global ekonomik gelişmeler global ekonomik gelişmeler ve türk

GLOBAL
GLOBAL EKONOMİK GELİŞMELER EKONOMİK GELİŞMELER
VE TÜRK BANKACILIK SEKTÖRÜ ÜZERİNE BİR ANALİZ
SERKAN ÖZCAN
VAKIFBANK BAŞEKONOMİSTİ
VAKIFBANK BAŞEKONOMİSTİ
T. Vakıflar Bankası T.A.O
12 Kasım 2010
2010 yılına dünya ekonomisi bütçe ve borçlanma problemleriyle girerken, Çin
en iyi konumda bulunan ülke olarak dikkat çekmektedir...
Japonya
Kaynak: IMF
Avrupa ülkelerinin yüksek kamu açığı sorunları ve bu bağlamda alınan
önlemler gelişmiş ülkelerde büyüme performansının yeniden hız kesmesine
neden olurken, son açıklanan veriler ikinci bir dip olasılığını azaltmıştır...
Kaynak: Bloomberg
Kaynak: Bloomberg
Dördüncü çeyreğin ilk üretim verilerine ilişkin göstergelerden olan PMI
endeksleri büyümede yeniden ivme kaydedildiğine işaret etmektedir...
PMI İmalat PMI Hizmetler
* Japonya için PMI Hizmetler verisi bulunmamaktadır.
Kaynak: Bloomberg
Kaynak: Bloomberg
Toplam talebin yavaşlaması sonucunda ABD ve İngiltere’de enflasyon oranının
gerilediği görülürken, gelişmiş ülkelerde faiz oranları tarihi düşük seviyelerde
seyretmektedir...
seyretmektedir
Kaynak: Bloomberg
Kaynak: Bloomberg
FED, ekonominin yavaşlaması karşısında, 2. niceliksel genişleme (QE2)
politikasına geçerek 600 milyar dolarlık tahvil alımı yapacağını açıklamıştır.
Fed’in 2011 yyılının ortalarına kadar her ayy 110 milyar
y dolar tutarında tahvil
alımı yapması beklenmektedir...
Kaynak: Fed, Bloomberg
FED’in bankalara sağladığı likiditeyi bankaların kredi vermek yerine tekrar
Merkez Bankası rezervlerinde tutmaları ile “para çarpanı” sisteminin tam
olarak işlemediği görülürken,
görülürken son dönemde az da olsa bir düzelme yaşandığı
dikkati çekmektedir...
Kaynak: Bloomberg
7
Görece daha çabuk toparlanan gelişmekte olan ülkelerin faiz kararlarında
gelişmiş ülkelerden ayrıştığı görülmektedir...
Faiz Artırımları Kırmızı ile
Faiz İndirimleri Mavi ile Gösterilmiştir.
Kaynak: Reuters
* Çin için gösterge faiz oranı olarak İskonto Oranı alınmıştır. 8
Global piyasalarda artan endişeler ile 2010 yılının üçüncü çeyreğinden
itibaren güvenli liman olarak görülen ABD ve Almanya Hazine tahvilleri
tarihi dip seviyeleri görmüştür...
görmüştür
Kaynak: Bloomberg
9
Güvenli liman alımları ile ABD’de 5 yıllık tahvil getirisinin gerilemesine bağlı
olarak spreadin sert bir biçimde yükseldiği görülmektedir...
Ülkelerin 5 Yıllık Tahvil Getirisinin Ortalaması
Ülke Tahvil Getirileri (Sağ Eksen)
Ülke Tahvil Getirileri (Sağ Eksen)
6.4
9
Türkiye
8
Hindistan
6.2
7
Güney Afrika
Macaristan
6
6
Polonya
5
5.8
4
Çin
Tayland 3
Çek
2
5.6
5.4
1
Kaynak: Bloomberg
09.11.2010
09.10.2010
09.09.2010
09.08.2010
09.07.2010
09.06.2010
09.05.2010
09.04.2010
09.03.2010
09.02.2010
09.01.2010
09.12.2009
0
09.11.2009
5.2
Kaynak: Bloomberg
*: 5 yıllık tahvil getirisi hesaplanırken seçilen ülkeler; Çek Cumhuriyeti, Çin, Hindistan, Güney Afrika, Macaristan, Polonya, Tayland ve Türkiye
10
Euro Bölgesi’ne yönelik kaygıların yeniden artmasıyla gelişmekte olan
ülkelerin 5 yıllık USD CDS’lerinde yaşanan yükseliş dikkat çekmektedir...
*: Seçilen ülkeler; Brezilya, Rusya, Çin, Türkiye, Macaristan, Polonya, Çek Cumhuriyeti, Güney Afrika ve Tayland.
Kaynak: Bloomberg
11
Gelişmekte olan ülkelerin 1 yıllık forward oranlarının son dönemde yeniden
yükseldiği dikkat çekmektedir...
*: Seçilen ülkeler; Brezilya, Rusya, Hindistan, Çin, Türkiye, Macaristan, Çek Cumhuriyeti, Güney Afrika ve Tayland.
Kaynak: Bloomberg
2007 yılında gelişmekte olan ülkelerde en yüksek seviyesine ulaşan net
sermaye girişleri, yaşanan krizin etkisiyle hızla gerilemiş olsa da 2010 yılında
yeniden toparlanmaya başlamıştır.
başlamıştır Hisse senetleri piyasalarında yaşanan
yükselişler de bu durumu teyit etmektedir...
Kaynak:IIF
13
Kriz döneminden sonra gelişmekte olan ülke borsalarındaki yükselişlerin çok
daha sert olduğu dikkat çekmektedir...
Gelişmiş Ülke Borsaları
Kaynak: Bloomberg
Gelişmekte Olan Ülke Borsaları
Kaynak: Bloomberg
14
Gelişmekte olan ülke para birimlerinden çoğunun 2009 yıl sonuna göre dolar
karşısında değer kazandığı görülmektedir...
Gelişmekte Olan ülke Para Birimlerinin Dolar Karşısında 2009 Sonu İtibariyle
Değişimi (%)
6
5.2
4
Yüksek kamu borcu Macaristan’a yönelik risk
yönelik risk algılamasını artırmaktadır.
1.8
2
Emtia fiyatlarının fiyatlarının
gerilemesi ile Rusya’nın artan cari açığı risk algılamasını artırmaktadır
0
0.0
‐1.1
‐2
‐1.0
‐2.0
20
‐2.4
‐3.3
‐4
‐4.1 ‐4.3
‐6
6
‐5.3
53
54
‐5.4
‐5.5
55
‐5.5
55
‐6.3
‐8
TRY BRL MXN CLP SAR
Kaynak: Reuters
ILS
INR THB CNY IDR HUF CZK PLN RUB RON
Global piyasalarda faizlerin düşük seyri ve artan likidite emtia fiyatlarının
yükselmesini sağlarken, ülkeler de güvenli liman olması nedeniyle toplam
rezervleri içindeki altının payını arttırmaktadır...
Kaynak: Bloomberg
Kaynak: Bloomberg
16
BREZİLYA
BREZİLYA ÖRNEĞİ IŞIĞINDA TÜRK ÖRNEĞİ IŞIĞINDA TÜRK
BANKACILIK SEKTÖRÜ VE BEKLENTİLERİ
Türkiye ile Brezilya ekonomilerinin büyüme oranları ve hızları 2000
yılından itibaren karşılaştırıldığında, birbirleriyle olan benzerlikleri dikkat
çekmektedir...
çekmektedir
*: IMF 2010 tahmini
Kaynak: Bloomberg
Kaynak: IMF
Türkiye ortalama büyüme hızı %4.1 ile %3.5 olan Brezilya ekonomisinin üzerinde olup, benzer
şekilde Türkiye’de dolar bazında kişi başına düşen GSYİH rakamlarının da 2009 yılında
Brezilya’nın
görülmektedir
Brezilya
nın hafif üzerinde olduğu görülmektedir.
18
Türkiye ile Brezilya’nın ekonomik yapıları temelde benzer bir tablo
çizmektedir...
(2009 itibariyle)
İki ülkenin ekonomik yapıları üretim
açısından
karşılaştırıldığında,
2009
yılında hizmet sektörünün her iki ülkede
de milli gelirin %60’ından fazla bir
kısmını oluşturduğu görülürken, tarım
üretiminin her iki ülkede toplam
ekonomi içerisindeki payının oldukça
küçük
kü ük olduğu
ld ğ görülmektedir.
ö ül k di
Ancak Brezilya’da 1990’lı yılların sonu
2000’lili yılların başında %70 seviyelerine
2000
yakın olan hizmet sektörünün toplam
GSYİH içindeki payının gerilediği dikkati
çekerken Türkiye
çekerken,
Türkiye’de
de ise bu oran giderek
artmaktadır.
Kaynak: Bloomberg
19
İki ülkenin enflasyon dinamikleri incelendiğinde...
Brezilya 1995 öncesinde geçen 15 yıl
boyunca hiperenflasyonla mücadele
etmiş vee yıllık
ll k enflasyon
enflas on oranı
oran 1990
yılında %4000’lere kadar ulaşmıştır. Son
10‐15 yıldır ise Brezilya’nın düşük ve
daha az oynak bir enflasyon yapısına
sahip olduğu görülmektedir.
TÜFE (y‐y, %)
Brezilya
120
Türkiye
100
80
60
40
20
Kaynak: Bloomberg
01
1.10
05
5.06
04
4.07
03
3.08
02
2.09
10
0.01
09
9.02
08
8.03
07
7.04
06
6.05
02
2.98
01
1.99
12
2.99
11
1.00
05
5.95
04
4.96
03
3.97
0
Türkiye de ise, bu kadar yüksek
Türkiye’de
enflasyon seviyelerine ulaşılmadığı
dikkat çekerken, Türkiye’de kronik
enflasyon
y
Brezilya’ya
y y ggöre daha uzun
bir süre devam etmiştir. 2004 yılından
itibaren
Türkiye’nin
enflasyonu
düşürmeyi başardığı, ancak enflasyon
oranının halen Brezilya’nın iki katına
yakın olduğu görülmektedir.
20
Enflasyona bağlı olarak Brezilya’da faiz oranları Türkiye’den çok daha hızlı
gerilemiştir...
Kaynak: Bloomberg
Kaynak: IMF *: IMF 2010 tahmini
Son yaşanan krizin ardından ekonomideki toparlanmanın hızlanmasıyla çıkış stratejisi kapsamında
B il Merkez
Brezilya
M k Bankası
B k 2010 yılının
l
Ni
Nisan
ayından
d itibaren
itib
t l d 200 baz
toplamda
b puan faiz
f i arttırımına
tt
giderek politika faiz oranlarını %8.75’ten %10.75’e yükseltmiştir.
Faiz oranları üzerinde baskı yaratabilecek bir unsur olan kamu borç stokunun GSYİH içindeki payı
incelendiğinde ise, bu oranın Brezilya’da çok daha yüksek olduğu görülmektedir.
21
Türkiye ve Brezilya, 2003 yılına kadar cari işlemler hesabında genel olarak açık
vermiş, ancak 2003 yılından son yaşanan global krize kadar Brezilya cari
işlemler fazlası vermeye başlamıştır...
başlamıştır
Brezilya’nın 2003 yılından itibaren cari
işlemler
fazlası
vermeye
başlamasındaki en önemli etken,
Brezilya’nın ihracatının büyük bir
kısmını oluşturan petrol fiyatlarındaki
artış olurken, krizle birlikte hızla düşen
petrol fiyatları Brezilya’nın yeniden cari
açık
ç vermesine neden olmuştur.
ş
Kaynak: Bloomberg
Diğer yandan 2009 yıl sonu itibariyle
Brezilya’da dış ticaret hacmi GSYİH’nın
%17.8’i seviyesindeyken, Türkiye’de bu
oran %40 seviyelerinde seyretmektedir.
Türkiye’de çok daha yüksek olan bu
oran Türkiye’nin küresel ekonomik
gelişmelere Brezilya’ya oranla daha
bağımlı olduğunu göstermektedir.
22
Türkiye ile Brezilya’nın istihdam piyasaları incelendiğinde...
Kaynak: Bloomberg
Kriz öncesi dönemde birbirine daha çok benzeyen istihdam piyasaları yaşanan krizin
ardından birbirinden uzaklaşmıştır. Son yaşanan krizle birlikte Türkiye’de işsizlik oranının
çok daha hızlı yükseldiği dikkat çekmektedir.
23
İki ülkenin Toplam Aktif/GSYİH verileri incelendiğinde...
1995 yılından itibaren sert bir şekilde gerileyen enflasyon oranlarına bağlı olarak azalan yüksek
enflasyon dönemlerinin yarattığı fırsatlara karşın, her iki ülkede de son 10 yıl içinde sektörün
toplam aktifleri hızlı bir şekilde yükselmiştir.
Brezilya’da 2000’li yıllarda %45 seviyelerinde olan Toplam Aktiflerin GSYİH içindeki payının 2009
yılında
l nda %92 seviyelerine
se i elerine çıktığı
ç kt ğ görülürken,
görülürken Türkiye’de
Türki e’de bu
b oranın
oran n Brezilya’ya
Bre il a’ a yakın
ak n %88
seviyelerinde olduğu dikkati çekmektedir.
24
Düşen faiz oranları sayesinde her iki ülkede de kredi portföyleri 1990’lı
yıllardan itibaren genişlemeye başlamıştır...
Kaynak: , CEIC Global Database, BDDK,Brezilya Merkez Bankası Brezilya’da 1990’lı yıllarda GSYİH’nın %20‐25 seviyelerinde olan kredi hacmi 2009 yılında %55’lere yükselirken, aynı
rasyo Türkiye’de %45 seviyelerine yükselmiştir. 2001 yılında Türkiye’de %31 seviyelerinde olan mevduatın krediye
dönüşüm oranı ise kamu kesimi borçlanma gereksiniminin azalmasına ve sağlanan mali disipline bağlı olarak 2009
yılında %80 seviyelerine yükselirken, aynı rasyonun Brezilya’da %180 seviyelerine ulaştığı görülmektedir.
25
Her iki ülkede gerileyen enflasyon ve faiz oranları nedeniyle menkul değerler
cüzdanının (MDC) toplam aktif içindeki payının azaldığı dikkati
çekmektedir...
2009 yılında MDC’nin sektör bilançosu içindeki payı Brezilya’da %18.4 seviyelerine gerilerken, aynı
rasyonun Türkiye’de %31.5 seviyesine yükseldiği görülmektedir.
Mevduatın MDC’ye dönüşüm oranının ise her iki ülkede de %50 seviyelerine gerilediği
görülmektedir.
ö ül kt di Brezilya’da
B il ’d mevduatın
d t MDC’ye
MDC’ ve krediye
k di dönüşüm
dö ü ü oralarının
l
yüksek
ük k olmasında
l
d
mevduatın toplam bilanço içindeki payının düşüklüğü önemli rol oynamaktadır.
26
Faizlerdeki sert düşüş nedeniyle mevduatın toplam aktif içindeki payı son 10
yıl içinde Brezilya’da hızla gerilemiştir...
Mevduat/Top.Aktif
Türkiye
Brezilya
50 0
50.0
46.0
72
70
70
45.0
68
40.0
66
64
35.0
33.2
62
62.2
60
1995
1996
1997
1998
1999
2000
2001
2002
2003
2004
2005
2006
2007
2008
2009
Haz.10
30 0
30.0
Kaynak: , CEIC Global Database, BDDK,Brezilya Merkez Bankası Kaynak: , CEIC Global Database, BDDK,Brezilya Merkez Bankası Bankacılık sektörünün önemli fon kaynaklarından biri olan mevduatın toplam aktif içindeki payı incelendiğinde,
son 10 yıl içinde bu oranın Brezilya’da hızla gerilediği görülmektedir. Türkiye’de ise mevduatın toplam aktif
içindeki payı %70’lerden %62 seviyelerine gerilemesine karşın hala Brezilya’nın oldukça üzerinde seyrettiği dikkat
çekmektedir. Brezilya’da faizlerin gerilemesiyle birlikte mevduattaki azalışın, mevduat dışı kaynakların önemli bir
kalemi olan diğer bankalardan sağlanan kaynaklarla ve özkaynaklarla kompanse edildiği görülmektedir.
27
Türkiye ve Brezilya’da bankacılık sektörünün karlılık oranları incelendiğinde...
Kaynak: IMF
Kaynak: IMF
Aktif ve özkaynak karlılıklarının her iki ülkede de birbirlerine çok yakınsadığı görülürken, Türkiye’de
aktif karlılığın Brezilya’dan daha yüksek olduğu dikkati çekmektedir. Özkaynak karlılığında ise yıllar
itibariyle Brezilya’nın daima Türkiye’nin üzerinde seyrettiği görülmektedir. Bu durum Brezilya’nın daha
yüksek kaldıraçla çalıştığına işaret etmektedir.
28
Sermaye yeterlilik rasyosunun Türkiye’de yıllar itibariyle gerilediği
görülürken, Brezilya’da bu rasyonun çok daha stabil bir seyir izlediği dikkat
çekmektedir...
Sektörün sermaye yeterlilik rasyoları
(SYR) incelendiğinde, Türkiye’de 2003
yılında %31 seviyelerinde olan SYR’nin
2008 yılında %18 seviyelerine dek
gerilediği görülürken, Brezilya’da bu
rasyonun %19‐17 aralığında, çok daha
stabil bir durum sergilediği dikkat
k k di
çekmektedir.
Kaynak: , CEIC Global Database, BDDK,Brezilya Merkez Bankası 29
Brezilya’da banka sayısının Türkiye’nin çok üzerinde olduğu görülürken, 2007
yılına kadar bankacılık sektöründeki yoğunlaşma oranlarının birbirine
benzediği dikkat çekmektedir...
İlk 5 Bankanın Toplam Aktif İçindeki Payı (%)
80
Brezilya
Türkiye
75
74.6
70
65
62
60
55
50
2003
*2008 yılında Banca Di Roma adlı yabancı banka kapanmıştır.
2004
2005
2006
2007
2008
Kaynak: CEIC Global Database, BDDK,Brezilya Merkez Bankası Kaynak: CEIC Global Database, BDDK,Brezilya Merkez Bankası Bankacılık sektöründeki yoğunlaşma oranları incelendiğinde 2007 yılına kadar bu oranın birbirine çok
benzediği görülürken, ilk beş bankanın toplam aktif içindeki payının %60‐62 arasında değiştiği dikkati
çekmektedir. Ancak 2007 yılının sonlarında yaşanan krizin ardından Brezilya’da bu oran sert bir şekilde
yükselerek %75 seviyelerine çıkmıştır. Bu sert yükselişte 2008 yılının ikinci yarısında sektörde yaşanan
birleşme ve satınalmalar etkili olmuştur. Her iki ülkede de 2005 yılından itibaren sektördeki banka
sayılarının ise çok daha stabil bir duruma kavuştuğu dikkati çekmektedir.
30
İki ülkenin bankacılık sektörleri içerisinde, kamu, özel ve yabancı bankaların
paylarının birbirine paralellik göstermeye başladığı görülmektedir...
Banka Gruplarının Dağılımı (Banka Sayısına Göre,2009‐%)
Brezilya Türkiye
84.2
90
80
70
53.3
60
50
40
40
30
20
10
8.2
7.6 6.7
0
Kamu Özel
Yabancı
Kaynak: CEIC Global Database, BDDK,Brezilya Merkez Bankası Kaynak: CEIC Global Database, BDDK,Brezilya Merkez Bankası Brezilya’da son on yılı aşkın bir sürede kamu bankalarının özelleştirilmesi yoluna gidilmiş,
gidilmiş zor
durumdaki bankalar kapatılmış ya da diğer bankalarla birleştirilmiştir. Böylece her iki ülkede de kamu
bankalarının paylarının birbirlerine çok yaklaştığı görülmektedir. Öte yandan son 5 yıldır yabancı
sermayenin Türk bankalarına olan ilgisinin artmasıyla birlikte Türk bankacılık sistemi içerisinde
yabancıların payının Brezilya ile arayı kapatmaya başladığı dikkat çekmektedir.
31
TEŞEKKÜR EDERİZ
TEŞEKKÜR EDERİZ
SERKAN ÖZCAN
VakıfBank Başekonomisti serkan ozcan@vakifbank com tr
[email protected]
0312 455 70 87