Kemerhisar_Actual Medicine

GEZİ NOTLARI
Görkemli Su Kemerleri ile Bir Roma Kolonisi
Hitit Krallığı’nın ve Küçük Kapadokya’nın Başkenti
KEMERHİSAR
Her adımında tarihin ve en eski uygarlıkların izlerini aradığımız Kapadokya’da gezginliğimiz devam ediyor. Bu kez
Niğde ili Bor ilçesine 7 kilometre mesafede bulunan tarihi zenginliği ve Anadolu’nun güneye
açılan kapısı konumu ile her
zaman önemli bir yerleşim ve
yol güzergahı olmuş Kemerhisar’a yol alıyoruz. Günümüz
Kemerhisar’ı aslında adını üzerinde kurulu bulunduğu Tyana
höyüğünden alıyor. 1880-1881
yılları arasında ilk kez Wilson,
sonra Ramsay mesafe cetveline
göre höyüğün yeri tespit edilmiş. Hitit ve Asur çivi yazılı
76
tabletlerindeki metinlerden höyüğün Hititlerce
“Tuvanuva/Tuvana” adı ile anılan şehir olduğu ortaya çıkmış. Ünlü bilge Tyanalı Apollon’un doğduğu kent, Kapadokya’da, Toros sıradağlarının
eteğinde, eskiden Anadolu’yu Suriye ile birlikte
Filistin’e ve Mezopotamya’ya bağlayan en büyük
yollardan birinin üstünde bulunuyor. M.Ö. 5.000
yıllarından beri yerleşim yeri olarak kullanılan
kent, ortaçağın ortalarına değin Orta Anadolu ve
Toroslarda egemenliklerini sürdüren devletlerin,
uygarlıkların, askeri ve dinsel yönden önemli bir
kenti veya başkenti olmuş. Bu uygarlıkların başlıcaları: Hattiler, Luviler, Hititler, Frigler, Kimmerler,
Persler, Romalılar, Abbasiler, Bizanslılar, Selçuklular ve Osmanlılar’dır.
M.Ö. 1680 yılında Tyana yakınlarında gerçekleşen
büyük savaşın ardından Hititler’in Anadolu’da üstünlüklerini sağladıktan sonra, kralın oğullarından
Actual
Medicine
birini yönetici olarak gönderdiği de bilinen bu kentin, o zamanlar da büyük olduğu anlaşılıyor. M.Ö. 750 yıllarında
Tyana, Hitit krallığının başkenti
olmuştur. Sonra sırasıyla Frig,
Pers, Grek ve Roma’lıların yönetimine geçmiştir. İmparator
Caracalla ve annesi Julia Domna’nın taparcasına saygı duydukları Apollon’un doğum yeri
olan bu topraklara gelip kaldıklarında ise Roma Kolonisi konumunda ayrıcalıklı bir kent
olan Tyana, M.S. 325’te başpiskoposluk merkezi, 371’de de
Küçük Kapadokya’nın başkenti
olmuştur. O dönemde kent KaCit:24 Sayı:1 2016
GEZİ NOTLARI
padokya ilinin en güney merkezidir. Tyana’da doğan Apollon ise yeni Pisagorcu bir Yunan
filozoftur. 16 yaşındayken Tarsus’a gitmiş, Pisagor'un okulunda okumuş ve yeni Pisagorcu öğretinin önemli savunucularından biri olarak birçok ülkeyi dolaşmış, bir okul kurduğu
Efes kentinde ölmüştür. Yaşamı
İsa ile aynı döneme rastlayan
düşünür, tarihin ilk vejetaryeni
olarak biliniyor.
M.S. 700 yıllarından başlaya-
Cit:24 Sayı:1 2016
rak kent, Bizans’lılarla Araplar arasında sürekli çarpışma alanı olmuş, ikisi arasında çok kez el değiştirmiş, en sonunda Arapların kenti M.S. 835’te,
Bizans’lılara bırakmamak amacıyla yakıp yıkması
ile bir daha kendini toparlayamamış, eski önemini
yitirmiştir. Kent, Hititler döneminde Tuvanuva,
Persler ve Büyük İskender zamanında Dana,
Romalılar döneminde ise Tyana olarak tanınmıştır.
Geçici bir süre için Kapadokya Krallığı’na taht şehri yapılan Tyana’ya kralının adı “Özep” verilerek
“Özebya”da denilmiştir. M.S. 1000 yıllarından
sonra Türklerin Anadolu’ya gelmesiyle adı Bizans
döneminde önemli bir hıristiyanlık merkezi olması nedeniyle “Kilisehisar-Kisasar” olmuş, 1910 yıllarında küçük bir değişikliğe uğrayarak İmparator
Actual
Medicine
Traiano ve Adriano dönemlerinde yaptırılmış olan, bugün
büyük bir bölümü ayakta duran, görkemli Roma su kemerleri nedeniyle adı “Kemerhisar”a dönüştürülmüştür. Beldenin belediye teşkilatı 1916’da
kurulmuştur. 1935’te Niğde ili
meclisinde alınan bir kararla
resmi olarak “Kemerhisar”
denmiştir. Günümüz Bahçeli
kasabası da önceleri Kemerhisar’ın bağ ve bahçeleri olarak
oluşmuş daha sonra insanlar
yerleşmeye başlamıştır. Kemerhisarlılar Bahçeli’ye yaz aylarında gelerek bağ evlerinde oturmuşlar, ürün hasatlarını yaptıktan sonra kışın Kemerhisar’a
göçmüşlerdir.
MÖ 30 - MS 395 yıllarını kapsayan Roma döneminde Tyana,
yoğun yapılaşma ile tarihinin
en önemli dönemlerinden birini yaşamıştır. Antik kent, saraylarla, tapınaklarla, su kemerleriyle ve yerleşim birimleriyle
oldukça büyük bir kent durumuna gelmiştir. 22 x 65 metrelik dev boyutlardaki su kemerleri ile Roma Havuzu’nda toplanan su kaynağının bolluğu
nedeni ile Tyana’nın gerçekten
büyük bir kent olduğu anlaşılıyor. Niğde’nin 20 km güneyinde Adana-Kayseri yolunun 4
km kuzeyinde yer alan su kemerlerinin, şehrin su gereksinimini Bahçeli’deki Roma Havuzu'ndan karşılamak için yapıldığı düşünülmektedir. Antik Roma Havuzu’nun kaynak suyunu üzerlerindeki oluklardan
Tyana’ya taşıyan kemerler, I. ve
II. yüzyılda Roma İmparatorluğu’nda Beş İyi İmparator'dan
77
GEZİ NOTLARI
rafından bir tesis yaptırılmış.
Ayrıca bir de havuzu bulunan
tesis, her mevsim açık tutularak
hem tatil hem de şifalı suyu ve
çamur banyosundan yararlanmak isteyenler için tedavi amacı ile hizmet veriyor.
ikisi olan Trojen ve Hadrian tarafından yaptırılmış. Yaklaşık 34 km uzunluğundaki kemerlerin
Kemerhisar’daki 1,5 km’lik bölümü açıkta, Bahçeli’deki bölümünün de toprak altında olup,
kullanılamaz durumda olduğu
belirtiliyor. Kemerlerde yapı taşı olarak travertenler kullanılmış. Zamana direnerek ayakta
kalabilen kemerler, Kemerhisar
beldesini Bahçeli beldesinin
Saray Mahallesi’ne bağlayan
yol üzerinde yer alıyor.
Bahçeli kasabasında, NiğdeAdana yolu kenarında, bahçelerin arasında bulunan Roma
Havuzu ise tamamen toprak altındayken tesadüfen 1960’da
ortaya çıkarılmış. Antik mermerden yapılı olan havuz, Roma mermer sanatının 23x66x
2,5 metre boyutlarında olup,
çağının önemli örnek eserleri
arasında gösteriliyor. Havuzun
etrafındaki yeşil alan ise bugün
Bor halkı tarafından mesire yeri
olarak kullanılıyor. Antik havuzun arkasındaki höyükte yapılan kazılardan 3. yüzyıla ait bir
78
Roma hamamı ve Kemerkapı mevkiinde 3 metre
genişliğinde bir duvar ortaya çıkarılmış. Hamamın
sıcak, ılık ve soğuk olmak üzere 3 bölümden oluştuğu düşünülüyor. Ayrıca hamamın dışında bazı sütunlar ve birçok büyük bina kalıntısı bulunuyor.
Kemerhisar Belediyesi’nin altyapı çalışmaları sırasında Tyana’nın Roma çağında önemli bir merkez
olduğunu kanıtlayan eserler de bulunmuş. Kros
heykeli, Gorge kabartması, Herakles heykeli,
Kenthaur ile vahşi hayvanların mücadelesinin tasvir edildiği Friz parçası, Zeus tasviri, Pseudon kabartması bugün Niğde Müzesi’nde sergileniyor.
Kazılar başlamadan önceki dönemlerde çıkarılan
eserler, Bahçeli ve Kemerhisar’daki okulların bahçelerine veya boş alanlara konulmuş. Günümüzde
belde bütün höyüğü örtmüş durumda. Roma
İmparatorlarının önemli bir mesire yeri olan Antik
Havuz ziyaretçilerin bugün kolay kolay ayrılamadıkları yerler arasında.
Bor’a 10 km uzaklıkta bulunan eski yazmalarda da
sözü edilen Kemerhisar İçmeleri ise bu güzergahtaki bir başka durağınız oluyor. Kemerhisar’ın 3
km güneyindeki içmenin 15 °C’deki sıcak suyunda
sodyum bikarbonat, magnezyum karbonat ve tuz
bulunuyor. Ovanın ortasından kaynayan bu su,
1970’li yıllarda bir beton depo içerisinde toplanmış. Toprak yüzeyinden birkaç basamakla inilen
çeşmesinden su alınıyor. Kaynağın 200 metre ötesindeki bir bölüm çevreden sızan sularla gölcük
halini almış. Bu kaynağın yanına Bor Belediyesi taActual
Medicine
Su kemerleri ve Roma havuzuyla ünlenmiş olan Kemerhisar hala keşfedilmeyi bekleyen yerleri ile tarihle ilgilenen
herkesi kendisine çekiyor. Önceleri sadece su kemerleriyle
ünlü belde, Tyana antik kentinde kazıların başlamasından
sonra daha çok ilgi çekmeye
başlamış. Tyana Kültür ve
Turizm Şenliklerinin düzenlenmeye başlamasından sonra da
öncelikle yerli turistler için cazibesini artırmış görünüyor. Her
yıl temmuz veya ağustos ayında düzenlenen, 2-3 gün süren
şenlikler, kuzeydoğudaki kazı
alanın su kemerlerinin yanında
bulunan geniş alanda gerçekleşiyor. İlkbaharda ise nisan ayının ilk haftasonunda Kemerhisar Bahar Şenliği’ne de ev sahipliği yapıyor.
Kemerhisar, adını aldığı su kemerleri, ünlü Roma Havuzu,
Tyana Höyüğü ve içmeleri ile
Kapadokya yolculuğunuzda
mutlaka uğranılması gereken
duraklardan biri oluyor. Hele
bir de seyahatinizi nisan ayı ilk
haftasına denk getirirseniz Anadolu kültürünü yaşamak için
bahar şenliğine konuk olabilirsiniz. Niğde tavası ve söğürmesinin tadına bakabilir, el
sanatlarının en güzel örnekleri
keçe ve el dokuması halılarından hediyelikler alabilirsiniz.
Cit:24 Sayı:1 2016