toplumsal cinsiyet

Toplumsal Cinsiyet
Sendikal Mücadelede
Cinsiyet Eşitliği
Perspektifi




Toplumsal Cinsiyet Kavramı Kadın-Erkek eşitsizliğinin
toplumsal bir eşitsizlik olduğunu anlatır.
Kadınlık ve erkeklik kalıpları bizi basitçe birbirimizden
farklılaştırmakla kalmaz, aynı zamanda toplumsal
kaynaklara erişmemizi de büyük ölçüde etkiler.
Cinsiyete dayalı ayrımcılık, sadece kadınların değil tüm
toplumun sorunudur ve bu ayrımcılıktan bütün emekçiler
olumsuz etkilenmektedir.
Başta sınıfa dayalı eşitsizlikler olmak üzere diğer bütün
toplumsal eşitsizlikler cinsiyete dayalı eşitsizlikten
beslenmektedir ve cinsiyet eşitliği hesaba katılmadan tam
olarak çözülmeleri mümkün değildir.
TOPLUMSAL CİNSİYET


Farklı bedensel ve biyolojik cinsiyet özellikleri
ile doğuyoruz.
Biyolojik cinsiyetimiz toplumsal cinsiyet
rollerimizi, (kadınların çocuk baktığını,
erkeklerin tamir işleriyle uğraştığını, dünyada
okur yazar olmayanların 2/3’nün kadınlar
olduğunu) açıklamıyor.

Toplumsal cinsiyet, toplumsal olarak
yapılandırılmış, inşa edilmiş,
öğrenilmiştir.
TOPLUMSAL CİNSİYET
EŞİTLİĞİ


Kaynak ve hakların verilmesinde, menfaatlerin
gözetilmesinde ve hizmetlere erişimde bir
kişinin cinsiyeti nedeniyle ayrımcılığa
uğramamasıdır.
"Aynılık"
ile eşanlamlı değildir

ELBETTE AYNI DEĞİLİZ
ANCAK
farklılıklarımız;
bizim sağlık, eğitim, adalete ve diğer
kaynaklara eşit erişmememiz, eşit ücret
almamamız, mecliste, sendikada, partilerde
eşit temsil edilmememiz, ev sorumluluklarını
eşit paylaşmamamız anlamına gelmemeli.
Türkiye’de Cinsiyete
Dayalı Eşitsizlik ve
Ayrımcılığın Çeşitli
Görünümleri
“Kızını dövmeyen dizini döver”
“Ya benimsin ya toprağın”
Her üç kadından birisi aile içinde şiddet
görüyor.
Kadınlar sokakta da dövülüyor
Sadece babalar değil, devlet baba da
dövüyor
SES ARAŞTIRMASI
EV İŞL ERİNDE AİL E İÇİ SORUM L UL UK PAYL AŞIM I [%]
2 9 ,2
Fa tu r a /ta ksi t ö d e m e
1 9 ,2
Gü n l ü k a l ış- ve r i ş
Evi te m i zl e m e k
Bu l a şık yıka m a k
Ye m e k p i şi r m e k
5 1 ,1
19, 9
2 4 ,1
0 ,9
51, 1
5 ,8
Ü tü ya p m a k
Ç a m a şır yıka m a k
4 7 ,6
13, 0
2 1 ,5
58, 6
0 ,6
0 ,9
0 ,9
7 ,5
77, 7
2 2 ,9
60, 3
2 4 ,0
60, 8
Kendi
Eşi
Kendi/eşi
AİLEDE HİÇ ŞİDDET YAŞADI MI?
Hayır
%68,9
Evet
%31,1
AİLEDE ŞİDDETİ YÖNELTEN KİŞİ
Baba
%13,6
Anne
%6,1
Baba/koca
%3,6
Koca/anne
%2,3
Koca
%45,7
Koca/kayınvalide
%1,9
Anne/baba
%8,6
Diğer
%11,5
Koca/anne/baba
%6,7
Çalışma yaşamında
Kadınların işgücüne katılma oranı %25
İstihdamdaki toplam kadın: 5.8 milyon
İstihdamdaki toplam erkek 16.5 milyon
Kadınların;
%49’u tarımda,
%15’i sanayide,
%36’sı hizmetlerde
Erkeklerin
%20’si tarımda,
%29’u sanayide,
%51’i hizmetlerde
İşteki Durum










Kadınlarda
Ücretli
%47,
ücretsiz aile işçisi %39,
kendi hesabına çalışan %13,
işveren %1
Erkeklerde
Ücretli %60,
ücretsiz aile işçisi %6,
kendi hesabına çalışan %27,
işveren %7
Türkiye’de Cinsiyete Göre İşgücüne
Katılım Oranları
Yıllar
Kadın
Erkek
1955
1960
1970
1980
1990
2000
72.02
65.35
50.25
45.77
42.76
39.6
95.34
93.60
79.46
79.76
78.22
70.6
2006
24. 7
71. 2
Kamu- özel dağılımı
Kamu
Özel
Toplam: 2 863 000 - 20 414 000
Kadın
646 000 - 5 563 000
Erkek 2 217 000 - 14 853 000
Cinsiyete Dayalı İşbölümü ve Cinsiyetçi Bakış Açısından
Kaynaklanan Önyargılar






Kadın çalışmamalı,
Çalışsa bile ev- bakım işlerini aksatmamalı,
Kadına uygun mesleklerde çalışmalı,
Yarı zamanlı, evden yapabileceği işleri tercih etmeli,
Kadının ücretinin aileye katkı olması nedeniyle
erkeğinkinden düşük olması mümkün olmalı,
İşten çıkarma kararı verilirken aileyi asıl geçindiren
erkek yerine kadınlara öncelik verilmeli,
Kadınların %68’i sosyal güvenlik kapsamı
dışında
İstihdamdaki kadınların yarısı tarımda.
Tarımda çalışan kadınların %99’u kayıt dışı.
Sanayide çalışan kadınların %47’si kayıt dışı.
kadınların % 39’u ücretsiz aile işçisi olarak
çalışıyor..
ÇİFTE İŞ YÜKÜ
Zaman kullanım anketi


Çalışmayan erkeklerin hane halkı ve ev
bakımına ayırdığı süre sadece 1 saat 12 dakika
iken kadınlarda bu süre 5 saat 43 dakikadır.
Çalışan erkeklerin hanehalkı ve ev bakımına
ayırdığı süre sadece 43 dakika iken çalışan
kadınlarda bu süre 4 saat 3 dakikadır. Tüm
ülkelerde de kadınların hane bakımı için
harcadığı vaktin erkeklerden fazla olduğu
saptanmıştır (TÜİK, 2006: 2).
Kadının Görünmeyen Emeğinin
Sermaye İçin Anlamı




Emek gücünün yeniden üretimini sağlar.
Kriz dönemlerinde emniyet subabı işlevi
görür.
İdeolojik olarak toplumsal denetim işlevi
görür.
Erkeğin hanenin reisi olduğu ailelerde
itaatkar bireyler yetiştirilmesini sağlar.
Sonuç olarak;
kadınlar tarlada, fabrikada, hizmetlerde
ve evde
Çok çalışıyor ama az kazanıyor
Bundan en çok yararlanan ise
kapitalist sistem.
ATAERKİL
KAPİTALİZM
ATAERKİL (ERKEK EGEMEN)
SİSTEM VE KAPİTALİZMİN
ORTAKLIĞI






Emek sömürüsü (ucuz işgücü ve yedek işgücü
ordusu)
Denetim (uysal, itaatkar..)
Kar maksimizasyonu
Böl yönet (kadın/erkek)
Ataerkillik-cinsiyete dayalı iş bölümü
Görünmeyen emek (kadın emeği sayesinde bakım
hizmeti vermeden, daha düşük ücret verebilme)
Siyasal Yaşamda;

Parlamento’da kadın temsil oranı: %9.1’dir.

Önceki dönemde bu oran %4.4 idi.

Cumhuriyet tarihi boyunca kadınların
parlamentodaki ortalama oranı ise %2.6’da
kalmıştır.


Bakanlar Kurulunda Kadın ve Aileden
sorumlu sadece bir kadın bakan bulunmakta,
TBMM’de oluşturulan 16 Komisyonun
hiçbirinde başkan ve başkan vekili kadın
değildir.
Kadınların oranı yerel yönetimlerde
daha düşük


3.225 Belediye başkanının 18’i kadın (%056)
34.477 Belediye Mec. Üyesinin 799’u kadın
(%2.32)
3.208 İl Genel Mec. Üyesinin 56’sı kadın
(%1.75)

Kadınların Siyasal Temsilinin
Önündeki Engeller



Kamusal alan geleneksel olarak hala erkeklere ait
görülmektedir.
Kadınlar çalışma yaşamı ve üretimin içinde var
olmalarına rağmen, üretimden yeterince pay
alamamaktadır.
Genel olarak siyasal kültür ve siyasal partilerdeki
erkek egemen yapılar kadınların katılımını
engellemektedir. Kadınlar karar organlarından çok,
kadın kolları’nda partinin levazım ve destek
hizmetlerinde örgütlenmektedir.
Sendikalarda Kadın





Kadınların ailede, toplumda ve çalışma yaşamındaki
eşitsiz konumları sendikalara da yansıyor:
Türkiye’de sendikalaşma oranı yüzde 6-9
civarındadır Sendikalı işçi sayısı 892 bindir.
Kadın işçiler ise sendika üye oranının sadece yüzde
10’unu oluşturmaktadır.
Kadınlar eşitsiz bir dünyada yaşıyorlar.
Bu eşitsizlik başta sınıf sömürüsü olmak üzere diğer
sömürü ilişkilerini de güçlendiriyor.
Kadınlar sendikalara eşit katılmıyor, eşit
temsil edilmiyor. Nedenleri;





Cinsiyete dayalı iş bölümü evde, işyerinde ve sendikada
hangi işin kim tarafından yapılacağını belirliyor
Buna göre kadınların esas yeri ev, temel görevi de annelik ve
“ev kadınlığı”
Devlet ve işveren çocuk bakım yükümlülüklerini yerine
getirmiyor
işe girişte ve iş yerinde cinsiyete dayalı ayrımcılık
uygulanıyor.
Sendikalar üzerindeki baskılar
Sendikalar Eşitlik İçin Neler Yapabilir?
Ailede, çalışma yaşamında ve sendikada cinsiyet
ayrımcılığının her türüne karşı duyarlılık geliştirilebilir.
 Cinsiyet ayrımcılığının her alandaki yansımalarını
saptayarak bunları ortadan kaldırmak için kampanyalar
düzenleyebilir, toplu sözleşmelere taşıyabilir.
 Kadın işi-erkek işi ayrımına son vermek için politikalar
ve kampanyalar geliştirebilir
 Kadınların örgütlenmesine yönelik özel bir çaba
gösterebilir.
 Kadınların sendikalarda eşit temsil ve karar süreçlerine
tam katılımını engelleyen etmenleri ortadan kaldırmaya
yönelik olumlu eylem programları hazırlayabilir.




Kadın emekçilerin talepleri sendikanın talepleri
haline getirilebilir
Sendika yapıları, kadın emekçilerin ihtiyaçlarına
yanıt verecek şekilde yeniden düzenlenebilir,
Kadınların sendikanın tüm karar alma düzeylerine
katılımının üye bileşimini yansıtmasını sağlayabilir
Sendika yapısının tüm düzeylerinde kadınların
karşılaştıkları sorunları inceleyecek, çözümler
önerecek, kadınlara karşı ayrımcılığı ortadan
kaldıracak ve kadınların sendikal faaliyetlere
katılımını özendirecek organlar oluşturabilir,
Kadın eşitlik büroları oluşturulabilir.
Sendikalar örgütlenmeye, eğitim gibi alanlara
bütçe ayırdıkları gibi kadın örgütlenmesine ilişkin
de bir bütçe ayrılabilir. örgütlenme kampanyaları
düzenleyebilir
Tüzüğe yansıtılan geçici özel önlemlerle ve kadın
yapılarının oluşturulmasıyla, sendika yönetim
kademelerindeki kadın oranı artırılabilir.




Genel sendikal eğitimlere kadın kotası
konabilir.
Sendikalarda erkeklere yönelik de toplumsal
cinsiyet eğitimi çalışmaları yapılabilir.
İş yaşamında kadın haklarının ilerletilmesini
sendikal mücadelenin temel gündem
maddelerinden biri haline getirilebilir.
“benzer benzerini örgütler” prensibinden
hareketle, kadın işçilerin örgütlenmesi için
kadın örgütçüler istihdam edilebilir.



ILO’da sendika delegasyonlarındaki kadın
oranı (%16) hükümet ve işveren
delegasyonlarından daha düşük.
Türkiye’de işçi sendikalarına kadın üyelik
oranı % 13, ancak üst yönetimde tek bir kadın
yönetici yok.
Memur sendikalarına kadın üyelik oranı % 37,
KESK genel merkezinde sadece 1 kadın
yönetici var.
Kamu Emekçileri Sendikaları
Konfederasyonlarının Yönetiminde Kadınlar
Kamuda
Örgütlü Konfederasyon
Sendika
Başkanı
Konfederasyonları
E
K
Yönetim
Erkek
Kurulu Üye Üye
Sayısı
Kadın Üye
KESK
1
0
7
6
1
Türkiye Kamu Sen
1
0
10
10
0
Memur Sen
1
0
7
7
0
Toplam
3
0
24
23
1
Sendika Yönetimlerinde Kadınlar
Sendikalar
Toplam
Erkek
Yönetici
Kadın
Yönetici
Oran
KESK’e Bağlı
Sendikalar
80
62
18
%15
Kamu-Sen’e Bağlı 70
Sendikalar
67
3
%4.2
Memur Sen’e bağlı
sendikalar
78
2
%2.5
80
SES İçin Cinsiyet Eşitliği
Perspektifinin Önemi


İşkolumuzda çalışanların çoğunluğunu kadınlar oluşturmaktadır.
Üyelerimizin çoğu kadın olmasına karşın, binlerce kadın halen
örgütsüz durumdadır.
kamu personel düzenindeki değişimler örgütlenme potansiyelini
tehdit etmektedir. Bu durum kadınların örgütlenmesinin önemini
arttırmaktadır.
SES İçin Kadınların Örgütlenmesi
Ayrıca Önem taşır. Çünkü;


SES’in temel ilkeleri arasında her türlü eşitsizlik ve
ayrımcılıkla birlikte toplumdaki, çalışma yaşamındaki
ve eğitimdeki cinsiyet eşitsizliğine ve kadınlara yönelik
ayrımcılığa karşı olmak da yer almaktadır.
Bu eşitsizliğe ve ayrımcılığa karşı çıkmak için
kadınların sendikalaşması ve sendikal örgütlerin karar
ve yönetim organlarında aktif olarak yer almaları
önemlidir. Bunu sağlama görevi SES’in temel
ilkelerinin doğal ve zorunlu sonucudur.
KADIN ERKEK ÜYE
DAĞILIMI
42,09%
KADIN
ERKEK
57,91%
Ş/T YÜRÜTMESİNDE OLAN
KADIN-ERKEK ORANI
30,68%
69,32%
KADIN
ERKEK
KADIN YÜRÜTMELERİN SEKRETERLİK
DAĞILIMI







Ş/T BAŞKANI
Ş/T SEKRETERİ
MALİ SEKRETER
ÖRGÜTLENME S.
KADIN SEKR.
EĞ. BASIN YAYIN
HUKUK VE TİS S.
=
=
=
=
=
=
=
14
27
16
19
24
22
22
KADIN YÜRÜTMELERİN
KURUMLARA DAĞILIMI

SHÇEK
=
5

ÜNİVERSİTE
=
16

SAĞLIK B.
=
113
Kadınlar Yönetimde Hangi Görevleri
Üstleniyorlar?




“Sosyal işler”,
“Genel Hukuk, Toplu
Görüşme ve Kadın
Sekreterliği”,
“Kadın, İnsan Hakları ve
Çevre”
“Genel Sosyal İşler, Dış
İlişkiler ve Kadın
Sekreterliği”
Başa Dönersek:



Sendikalar bu eşitsizliğe karşı mücadele
etmek zorunda
Çünkü;
Sendikal örgütlenme açısından zorunlu
Eşitlik, özgürlük, adalet ilkeleri açısından
zorunlu
Olumlu Eylem


Toplumsal olarak eşitsiz durumda olanların eğitim,
istihdam ve siyaset gibi alanlarda eşit temsil ve
katılımının sağlanmasına yönelik politika ve
uygulamalar.
Yasal eşitliğin yanı sıra fiili/durumsal eşitliği
sağlayacak özel önlemleri gerektirmektedir.
Olumlu Eylem


Tarihsel olarak dışlanmış grupların eğitim,
istihdam ve siyaset gibi alanlarda eşit temsil
ve katılımının sağlanmasına yönelik politika
ve uygulamalar.
Yasal eşitliğin yanı sıra fiili/durumsal eşitliği
sağlayacak özel önlemleri gerektirmektedir.
Sendikalar ve Olumlu Eylem



bütün üyeleri toplumsal cinsiyet sorunlarına duyarlı hale getirecek
bilgilendirme kampanyalarını yaşama geçirmek
hizmet içi ve öncesi eğitimi, iyileştirme ve terfi politikalarını gözlemlemek
toplu sözleşmede toplumsal cinsiyet konularının ve sorunlarının sistematik
entegrasyonunun güvence altına alınmasını sağlamak

işyerinde ve sendikada toplumsal cinsiyet eşitliğinin geliştirilmesine katkı
koymak

kadınlar adına etkin pazarlık yapacak araçların oluşturulmasını sağlamak


Var olan kadın üyelerle ilgili düzenlemelerin ve politikaların gereğine uygun
olarak hayata geçirilmesinin sağlanması ve izlenmesini gerçekleştirmek
kadın sorunları konuları etrafında dayanışma inşa etmek.
KESK’te Olumlu Eylem



KESK’in tüzüğünün amaçlar bölümünün H bendi “Toplumsal
yaşamın her alanında cinsiyet ayrımcılığına karşı çıkarak,
başta çalışma yaşamı olmak üzere her alanda cinsiyetler arası
eşitsizliğin ortadan kaldırılması için mücadele etmeyi”
hedefler
“Kadın Sekreter”liği oluşturulmuştur.
“Seçimler” maddesinde ise, “Kadınların aday olmaları halinde
konfederasyonun Merkez Yönetim, Denetleme ve Disiplin
Kurulu üyeliklerinin toplamında en az yüzde 30 oranında
temsil hakkı vardır.” ifadesi yer almaktadır.
SES’te Olumlu Eylem
SES tüzüğünde toplumsal cinsiyete
duyarlılık


“Cinsiyet ayrımcılığına karşı çıkarak, başta
çalışma yaşamı olmak üzere toplumsal
yaşamın her alanında cinsiyetler arası
eşitsizliğin ortadan kaldırılması için mücadele
etmek ve kadınların sendikal yaşama aktif
katılımını sağlamak…” (Sendikanın Amaçları l bendi)
Kadın Sekreterliği kurulmuştur.

Teşekkürler…
AYŞENUR ŞİMŞEK / ANKARA/1995
Ayşenur Şimşek eczacıydı. Henüz 25 yaşındaydı. Ankara Sağlık-Sen’in
kurucusu ve yöneticisiydi. Sendikal faaliyetleri nedeniyle sürekli tehdit
ediliyordu. 24 Ocak 1995’te gözaltına alındı. Kendisinden haber alınamadı.
Karakollara, Emniyet Müdürlüklerine, Savcılığa, İçişleri Bakanlığı’na
yapılan başvurular sonuçsuz kaldı. Hepsi “Bizde yok” dediler. Yoğun bir
arama kampanyası sonucu 78 gün sonra 12 Nisan 1995’de işkence edilmiş
cansız bedeni Ankara Gölbaşı’nda bir mezarda gömülü bulundu.
ELMAS YALÇIN