(CISG) Uyar›nca Sat›c›n S

I
fl i m M . A t a m e r
Yard. Doç. Dr. Ye fli
‹stanbul Bilgi Üniversitesi Hukuk Fakültesi
Ö¤retim Üyesi
flm
me l e r i ne ‹l i fl
flk
kin
U l u sl ar a r as › S at › m Sö z l efl
flm
mi fl M i l l e tl e r A n t la fl
flm
ma s› ( CIS G)
Bi r l efl
Uya r›nca
Sat ›c› n›n Yü kü ml ülü kl eri ve
flm
m e y e Ayk ›r ›l › ¤› n So nu çl ar›
S ö z l e fl
II
Yay›n No
: 1577
Hukuk Dizisi : 703
1. Bas› - ‹STANBUL 2005
ISBN 975 - 295 - 462 - 6
Copyright© Bu kitab›n bu bas›s› için Türkiye’deki yay›n haklar› BETA Bas›m Yay›m
Da¤›t›m A.fi.’ye aittir. Her hakk› sakl›d›r. Hiçbir bölümü ve paragraf› k›smen veya
tamamen ya da özet halinde, fotokopi, faksimile veya baflka herhangi bir flekilde ço¤alt›lamaz, da¤›t›lamaz. Normal ölçüyü aflan iktibaslar yap›lamaz. Normal ve kanunî iktibaslarda kaynak gösterilmesi zorunludur.
Dizgi
Bask› - Cilt
: B e t a B a s › m A . fi .
: B e t a B a s › m A . fi .
Vize/KIRKLAREL‹
Kapak Tasar›m : Gülgonca Çarp›k
Beta BASIM YAYIM DA⁄ITIM A.fi.
Himaye-i Etfal Sokak Talas Han No. 13-15
Ca¤alo¤lu - ‹STANBUL
Tel : (0-212) 511 54 32 - 519 01 77
Fax: (0-212) 511 36 50
e-mail: [email protected]
www.betakitap.com
III
ÖNSÖZ
Tam 25 y›l önce, 1980 y›l›nda Viyana’da kabul edilmifl olan Milletleraras›
Mal Sat›m›na ‹liflkin Sözleflmeler Hakk›nda Birleflmifl Milletler Antlaflmas›, günümüzün en önemli hukuk uyumlaflt›rmas› projelerinden biri say›lmaktad›r. Bugün 66 ülkenin taraf oldu¤u bu Antlaflma, ifa engelleri hukuku gibi, geliflimi ulusal hukuklar›n tarihi ile yak›ndan ba¤lant›l› olan bir alanda, uluslararas› bir hukuk düzeni yaratmay› baflarm›fl; hem common law hem de civil law hukuk çevrelerine hitap edebilecek, onlar› orta noktada birlefltirecek çözümlerle, bir “dünya
sat›m hukuku”nun oluflmas›n› sa¤lam›flt›r. Amerika Birleflik Devletleri, Çin, Rusya, Avrupa Birli¤i ülkeleri gibi dünya ticaretinin bafl aktörlerinin imzalad›¤› bu
Antlaflma, milletleraras› sat›m sözleflmelerinden do¤an ihtilaflara uygulanacak
birörnek kurallar tespit etmek suretiyle, ulusal sat›m hukuku kurallar›na baflvurulmas› gere¤ini ortadan kald›rmaktad›r. Bu sayede sözleflenler, aralar›ndaki
milletleraras› sat›m sözleflmesinin tabi olaca¤› hukuki rejimi bafltan bilebilmekte; bir ihtilaf ç›kmas› halinde ise hakim, uygulanacak yabanc› hukuku tespit ve
tatbik etme konusunda yaflanan zorluklarla hiç karfl›laflmadan do¤rudan Antlaflma kurallar›n› uygulayabilmektedir. Hukuk güvenli¤ini art›rmak suretiyle dünya ticaretini kolaylaflt›ran bu Antlaflmaya Türkiye’nin de yak›nda taraf olmas›
beklenmektedir. Nitekim bu çal›flman›n amac›, Türkiye’nin taraf olmas› ile, milletleraras› sat›m sözleflmeleri aç›s›ndan yürürlü¤e girecek olan bu yeni hukuki rejimi takdim etmek ve Antlaflman›n üzerine kurulu oldu¤u ifa engelleri sistemini,
sat›c›n›n borçlar› ve borca ayk›r› davran›fllar›n›n sonuçlar› örne¤inde incelemektir.
Doçentlik tezi olarak Üniversiteleraras› Kurul’a sunulmak üzere haz›rlanm›fl olan bu çal›flman›n ortaya ç›kmas›nda bir çok kifli ve kurumun büyük yard›mlar› oldu. Bunlar›n bafl›nda, sa¤lam›fl olduklar› burslarla iki y›l› aflk›n bir süre
Hamburg Max-Planck Enstitüsünde (Max-Planck-Institut für ausländisches und
internationales Privatrecht) araflt›rma yapma imkan›n› yaratm›fl olan Alexander
von Humboldt-Stiftung ve Max-Planck-Gesellschaft gelmektedir. ‹ki kuruma da
bana vermifl olduklar› destek için müteflekkirim. Yabanc› bilim insanlar›n›n teflviki konusunda Almanya’n›n gösterdi¤i büyük duyarl›l›¤›n özellikle vurgulanmas› gerekti¤ine inan›yorum.
Max-Planck Enstitüsü Direktörlerinden Prof. Dr. Dr. Dr. h.c. mult. Klaus J.
Hopt’un, gerek bu burslar› alabilmem konusundaki deste¤ini, gerekse Hamburg’da bulundu¤um süre içinde adeta bir tez dan›flman› gibi beni yönlendirmesini, cesaret vermesini ve yolumu açmas›n› ise asla unutamam. Minnet duygumu
kelimelerle ifade etmem güç. Bilim insan›n›n sorumluluklar› ve sahip olmas› gereken vizyon konusunda kendisinden iflittiklerim bana hep yol gösterici olacakt›r.
IV
Ayn› enstitünün di¤er iki Direktörü, Prof. Dr. Dr. h.c. Jürgen Basedow ve
Prof. Dr. Dr. h.c. Dr. h.c. Reinhard Zimmermann, kat›lmama f›rsat tan›d›klar› say›s›z seminer, toplant› ve konferans sayesinde, oluflmakta olan “Avrupa Özel Hukukunu” keflfetmemi sa¤lam›fl, bilimde s›n›rlar›n olmad›¤›n›, bütünleflmenin en
güzel örneklerinin zaten bu alanda verilmekte oldu¤unu bana göstermifllerdir.
Prof. Zimmermann’›n “Perflembe toplant›lar›”nda, dünyan›n her yerinden hukukçunun gelip nas›l da “ayn›” dili konuflabildi¤ini, ayn› soruna farkl› pencerelerden
bak›p nas›l farkl› bir perspektif kazan›labildi¤ini görmek, Türk hukuk biliminin
geliflmesinin de ancak ve ancak bu milletleraras› camian›n bir parças› olmak suretiyle mümkün oldu¤u konusundaki inanc›m› pekifltirmifltir.
Bu çal›flman›n haz›rlanmas› sürecindeki deste¤ini anmam gereken bir di¤er
kurulufl ise, merkezi Roma’da bulunan UNIDROIT’d›r (International Institute for
the Unification of Private Law). Bir “dünya sat›m hukukunun” yarat›lmas› fikrini 1929 y›l›ndan beri takip eden, 1956’dan beri Türkiye’nin de üyesi bulundu¤u
bu milletleraras› kurulufl, çal›flman›n konusunu oluflturan BM Antlaflmas›n›n haz›rlanmas›n›n arkas›ndaki itici güçlerden biridir. 2003 y›l›n›n yaz›nda, iki ayl›k
bir burs ile Enstitünün kütüphanesinde araflt›rma imkan›n›n yarat›lm›fl olmas›
aç›s›ndan baflta Enstitü Genel Sekreteri Prof. Dr. Herbert Kronke olmak üzere bu
kurulufla da teflekkürlerimi sunar›m.
Tan›nm›fl olan bütün bu araflt›rma imkanlar›ndan özgürce faydalanmama
izin veren ve iki y›ldan uzun bir süre yurt d›fl›nda kalmam› kabul eden Fakülteme ve ‹stanbul Bilgi Üniversitesi Yönetimine ba¤l›l›¤›m› ifade etmek ise zevkli bir
görevdir. Özellikle geride b›rakt›¤›m iflleri üstlenmek zorunda kalan meslektafllar›m ve arkadafllar›ma çok fley borçlu oldu¤umun bilincindeyim.
Hamburg’da kald›¤›m iki y›l›n benim aç›mdan bu kadar verimli geçmesi, bugün dünyan›n en zengin mukayeseli hukuk kütüphanelerinden birine sahip olan
Max-Planck Enstitüsünde çal›flabilmifl olmam sayesindedir. Buradaki huzurlu çal›flma ortam›n› sa¤layan, kitap temini dahil hiçbir konuda yard›m›n› esirgemeyen
Max-Planck Enstitüsü’nün kütüphane görevlilerine, baflta Müdür Prof. Dr. Holger Knudsen olmak üzere teflekkür ederim. Ancak Hamburg’daki iki y›l›m› unutulmaz k›lan di¤er bir olgunun, orada kurdu¤um çok de¤erli dostluklar oldu¤unu
vurgulamal›y›m. Kuflkusuz bunlardan biri burada an›lmay› fazlas›yla hak ediyor:
Fahri ve Hacer Yüksel ile minik Nidal Su’ya, bana tatt›rm›fl olduklar› aile ortam›
ve koflulsuz dostluklar› için müteflekkirim.
Son olarak, bu çal›flman›n h›zla yay›na haz›rlanmas› konusunda yard›mlar›n› esirgemeyen, baflta karar indeksini haz›rlayan Arafl. Gör. Yalç›n Tosun olmak
üzere, Arafl. Gör. Baflak Baysal Erman ve Arafl. Gör. Göktürk Uyan’a teflekkür
ederim. Beta Yay›nevi sahibi Seyhan Satar’a bu çal›flmay› yay›nlamak üzere kabul etti¤i ve Gülgonca Çarp›k’a çok k›sa bir sürede, son derece özenli bir dizgiyi
temin etti¤i için minnettar›m.
Yeflim M. Atamer
‹stanbul, 2005
V
‹Ç‹NDEK‹LER
‹çindekiler .............................................................................................................. V
Kaynakça .......................................................................................................... XVII
K›saltmalar ........................................................................................................ XLI
G i r i fl
.................................................................................................................... 1
BÖLÜM 1
Sa t› m H ukuk unda Ul usal D üzenl e rde n Ul usl ar a ra s› Huk uk
fl t › r m a s › n a D o ¤ r u
U y u m l a flt
fl m e H u k u k u v e Ö z e l l i k l e S a t › m H u k u k u n a
§ 1 . S ö z l e flm
fl k i n U l u s l a r a r a s › U y u m l a flt
fl t › r m a Ç a l › flm
fl m a l a r › .................................. 11
‹ l i flk
A. Özel Hukuk Alan›nda Uyumlaflt›rmaya Neden ‹htiyaç Vard›r?........... 11
B. Sözleflme Hukukunun Uyumlaflt›r›lmas› Alan›nda Baz› Önemli
Basamaklar .............................................................................................. 16
I.
II.
Milletleraras› Ticari Sözleflmelere ‹liflkin ‹lkeler (PICC) ............. 16
Avrupa Sözleflme Hukukunun Temel ‹lkeleri (PECL) ve
Avrupa Borçlar Kanununa Do¤ru................................................... 18
C. Sat›m Hukukunun Uyumlaflt›r›lmas› Alan›nda Baz› Önemli
Basamaklar .............................................................................................. 21
I.
II.
Milletleraras› Sat›ma ‹liflkin Yeknesak Kanun (ULIS)................. 21
Milletleraras› Mal Sat›m›na ‹liflkin Sözleflmeler Hakk›nda
Birleflmifl Milletler Antlaflmas› (CISG) .......................................... 23
III. Tüketim Mallar›n›n Sat›m› Hakk›nda Avrupa Birli¤i
Yönergesi .......................................................................................... 25
§ 2. CI SG ’› n U lu s al ve Ul u sl a ra ra s› A l a n d a B o r ç l a r H u k u k u n u n
fl i m i Ü z e r i n d e k i E t k i s i ....................................................................... 27
G e l i fli
§ 3 . D e ¤ e r l e n d i r m e ............................................................................................. 30
BÖLÜM 2
fl m e s i H a n g i H a l l e r d e C I S G H ü k ü m l e r i n e Ta b i O l u r ?
B i r S a t › m S ö z l e flm
§ 1 . G e n e l O l a r a k .............................................................................................. 35
§ 2 . C I S G ’ › n K o n u ‹ t i b a r › y l a U y g u l a m a A l a n › ............................................. 36
A. Sat›m Sözleflmesi ..................................................................................... 36
I.
II.
Tan›m ve Türleri .............................................................................. 36
Sat›m Sözleflmesi Gibi De¤erlendirilen Sözleflmeler..................... 38
VI
III. CISG’›n Uygulama Alan› D›fl›nda B›rakt›¤› Sat›m
Sözleflmeleri ..................................................................................... 40
1.
Tüketici Sat›m Sözleflmeleri..................................................... 40
a. Tüketici Sat›m› Nedir?........................................................ 40
b. Ulusal Hukuklardaki Tüketiciyi Koruyucu Hükümlerle
Çak›flma Sorunu .................................................................. 42
2.
Aç›k Art›rma veya ‹cra Yoluyla Gerçekleflen Sat›mlar........... 43
B. Sat›m Sözleflmesi Konusu Mal ............................................................... 43
I.
II.
CISG Uyar›nca Mal Tan›m› ............................................................ 43
CISG’›n Uygulama Alan› D›fl›nda B›rakt›¤› Mallar ...................... 45
§ 3 . C I S G ’ › n M i l l e t l e r a r a s › U y g u l a m a A l a n › ................................................. 47
A. Genel Olarak ............................................................................................ 47
B. Ön Koflul 1: Milletleraras› Bir Sat›m Sözleflmesinin Varl›¤› ................ 48
I.
‹lke
.............................................................................................. 48
II. ‹flyerlerinin Farkl› Ülkelerde Bulunmas› ...................................... 48
III. Sözleflmenin Milletleraras› Niteli¤inin Anlafl›l›r Olmas›.............. 49
C. Önkoflul 2: Âkit Bir Ülkenin Hukuku ‹le Ba¤lant› ............................... 50
I.
II.
Taraflar›n ‹flyerlerinin Âkit Ülkelerde Bulunmas›:
Do¤rudan Uygulan›rl›k ................................................................... 51
Forum Ülkesinin Devletler Özel Hukuku Normlar›n›n Âkit
Bir Ülkenin Hukukuna Gönderme Yapmas›: Dolayl›
Uygulan›rl›k ..................................................................................... 52
D. CISG’›n Uygulanmas› Aç›s›ndan Belirleyici Olmayan Hususlar ......... 54
E. ‹htilaf›n Hakem Mahkemesi Taraf›ndan Çözümlenmesi
Halinde Do¤abilecek Sorunlar ................................................................ 55
F. Türk Hakiminin CISG’› Uygulamas› Gereken Haller .......................... 55
§ 4 . C I S G ’ › n U y g u l a n m a s › n d a Ta r a f ‹ r a d e l e r i n i n R o l ü ............................ 57
A. Temel ‹lke: ‹rade Özerkli¤i ..................................................................... 57
B. CISG’›n Uygulanmas›n›n Taraf ‹radeleri ile Engellenmesi.................. 58
I.
II.
III.
IV.
Uyuflan Taraf ‹radeleri.................................................................... 58
Aç›k ‹rade Uyuflmas› ....................................................................... 59
Z›mni ‹rade Uyuflmas›..................................................................... 60
CISG Hükümlerinin Bertaraf Edilmesi Halinde
Sat›m Sözleflmesine Uygulanacak Hukuk ..................................... 62
C. CISG’›n Taraf ‹radeleri Sonucu Uygulanmas›....................................... 62
BÖLÜM 3
fl m e s i n e U y g u l a n a c a k K u r a l l a r › n
C I S G ’ a Ta b i B i r S a t › m S ö z l e flm
fl i
Te s p i t E d i l m e s i v e B u K u r a l l a r A r a s › n d a k i H i y e r a r fli
§ 1 . G e n e l O l a r a k .............................................................................................. 67
VII
fl m e n i n ‹ ç e r i ¤ i v e S ö z l e flm
fl m e H ü k ü m l e r i n i n C I S G v e
§ 2 . S ö z l e flm
U l u s a l H u k u k l a r a N a z a r a n Ö n c e l i k l i U y g u l a n › r l › ¤ › .......................... 69
A. Sözleflme Özgürlü¤ü ve S›n›rlar› ............................................................ 69
B. Sözleflme ‹çeri¤ini Saptamak Amac›yla ‹rade Beyanlar›n›n
Yorumlanmas› .......................................................................................... 69
I.
II.
III.
IV.
V.
Temel Yorum Kural›.........................................................................
‹rade Beyan›n›n Sübjektif ‹çeri¤inin Saptanmas›.........................
‹rade Beyan›n›n Objektif ‹çeri¤inin Saptanmas› ..........................
‹rade Beyan›n›n Yorumlanmas›nda Dikkate Al›nacak
Olan Unsurlar ..................................................................................
Yorumlanmas› Özellik Arz Eden ‹rade Beyanlar› .........................
1.
2.
69
71
72
73
75
Susma ........................................................................................ 75
Genel ‹fllem fiartlar› Kullan›lmas› .......................................... 75
C. Sözleflme ‹çeri¤inin Taraflar Aras›ndaki Al›flkanl›klar ve
Teamüllerle Tamamlanmas› ................................................................... 76
I.
II.
Genel Olarak .................................................................................... 76
Taraflar Aras›nda Oluflmufl Al›flkanl›klar ve Uygulanmas›
Kabul Edilen Teamüller .................................................................. 78
III. Kendili¤inden Sözleflme ‹çeri¤i Olan Teamüller ........................... 79
1.
2.
Teamül Ne Demektir?............................................................... 79
Teamül Kural›n›n Sözleflme ‹çeri¤i Olmas›n›n Koflullar› ...... 79
a.
b.
c.
d.
Tan›nm›fll›k ve Uygulan›rl›k .............................................. 79
Uluslararas›l›k .................................................................... 80
Bilmek veya Bilmesi Gerekmek ......................................... 80
Teyit Mektubu Örne¤inde CISG m.9, f.2’nin
De¤erlendirilmesi ................................................................ 81
D. Incoterms, PICC ve PECL Örne¤inde CISG m.8 ve 9’un
Uygulanmas› ............................................................................................ 82
I.
Incoterms Hangi Hallerde CISG’a Tabi Bir Sat›m Sözleflmesi
aç›s›ndan Önem Tafl›yabilir?........................................................... 83
1.
2.
II.
Incoterms Nedir? ....................................................................... 83
Incoterms’ün Uygulanma Koflullar› ......................................... 84
PICC ve PECL Hangi Hallerde CISG’a Tabi Bir Sat›m
Aç›s›ndan Önem Tafl›yabilir? ......................................................... 87
E. Normlar Hiyerarflisine ‹liflkin Ara Sonuç .............................................. 88
§ 3 . C ISG ’da Düz e nl ene n Kon u la r ve B u n la r›n U l us al H uk ukl ara
N a z a r a n Ö n c e l i k l i U y g u l a n › r l › ¤ › ............................................................. 90
A. Sat›m Hukukunun Hangi Yönleri CISG’da Düzenlenmifltir?............... 90
B. CISG Hükümlerinin Yorumlanmas› ....................................................... 91
I.
II.
Genel Olarak .................................................................................... 91
Yorum ‹lkeleri .................................................................................. 93
1.
2.
3.
Antlaflman›n Uluslararas› Niteli¤inin Dikkate Al›nmas› ...... 93
Birörnek Uygulaman›n Korunmas› ......................................... 94
Uluslararas› Ticarette Dürüstlük Kural›n›n Gözetilmesi...... 96
III. Yorum Yöntemleri ............................................................................ 97
VIII
1.
2.
3.
4.
5.
Lafzî Yorum ............................................................................... 97
Sistematik Yorum...................................................................... 99
Tarihsel Yorum .......................................................................... 99
Teleolojik Yorum ...................................................................... 100
Karfl›laflt›rmal› Yorum ............................................................ 100
C. Sat›m Hukukunun CISG’da Düzenlenmeyen Yönleri:
Boflluk Sorunu ....................................................................................... 101
I.
II.
Genel Olarak .................................................................................. 101
Harici Boflluklar............................................................................. 102
1.
2.
3.
4.
5.
Tan›m .......................................................................................
Sözleflmenin, Sözleflme Hükümlerinin ve Teamüllerin
Geçerlili¤i ................................................................................
Mülkiyetin ‹ntikali .................................................................
Ölüm ve Yaralanma Halinde Sorumluluk.............................
Harici Boflluk Oluflturdu¤u Tart›flmas›z Olan Baz›
Konular ....................................................................................
102
103
105
106
108
III. Dahili Boflluklar............................................................................. 109
IV. Ne Tür Bir Boflluk Oluflturdu¤u Tart›flmal› Olan Baz›
Konular ........................................................................................... 110
1.
2.
Bafllang›çtaki ‹mkans›zl›k ...................................................... 110
‹ptal Kabiliyeti ........................................................................ 111
D. CISG’da Boflluk Olmas› Halinde ‹htilafa Uygulanacak
Kurallar›n Tespiti .................................................................................. 115
I.
II.
III.
IV.
Sorunun Tespiti.............................................................................. 115
Asli Olarak CISG’›n Genel ‹lkelerine Göre Boflluk Doldurma ... 116
Tali Olarak Ulusal Hukuka Göre Boflluk Doldurma................... 120
Unidroit ‹lkelerinin (PICC) Boflluk Doldurmada Rolü ............... 120
§ 4. CIS G Hükü mleri ‹le Ulu sal Hukuk Dü zenleri A r a s › n d a
fl m a S o r u n u ......................................................................................... 123
Ya r › flm
A.
B.
C.
D.
Sorunun Takdimi ................................................................................... 123
Ay›ba Karfl› Tekeffül ve Borca Ayk›r›l›k Hükümleri ‹le Yar›flma ....... 123
Haks›z Fiil Hükümleri ‹le Yar›flma ...................................................... 124
Di¤er Baz› Hukuksal Taleplerle Yar›flma............................................. 127
BÖLÜM 4
Sa t›c›n›n Y ükü ml ülü kl eri
§ 1 . G e n e l O l a r a k ............................................................................................ 131
§ 2 . M a l v e B e l g e l e r i Te s l i m E t m e Y ü k ü m l ü l ü ¤ ü ...................................... 134
A. Mal› Teslim Etme Yükümlülü¤ü .......................................................... 134
I.
II.
Gere¤i Gibi Teslimin fiartlar›........................................................ 134
Mal› Teslim Yükümlülü¤üne CISG Çerçevesinde Atfedilen
Anlam ............................................................................................ 135
III. Teslim Yükümlülü¤ünün ‹fa Edilece¤i Yer .................................. 138
1.
Teslim Yerinden Ne Anlafl›lmak Gerekir? ............................. 138
IX
2.
Antlaflma ve Sözleflme Uyar›nca Teslim Yerinin
Saptanmas›...............................................................................141
a. CISG m.31 Uyar›nca Teslim Yeri ..................................... 141
aa. Gönderme Borçlar›nda Teslim Yeri ............................ 142
(1) Ne Zaman Bir Gönderme Borcu Vard›r? .............. 142
(2) Mal›n ‹lk Tafl›y›c›ya Verildi¤i Yer......................... 143
bb. Aranacak Borçlarda Teslim Yeri................................. 144
(1) Genel Olarak .......................................................... 144
(2) Mal›n Bulundu¤u veya ‹mal Edildi¤i Yer............. 145
(3) Sat›c›n›n ‹flyeri ....................................................... 147
b. Sözleflme Hükümleri Uyar›nca Teslim Yeri..................... 148
aa. Incoterms’e At›f Yoluyla Teslim Yerinin
Belirlenmesi ................................................................. 148
bb. Götürme Borçlar›nda Teslim Yeri............................... 150
cc. Sat›m Sözleflmesinin Akdi An›nda Nakil Halinde
Bulunan Mallarda Teslim Yeri.................................... 151
IV. Teslim Yükümlülü¤ünün ‹çeri¤i ................................................... 152
1.
Gönderme Borcu: Mal› Al›c›ya Nakledilmek Üzere ‹lk
Tafl›y›c›ya Teslim Etme........................................................... 152
a. Mal›n Tafl›nmas›n›n Gerekmesi ....................................... 153
b. Tafl›y›c› ............................................................................... 154
c. Mal›n Al›c›ya Nakledilmek Üzere Tafl›y›c›ya Teslim
Edilmesi ............................................................................. 157
2.
V.
Aranacak Borç: Mal› Haz›r Bulundurma .............................. 158
Teslim Yükümlülü¤ünün ‹fa Edilece¤i Zaman ............................ 161
1.
2.
3.
4.
Genel Olarak ........................................................................... 161
Teslim ‹çin Belirli Bir Tarihin Saptanm›fl Olmas› ............... 161
Teslim ‹çin Belirli Bir Zaman Diliminin Saptanm›fl
Olmas›...................................................................................... 161
Teslim Zaman› Konusunda Belirli Bir Düzenleme
Yap›lmam›fl Olmas› Nedeniyle Makul Süre ‹çinde ‹fa
Yükümlülü¤ü........................................................................... 163
VI. Mal›n Teslimine ‹liflkin Sözleflmeye Ayk›r›l›klar......................... 164
1.
2.
3.
Erken Teslim ........................................................................... 164
Geç Teslim ............................................................................... 164
Yanl›fl Yerde Teslim ................................................................. 165
B. Belgeleri Verme Yükümlülü¤ü.............................................................. 165
I.
II.
III.
IV.
Genel Olarak .................................................................................. 165
Belgelerin Verilme fiekli ve Yeri ................................................... 167
Belgelerin Verilme Zaman› ........................................................... 168
Belgelerin Verilmesine ‹liflkin Sözleflmeye Ayk›r›l›klar .............. 169
C. Mal›n Teslimiyle ‹lgili Di¤er Baz› Yükümlülükler .............................. 170
I.
II.
Mal› Kontrol Etme, Paketleme ve ‹flaretleme ............................. 170
Mal› Tafl›tma .................................................................................. 172
X
III. Mal›n Tafl›nma Rizikosunu Sigortalama veya
Sigortalanabilmesi ‹çin Gerekli Bilgileri Aktarma ..................... 174
IV. Al›c›ya ‹hbarda Bulunma.............................................................. 175
V. Masraflar ve ‹zinler....................................................................... 180
fl m e y e U y g u n M a l Te s l i m E t m e Y ü k ü m l ü l ü ¤ ü v e Ü ç ü n c ü
§ 3 . S ö z l e flm
fl i l e r i n M a l a ‹ l i flk
fl k i n Ta l e p l e r i ............................................................. 181
K i fli
A. Genel Olarak .......................................................................................... 181
B. Sözleflmeye Uygun Mal Teslim Etme Yükümlülü¤ü ........................... 181
I.
II.
Mal›n Sözleflmeye Uygunlu¤u Ne Anlama Gelir?........................ 181
Sözleflmeye Uygunlu¤un Saptanmas› .......................................... 184
1.
Edime ‹liflkin Sözleflmesel (sübjektif) beklentiler ................ 184
a.
b.
c.
d.
e.
2.
184
187
189
190
194
Edime ‹liflkin Objektif Beklentiler ........................................ 196
a.
b.
c.
d.
e.
3.
4.
Genel Olarak .....................................................................
Miktar ................................................................................
Kalite..................................................................................
Tür......................................................................................
Paket veya muhafaza........................................................
Genel Olarak .....................................................................
Mutat Kullan›m Amac›na Uygunluk ...............................
Belirli Kullan›m Amac›na Uygunluk ...............................
Numune veya Modele Uygunluk......................................
Ola¤an veya Uygun Paket veya Muhafaza .....................
196
198
206
212
213
Sözleflmeye Ayk›r›l›¤›n Önemsiz Olmas›n›n Sonuçlar›......... 215
Sözleflmeye Ayk›r›l›¤›n Al›c› Taraf›ndan Bilinmesinin
Sonuçlar›.................................................................................. 216
III. Sözleflmeye Ayk›r›l›¤›n Saptanma An› ................................................. 218
IV. Mal›n Muayenesi ve Sözleflmeye Ayk›r›l›k ‹hbar› ............................... 220
1.
2.
Genel Olarak .................................................................................. 220
Mal›n Muayenesi ........................................................................... 223
a.
b.
c.
3.
Muayene Külfetinin Kapsam› ................................................ 224
Muayene Süresinin Bafllang›ç An›......................................... 225
Muayene Süresi....................................................................... 227
Sözleflmeye Ayk›r›l›k ‹hbar› .......................................................... 228
a.
b.
c.
d.
e.
Sözleflmeye Ayk›r›l›k ‹hbar›n›n ‹çeri¤i ve fiekli.................... 228
Sözleflmeye Ayk›r›l›k ‹hbar›na ‹liflkin Sürenin Bafllang›ç
An›............................................................................................ 230
Sözleflmeye Ayk›r›l›k ‹hbar›na ‹liflkin Süre .......................... 232
Sözleflmeye Ayk›r›l›k ‹hbar› ‹çin Üst Süre ve
Zamanafl›m› Sorunu................................................................ 233
Sözleflmeye Ayk›r›l›k ‹hbar›n›n Yap›lmam›fl Olmas›n›n
Sonuçlar›.................................................................................. 237
aa. Kural: Seçimlik Haklar›n ‹leri Sürülememesi................ 237
bb. ‹stisnalar ........................................................................... 237
(1) Sat›c›n›n Sözleflmeye Ayk›r›l›¤› Bilmesi veya
Bilmemesinin Mümkün Olmamas›............................ 237
XI
(2) Sat›c›n›n Feragat Etmesi ............................................ 239
(3) Al›c›n›n ‹hbar› Yapmama Konusunda Makul
Bir Özrünün Olmas› .................................................... 240
V. Sözleflmeye Ayk›r› Mal› Teslim Almama Hakk›................................... 241
VI. Sözleflmeye Ayk›r›l›¤›n ‹spat› Sorunu .................................................. 243
C. Üçüncü Kiflilerin Hak ve Taleplerinden Ari Mal Teslim Etme
Yükümlülü¤ü ......................................................................................... 245
I.
II.
CISG’›n Hukuki Ay›plara ‹liflkin Sistemi..................................... 245
Genel Olarak Hukuki Ay›plar ...................................................... 247
1.
2.
Hukuki Ay›plardan Sorumlulu¤un Koflullar›........................ 247
Hukuki Ay›plardan Sorumlulu¤un Düflmesi......................... 249
III. Özel Olarak: Üçüncü Kiflilerin Fikri Mülkiyet Hakk›ndan
Kaynaklanan Hukuki Ay›plar ...................................................... 250
1.
2.
CISG m.42’nin Mant›¤›........................................................... 250
CISG m.42’nin Uygulanmas›n›n Koflullar› ........................... 250
a. Üçüncü Kiflinin Fikri Mülkiyet Hakk›na Dayanan
Talebi.................................................................................. 250
b. Ülkesel S›n›rlama.............................................................. 252
c. Sat›c›n›n Kusuru ............................................................... 254
3.
CISG m.42’den Do¤an Sorumlulu¤un Düflmesi.................... 255
IV. Hukuki Ay›plar›n ‹hbar›................................................................ 256
1.
2.
V.
Genel Olarak ........................................................................... 256
‹hbar›n Yap›lmam›fl Olmas›n›n Sonuçlar›............................. 257
Hukuki Ay›plar›n ‹spat› Sorunu ................................................... 258
§ 4 . S at ›c ›n › n Y ü k ü m l ü l ü k l e r i n i ‹ f a E t m e s i i l e H a s a r › n ‹ n t i k a l i
fl k i ........................................................................................ 259
A r a s › n d a k i ‹ l i flk
A. Sorunun Aç›klanmas› ............................................................................ 259
B. CISG’da Hasar›n ‹ntikaline ‹liflkin Olarak Kabul Edilmifl
Olan Sistem............................................................................................ 262
I.
II.
Genel Olarak .................................................................................. 262
Semen Hasar›n›n ‹ntikaline ‹liflkin Düzenlemeler ..................... 264
1.
2.
3.
Gönderme Borcu Do¤uran Sat›m Sözleflmelerinde
Hasar›n ‹ntikali ...................................................................... 265
Nakil Halinde Bulunan Mallar›n Sat›m›nda Hasar›n
‹ntikali ..................................................................................... 267
Aranacak veya Götürülecek Borç Do¤uran Sat›m
Sözleflmesinde Hasar›n ‹ntikali ............................................. 269
III. Semen Hasar›n›n ‹ntikali An› ile Edim Hasar›n›n ‹ntikali
An› Aras›ndaki ‹liflki ..................................................................... 272
IV. Sözleflmeye Ayk›r› ‹fa Halinde Hasar›n ‹ntikali.......................... 276
XII
BÖLÜM 5
Sat ›c ›n›n Yükümlülüklerini ‹hlal Et mesinin S on uçlar ›
§ 1 . C I S G ’ › n ‹ f a E n g e l l e r i S i s t e m i n e G e n e l B a k › fl .................................... 281
A. Yeknesak Sözleflmeye Ayk›r›l›k Anlay›fl›: Alternatif bir
Modelin Geliflimi.................................................................................... 281
B. CISG’›n ‹fa Engelleri Sisteminin Temel Önermeleri .......................... 289
I.
II.
Genel Olarak .................................................................................. 289
Ay›r›c› Kriter Olarak Sözleflmenin “Esasl› ‹hlali” ....................... 292
1.
2.
Esasl› ‹hlal Kavram›n›n Geliflimi ve ‹fllevleri ...................... 292
Esasl› ‹hlalin fiartlar›............................................................. 297
a. Yükümlülü¤e Ayk›r›l›k...................................................... 298
b. Sözleflmesel Menfaatten Önemli Ölçüde Yoksun
B›rakan Bir Olumsuzluk .................................................. 299
c. Öngörülebilirlik ................................................................. 303
3.
Borçlar Kanunundaki Sözleflmeye Ayk›r›l›k Türleri
Örne¤inde “Esasl› ‹hlal” Kavram› ......................................... 307
a.
b.
c.
d.
Temelli ‹fa Etmeme ve Eksik ‹fa ..................................... 307
Geç ‹fa ................................................................................ 308
Ay›pl› ‹fa ............................................................................ 310
Eksik veya Yanl›fl Belge .................................................... 311
III. Kusurdan Ba¤›ms›z Sorumluluk .................................................. 311
1.
2.
3.
4.
Genel Olarak ........................................................................... 311
CISG’da Öngörülen Sorumsuzluk Halleri............................. 313
Sorumsuzluk: Ne Ölçüde? ...................................................... 315
Borçlar Kanunundaki Sorumluluk Rejimi ‹le Mukayese..... 316
IV. Aynen ‹fa Talebinin Özelli¤i ......................................................... 319
1. Aynen ‹fa Talebine ‹liflkin Tarihi ve Mukayeseli
Bilgiler ..................................................................................... 319
2. Aynen ‹fa Talebine ‹liflkin CISG’›n Uzlaflt›r›c› Çözümü ..... 322
fl m e y e Ay k › r › l › k H a l i n d e A l › c › n › n S a h i p O l d u ¤ u H a k l a r ....... 326
§ 2 . S ö z l e flm
A. Genel Bak›fl ............................................................................................ 326
I.
Al›c›n›n Haklar› ve Bu Haklar Aras›ndaki ‹liflki ........................ 326
1.
2.
3.
II.
Genel Olarak Al›c›n›n Haklar› ............................................... 326
Al›c›n›n Haklar› ve ‹hlal Edilen Yükümlülü¤ün
Türü Aras›ndaki ‹liflki ............................................................ 327
Seçimlik Haklar Aras›ndaki ‹liflki ve ius variandi ............... 330
Al›c›n›n Haklar› ve Sat›c›ya Ek Süre Verilmesi .......................... 334
1.
2.
Al›c›n›n ‹radesi D›fl›nda Ek Süre Verilememesi ................... 334
Al›c›n›n Ek Süre Vermesi ....................................................... 334
a. CISG’›n Sözleflmeye Ayk›r›l›k Sistemi ‹çinde Ek
Sürenin Anlam› ................................................................. 334
b. Ek Süre Verilmesinin Koflullar› ....................................... 337
c. Ek Süre Verilmesinin Sonuçlar› ....................................... 338
XIII
III. K›smi Sözleflmeye Ayk›r›l›k Halinde Al›c›n›n Haklar› ................ 339
1.
2.
3.
Genel Olarak ........................................................................... 339
K›smi ‹fa Halinde Seçimlik Haklar ....................................... 340
K›smen Ay›pl› ‹fa Halinde Seçimlik Haklar.......................... 342
IV. Al›c›n›n Haklar›n›n Kullan›lmas›na ‹liflkin Süre S›n›rlamas› ... 343
V. Sat›c›n›n Sözleflmeye Ayk›r›l›¤› Gidermek Suretiyle
Al›c›n›n Haklar›n› Kullanmas›n› Engelleyebilme ‹mkan› .......... 344
1.
2.
Genel Olarak ........................................................................... 344
Vadeden Önce Sözleflmeye Ayk›r›l›¤› Giderme Hakk› .......... 345
a. Koflullar› ............................................................................ 345
b. Al›c›n›n Seçimlik Haklar› Üzerindeki Etkisi .................. 347
3.
Vadeden Sonra Sözleflmeye Ayk›r›l›¤› Giderme Hakk›......... 347
a. Koflullar› ............................................................................ 348
aa. CISG m.48, f.1 Uyar›nca Sat›c›n›n Sözleflmeye
Ayk›r›l›¤› Giderme Hakk› ........................................... 348
bb. CISG m.48, f.2-4 Uyar›nca Sat›c›n›n Sözleflmeye
Ayk›r›l›¤› Giderme Hakk› ........................................... 350
b. Al›c›n›n Seçimlik Haklar› Üzerindeki Etkisi .................. 352
aa. Al›c›n›n Dönme Hakk› Üzerindeki Etkisi.................. 352
bb. Al›c›n›n Di¤er Haklar› Üzerindeki Etkisi.................. 356
VI. Mal›n ‹adesinin Mümkün Olmad›¤› Hallerde Al›c›n›n Seçimlik
Haklar›n›n S›n›rland›r›lmas› ........................................................ 357
B. ‹fay› Talep Hakk›................................................................................... 362
I.
Genel Olarak .................................................................................. 362
II. Asli ve Tâli ‹fa Talebi Aras›ndaki S›n›r ....................................... 364
III. ‹fa Etmeme Halinde Al›c›n›n Asli ‹fa Talebi................................ 369
1.
2.
Söz Konusu Oldu¤u Haller..................................................... 369
S›n›rlar› ................................................................................... 370
a. ‹fa Talebi ile Çeliflen Bir Hukuksal ‹mkandan
Faydalan›lm›fl Olmas› ....................................................... 370
b. CISG m.28 Uyar›nca ‹fa Talebinin Engellenmifl
Olmas› ................................................................................ 370
c. ‹mkans›zl›k ve Afl›r› ifa Güçlü¤ü...................................... 370
IV. Sözleflmeye Ayk›r› Mal Teslim Edilmesi Halinde Al›c›n›n Tâli
‹fa Talebi..........................................................................................374
1.
CISG m.46, f.2 Uyar›nca Yenisi ‹le De¤ifltirme Talebi................ 374
a.
Koflullar› .................................................................................. 374
aa. Sözleflmeye Ayk›r› Mal Teslim Edilmesi.......................... 374
bb. Sözleflmeye Ayk›r› Mal Teslim Edilmesinin
Özleflmenin Esasl› ‹hlali Anlam›na Gelmesi................... 377
cc. Yenisi ile De¤ifltirme Talebinin Makul Süre ‹çinde
Yöneltilmifl Olmas›............................................................ 380
b.
c.
S›n›rlar› ................................................................................... 382
Sonuçlar›.................................................................................. 383
XIV
2.
CISG m.46, f.3 Uyar›nca Ay›b›n Giderilmesi Talebi.................... 384
a.
b.
Söz Konusu Oldu¤u Haller..................................................... 384
Sonuçlar›.................................................................................. 386
C. Semenin Tenzili Hakk› .......................................................................... 387
Genel Olarak .................................................................................. 387
I.
II. Semenin Tenzili Hakk›n›n Kullan›lmas›n›n Ön koflullar ........... 388
III. Semeni Tenzili Beyan› ................................................................... 390
IV. Tenzil Edilecek Miktar›n Hesaplanmas› ...................................... 390
V. Semenin Tenzili Hakk›n›n Kullan›lmas›n›n Sonuçlar› ............... 393
VI. Al›c›n›n Di¤er Haklar› ‹le Olan ‹liflkisi........................................ 394
D. Sözleflmeden Dönme .............................................................................. 394
I.
Sözleflmeden Dönme Hakk› ve S›n›rland›r›lmas› ‹htiyac› .......... 394
II. CISG Sisteminde Sözleflmeden Dönme Sebepleri ....................... 397
1.
2.
Sözleflmenin Esasl› ‹hlali ....................................................... 397
Ek Süre ‹çinde ‹fa Etmeme.................................................... 401
III. Sözleflmeden Dönme Beyan› ......................................................... 401
IV. Sözleflmeden Dönme Beyan›n›n Tabi Oldu¤u Süre ..................... 403
1.
2.
3.
V.
Hiç ‹fa Etmeme Halinde......................................................... 403
Geç ‹fa Etme Halinde ............................................................. 403
Di¤er Sözleflmeye Ayk›r›l›klarda............................................ 404
Özel Baz› Durumlarda Sözleflmeden Dönme ............................... 409
1.
2.
Öne Al›nm›fl Sözleflmeye Ayk›r›l›k Halinde Dönme.............. 409
Art Arda Teslimli Sözleflmelerde Dönme ............................... 411
VI. Sözleflmeden Dönme Sonras› Oluflan Tasfiye ‹liflkisi.................. 414
1.
2.
3.
4.
CISG’da Öngörülen Tasfiye Rejiminin ‹lkeleri ..................... 414
Sözleflmeden Dönmenin Sat›m Sözleflmesinden Do¤an
Yükümlülükler Üzerindeki Etkisi ......................................... 418
‹fa Edilmifl Olan Edimlerin ‹adesi......................................... 419
Elde Edilen Yararlar›n ‹adesi ................................................ 421
E. Tazminat Talep Etme Hakk›................................................................... 424
I.
II.
CISG’›n Tazminata ‹liflin Düzenlemelerinin Temel ‹lkeleri ....... 424
Al›c›n›n Tazminat Talebinin Ön Koflullar›................................... 426
1.
2.
Sat›c›n›n Sözleflmesel Bir Yükümlülü¤ünü ‹hlal
Etmifl Olmas›........................................................................... 426
Sözleflmesel Yükümlülü¤ün ‹hlali Nedeniyle Bir Zarar›n
Do¤mufl Olmas› ....................................................................... 427
a. Genel Olarak ..................................................................... 427
b. Tazmin Edilebilecek Zarar Kalemleri .............................. 429
aa. Fiili Zarar .................................................................... 429
bb. Yoksun Kal›nan Kâr.................................................... 430
3.
4.
Sözleflmeye Ayk›r› Davran›fl ‹le Zarar Aras›nda
Nedensellik Ba¤›n›n Bulunmas› ............................................ 430
Sorumsuzluk Sebeplerinden Birinin Var Olmamas› ............ 431
III. Zarar›n Hesaplanmas›................................................................... 431
1.
Genel Olarak ........................................................................... 431
XV
2.
3.
4.
‹kame Mal Al›m› Halinde Zarar›n Hesaplanmas› ................ 433
Soyut Yöntemle Zarar›n Hesaplanmas› ................................ 436
Denklefltirme ........................................................................... 438
IV. Al›c›n›n Zarar› Azaltma Külfeti .................................................... 438
V. Sat›c›n›n Tazminat Sorumlulu¤unun S›n›rland›r›lmas› ............. 440
1.
2.
3.
Öngörülebilirlik ‹lkesi ............................................................ 440
Öngörülebilirlik ‹lkesinin Mukayeseli Hukuk Tarihindeki
Yeri ........................................................................................... 442
Öngörülebilirli¤in Tayini ........................................................ 445
a.
b.
c.
d.
e.
VI. Al›c›n›n
Öngörü Neye ‹liflkin Olmal›d›r? .......................................
Kim Öngörmelidir?............................................................
Öngörünün Ölçütü Nedir? ................................................
Hangi Anda Öngörmek Gerekir?......................................
Öngörülebilir Oldu¤u Kabul Edilen Tipik Zararlar........
Seçimlik Haklar› ve Tazminat Talebi Aras›ndaki ‹liflki .
445
446
447
448
448
450
§ 3 . S a t › c › n › n S o r u m l u l u k t a n K u r t u l m a O l a n a ¤ › ..................................... 453
A. Genel Olarak .......................................................................................... 453
B. Sorumluluktan Kurtulabilmenin Koflullar› ......................................... 456
I.
Sat›c›n›n Etki Alan› D›fl›nda Kalan Bir Engelin Varl›¤› ............. 456
1.
2.
Engel: Nas›l ve Ne Zaman? .................................................... 456
Engelin Denetim D›fl› Olmas› ................................................ 458
II. Sözleflmenin Akdi An›nda Bu Engelin Öngörülemez Olmas› ..... 460
III. Bu Engelin Afl›lmas›n›n veya Dolan›lmas›n›n Sat›c›dan
Beklenemez Olmas› ....................................................................... 460
IV. Özel Baz› Haller............................................................................. 461
1.
2.
3.
4.
Çeflit ve Geniflletilmifl Parça Borcunda Sorumsuzluk? ........ 461
Afl›r› ‹fa Güçlü¤ü Nedeniyle Sorumsuzluk?.......................... 463
Ay›pl› Mal Teslim Edilmesi Halinde Sorumsuzluk? ............. 466
Al›c›n›n Sebep Oldu¤u ‹fa Engellerinden Sorumsuzluk?..... 470
C. ‹fa Aflamas›nda Kullan›lan Üçüncü Kiflilerin Fiillerinden
Sorumluluk ............................................................................................ 471
D. Geçici ‹fa Engelleri ................................................................................ 473
E. ‹hbar Yükümlülü¤ü ............................................................................... 474
F. Sorumluluktan Hangi Kapsamda Kurtulmak Mümkündür? ............. 475
I.
II.
CISG m.79, f.5 Uyar›nca Tazminat Talebinin Düflmesi.............. 475
CISG m.79’un Al›c›n›n Di¤er Haklar› Üzerindeki Etkisi ........... 477
S o n u ç ................................................................................................................ 481
Ek le r:
EK – 1: CISG’›n Türkçe Tercümesi .................................................................... 491
EK – 2: CISG’›n ‹ngilizce Metni......................................................................... 513
EK – 3: CISG’a Taraf Ülkelerin Listesi ............................................................. 537
EK – 4: Karar ‹ndeksi......................................................................................... 539