’de başlamıştı. Cumhurbaşkanı
Gül’ün Ürdün ziyareti sırasında anlaşma imzalanmıştır. Böylece, iki ülke arasında ekonomik
ve ticari alanlarda mevcut büyük potansiyeli harekete geçirme fırsatı bulunacaktır. Bugüne kadar Ortadoğu’da Fas, Tunus, Suriye ve Mısır ile
Serbest Ticaret Anlaşması yapmış olan Türkiye,
bu bölgeyle ticaret hacmini, yatırımlarını, ekonomik faaliyetlerini hızlı bir şekilde geliştirmektedir. Ürdün ile mevcut olan 500 milyon Dolar
civarındaki ticaret hacmi de imzalanacak olan
Serbest Ticaret Anlaşması’ndan sonra hızlı bir
şekilde gelişecektir.
Ürdün, son yıllarda uluslararası finans kuruluşlarınca desteklenen çok sayıdaki altyapı projesini uygulamaya geçirmiştir. Bu gelişmeye paralel olarak Türk müteahhitlik firmalarının da
Ürdün’e olan ilgileri artmıştır. Türk firmaları,
1983-2008 yılları arasında Ürdün’de toplam 2,2
milyar Dolarlık 30 proje üstlenmiştir. 2008’de
Türkiye’nin Ürdün’e ihracatı bir önceki yıla göre
yüzde 18 artış göstererek 389,2 milyon Dolardan
460,7 milyon Dolara yükselmiştir. İki ülke arasındaki dış ticaret hacmi ise 2008 yılı itibariyle
486 milyon Dolar seviyesine ulaşmıştır. İki ülke
arasındaki ticaret hacmi bu yılın ilk yarısında
150 milyon Dolar olurken, Türkiye’nin Ürdün’de
90 milyon Dolar değerinde yatırımı bulunuyor.
Türkiye’nin Ürdün’e ihraç ettiği başlıca ürünler,
elektrikli makinalar, kazanlar, demir çelik eşya,
otomotiv ve yan sanayi ve ağaç, ahşap eşya olarak sıralanabilir. Türk firmalarının Ürdün’e ihraç
edebileceği ve talep edilen ürünler ise tuz, kükürt, çimento, gübreler, çeşitli gıda müstazarları,
kazanlar, makinalar, plastikler, optik aletler, çinko ve çinko ürünleri, alüminyum ve alüminyum
ürünler, et, sakatat ve organik kimyasallar olarak
sıralanabilir. Türkiye, Ürdün’den, tuz, kükürt, çimento, gübreler, anorganik kimyasallar, alüminyum ve alüminyum ürünler, vatka, keçe ve örme
giyim eşyası ithal etmektedir.1
Türkiye ile Suriye arasındaki yakınlaşma sonrası
Türkiye ile Ürdün arasındaki ilişkilerde çok hızlı gelişmeler beklenmektedir. İki ülke arasındaki
dış ticaret hacminin 1 Milyar Dolara ulaşması,
Türkiye’nin Suriye ve Irak ile başlattığı siyasi ve
kültürel yakınlaşmanın Ürdün ile de olması artık
hayal değildir.
Ortadoğu Analiz
Aralık’09 Cilt 1 - Sayı 12
>
60
İnceleme
Türkiye-Ürdün Dış Ticareti (1000 $)
İhracat
İthalat
Denge
Hacim
1995
169.817
21.362
148.455
191.179
1996
151.331
28.971
122.360
180.302
1997
106.851
29.857
76.994
136.708
1998
141.412
7.707
133.705
149.119
1999
88.149
16.643
71.506
104.792
2000
99.533
27.272
72.261
126.805
2001
118.900
13.525
105.375
132.425
2002
114.244
18.328
95.916
132.572
2003
148.857
13.602
135.255
162.459
2004
223.811
12.774
211.037
236.585
2005
286.711
26.775
259.936
313.486
2006
321.661
9.319
312.342
330.980
2007
389.230
11.547
377.683
400.777
2008
460.738
25.289
435.449
486.027
2008/8
316.365
10.768
305.596
327.134
2009/8
267.593
13.035
254.558
280.628
Kaynak: TUİK
DİPNOTLAR
1
Dış Ekonomik İlişkiler Kurulu (DEİK) Ürdün Ülke Bülteni, Aralık 2009, İstanbul.
Ortadoğu Analiz
Aralık’09 Cilt 1 - Sayı 12