1 9 9 0 basın

1990-1998_1-238
10/3/08
9:05 PM
Page 1
1990
2008
‘
BASIN
BÜLTENLER‹
TÜRK‹YE’N‹N KISILMAYAN
SES‹Y‹Z
1990-1998_1-238
10/3/08
9:05 PM
Page 2
‹SMMMO Yay›n No 118
Bask› ve Cilt
TOR OFSET SANAY‹ VE SANAY‹ T‹CARET L‹M‹TED fi‹RKET‹
‹mam Çeflme Caddesi No: 26/2 Ayaza¤a/fiiflli/‹STANBUL
Telefon: (0212) 332 08 38 Faks: (0212) 332 08 39
[email protected]
‹SMMMO
Kurtulufl Caddesi No: 114 fiiflli/‹STANBUL
Telefon: (0212) 315 84 00 E-Mail: [email protected]
www.istanbulsmmmodasi.org.tr
YAYINDA KATALOGLAMA B‹LG‹S‹
Ar›kan, Yahya
Bas›n bültenleri. – ‹stanbul : ‹SMMMO, 2008
776 s. ; 25 sm. – (‹SMMMO yay›nlar›; 118)
ISBN: 978-975-555-169-2
1.Bültenler
2
1990-1998_1-238
10/3/08
9:05 PM
Page 3
‹Ç‹NDEK‹LER
Sunufl
1990 Y›l› Bas›n Bültenleri
1991 Y›l› Bas›n Bültenleri
1992 Y›l› Bas›n Bültenleri
1993 Y›l› Bas›n Bültenleri
1994 Y›l› Bas›n Bültenleri
1995 Y›l› Bas›n Bültenleri
1996 Y›l› Bas›n Bültenleri
1997 Y›l› Bas›n Bültenleri
1998 Y›l› Bas›n Bültenleri
1999 Y›l› Bas›n Bültenleri
2000 Y›l› Bas›n Bültenleri
2001 Y›l› Bas›n Bültenleri
2002 Y›l› Bas›n Bültenleri
2003 Y›l› Bas›n Bültenleri
2004 Y›l› Bas›n Bültenleri
2005 Y›l› Bas›n Bültenleri
2006 Y›l› Bas›n Bültenleri
2007 Y›l› Bas›n Bültenleri
2008 Y›l› Bas›n Bültenleri
‹Ç‹NDEK‹LER
5
9
19
33
41
81
117
141
195
229
241
293
319
387
405
423
449
471
529
709
>>> 1990-2008 KAMUOYUNA DÖNÜK ÇALIfiMALAR
3
1990-1998_1-238
4
10/3/08
9:05 PM
Page 4
1990-1998_1-238
10/3/08
9:05 PM
Türkiye’nin K›s›lmayan Sesiyiz
Page 5
YAHYA ARIKAN
SUNUfi
Muhasebecilik mesle¤inin bafllang›ç noktas› ile bugününü yan yana koydu¤umuzda
meslek mensuplar›n›n tarih yazd›¤›na tan›k oluruz. Zorlu örgütlenme mücadelemiz ve kolluklu
katip olarak an›ld›¤›m›z günlerden, uluslar aras› muhasebe standartlar›n› uygulamaya
bafllad›¤›m›z bugüne uzanan yaklafl›k 20 y›ll›k süreçte mesle¤in kavufltu¤u kimlik, Türkiye’de
baflar› örne¤i niteli¤indedir.
Bu baflar› öyküsünün ard›nda meslek mücadelesinde gelece¤i bugüne tafl›yan, hak ve
özgürlüklere sayg›l›, ça¤dafl ve demokrat bireylerin oluflturdu¤u bir grubun güçlü, azimli,
engellemelere boyun e¤meyen kararl›l›¤› vard›r.
Muhasebe mesle¤inin di¤er meslek gruplar›n› k›skand›r›rcas›na geliflimini ve kök salarak
yükseliflini, meslek mensuplar› baflta toplumun bütün kesimlerine anlatman›n sorumlulu¤u ve
heyecan›n› duyuyoruz.
Meslek mücadelesi ve ayd›nl›k Türkiye’nin gelece¤inin inflas› için att›¤›m›z her ad›m›, bu
uzun yolda katk›s›n› ald›¤›m›z kiflilerle paylaflt›¤›m›z heyecan›, flimdi sizlerle yeniden
paylaflman›n, bu vesileyle sizlere aktarman›n mutlulu¤unu yafl›yoruz.
“1990-2008 y›llar› aras›ndaki kamuoyuna dönük çal›flmalar›m›z›” kapsayan bu kitapta
yol al›rken baflar›y› ad›m ad›m ördü¤ümüze tan›kl›k edeceksiniz.
Ülke gündemine yön verirken kamu yarar› do¤rultusunda iddial› çal›flmalarla Türkiye ve
meslek sevdam›z› besledik. Toplumsal ve mesleki yararlara hizmet eden her ad›mda biraz
daha büyüyen sevdam›zla her dönem hedef büyüttük.
Ayd›nl›k yar›nlar için atan büyük bir yüre¤imiz var.
Meslek örgütümüzün önünde yine büyük hedefler var.
Biz çal›flmalar›m›z› size aktarmak üzere derlerken dün oldu¤u gibi bugün de, bugün
yaflad›¤›m›z gibi yar›n da hep birlikte çok daha büyük baflar›lara imza ataca¤›m›za dair
inanc›m›z› tazeledik.
Çal›flmalar›m›za mercek tutarken sizlerin de bu inanc›n›n biraz daha güçlenece¤ini biliyoruz.
Her sat›r›nda gönüllülük temelinde hoflgörü ile kaynaflm›fl bir meslek örgütünün
mücadelesinin öyküsüne tan›k olacaks›n›z.
Türkiye ile meslek sevdam›z› besleyecek yeni çal›flmalarda buluflmak, zengin birikimleri
korumak ve gelifltirmek dile¤iyle bu eserin haz›rlanmas›nda eme¤i geçen mücadele
arkadafllar›n ve oda çal›flanlar›ma teflekkür ederim.
.
Yahya ARIKAN
>>> 1990-2008 KAMUOYUNA DÖNÜK ÇALIfiMALAR
5
1990-1998_1-238
6
10/3/08
9:05 PM
Page 6
1990-1998_1-238
10/3/08
9:05 PM
Page 7
1990
BASIN
BÜLTENLER‹
‘
“Günümüzde bilim adamlar› laikli¤i
savunduklar› için öldürülüyorsa, meslek
mensuplar›m›z ‘savafla hay›r’ dedikleri
için tutuklan›yorsa Atatürk’ün düflünceleri ve ilkelerinin önemini demokrasimiz ad›na ele almal›y›z”
>>> 1990 ATATÜRK VE EKONOM‹ PANEL‹NDEN
1990-1998_1-238
8
10/3/08
9:05 PM
Page 8
1990-1998_1-238
10/3/08
9:05 PM
Türkiye’nin K›s›lmayan Sesiyiz
Page 9
YAHYA ARIKAN
15 Kas›m 1990
>>> ‹SMMMO'dan “Atatürk ve Ekonomi” paneli
‹stanbul Serbest Muhasebeci Mali Müflavirler Odas›'n›n Marmara Oteli'nde
düzenledi¤i “Atatürk ve Ekonomi” konulu panelde aç›l›fl konuflmas›n› yapan ‹SMMMO Baflkan› Yahya Ar›kan, “Günümüzde bilim adamlar› laikli¤i savunduklar› için
öldürülüyorsa, meslek mensuplar›m›z ‘savafla hay›r’ dedikleri için tutuklan›yorsa
Atatürk’ün düflünceleri ve ilkelerinin önemini demokrasimiz ad›na ele almal›y›z” dedi. Laiklik ilkesinin önemine de vurgu yapan Ar›kan “Laiklik ilkesi dine karfl› bir ilke
de¤ildir. Anti emperyalist ulusal ba¤›ms›zl›k savafl› verildikten sonra, Atatürk Türk
toplumunu yeniden düzenlerken bu ilke ile ‹slam dininin ezilip yok edilmemesini sa¤lam›flt›r. K›saca laiklik ça¤dafl devlet kavram›n› tamamlayan siyasal, hukuksal ve
toplumsal bir ilkedir.” diye konufltu.
Daha sonra Atatürk idealleri, laiklik ve ekonominin ifllendi¤i panelde Prof. Dr.
Yüksel Ülken özetle flunlar› söyledi: “Atatürk iktisada son derece önem veren bir
kiflili¤e sahiptir. Gerek düflünce plan›nda gerek uygulamada bu davran›fl›n örnekleri
çoktur. Atatürk’e göre, bir ülkenin özgür, ba¤›ms›z ve onurlu olabilmesi, iktisadi kalk›nmas›n› gerçeklefltirmesine ba¤l›d›r. Ancak, bunu baflarmas›yla dünyada lay›k oldu¤u yeri almas› mümkündür. Atatürk’ün sözleriyle, '‹ktisadi kalk›nma, Türkiye idealinin bel kemi¤idir'. Atatürk, iktisadi kalk›nma için sanayileflmeyi zorunluluk sayar.
Ancak tar›m, altyap›, e¤itim ve bilim kesimleriyle ahenkli biçimde çal›fl›lmal›d›r. Çünkü, ekonomi bir bütündür. Ekonomi kesinlikle ihmal edilemez ekonomide baflar› her
fleyden önce gelir.”
‹lgi ile izlenen paneli Odalar Birli¤i Baflkan Yard›mc›s› Arslan Bafler Kafao¤lu
yönetti. Ord. Prof. Reflat Kaynar, Prof. Öztin Akgüç ve Prof. Dr. Yüksel Ülken panelist olarak yer ald›lar.
******
>>> 1990-2008 KAMUOYUNA DÖNÜK ÇALIfiMALAR
9
1990-1998_1-238
10/3/08
9:05 PM
Page 10
YAHYA ARIKAN
Türkiye’nin K›s›lmayan Sesiyiz
16 Kas›m 1990
>>> “1990 kay›p y›l”
‹stanbul Serbest Muhasebeci Mali Müflavirler Odas›'n›n düzenledi¤i “3568
Say›l› Meslek Yasas›n›n Uygulamadaki Yeri” konulu Marmara Oteli'nde yap›lan panelde yasan›n eksik oldu¤u, ülkenin en önemli sorunlar›ndan olan muhasebe ve mali
müflavirlik konusunda meslek mensuplar›n›n görüfllerinin al›nmad›¤› vurguland›.
Panelde ‹stanbul Serbest Muhasebeci Mali Müflavirler Odas› Yönetim Kurulu
Baflkan› Yahya Ar›kan yapt›¤› konuflmada flunlar› söyledi: “3568 say›l› meslek yasas›n›n haz›rlanmas›nda uygulamac› olan biz meslek mensuplar›n›n görüflleri al›nmad›¤›ndan eksikleri olan, antidemokratik maddeleri olan bir yasa ç›km›flt›r. Gerek
yasadaki eksiklikler, gerek geçici kurulun ç›kard›¤› yönetmeliklerdeki eksiklikler, gerekse meslek mensuplar›n›n izin belgelerinin haz›rlanmas›ndaki plans›zl›klar odalar›n
ve odalar birli¤inin örgütlenmesini geciktirmifltir. Böylelikle 1990 y›l› meslek mensuplar› için kay›p bir y›l olmufltur. Çünkü mesle¤in önemi ve mevcudiyeti, meslek
mensuplar›, mükellefler ve kamuoyu taraf›ndan ö¤renilememifltir. Hala ruhsat›n›
alamam›fl meslek mensuplar› ve üç bin civar›nda itiraz yap›lm›fl, yan›tlanmam›fl
dosyalar mevcuttur. Bu bofllukla yetkisiz çal›flanlar da meydanlarda cirit atmaktad›r. Tüm bu karamsar tabloya ra¤men 3568 say›l› yasam›z bizim yasam›zd›r.
Sivil toplumun vaz geçilmez kurumlar› olan meslek odalar› ve onlar›n odalar birli¤i
demokratik seçimlerle iflbafl›na gelmifllerdir. Meslek mensuplar›, üniversiteler ve kamu kurulufllar›n›n meslek odalar› ve odalar birli¤ine verecekleri destek ile eksikliklerin düzeltilece¤i inanc›nday›m.”
‹stanbul Defterdar Yard›mc›s› Musa Piflkin panelde yapt›¤› konuflmada meslek odalar›na önemli görevler düfltü¤ünü vurgulad› ve mali idarenin yasalar›n etkin
flekilde uygulanmas› için meslek odalar› ile iflbirli¤i yapmas› gerekti¤ini söyledi. Piflkin en önemli konunun da “kaçak çal›flanlar›n önlenmesi” oldu¤unu belirtti.
Oda'n›n yönetim kurulu üyesi Erkin Balaban ise eksikliklerine ra¤men ç›kan
meslek yasas›n›n konuyla ilgili meslek mensuplar›n› sevindirdi¤ini, yasan›n eksiklerinin düzeltilerek “Gerçek bir meslek yasas› hüviyetine kavuflmas›n›n” flart oldu¤unu
belirtti.
10
1990-2008 KAMUOYUNA DÖNÜK ÇALIfiMALAR <<<
1990-1998_1-238
10/3/08
9:05 PM
Türkiye’nin K›s›lmayan Sesiyiz
Page 11
YAHYA ARIKAN
Balaban yasan›n yararlar›na a¤›rl›k vererek olumlu katk›lar›n› flöyle özetledi:
Meslektafllar›m›z aç›s›ndan:
• Ekonomik anlamda iyileflmelerine katk› sa¤lama bafllam›flt›r.
• Bu katk› ve di¤er meslektafllarla iletiflim sosyal ve kültürel etkilerini olumlu
yönde gösterecektir.
• Yukar›da da belirtti¤im gibi ben demek yerine biz demeye al›fl›lacakt›r.
• Bütün bu geliflme, yenilikler mesle¤e dinamizm getirecek meslektafllar›m›z
daha bir araflt›rmac› olmaya yönelecekler.
• Meslek odalar›n›n da katk›s›yla mesleki e¤itim ön plana al›nacak, meslek
standard› yükselebilecektir.
‹fl sahibi aç›s›ndan:
• Meslektafllar›m›zda gözlenen veya gözlenecek olumlu geliflmeler ifl sahibine
de yans›yacak. Daha ciddi ve yüksek standartta muhasebe ve müflavirlik hizmeti
alacakt›r.
• fieffaf bilanço ve raporlar›n yaln›zca vergisini artt›rmad›¤›n› görecektir.
Maliye yönünden:
Yasa gerekçesinde belirtildi¤i gibi bütçe gelirleri olumlu yönde etkilenecektir.
Ayr›ca bu art›fl gelir vergisinden sa¤lanm›fl olaca¤›ndan sosyal adalet ilkelerine daha çok uyulmufl olacakt›r.
Dolayl› vergilerin yani kolay tahsil edilen vergilerle halk›n üzerindeki bask›n›n
biraz azalt›labilme olana¤› do¤acakt›r.
Hayat standard› gibi gelir vergisi ruhuna tamamen ters bir uygulama olan bir
anlamda da devletin “ben acizim ne toplarsam kard›r” imaj›n› verdi¤i bu tip uygulamalara gerek kalmayacakt›r.
******
>>> 1990-2008 KAMUOYUNA DÖNÜK ÇALIfiMALAR
11
1990-1998_1-238
10/3/08
9:05 PM
Page 12
YAHYA ARIKAN
Türkiye’nin K›s›lmayan Sesiyiz
22 Kas›m 1990
>>> Ar›kan: Büyük bir kargafla do¤ar
‹stanbul Serbest Muhasebeci Mali Müflavirler Odas›, Adalet Bakanl›¤›'n›n genelgesine karfl› ç›kt›. Söz konusu genelgede 1 Aral›k’tan itibaren esnaf ve tüccarlar›n
defter tasdikinde noterlere, oda ve esnaf derneklerinden faaliyet belgesi vermesi flart
kofluluyor.
‹stanbul Serbest Muhasebeci Mali Müflavirler Odas› Baflkan› Yahya Ar›kan,
Adalet Bakanl›¤›'n›n defter tasdikleri ile ilgili haz›rlad›¤› genelgeyle ilgili olarak afla¤›daki aç›klamay› yapt›:
“Önümüzdeki günlerde Adalet Bakanl›¤›’n›n, noterlere 01.12.1990 tarihinden itibaren geçerli olmak üzere bir genelge gönderece¤ini ö¤renmifl bulunmaktay›z.
Bu tarihten itibaren mükelleflerin Vergi Usul Kanunu’na göre zorunlu olarak tasdik ettirmesi gereken kanuni defterlerin tasdiki s›ras›nda mükelleflerden ba¤l› olduklar› oda veya esnaf derneklerinden faaliyet belgesi istenecektir.
BÜYÜK KARMAfiA
‹stanbul Serbest Muhasebeci Mali Müflavirler Odas› olarak böyle bir genelgeyi
fliddetle protesto ediyoruz. Bildi¤iniz gibi mükelleflerin kanuni defterlerini serbest muhasebeciler veya serbest muhasebeci mali müflavirler tasdik ettirmektedirler. Bu
meslek mensuplar›n› zor durumda b›rakacakt›r. ‹stanbul’da 106 noter mevcut olup,
yaklafl›k 300.000 civar›nda mükellef oldu¤unu kabul edersek karmaflay› düflünün.
MÜKELLEF SUÇA ‹T‹L‹YOR
Bu genelgenin amac› odalar›n ve esnaf kurulufllar›n›n tahsil edemedikleri üye aidatlar›n› tahsil etmek için ç›kar›lm›flt›r. Bu kurulufllar böyle bir yolu deneyeceklerine
avukatlar›yla icra yolunu deneseler daha sa¤l›kl› olaca¤›na inan›yoruz.
‹stanbul Serbest Muhasebeci Mali Müflavirler Odas› olarak bu genelgenin durdurulmas›n› istiyoruz. Aksi takdirde meslek mensuplar› ve mükellefler gereken tepkiyi
göstereceklerdir.”
******
12
1990-2008 KAMUOYUNA DÖNÜK ÇALIfiMALAR <<<
1990-1998_1-238
10/3/08
9:05 PM
Türkiye’nin K›s›lmayan Sesiyiz
Page 13
YAHYA ARIKAN
14 Aral›k 1990
>>> “‹flletmelerde Dönem Sonu ‹fllemleri” semineri
yap›ld›
‹stanbul Serbest Muhasebeci, Mali Müflavirler Odas› mesleki e¤itim çal›flmalar›n› Ticaret Odas› konferans salonunda tertipledi¤i “‹flletmelerde Dönem Sonu ‹fllemleri” adl› seminerle sürdürdü. Seminerin aç›l›fl konuflmas›nda ‹SMMMO Baflkan›
Yahya Ar›kan “Mesle¤imizin sayg›n olabilmesi mesleki e¤itim düzeyimizin yüksekli¤ine ba¤l›d›r. Bu anlamda odam›z›n en büyük hedefi panel, seminer ve sempozyum gibi toplant›larla mesleki e¤itime a¤›rl›k vermektir. 15 Ekim’de 'Atatürk ve Ekonomi ile
3568 say›l› meslek yasam›z›n uygulamada bugünkü durumu' konulu panellerle bafllayan çal›flmalar›m›z, bugün bu seminerle devam edip, ocak, flubat, mart ve nisan
aylar›nda da sürecektir.” dedi. Meslek mensuplar›ndan kalabal›k bir izleyici toplulu¤unun bulundu¤u seminerde Mehmet Yaz›c›, Veysi Sevi¤, Ali Demir konuflmac› olarak yer ald›lar.
******
>>> 1990-2008 KAMUOYUNA DÖNÜK ÇALIfiMALAR
13
1990-1998_1-238
10/3/08
9:05 PM
YAHYA ARIKAN
Page 14
Türkiye’nin K›s›lmayan Sesiyiz
25 Aral›k 1990
>>> “Türkiye dünyada dolayl› verginin toplam
vergiye oran›n›n yüzde 59'a ulaflt›¤› tek ülke”
‹stanbul Serbest Muhasebeci Mali Müflavirler Odas› Yönetim Kurulu ad›na
Baflkan Yahya Ar›kan, Bas›n Müzesi salonunda bir bas›n toplant›s› düzenleyerek
Oda’n›n vergi yasalar› ve Türkiye'deki vergi mevzuat› hakk›ndaki görüfllerini aç›klad›.
DÜNYADA TEK ÜLKE
Baflkan Yahya Ar›kan, bas›n toplant›s›nda özetle flu noktalara de¤indi.
• “Türkiye’de vergi konusunda en büyük çarp›kl›k, vergi gelirleri içindeki dolayl›
vergilerin di¤er bir deyimle kolay tahsil edilen vergilerin toplam vergiye oran›n›n
%50’ler gibi büyük oranlara varm›fl olmas›d›r. Bizce bu anlay›fl›n en büyük sebebi
vergi gelirlerinin ne flekilde al›naca¤› de¤il de ne kadar al›naca¤› ön plana getirilmesinden kaynaklanmaktad›r.
• Bizce hayat standard› tamamen bir acizlik ifadesidir. “Ne al›rsam kard›r”,
imaj›n› veren bu uygulama halk›n vergi siste mine olan inanc›n› azaltmaktad›r.
• Ayr›ca toplumu sürekli huzursuz eden ve oranlar› art›k ay içinde dahi de¤ifltirilebilen KDV gibi tüketicilere yük üstüne yük getiren vergiler bunalt›c› etkisi azalt›labilecektir.
• Vergi kanunlar› Türk Ticaret Kanunu'nun, Sosyal Güvenlik Mevzuat› gibi yasalar›n tekrar ele al›narak yeniden düzenlenmesi gerekti¤i inanc›nday›z. Bu arada
geçmifle dönük olmak üzere, genel bir vergi aff› ç›kart›larak meslek yasas› ile entegre yeni vergi sistemi oluflturulabilir.
KISM‹ VERG‹ AFFI
Ar›kan, son ç›kan vergi yasalar›n›n çok önemli bir de¤ifliklik getirme di¤ini, k›smi vergi aff› ve geçici madde ile aff›n istenilen tahsilat› getirece¤ine inanmad›klar›n› söyledi. Ar›kan, “Ayr›ca gecikme zam lar›, enflasyon yüzdesine göre ayarlanmal›d›r. Birleflik faiz kald›r›l mal›. Böylece devlet tahsilat› zaman›nda ve adil olarak gerçekleflti recektir.” dedi.
14
1990-2008 KAMUOYUNA DÖNÜK ÇALIfiMALAR <<<
1990-1998_1-238
10/3/08
9:05 PM
Page 15
YAHYA ARIKAN
Türkiye’nin K›s›lmayan Sesiyiz
1991 YETK‹S‹ZLERLE MÜCADELE YILI
‹SMMMO Baflkan› Yahya Ar›kan, daha sonraki konuflmas›nda, ülke savunmas› d›fl›nda savafla karfl› olduklar›n› belirtti. Meslek mensuplar›na hitap ederek,
3568 say›l› meslek yasas›na göre davranmalar›n› isteyen Ar›kan, meslek unvanlar›n› kazanamayanlar›n faaliyetlerinden dolay› hapis ve para cezas›na mahkum olacaklar›n› belirtti. Ar›kan “1991 y›l› yetkisizlerle mücadele y›l›m›z olacakt›r. Odam›z
1991’de tüm ifllevlerini yerine getirerek hem iflverene hem de devlete hizmet sa¤layacak” dedi.
******
>>> 1990-2008 KAMUOYUNA DÖNÜK ÇALIfiMALAR
15
1990-1998_1-238
16
10/3/08
9:05 PM
Page 16
1990-1998_1-238
10/3/08
9:05 PM
Page 17
1991
BASIN
BÜLTENLER‹
‘
‹stanbul Serbest Muhasebeci,
Mali Müflavirler Odas›’n›n meslek
mensuplar›n›n bilgilerini tazelemek
amac›yla düzenlendi¤i seminerler
sürüyor.
>>> 1991 ‹SMMMO MESLEK MENSUPLARINI
B‹L‹NÇLEND‹R‹YOR
17
1990-1998_1-238
10/3/08
9:05 PM
Page 18
Ocak 1991
>>> Serbest muhasebeci mali müflavirlik ve
yeminli mali müflavirlik mesleki yeterlilik s›navlar›
3568 Say›l› Serbest Muhasebecilik, Serbest muhasebeci Mali Müflavirlik ve
Yeminli Mali Müflavirlik ve Yeminli Mali Müflavirlik Kanunu ile bu kanunun hükümleri
uyar›nca 20 Eylül 1989 tarih ve 20288 say›l› Resmi Gazete’de yay›mlanarak yürürlü¤e giren “Serbest Muhasebecilik, Serbest Muhasebeci Mali Müflavirlik ve Yeminli Mali Müflavirler S›nav Komisyonlar›n›n Çal›flma Usulleri, S›nav Esaslar› ve S›nav Komisyonlar›n›n Çal›flma Usulleri, S›nav Konular› Hakk›nda Yönetmelik” hükümlerine göre 30 Nisan – 2 May›s 1991 tarihleri aras›nda Ankara’da serbest muhasebecilik, serbest muhasebeci mali müflavirlik ve yeminli mali müflavirlik mesleki yeterlik s›navlar› yap›lacakt›r.
S›navlara girmek isteyenlerin en geç 14 Nisan 1991 tarihine kadar Türkiye
Serbest Muhasebecilik, Serbest muhasebeci Mali Müflavirlik ve Yeminli Mali Müflavirler Odalar› Birli¤i Baflkanl›¤›’na müracaat etmeleri gerekmektedir. Bu konuda gereken bilgi ve müracaat formlar› ‹stanbul Serbest Muhasebeci Mali Müflavirler
Odas›’ndan temin edilebilir.
******
18
1990-1998_1-238
10/3/08
9:05 PM
Türkiye’nin K›s›lmayan Sesiyiz
Page 19
YAHYA ARIKAN
7 Ocak 1991
>>> Muhasebeci olacaklar Defterdarl›¤a de¤il
Oda'ya baflvuracaklar
‹stanbul Serbest Muhasebeci, Mali Müflavirler Odas›’nca yap›lan aç›klamaya
göre 1991 y›l›ndan itibaren meslek mensubu olabilmek için ilk müracaatlar eskiden
oldu¤u gibi Defterdarl›k De¤erlendirme Komisyonu’na de¤il, ‹stanbul Serbest Muhasebeci Mali Müflavirler Odas›’na yap›lacak ve kay›tlarda burada olacakt›r.
******
>>> 1990-2008 KAMUOYUNA DÖNÜK ÇALIfiMALAR
19
1990-1998_1-238
10/3/08
9:05 PM
YAHYA ARIKAN
Page 20
Türkiye’nin K›s›lmayan Sesiyiz
8 Ocak 1991
>>> ‹SMMMO mesleki e¤itim faaliyetleri devam
ediyor
‹stanbul Serbest Muhasebeci Mali Müflavirler Odas›'nda gerçekleflecek olan
program 14 Ocak 1991’de bafllayacak. Meslek mensuplar›n›n e¤itimini sa¤lamak,
serbest muhasebeci mali müflavir s›navlar›n›n haz›rlamak amac›yla düzenlenen
meslek e¤itim program› 14 Ocak’ta bafllayacak.
‹stanbul Üniversitesi ‹ktisat Fakültesi ‹flletme Yönetimi ve Muhasebe Araflt›rma Merkezi’nin akademik deste¤iyle gerçekleflecek ve haftada 5 ifl günü saat
17.00 20.00 aras›nda yap›lacak olan mesleki e¤itim program›nda “‹flletme Yönetimi, Muhasebe, Denetim, Serbest Muha sebeci ve Mali Müflavir Meslek ‹lkeleri” gibi
konular ifllenecek. Kay›tlar›n baflvuru s›ras›na göre yap›laca¤› ‹stanbul Serbest
Muhasebeci Mali Müflavirler Odas›'nda gerçekleflecek program›n sonunda yap›lacak
s›navda baflar›l› olanlara sertifika verilecek.
******
20
1990-2008 KAMUOYUNA DÖNÜK ÇALIfiMALAR <<<
1990-1998_1-238
10/3/08
9:05 PM
Türkiye’nin K›s›lmayan Sesiyiz
Page 21
YAHYA ARIKAN
15 Ocak 1991
>>> ‹SMMMO 1991 y›l› asgari defter tutma
ücretlerini belirledi
‹stanbul Serbest Muhasebeci, Mali Müflavirler Odas› 1991 y›l› defterdar tutma ücretlerini belirleyerek bu konuda bir bildiri yay›nlad›. Oda'n›n bildirisi flöyle:
“3568 Say›l› Muhasebe Meslek Yasas› gere¤i, mükellefler ve muhasebeciler sözleflme düzenlemek zorundad›rlar. Sözleflmeler, mükellefler ile muhasebecilerin, birbirlerine karfl› hukuki sorumluluklar›n› belirlemektedir. Maliye ve Gümrük Bakanl›¤›’n›n
20 Aral›k 1990 tarihine kadar yay›mlamas› gereken 1991 y›l› asgari ücret tarifesi
çeflitli nedenlerden dolay› ilan edilememifltir. ‹stanbul Serbest Muhasebeci Mali
Müflavirler Odas›¸ Odalar Birli¤i önerisi do¤rultusunda 1991 y›l› asgari defter tutma ücretlerini ekteki tablo fleklinde belirlemifl bulunmaktad›r.
******
>>> 1990-2008 KAMUOYUNA DÖNÜK ÇALIfiMALAR
21
1990-1998_1-238
10/3/08
9:05 PM
YAHYA ARIKAN
Page 22
Türkiye’nin K›s›lmayan Sesiyiz
07 fiubat 1991
>>> ‹SMMMO meslek mensuplar›n› bilinçlendiriyor
‹stanbul Serbest Muhasebeci, Mali Müflavirler Odas›’n›n meslek mensuplar›n›n bilgilerini tazelemek amac›yla düzenlendi¤i seminerler sürüyor. Bu defa, “Gelir
ve Kurumlar Vergisinde Muafiyet ve ‹stisnalar” konusunun ifllenece¤i seminer 11
fiubat 1991 Pazartesi günü saat 13.00 – 17.00 aras› ‹stanbul Ticaret Odas›’nda
gerçekleflecek. Seminere konuflmac› olarak Defterdar Yard›mc›s› Musa Piflkin, Marmara Üniversitesi Ö¤retim Üyesi Doç. Dr. Bumin Do¤rusöz, ‹SMMMO E¤itim Komisyonu Baflkan› Yaflar K›z›lkum kat›lacak.
******
22
1990-2008 KAMUOYUNA DÖNÜK ÇALIfiMALAR <<<
1990-1998_1-238
10/3/08
9:05 PM
Türkiye’nin K›s›lmayan Sesiyiz
Page 23
YAHYA ARIKAN
12 fiubat 1991
>>> ‹SMMMO'dan “Gelir ve Kurumlar Vergisinde
Muafiyet ve ‹stisnalar” semineri
‹stanbul Serbest Muhasebeci Mali Müflavirler Odas›’n›n düzenledi¤i “Gelir ve
Kurumlar Vergisinde Muafiyet ve ‹stisnalar” konulu seminer ‹stanbul Ticaret Odas›’nda yap›ld›. Seminere ‹stanbul Defterdar Yard›mc›s› Musa Piflkin, Marmara Üniversitesi Ö¤retim Görevlisi Doç. Dr. Bumin Do¤rusöz ve ‹stanbul Serbest Muhasebeci Mali Müflavirler Odas› E¤itim Komisyonu Baflkan› Yaflar K›z›lkum konuflmac›
olarak kat›ld›lar.
Muhasebe mesle¤i mensuplar›na yönelik olan seminerde Maliye görevlileri, bilim adamlar› ve muhasebeciler, Gelir ve Kurumlar Vergisinde Muafiyet ve ‹stisnalar›n› uygulanmas›ndaki sorunlar ve çözüm yollar›n› tart›flt›lar. Doç. Dr. Bumin Do¤rusöz yapt›¤› konufl mada en büyük sorunun kurumlara uygulanan istisnalar›n haks›z bir flekilde olmas›ndan kaynakland›¤›na de¤inerek flöyle dedi: “Kurum vergi muafiyetinden sadece üretim, tüketim ve kredi kooperatifleri yararlanabiliyor. Dan›flmanlar›n, üretimi ham maddesi ifllenerek tüketiciye ulaflt›rmas› fleklinde aç›klamas›na ra¤men yasadaki maddeler bir tafl›y›c› kooperatifi kurumlar vergisi muafiyetinden mahrum b›rak›yor. En büyük sorun kurumlara, yasadaki maddeler gere¤i
eflit davran›lmas›d›r.”
******
>>> 1990-2008 KAMUOYUNA DÖNÜK ÇALIfiMALAR
23
1990-1998_1-238
10/3/08
9:05 PM
YAHYA ARIKAN
Page 24
Türkiye’nin K›s›lmayan Sesiyiz
28 fiubat 1991
>>> ‹SMMMO'dan “Gelir Vergisi Beyannamesi
Düzenleme” semineri
‹stanbul Serbest Muhasebeci Mali Müflavirler Odas› Mart ay›nda Gelir Vergisi Beyannameleri doldurulmas›nda aksakl›klar olmamas› için “Gelir Vergisi Beyannamesi Düzenleme” semineri yapacak. Konuflmac› olarak Gelirler Genel Müdürlü¤ü
Daire Baflkan› Nevzat Sayg›l›o¤lu ve ‹stanbul Defterdarl›k yetkililerinin kat›laca¤›
seminer 4 Mart Pazartesi günü saat 13:0017:00 aras› ‹stanbul Defterdarl›¤› konferans salonunda gerçekleflecek. Semineri muhasebeciler, mali müflavirler ve vergi
mükellefleri izleyecek.
******
24
1990-2008 KAMUOYUNA DÖNÜK ÇALIfiMALAR <<<
1990-1998_1-238
10/3/08
9:05 PM
Page 25
YAHYA ARIKAN
Türkiye’nin K›s›lmayan Sesiyiz
5 Mart 1991
>>> Seminere yo¤un ilgi
“Gelir Vergisi Beyannamesi Düzenleme” semineri ‹stanbul Defterdarl›¤› Konferans Salonu'nda yap›ld›. Semineri çok say›da muhasebeci, mali müflavir ve vergi
mükellefi ilgi ile izledi. Seminere konuflmac› olarak kat›lan T.C. Maliye ve Gümrük
Bakanl›¤› Genel Müdürlü¤ü Daire Baflkan› Nevzat Sayg›l›o¤lu, ‹stanbul Defterdar
Yard›mc›s› Musa Piflkin ve Gelirler Müdürü Erdo¤du Günefl, 3689 say›l› yasada
vergi beyannameleri ile ilgili yap›lan de¤ifliklikleri ve bu de¤ifliklikler do¤rultusunda
beyannamelerin nas›l doldurulaca¤› konusunda meslek mensuplar›na ve vergi mükelleflerine bilgi verdiler.
******
>>> 1990-2008 KAMUOYUNA DÖNÜK ÇALIfiMALAR
25
1990-1998_1-238
10/3/08
9:05 PM
YAHYA ARIKAN
Page 26
Türkiye’nin K›s›lmayan Sesiyiz
2 Nisan 1991
>>> “Kurumlar Vergisi Beyannamesi Düzenleme”
semineri 5 Nisan'da
‹stanbul Serbest Muhasebeci Mali Müflavirler Odas›, meslek mensuplar› ve
mergi mükellefleri için ‹stanbul Ticaret Odas›'nda bir seminer düzenledi. Gelirler
Genel Müdürlü¤ü Daire Baflkan› Doç. Dr. Nevzat Sayg›l›o¤lu, Gelirler Genel Müdürlü¤ü fiube Müdürü Yüksel Yavuz, Defterdar Yard›mc›s› Musa Piflkin ve Marmara
Üniversitesi Ö¤retim Üyesi Dr. Veysi Sevi¤’in konuflmac› olarak kat›laca¤› seminerde “Kurumlar Vergisi Beyannamesi Düzenleme” konusu anlat›lacak. Seminer 5 Nisan 1991 Cuma günü saat 13.00’te bafllayacak.
******
26
1990-2008 KAMUOYUNA DÖNÜK ÇALIfiMALAR <<<
1990-1998_1-238
10/3/08
9:05 PM
Türkiye’nin K›s›lmayan Sesiyiz
Page 27
YAHYA ARIKAN
05 Nisan 1991
>>> Sayg›l›o¤lu: ‹hracat flirketlerine istisnai durum
yaratmayaca¤›z
‹stanbul Serbest Muhasebeci Mali Müflavirler Odas› 1990-1991 döneminin
son e¤itim seminerini gerçeklefltirdi. ‹stanbul Ticaret Odas›’nda yap›lan “Kurumlar
Vergisi Beyannamesi Düzenlemesi” seminerine konuflmac› olarak Maliye Bakanl›¤›
Gelirler Genel Müdürlü¤ü Daire Baflkan› Doç. Dr. Nevzat Sayg›l›o¤lu, ‹stanbul Defterdar Yard›mc›s› Musa Piflkin ve Marmara Üniversitesi Ö¤retim Üyesi Veysi Sevi¤
kat›ld›. Semineri ‹SMMMO Yönetim Kurulu üyesi Ülkü Sönmez yönetti. Genel olarak
kurumlar vergisinde yap›lan yeni de¤iflikliklerin bildirildi¤i seminerde bu sene vergilerin nas›l beyan edilece¤i anla t›ld›. Doç. Dr.Nevzat Sayg›l›o¤lu konuflmas›nda bakanl›k olarak vergilendirmede istisnai durumlara karfl› olduklar›n› belirtirken “Biz flu
an sadece d›flar›da inflaat yapan firmalardan ülke d›fl›ndaki kazançlar›ndan vergi
talep etmiyoruz. Fakat bu flirketlerin Libya gibi ülkelerde %46 oran›nda vergi ödemeleri bu istisnay› zaten ortadan kald›r›yor” dedi.
******
>>> 1990-2008 KAMUOYUNA DÖNÜK ÇALIfiMALAR
27
1990-1998_1-238
10/3/08
9:05 PM
YAHYA ARIKAN
Page 28
Türkiye’nin K›s›lmayan Sesiyiz
09 Nisan 1991
>>> Muhasebecilerde s›nav heyecan›
Serbest Muhasebeci Mali Müflavirler ve Yeminli Mali Müflavirler Odalar Birli¤i'nin düzenlemifl oldu¤u mesleki yeterlilik s›nav› yaklafl›yor. 3568 say›l› Serbest
Muhasebeci Mali Müflavirlik Kanunu ve bu kanun uyar›nca düzenlenmesi gereken
yeterlilik s›nav›na girebilmek için Hukuk, ‹ktisat, ‹flletme, Bankac›l›k, Maliye, Muhasebe ve Kamu yönetimi fakültelerinden birini bitirmifl olmak ve iki y›l çal›flm›fl olmak
gerekiyor.
30 Nisan – 2 May›s tarihleri aras›nda yap›lacak olan mesleki yeterlilik s›nav›na girecek olanlar›n 14 Nisan Pazar akflam›na kadar oda birlik baflkanlar›na müracaatlar› ve form doldurmalar› gerekiyor. Muhasebe, istatistik, vergi hukuku, d›fl ticaret, kambiyo mevzuat›, sosyal güven lik hukuku ile denetim ve raporlama konular›nda sorular yan›tlayacak olan muhasebeciler s›navda baflar›l› olurlarsa bir odaya
kay›tlar›n› yapt›rabilecek ve serbest ifl yerleri açabilecekler.
******
28
1990-2008 KAMUOYUNA DÖNÜK ÇALIfiMALAR <<<
1990-1998_1-238
10/3/08
9:05 PM
Page 29
1992
BASIN
BÜLTENLER‹
‘
12 Eylül hukuku ve mantalitesi bütün
kurumlar›yla bir külfet olarak, demokratik
yaflam›n önünde geriletici bir unsur olarak durmaktad›r.
>>> 1992 ‹SMMMO’NUN 500. GÜN DE⁄ERLEND‹RMES‹
1990-1998_1-238
30
10/3/08
9:05 PM
Page 30
1990-1998_1-238
10/3/08
9:05 PM
Page 31
4 Ekim 1992
>>> Kad›köy Sicil Ticaret’te neler oluyor?
fiirket kurulufllar›n›n yasallaflmalar›nda önemli bir aflama olan Sicil Ticaret’lerin, bir süredir flubeler halinde örgütlenmeleri söz konusu. Önümüzdeki günlerde
Beyo¤lu ve Bak›rköy’de de flubeleri aç›lacak olan Sicil Ticaret, özellikle bu kurumlarla iflleri olan insanlara hayat› kolaylaflt›rmakta.
Bu flubelerden biri de Kad›köy’de. Fakat her yenili¤in bir tak›m eksiklik ya da
zaaflar içermesi gerekiyormufl gibi, Kad›köy Sicil Ticaret’te baz› uygulama yanl›fll›klar› yap›lmakta. fiirketlerin, genel kurullar›nca veya yönetim kurullar›nca karar›n› ald›klar›; adres yenileme, sermaye art›r›mlar› ya da ortakl›k de¤ifliklikleri gibi baz› bildirimleri s›ras›nda, flirket sanki yeni kuruluyormufl gibi zorunlu nakil ifllemleri yapt›r›larak kurulufl s›ras›ndaki masraf ve harçlar yeniden al›nmakta. Konuyla ilgili görüfllerine baflvurdu¤umuz ‹stanbul Serbest Muhasebeci Mali Müflavirler Odas›
Baflkan› Yahya Ar›kan, durumun TTK ve flirketlerin ana sözleflme hükümlerine ayk›r›
oldu¤unu söyleyerek, sadece nakille ilgili harçlar›n al›nmas›n›n gerekti¤ini belirtti.
******
31
1990-1998_1-238
10/3/08
9:05 PM
Page 32
14 Ekim 1992
>>> ‹SMMMO’dan vergi forumu
‹stanbul Serbest Muhasebeci Mali Müflavirler Odas› (‹SMMMO), vergi sorunlar›n›n “idare – meslek mensubu” aflamas›n› bir forum düzenleyerek tart›flt›.
‹SMMMO’nun 14 Kas›m Cumartesi The Marmara Oteli'nde düzenledi¤i forumu
‹stanbul Yeminli Mali Müflavirler Odas› Baflkan› ve ‹stanbul Defterdar› Sezai Onaral yönetip, sorular› yan›tlad›. 400 meslek mensubunun kat›ld›¤› forumda çözümü
aran›lan sorunlar ana bafll›klar halinde flöyle:
• Vergi daireleri aras›nda uygulama standard›n›n olmamas›,
• Meslektafl›n vekaletname ile temsil edilememesinden do¤an s›k›nt›lar,
• Belge düzenine tam uyum için, her belgede meslek mensubunun onay›n›n
aranmamas›,
• Vergi tahsilatlar›n›n bankalarca al›nmamas› nedeni ile vergi dairelerinin basit birer vezne haline dönüflmesi,
• Muhasebecilerin toplad›klar› paralar› toplu flekilde ödeyememeleri nedeni ile
para tafl›yor olmalar›n›n riski
******
32
1990-1998_1-238
10/3/08
9:05 PM
Page 33
YAHYA ARIKAN
Türkiye’nin K›s›lmayan Sesiyiz
1993
>>> ‹SMMMO’nun “500. Gün De¤erlendirmesi”
‹stanbul Serbest Muhasebeci Mali Müflavirler Odas› olarak, hükümetin
“500.Gün De¤erlendirmesi”ni mali politikalar ve vergi uygulamalar› aç›s›ndan incelemeden önce, ‹stanbul Meslek Odalar› Koordinasyon Kurulu'nun (‹MOK), “250.Gün De¤erlendirmesi” s›ras›nda saptad›¤›m›z kimi gözlemlerimizi; durumun de¤iflmedi¤i anlam›nda, yeniden görüfllerinize sunmak istiyoruz:
“Meslek odalar›n›n yapt›klar› gözlemlere ve de¤erlendirmelere göre, ilk aylar içinde yaflanan ve a¤›rl›kl› olarak koalisyon protokolü ile hükümet program›ndaki ça¤dafl
ve demokratik hedeflerden kaynaklanan umutlar, hükümetin bu hedefleri yaflama geçirmek üzere ciddi hiçbir giriflimde bulunmas› nedeniyle son derece zay›flam›flt›r. Dahas›, yine hükümetin, ülkeyi ça¤ d›fl› bir vurguncu anlay›fla teslim eden 12 Eylül hukukuna ve bu hukuku ülkede “kurumlaflt›ran” 1980’li y›llara ait politikalar›n ürünü olan
yasalar›, kurumlar› ve yat›r›m programlar›n› aynen uygulamay› sürdürmesi ise, meslek
odam›z taraf›ndan kayg›yla karfl›lanmaktad›r”
“ÖZGÜRLÜKÇÜ, KATILIMCI”
“Özgürlükçü, kat›l›mc› ve her anlamda tam demokratik rejim, Türk milletinin vazgeçilmez, ödün verilmez yaflam tarz›d›r” nitelemesiyle belirleyici bir çerçeve çizen
DYP-SHP koalisyon hükümeti, “Türkiye’nin ihtiyac› olan anayasa; hukukun üstünlü¤ünü vazgeçilmez ilke sayan, tam demokratik ve ço¤ulcu sistemi öngören, ça¤dafl bir
anayasa olacakt›r. Hükümet, 12 Eylül kal›nt›lar› olarak nitelendirilebilecek yasal düzenlemeleri, uygulamalar› ve k›s›tlamalar› h›zla yürürlükten kald›rarak her alanda tam
demokratik bir siyasal ortam› yaratmak gereklili¤ine kesinlikle uyacakt›r” sözlerini
koalisyon protokolüne alarak, Paris fiart›’n›n da öngördü¤ü kat›l›mc› demokrasinin
tüm koflullar›n› sa¤layacak ve uygar dünya ile bütünleflmesine yönelik önemli ad›mlar
>>> 1990-2008 KAMUOYUNA DÖNÜK ÇALIfiMALAR
33
1990-1998_1-238
10/3/08
9:05 PM
Page 34
YAHYA ARIKAN
Türkiye’nin K›s›lmayan Sesiyiz
at›lacakt›. Ne yaz›k, ‹SMMMO olarak biz bu umut dolu iklimin nimetlerinin getirece¤i
havay› soluyamazken, 12 Eylül hukuku ve mantalitesi bütün kurumlar›yla bir külfet
olarak, demokratik yaflam›n önünde geriletici bir unsur olarak durmaktad›r”
‹nsan haklar› aç›s›ndan ilk günlerin umutlu ortam› kayg›ya dönüflmüfltür.
CMUK’la beraber fleffaflaflacak olan karakol sorgusu, giderek yarg›s›z infaza dönüflmüfltür. ‹nsan›m›z “faili meçhul, katli mecbur” bir ortamda, art›k kayg›dan da öte “kabus” solumaktad›r.
VERG‹ YASALARI SADELEfiMEL‹
Bu saptamalardan sonra 500 günü meslek örgütümüz ‹SMMMO aç›s›ndan,
vergi politikalar›n›n üretilmesi ve uygulamalar› yönünden irdelemek istiyoruz. 250. gün
de¤erlendirmesinde; mevzuat›n gözden geçirilmesini, sadelefltirilerek vergi politikalar›
aras›nda uyum sa¤lanmas› ve vergi kanunlar› d›fl›ndaki özel kanunlardaki vergi ile ilgili
hükümlerin kald›r›lmas›n› önermifltik. Bu önerilerimizin hiçbiri dikkate al›nmad›. Tam
tersi, son vergi reformu yasa tasar›s›nda 104. madde de¤iflikli¤i yap›larak, kafalar
daha da kar›flt›r›ld›. Tutulacak en radikal yol, tamam›n›n yeniden yaz›m›d›r.
Bugün 20’ye yak›n vergi bulunmas›na karfl›n, has›lat›n dörtte üçü iki vergiden,
gelir vergisi ile KDV’den sa¤lan›yor. 1 milyona yak›n götürü usulde gelir vergisi mükellefinin bir y›l içinde ödedi¤i vergi, mükellef bafl›na sadece 645 bin 368 lira. Bu tutar,
brüt ücreti 1 milyon 449 bin lira olan bir asgari ücretlinin, 3 ay içinde ödedi¤i gelir
vergisinden bile daha az.
Beyanname ile vergi ödeyen gerçek usuldeki gelir vergisi mükelleflerinin ödedi¤i
vergi de çok düflük. ‹ki milyona yak›n mükellefin y›ll›k ortalama vergisi 5 milyon lira civar›nda. Aralar›nda tüccar, esnaf, doktor ve avukat gibi serbest meslek mensuplar›n›n bulundu¤u bu mükelleflerin beyan etti¤i y›ll›k gelir 25 milyon lira dolay›nda. Beyannamelere göre bu kesim ayda 2 milyon lira gelir elde ediyor.
KURUMLAR VERG‹S‹ CEPHES‹...
Türkiye ekonomisinin en dinamik kesimlerinden olan flirketler cephesinde durum
farkl› de¤il. Say›lar› 150 bini aflan kurumlar vergisi mükellefinin y›ll›k ortalama vergileri
43.3 milyon liray› aflamad›. fiirketlerin ödedi¤i ortalama vergi, çal›flt›rd›klar› muhasebe müdü rünün maafl›ndan kesilen gelir vergisinin bile alt›nda kald›.
Yap›lan hesaplara göre, halen TBMM komisyonlar›nda olan Vergi Reformu Yasa
34
1990-2008 KAMUOYUNA DÖNÜK ÇALIfiMALAR <<<
1990-1998_1-238
10/3/08
9:05 PM
Türkiye’nin K›s›lmayan Sesiyiz
Page 35
YAHYA ARIKAN
Tasar›s›, 1993 y›l›nda 20 trilyon, 1994’te ise 75 trilyon liral›k bir art›fl sa¤layacak.
Oysa odam›z›n yapt›¤› bir araflt›rmada; sadece ‹stanbul’da ve sadece götürü vergi
mükellefi taksici, minibüs ve pazar esnaf›ndan kaynaklana vergi kaça¤›n›n boyutu: 5.7
trilyon lira... 970 bin esnaf›n ödedi¤i götürü verginin tutar› 544 milyon lira... Bu durumda bir esnaf›n ayda ödedi¤i ortalama vergi 46.735 lira iken asgari ücretlinin ayl›k
vergisi 270.545 lira... Ve bu durumda, 1991’de asgari ücretliden gelen verginin miktar›n› yüzde 98 artt›r›rken, götürü vergi mükellefine ancak yüzde 28’lik bir gelir art›fl›
yans›d›. Seçmen say›s›n›n 27 milyon oldu¤u bir ülkede kay›tl› vergi mükellefinin say›s›
ise ne yaz›k 7 milyon civar›nda... K›sacas›, halk›n vergi vermeme konusunda gelifltirdi¤i
bilinç giderek kuvvetleniyor.
Bizi bu olumsuz noktada durmaya getiren kimi gözlemlerimiz k›sa paragraflar
halinde sunmak istiyorum:
* Vergilendirilmeyen bütün ticari faaliyetler kay›t d›fl› ekonominin kapsam›na girmektedir. Gerçek de¤erinin alt›nda beyan edilen emlak ve arsa gibi gayrimenkul al›msat›mlar›, kira gelirleri, vergilendirilmeyen devlet tahvilleri, hazine bonolar›, hisse senedi piyasas›, döviz ve tar›msal kazançlar vergi d›fl› kalmaktad›r. Baz› araflt›rmalar yer
alt› ekonomisi olarak da adland›r›lan bu sektörün boyutlar›n›n kavranabilen vergi miktar›na eflit oldu¤unu tespit etmektedir. Boyut lar›n bu kadar yüksek olmas› halinde
GSMH ve vergi yükü hesaplar›n›n çok büyük sapmalar yapaca¤›n› söylemek mümkündür.
* Vergi sistemimizde enflasyonun da etkisiyle say›sal de¤erler ve normlar bozulmufl, gelir vergisi tarifelerindeki dilimler ve oranlar da afl›nmaya u¤ram›flt›r. ‹stisna ve
muafiyetlerin neden oldu¤u vergi kayb›, zirai kazançlar›n vergilendirilmesindeki götürü
gider usulü, gelir vergisinin üniter yap›s›n›n bozulmas›, hayat standard› uygulamas›,
sermaye piyasas›ndan sa¤lanan kazançlar›n vergi d›fl› b›rak›lmas›, bankalar›n gerçek
vergi yüklerinin düflük olmas›, götürü usulde vergilendirmenin neden oldu¤u vergi kayb›,
vak›flar›n kurdu¤u iflletmelerin vergi d›fl› kalmas› bu bozulman›n unsurlar›d›r.
* Gelir vergisi kanunumuz, kendi içerisinde ilkelerini yitirmifl ve etkin olarak uygulama yetene¤ini kaybetmifltir. Y›ll›k beyana dayal› olan gelir vergisi, y›ll›k beyandan ziyade vergi kesintisi yolu ile has›lat› sa¤lanan bir vergiye dönüflmüfl ve vergi kesintileri
içerisinde adeta ücretlilerin s›rt›na dayanm›flt›r.
* Gelir Vergisi Kanunu, çal›flmamay› teflvik etmekte, çal›flarak elde edilen geliri
cezaland›ran bir vergi halindedir. Örne¤in, hisse senedi alarak kar pay› elde edenlerin
>>> 1990-2008 KAMUOYUNA DÖNÜK ÇALIfiMALAR
35
1990-1998_1-238
10/3/08
9:05 PM
YAHYA ARIKAN
Page 36
Türkiye’nin K›s›lmayan Sesiyiz
gelir vergisi s›f›r, bankaya mevduat olarak yat›ranlar›n gelir vergisi ise faiz gelirlerinin
yüzde 10’udur. Buna karfl›l›k mükellef ticari faaliyet veya serbest meslek faaliyetinde
bulunursa, kazans›n kazanmaz›n, hayat standard› esas›na göre belirlenen kazanç
miktar›n›n yaklafl›k yüzde 45’i oran›nda vergi ödemek zorundad›r.
Rapora son verirken birkaç madde halinde sorunlar›n kayna¤› ve çözüm yollar›n›
dikkatinize sunmak istiyorum:
• Vergi yasa tasar›lar›n›n son derece gizli ve h›zl› olarak haz›rlanmas›, ilgili kurum ve kurulufllar›n görüfllerine aç›lmamas› sak›ncas›,
• Tasar›lar haz›rlan›rken hukuk devleti ve vergilendirme ilkelerinin, vergi kanunlar›n›n kendi içerisindeki bütünlü¤ünün ve ilkelerinin kamu gelirlerini artt›rma amac›yla
ihlal edilmesi,
• Vergi yasalar›n›n, üzerinde yeterince tart›fl›lamadan, olgunlaflt›r›lmadan ç›kart›lmas› vergi idaresinin etkinsizli¤i,
• Mevzuat›n, yasa de¤ifliklikleri, genel tebli¤ler, Bakanlar Kurulu kararlar› gibi
düzenlemelerin çoklu¤u nedeniyle son derece karmafl›k olmas› ve izlenme güçlü¤ü,
• Vergi idaresinin, hukuka ayk›r›l›¤› konusunda yerleflik yarg› kararlar› oluflan konularda ›srar etmesi veya bu kararlar›n mevzuat de¤iflikli¤i ile bertaraf etmeye çal›flmas› say›labilir.
Odam›z sorunlar› çözebilmenin yollar›n› flu alt bafll›klarda saptad›:
Götürülük esaslar›na uyup uyulmad›¤›, meslek mensuplar›m›z›n da yard›m›yla
kontrol edilmelidir,
Son tasar›yla büyük oranlarda gerçek usule geçifl olaca¤›ndan, gerekiyorsa bir
y›l ücretsiz veya tarifeli yüzde 50 indirimli, gerekiyorsa ekonomik durumu çok zay›f
olan esnaftan hiç muhasebe ücreti almamay›,
Hayat standard› müessesesinin kald›r›lmas›n›, vergi oranlar›n›n düflürülmesini,
‹flletmeden bilançoya geçiflte hadlerin artt›r›lmamas›n›,
Yurttafllar›n gelecek kayg›s›n› giderecek olan, bütün sigorta kurumlar›n›n bir çat› alt›nda toplanmas›n›,
Tüm beyannamelerde ruhsatl› meslek mensubunun imzas›n›n aranmas›n› öneriyoruz.
Yukar›daki aç›klama ve önerilerimiz dikkate al›nd›¤›nda; süreç içerisinde götürünün kalkaca¤›n›, belge düzeninin oturaca¤›n›, iflletme esas› yerine %90 bilanço esas›na geçilece¤ini, uluslararas› standartlara göre kay›tlar›n tutulaca¤›n›, bu kay›tlar›n
36
1990-2008 KAMUOYUNA DÖNÜK ÇALIfiMALAR <<<
1990-1998_1-238
10/3/08
9:05 PM
Türkiye’nin K›s›lmayan Sesiyiz
Page 37
YAHYA ARIKAN
yetkili kiflilerce kontrol edilmesi ile gerçek vergilerin toplanmas› sa¤lanacakt›r. Di¤er
bir anlamda gerçek kazançlar vergilendirilecek olup, buna da toplumun tüm kesimleri
hoflgörüyle bakacakt›r.
******
>>> 1990-2008 KAMUOYUNA DÖNÜK ÇALIfiMALAR
37
1990-1998_1-238
10/3/08
9:05 PM
Page 39
1993
BASIN
BÜLTENLER‹
‘
“Kimi zaman yüz milyonlarla ifade edilen
paralar›n çantalarla bir yerden bir yere tafl›nmas›n›n riskini de göz önüne al›rsak, her
mükellefin ilgili hesab› için talimat vermesiyle
gerçekleflecek olan virman olay›, çok genifl bir
kesimin ifllerini ve bürokrasiyi de azaltacakt›r”
>>> 1993 ‹SMMMO: ÇEKLE VERG‹ ÖDEME
YAYGINLAfiMALI
1990-1998_1-238
10/3/08
9:05 PM
Page 40
1993
>>> ‹SMMMO: Çekle vergi ödeme yayg›nlaflmal›
‹stanbul Serbest Muhasebeci Mali Müflavirler Odas› Baflkan› Yahya Ar›kan,
“Çekle vergi ödeme ifllemi yayg›nlaflt›r›larak bütün bankalarda uygulamaya geçilmeli” dedi.
Vergi ödemeleri ve SSK ile ilgili para hareketinin bankalardan çek ile yap›lmas›n›n; özellikle vergi idarelerinin denetim ifllevini yerine getirebilmeleri anlam›nda yarar sa¤layacak pratik bir yol oldu¤unu belirten Ar›kan, “Kimi zaman yüz milyonlarla
ifade edilen paralar›n çantalarla bir yerden bir yere tafl›nmas›n›n riskini de göz
önüne al›rsak, her mükellefin ilgili hesab› için talimat vermesiyle gerçekleflecek olan
virman olay›, çok genifl bir kesimin ifllerini ve bürokrasiyi de azaltacakt›r” dedi.
Uygulaman›n flu an sadece üç devlet bankas› (Ziraat, Vak›flar, Halk) ile sürdü¤ünü belirten ‹SMMMO Baflkan› Ar›kan, k›smen de olsa posta çeki ile ödeme yap›labildi¤ine dikkat çekerek, “Bilebildi¤imiz kadar› ile Bankalar Birli¤i’nin bu konuda
bir çal›flmas› var. Uygulama tüm bankalara yayg›nlaflt›r›l›rsa, meslektafllar›m›z›n ve
mükelleflerin kofluflturmas›n› azalacak. Vergi daireleri ise tahsildarl›k konumundan
kurtularak, denetime zaman ay›rabilecekler” dedi.
******
40
1990-1998_1-238
10/3/08
9:05 PM
Türkiye’nin K›s›lmayan Sesiyiz
Page 41
YAHYA ARIKAN
12 Ocak 1993
>>> Muhasebeciler asgari ücreti düflük buldu
Maliye ve Gümrük Bakanl›¤›'nca onaylanarak yürürlü¤e giren “1993 y›l› asgari
ücret tarifesi” muhasebecilerce düflük bulundu. Artan hayat pahal›l›¤›n›n enflasyonist sonuçlar›n›n, muhasebeci meslek mensuplar›n› da derinden etkiledi¤ini belirten
‹stanbul Serbest Muhasebeci Mali Müflavirler Odas› Baflkan› Yahya Arkan, “Serbest piyasa ekonomisinin ruhuna ayk›r› buldu¤umuz, ücret tarifelerini belirleme
yetkisindeki Maliye ve Gümrük Bakanl›¤› ›srar›n› anlamakta zorluk çekiyoruz. Özellikle demokratikleflmeden s›kça söz eden koalisyon hükümeti; kat›l›mc›l›k ve bireye
güvenmeyi unutarak inisiyatifi üzerinde merkezilefltiriyor. Oysa meslek odas› olarak; yeni ücret tarifesini her il, koflullar› dikkate alarak kendi belirlemelidir.” dedi.
******
>>> 1990-2008 KAMUOYUNA DÖNÜK ÇALIfiMALAR
41
1990-1998_1-238
10/3/08
9:05 PM
Page 42
YAHYA ARIKAN
Türkiye’nin K›s›lmayan Sesiyiz
25 Ocak 1993
>>> Yüre¤imiz ac›yor
Türkiye; gene çok seçkin, sayg›n ve ülkesine sorumlu bir ayd›n›n› yitirdi. Y›llard›r; peflkeflçi bürokrat›ndan mafyas›na, terör örgütlerinden dinsel gericili¤e kadar
her türlü namussuzlu¤a karfl›, kalemi ile onurlu bir savafl›m veren say›n U¤ur Mumcu’nun öldürülmesini yüre¤imiz ac›yarak duyduk. Cumhuriyet gazetesi çal›flanlar›n›n
ve Türkiye’nin bafl› sa¤ olsun.
******
42
1990-2008 KAMUOYUNA DÖNÜK ÇALIfiMALAR <<<
1990-1998_1-238
10/3/08
9:05 PM
Türkiye’nin K›s›lmayan Sesiyiz
Page 43
YAHYA ARIKAN
fiubat 1993
>>> Gazeteci Necmi Tanyolaç'a mektup
Say›n Nemci Tanyolaç,
Merhaba…
Serbest muhasebeci mali müflavirler, yaflam›n›zdan iki dakikay› istiyor. Çünkü
mesleki yaflam›m›z, anlams›z bir tasar› maddesi nedeniyle gölgelenmekte.. Üstelik,
sorumluluklar›na duyarl› meslektafl kitlemiz, sizden ald›¤›m›z bu iki dakikay› ülke
ekonomisine katk› sa¤layarak söz verdi¤imiz önerilerimizle geride ödeyece¤iz..
Muhasebeciye Osmanl›’dan kötü miras olarak kalm›fl “komprador sistemin iyi
huylu bekçisi” imaj›n›n çoktan silindi¤i bir süreç yafl›yoruz.. Demokratikleflmenin çocuklu¤umuzdan olgunlu¤a dek süren, kaygan zeminli bir “sosyal etkinlik” oldu¤u
gözleminin, yeni den çizdi¤imiz, yeni yüzümüze önemli renkler katt›¤›n› yads›yamay›z.. Bu anlamda sanc›l› bir uzun periyot sonras› altm›fl y›ld›r, örgütsüz yaflayan
mesle¤imiz 1989’da 3568 ile yasallaflarak, 1990 bafl›nda örgütlendi. Pek çok eksiklik tafl›mas›na, hatta antidemokratik bulmam›za karfl›n, art›k yasal kimli¤e sahibiz..
Yasal kimli¤e sahibiz ama tan›nm›yoruz.. Meslek uygulay›c›lar› olarak yapt›klar›m›zdan sorumluyuz ama, yetki sahibi de¤iliz.. K›saca, size özellikle bugünlerde
can›m›z› burnumuza getiren beter bir giriflimden söz etmek istiyoruz..
Maliye Bakan› Say›n Sümer Oral’›n 6 fiubat günü sabah› Ankara’da aç›klad›¤›
>>> 1990-2008 KAMUOYUNA DÖNÜK ÇALIfiMALAR
43
1990-1998_1-238
10/3/08
9:05 PM
YAHYA ARIKAN
Page 44
Türkiye’nin K›s›lmayan Sesiyiz
Vergi Reformu Tasar›s› içinde yer alan “‹flletme Yönetim Merkezleri” adl› örgütlenme modelinin, mesle¤imizin ilgili yasas›na karfl›n elimizden al›narak devletlefltirilmesi çabalar›na karfl›y›z.. Gerçi Say›n Bakan'›n 6 fiubat sabah› düzenledi¤i bas›n toplant›s›n›n hemen dört saat sonras›, bu kez ‹stanbul’da odam›zca düzenlenen panelde yapt›klar› konuflmada; modelin bünyeye uymas› gerekti¤ini, meslekten geldiklerini ve mesle¤in geliflimini durdurmak yerine, geliflmesine katk› sa¤lamay› düflündüklerini belirterek, haz›rlanan yasa tasla¤›n›n “elden geçirilece¤i” yolunda bir hissiyata kap›ld›k..
Say›n Tanyolaç,
Bizleri; serbest muhasebeci, serbest muhasebeci mali müflavirler olarak, “‹flletme Yönetim Merkezleri”ni hiç istemiyoruz. Ülkemizde tasarruflar; ne yaz›k, “Acaba havadan nem kapan var m›?” ilkesiyle yap›lmaktad›r.. Uygulama vergi vermeme
bilincini pekifltirecektir.. ‹nsaf›n, götürü vergiden gerçek vergiye yumuflak geçiflini
sa¤lamas› düflünülen “‹flletme Yönetim Merkezleri” yerine, sorumluluklar› kadar
yetki isteyen muhasebeciye kulak verilmeli..
Bir ayd›r patinaj yap›yoruz.. Onlarca toplant› ‹stanbul’da ve Ankara’da say›n
bakan›m›z ve bakanl›¤›n üst düzey sorumlular› ile düzenledi¤imiz paneller, yetkililerle
özel görüflmeler, otobüslerle kentler aras› yo¤un iliflkiler, raporlar, fakslar.. Bu arada, binlerce oda mensubu, Bakanlar Kurulu ile Plan ve Bütçe Komisyonu üyelerine
telgraflar çektik.. Bir örne¤ini de bilginize, sa¤duyunuza, sütununuza, duyarl› kamuoyuna yolluyoruz.. Ulaflmas› dile¤iyle, baflar›lar ve esenlikler…
******
44
1990-2008 KAMUOYUNA DÖNÜK ÇALIfiMALAR <<<
1990-1998_1-238
10/3/08
9:05 PM
Page 45
YAHYA ARIKAN
Türkiye’nin K›s›lmayan Sesiyiz
6 fiubat 1993
>>> “Götürü vergi kalk›yor gibi..”
Maliye ve Gümrük Bakanl›¤›'n›n götürülük müessesi ile ilgili olarak 213 say›l›
VUK ile 193 say›l› Gelir Vergisi Kanunu'nda yap›lmas› düflünülen de¤iflikliklerle ilgili
olarak ‹stanbul Serbest Muhasebeci Mali Müflavirler Odas› Baflkan› Yahya Arkan,
“Çeflitli meslek kurulufllar›n›n bünyelerinde oluflturulmak istenen yönetim merkezlerine teorik anlamda evet dememize karfl›n, özünde götürülük olay›n› kald›rmaya yönelik 2.s›n›f esnaf› koruma amaçl› bir tasarruf olarak gördü¤ümüz, 'defterlerin tek
elden tutulmas›' olay›n›, muhasebecilik kurumuna indirilmifl haks›z bir tutum olarak
de¤erlendirmekteyiz” dedi.
‹SMMMO Baflkan› Ar›kan, önerilen örgütlenme modelinin Fransa’n›n götürülük
olay›ndan gerçek usule geçiflinin yönlendirilmesine iliflkin bir çal›flma modelinden seçildi¤ine dikkati çekerek, “Yönetim merkezlerinin etkinlikleri aras›nda üyelerini muhasebelerini tutma yetkisine sahip olabilece¤inden söz edilmesi, flu an mesle¤i belirleyen 3568 say›l› yasam›z›n 45. maddesine ayk›r›d›r. Ba¤›ml› bir muhasebecinin
birden fazla iflletmeye bakamayaca¤› gerçe¤inden hareketle, olay tamam›yla esnaf
birliklerinin bask›lar› sonucu kullan›lan politik bir tasarruf olarak vergi kaça¤›n›n büyümesi sonucu getirecektir.” dedi.
“Özünde karfl› olmad›klar› yönetim merkezleri örgütlenme modelinin asl›nda
üyelerinin, yönetim biliminin her alan› ile ilgili sorunlar›na çözüm bulmada yard›mc›
olmas›n›n yan› s›ra, üyelerine ait bilanço ve gelir tablolar›n› flekil ve içeri¤indeki
>>> 1990-2008 KAMUOYUNA DÖNÜK ÇALIfiMALAR
45
1990-1998_1-238
10/3/08
9:05 PM
YAHYA ARIKAN
Page 46
Türkiye’nin K›s›lmayan Sesiyiz
uyumsuzluklar› bulmak ve düzeltilmesi yönünde perspektif verilmesi gibi ifllevsel yararlar› olabilecek do¤ru bir çal›flma program›d›r” diyen ‹SMMMO Baflkan› Ar›kan,
program›n baflar› ile uyguland›¤› Fransa’da defter tutma olay›n›n hiçbir biçimde
söz konusu olmad›¤›n›, oysa yönetim merkez lerinde muhasebe kay›tlar›n›n tutulmas› olay›n›n muhasebecilik mesle¤ine büyük sekte vuraca¤› gerçe¤inin yan› s›ra,
2.s›n›f esnaf›n “kendi vergini kendin tespit et” ilkesiyle hareket ederek, vergi kayb›n›n artan boyutlarda dürece¤ini belirtti.
Götürülük olay›n›n kalkmas›n›n kanayan bir yaran›n sar›lmas› anlam›nda
önem tafl›d›¤›n› ve götürülükten gerçek usule geçiflte muhase besini tutma konusunda ekonomik güçlük çekebilecek esnaf›n defterini kay›tl› ruhsatl› muhasebecilerce gerekirse ücretsiz tutabileceklerini belirten Ar›kan, “Pratikte yaflayaca¤›m›z sorunlara ve çözüm yollar›na iliflkin önerilerimiz dikkate al›nmal›. Mesle¤in uygulay› c›lar› olarak hem kendimizi hem de mesle¤in kurumlaflmas› çabalar›n› koruyaca¤›m›z
gerçe¤inin alt›n› çizmek istiyorum” dedi.
******
46
1990-2008 KAMUOYUNA DÖNÜK ÇALIfiMALAR <<<
1990-1998_1-238
10/3/08
9:05 PM
Page 47
YAHYA ARIKAN
Türkiye’nin K›s›lmayan Sesiyiz
11 fiubat 1993
>>> “Kaçak iflçi artacak”
‹stanbul Serbest Muhasebeci Mali Müflavirler Odas› Baflkan› Yahya Arkan,
“Sigorta primlerindeki 34 puanl›k art›fl kaçak iflçi çal›flt›rmay› özendirecektir” dedi.
‹SMMMO Baflkan› Ar›kan; SSK primlerini ödememeyi, bir anlamda “ucuz kredi” olarak de¤erlendiren kimi ifl çevrelerinin ekme¤ine ya¤ sürüldü¤ünü belirterek,
“Zaten ucuz ifl gücü cenneti olan ülkemizde, bir de sigorta primleri artt›r›l›nca, do¤acak vergi kay›plar›na ek olarak iflletmelerde kaçak iflçi istihdam› artacakt›r. Haklar›n geri götürülmesi sonucunu getirecek bu uygulamadan vazgeçilmelidir” dedi.
******
>>> 1990-2008 KAMUOYUNA DÖNÜK ÇALIfiMALAR
47
1990-1998_1-238
10/3/08
9:05 PM
YAHYA ARIKAN
Page 48
Türkiye’nin K›s›lmayan Sesiyiz
21 fiubat 1993
>>> Defterdarl›k hizmetlerinde iyilefltirme
‹stanbul Defterdarl›¤› ve ‹stanbul Serbest Muhasebeci Mali Müflavirler Odas›,
ortaklafla düzenledikleri, “Yeni Beyanname Uygulamalar› ve ‹darenin ‹yilefltirilmesi”
konulu toplant›da, vergi dairesi – mükellef muhasebeci üçgeninde yaflanan sorunlar› tart›flt›.
‹stanbul’da bütün vergi dairesi müdürleri ile ‹SMMMO Dan›flma Meclisi üyelerinin kat›ld›¤› toplant›da, ortak ilke kararlar› al›nd›. Toplant›da konuflan ‹stanbul
Defterdar› Sezai Onaral, her y›l mart ay› sonlar›nda vergi dairelerinde, gelir vergisi
beyannamelerinin vergi dairesine süresinde verilmesi ve vergilerin ödenmesi aflamalar›nda gerçekleflen s›k›nt›lar›n, vergi mükelleflerinin ve muhasebecilerin en büyük
sorunu oldu¤unu belirterek, bu flikayetleri ortadan kald›rmak amac› ile seçilen befl
vergi dairesinde yeni bir pilot uygulama bafllatt›klar›n› söyledi. Onaral, bu yeni uygulamayla befl vergi dairesine kay›tl› gelir vergisi mükelleflerinin sorunlar›n› gidermek için “h›zl› ifllem” servislerinin hizmete konuldu¤unu söyledi.
‹SMMMO Baflkan› Yahya Ar›kan da yapt›¤› konuflmada, “Vergi dairelerinde
arfliv ve bilgi bankalar› kurulmas›n›, bilgisayar›n konuyla ilgili di¤er kamu kurulufllar›yla yurt çap›nda entegre olmas›n›, çal›flanlar›n e¤itimine önem verilmesi ve vergi
dairelerinde muhasebeci odalar›n›n kurulmas›n›” istedi.
******
48
1990-2008 KAMUOYUNA DÖNÜK ÇALIfiMALAR <<<
1990-1998_1-238
10/3/08
9:05 PM
Türkiye’nin K›s›lmayan Sesiyiz
Page 49
YAHYA ARIKAN
26 Haziran 1993
>>> Muhasebeciler fatura kabul etmeyecek
‹stanbul Serbest Muhasebeci Mali Müflavirler Odas› Baflkan› Yahya Ar›kan,
“Önerilerimizin dikkate al›nmamas› gelene¤i, e¤er Çiller hükümetince de uygulanacaksa, adil olmayan vergi düzeninin getirece¤i olumsuzluklar›n faturas›n› kabul etmiyoruz” dedi.
‹SMMMO Baflkan› Yahya Ar›kan, vergi sisteminin enflasyonun da etkisiyle bozuldu¤unu ve say›sal de¤erler ile normlar›n afl›nmaya u¤rad›¤›n› belirterek bozulmaya neden olan etmenleri flöyle s›ralad›:
• ‹stisna ve muafiyetlerin neden oldu¤u vergi kayb›,
• Zirai kazançlar›n vergilendirilmesindeki götürü gider usulü,
• Gelir vergisinin üniter yap›s›n›n bozulmas›,
• Hayat standard› uygulanmas›,
• Sermaye piyasas›ndan sa¤lanan kazançlar›n vergi d›fl› b›ra k›lmas›,
• Bankalar›n gerçek vergi yüklerinin neden oldu¤u vergi kay›plar›,
• Götürü usulde vergilendirmenin neden oldu¤u kay›plar,
• Vak›flar›n kurdu¤u ticari iflletmelerin vergi d›fl› kalmas›...
Reflit olan herkesin vergi mükellefi olmas› gerekti¤ini öneren ‹SMMMO Baflkan› Ar›kan; herkesin bir de muhasebeci mali müflavirinin olmas›n›n önemini vurgulayarak, “Hükümet vergi taban›n› yaymak ve vergide adalet sa¤lamak istiyorsa; öncelikle belge düzenini oturtmal›d›r. Bu noktada, meslek odalar›m›zla iflbirli¤inin önemine dikkati çekiyoruz. Vergi dairelerine verilecek her belgede, yetkili meslek mensuplar›m›z›n onay›n›n olmas› sonucu, en az›ndan uygulama alan›nda bir vergi kaça¤›ndan söz edilemeyecektir.” dedi.
******
>>> 1990-2008 KAMUOYUNA DÖNÜK ÇALIfiMALAR
49
1990-1998_1-238
10/3/08
9:05 PM
YAHYA ARIKAN
Page 50
Türkiye’nin K›s›lmayan Sesiyiz
10 Temmuz 1993
>>> Yeni Baflbakan'dan beklentilerimiz
‹stanbul Serbest Muhasebeci Mali Müflavirler Odas› (‹SMMMO) olarak, yeni
Baflbakandan isteklerimiz, meslek baz›nda sorunlar›m›z ve çözüm önerilerimizi afla¤›da sunuyoruz:
Belge düzenine bir an önce geçilmeli... Vergi Dairelerine verilen her belgede,
ruhsat sahibi bir meslek mensubumuzun imzas›, onay› mutlaka olmal›d›r…
Hayat standard› uygulamas›ndan vazgeçilmelidir...
Götürü vergiden gerçek usulde vergiye geçifl en k›sa zamanda hayata geçirilmelidir.
‹nsanlar› gelecek kayg›s›ndan kurtaracak bir “topluluk sigortas›” sistemi uygulamaya konulmal›d›r… SSK, Emekli Sand›¤› ve Ba¤-Kur bir an önce tek bir çat›
alt›nda toplanmal›d›r…
Denetim olay›n›n ülke genelinde %2’lerde kald›¤› gerçe¤inden hareketle, odam›z
mensuplar›ndan yararlanma yonula gidilmelidir… Bu konuda, duyarl› meslektafl›m›z yetkin kapasitesi ve yurtsever kimli¤iyle haz›r… Görev bekliyoruz…
Dünyan›n en sayg›n mesleklerinden biri olan muhasebe mesle¤i ülkemizde hakk› olan yerini hala alamam›flt›r... Yasa ç›kt›¤›ndan beri meslek mensuplar›m›za hiçbir yetki verilmemifltir.
Yapt›¤›m›z iflle ilgili sorumlulu¤a sahibiz… Sorumlulu¤umuz kadar yetki de istiyoruz… ‹lgili yasada bir an önce düzenleme yap›larak, denetçilik ve bilirkiflilik
meslek mensuplar›m›za yapt›r›lmal›d›r… Bankalara verilen bilançolarda meslek
mensuplar›m›z›n imzas› aranmal›d›r…
Plan ve Bütçe Komisyonu'nda kalan, mali uygulamalara iliflkin reform tasar›s›nda söz edilen, yo¤un bask›lar›m›z sonucu, flimdilik bekletilen ‹flletme Yönetim
Merkezleri ile ilgili tasarruftan kesinlikle vazgeçilmelidir.
Do¤ru politikalar uyguland›¤›nda, muhasebecinin verginin güvencesi olaca¤›
unutulmamal›d›r.
******
50
1990-2008 KAMUOYUNA DÖNÜK ÇALIfiMALAR <<<
1990-1998_1-238
10/3/08
9:05 PM
Page 51
YAHYA ARIKAN
Türkiye’nin K›s›lmayan Sesiyiz
17 Temmuz 1993
>>> “Çiller’in yanl›fl hesab›”
‹stanbul Serbest Muhasebeci Mali Müflavirler Odas› Baflkan› Yahya Ar›kan;
Baflbakan Tansu Çiller’in, memur maafllar›na zam oran›n›n düflük tutulmas›na bir
gerekçe olarak gösterdi¤i, “1.6 milyon esnafa 1 trilyon vermekte zorlan›yoruz” yorumunun yanl›fl oldu¤unu söyledi.
Daha önce yapt›klar› bir araflt›rmay› baz ald›klar›n› belirten ‹SMMMO Baflkan›
Ar›kan, “Sadece ‹stanbul’daki 150 bin seyyar sat›c› pazar esnaf›, taksici ve minibüsçülerin götürü vergiye tabi olmalar›ndan dolay›, saptayabildi¤imiz vergi kaça¤›
6 trilyon lira civar›ndad›r. Buna vergi muafiyetleri ve istisnalar› eklemiyoruz. Say›n
Çiller’in belirtti¤i rakamla 3.5 milyon esnaf›n, ortalama vergi kaça¤› ise; bütçenin
aç›klar›n› fazlas›yla kapayabilecek düzeydedir. Örne¤in; 6 trilyonluk vergi kaça¤› ile
d›fl borç faizinin tamam›n› karfl›lanabilirdi” dedi.
‹SMMMO Baflkan› Yahya Ar›kan, vergisi son kurufluna kadar ödettirilen çal›flanlara yüklenmek yerine, hem oluflmam›fl vergi bilinçlerinin gere¤i, hem de bireysel
güvence yaratma güdüleri ile vergi vermeyen kesimlere yüklenmek daha do¤rudur
diyerek, “Oy kayg›s›yla önce tar›m, sonra da esnaf kesimine flirin gözükmeyi, ‘kararl›’ davran›fl örne¤i olarak de¤erlendiriyoruz. Çal›flanlara, dolay›s›yla insanlara hak
ettikleri sayg›y› göstermeyen hükümetin bu tutumunu, eme¤e sayg›s›zl›k olarak yorumluyoruz” dedi.
******
>>> 1990-2008 KAMUOYUNA DÖNÜK ÇALIfiMALAR
51
1990-1998_1-238
10/3/08
9:05 PM
YAHYA ARIKAN
Page 52
Türkiye’nin K›s›lmayan Sesiyiz
19 Temmuz 1993
>>> ‹SMMMO'dan e¤itim semineri
‹stanbul Serbest Muhasebeci Mali Müflavirler Odas›, y›lda iki kez yap›lan,
“Mali Müflavirlik S›nav›” için e¤itim semineri düzenledi. 150 serbest muhasebecinin
kat›ld›¤› kurslar, Marmara Üniversitesi ve ‹stanbul Üniversitesi ‹ktisat Fakültesi
dersliklerinde, iki hafta süreli ve seksen ders saatini kapsayacak biçimde verilecek.
Seminerleri, akademisyenlerin yan› s›ra mesleki uzmanlar verecek.
******
52
1990-2008 KAMUOYUNA DÖNÜK ÇALIfiMALAR <<<
1990-1998_1-238
10/3/08
9:05 PM
Page 53
YAHYA ARIKAN
Türkiye’nin K›s›lmayan Sesiyiz
6 A¤ustos 1993
>>> “Biz vergi müflaviriyiz”
‹stanbul Serbest Muhasebeci Mali Müflavirler Odas› Baflkan› Yahya Ar›kan, “Çiller hükümetinin, yeni vergi reformu yasa tasar›s› haz›rlan›ncaya de¤in, KHK’lerle düzenledi¤i, 'Vergi ‹craat Plan›' içinde yer alan, 'Vergi Müflavirli¤i' kurumu, belge düzeninin
oluflumuna ve oturmas›na büyük katk› sa¤layacakt›r” dedi.
Bas›nda yer ald›¤› biçimiyle, “vergi polisi M‹T’i” tan›mlar›na karfl› olduklar›n› da
aç›klayan ‹SMMMO Baflkan› Ar›kan, “Hem haz›rlanan KHK’lerde, hem de önümüzdeki
hafta Bakanlar Kurulu’nda imzaya aç›lacak olan, Vergi Reformu Yasa Tasar›s›’nda,
muhasebecimali müflavirlere önemli görev ve yetkiler getirilmektedir” dedi. Y›llard›r
yetki mücadelesi verdiklerini belirten Ar›kan, stopajlar›n vergi oranlar›nda; az kazanandan az, çok kazanandan çok vergi al›nmas› ilkesinin düzenlenmesinin de sevindirici oldu¤unu söyleyerek, “Elbette reflit herkes vergi mükellefi olmal›d›r ve elbette her mükellefin
bir vergi müflaviri olmal›d›r. Yasada yap›lacak de¤iflikliklerle yetki sahibi olacak meslek
mensuplar›m›z, toplanabilen verginin boyutunu aflan vergi kaça¤›n›n önlenebilmesinde en
önemli etmen olacakt›r.” dedi. ‹SMMMO Baflkan› Ar›kan flöyle devam etti:
“Haz›rlanan yasa tasar›s›nda, muhasebeci – mali müflavirlere önemli görev ve
yetkiler getirilmektedir. Art›k her vergi mükellefinin bir de vergi dan›flman› olacak. Vergi
müflavirlerinin tuttuklar› defterlerle ilgili belgelerin do¤ruluklar›n› inceleme yetkilerinin
de olmas›, bugüne kadar verdi¤imiz yetki mücadelesi konusunda önemli bir aflama... Yeni
bir düzenleme ile, stopajlar›n vergi oranlar›nda yap›lacak de¤ifliklikle “az kazanandan az,
çok kazanandan çok vergi al›nmas›” ilkesinin benimsenmesini olumlu buluyoruz.
Bütün bunlar›n pratikte olumlu sonuç getirmesi, hem vergi idaresinde yap›lacak
altyap› de¤ifliklikleri ile hem de ruhsatl› muhasebecilerin donat›ld›klar› yetkilerle görev
yapmalar› ile mümkün olacakt›r.
Bu anlamda bir iki önerimiz var:
Götürü vergi hemen ve kesinlikle kald›r›lmal›...
Hayat standard› uygulamas›ndan hemen vazgeçilmeli
Yasa de¤erlendirilip tamam› yeniden yaz›lmal›..
Belge düzenine geçifl bir an önce gerçeklefltirilmeli vergi dairelerine verilecek her
belgede imzam›z olmal›...”
>>> 1990-2008 KAMUOYUNA DÖNÜK ÇALIfiMALAR
53
1990-1998_1-238
10/3/08
9:05 PM
YAHYA ARIKAN
Page 54
Türkiye’nin K›s›lmayan Sesiyiz
******
Eylül 1993
>>> Vergi reformuna koflullu destek
‹stanbul Serbest Muhasebeci Mali Müflavirler Odas› Baflkan› Yahya Arkan,
“Maliye Bakan› ‹smet Attila taraf›ndan aç›klanan vergi reformuna iliflkin yap›lacak
düzenlemeleri destekliyoruz” dedi.
Serbest muhasebeci ve mali müflavirlerin imza yetkilerinin onanmas› halinde,
vergi reformu yasa tasar›s›nda sözü edilen düzenlemelerin uygulama flans› olabilece¤ini belirten ‹SMMMO Baflkan› Yahya Ar›kan, “Bugüne de¤in mücadelesini verdi¤imiz yetkisiz muhasebecilik olgusunun kalkmas›nda yasal düzenlemeler yap›labilecekse, hem vergi kaçaklar›n›n saptanmas› hem de önlenebilmesi gerçekleflebilir” dedi.
‹SMMMO Baflkan› Ar›kan, “Emekliler d›fl›ndaki gelir gruplar›ndan vergi iadesi
uygulamas›n›n kald›r›lmas›, e¤er üniter sisteme geçifl konusunda radikal önlemler
al›nabilecekse uygundur. Yani reflit her kesin vergi mükellefi olmas› halinde, y›lda bir
kez verilecek beyan name ile harcamalar›n›n tamam›n› gösteren mükellefin de yarar›na bir uygulamad›r. Hem vergi daireleri hem de muhasebeci aç›s›ndan ifl yükünü
azaltacak bir düzenleme, as›l olarak belge düzeninin oturmas›yla pekiflecektir. Ücretlilerin gelir kay›plar›n› önleme anlam›nda 'ay›rma kuram›' çerçevesinde gelifltirilecek özel indirim uygulamal› mükellefleri rahatlatacakt›r. Bir zamanlar›n OYAK, MEYAK kesintileri gibi ne oldu¤u belli olmayan tasarrufu teflvik ve konut fonu kesintilerini devlet üstlenir ve ücretli ziyana u¤ramazsa, belge düzeni çok daha kolay uygulama flans› bulur” dedi.
******
54
1990-2008 KAMUOYUNA DÖNÜK ÇALIfiMALAR <<<
1990-1998_1-238
10/3/08
9:05 PM
Page 55
YAHYA ARIKAN
Türkiye’nin K›s›lmayan Sesiyiz
17 Eylül 1993
>>> ‹SMMMO: Vergide reform gerekli
‹stanbul Serbest Muhasebeci Mali Müflavirler Odas› Baflkan› Yahya Ar›kan, s›k
s›k yasa de¤iflikli¤i yaparak vergi toplanamayaca¤›n› söyledi.
‹SMMMO Baflkan› Ar›kan, yasalar›n uygulanabilmesinde as›l kriterlerin yetiflmifl
elemanlar oldu¤unu bildirerek, “Herkesin bildi¤i, bilmesi gereken bir gerçe¤i bir kez daha
söylemekte yarar görüyoruz. Sadece vergi yasalar› ç›karmakla vergi toplanmaz. Vergi
toplama ola y›n›n özünde önce sa¤l›kl› örgütlenme sonra da insan unsuru vard›r” dedi.
Son on y›lda vergi yasalar›nda yap›lan vergi de¤ifliklikleri say›s›n›n, tüm Cumhuriyet döneminde yap›lan vergi de¤iflikliklerinden fazla oldu¤unu belirten Ar›kan, “Gelir
idaresinin yeniden yap›lanmas› ile ilgili bugüne kadar haz›rlanan kanun tasar›lar› say›s› 20’yi aflm›fl, bütün befl y›ll›k planlarda yer alm›fl, ancak bir türlü gerçeklefltirilememifltir. Bugün gelir idaresi, mükelleflerin sorunlar›n› çözecek, vergi toplanmas› gereken
kesimlerden vergi toplayacak ve sa¤l›kl› bir denetim yapacak idari yap›lanma içerisinde de¤ildir. Özellikle ‹stanbul’da vergi daireleri mevcut yap›lar›yla kilitlenme noktas›na
gelmifltir. Mevcut personel say›s› ve donan›m›yla 7000 mükellefe hizmet verebilecek
yap›da olan bir vergi dairesi 4550 bin mükellefe hizmet verme (daha do¤rusu verememe) durumundad›r.
Mevcut vergi mevzuat›nda mutlaka yap›lmas› gereken düzenlemelerin yan› s›ra
sa¤l›kl› bir gelirler yönetiminin örgütlenmesi gerekir. Vergi, “vergi istihbarat uzmanl›¤›”
ad› alt›nda düzenlenmeye çal›fl›lan polisiye önlemlerle de¤il, uzun y›llar içerisinde yetifltirilen d›fl etkilerden olabildi¤ince ba¤›ms›z, çal›flma istek ve flevki içerisinde etkili
bir flekilde çal›flacak denetim elemanlar›n›n da katk›s›yla toplanabilir” dedi.
‹SMMMO Baflkan› Yahya Ar›kan, vergi reformu çal›flmalar›n›n bir baflka bahara
kalmas›na karfl›n, gelir idaresinin yeniden yap›lanmas› ile ilgili kanun hükmünde kararnamenin ç›kar›lmas› çal›flmalar›n›n son aflamaya gelmifl olmas›n›n sorununun çözümü
aç›s›ndan umut verici bir geliflme oldu¤unu belirterek “Ancak, vergi alan›nda tüm ilgili
örgüt ve meslek mensuplar›n›n düflüncelerini dikkate alan bir vergi reformu ve sa¤l›kl›
bir yeniden yap›lanma gerçekleflmeden ülkemizde vergi toplanamayacakt›r” dedi.
******
>>> 1990-2008 KAMUOYUNA DÖNÜK ÇALIfiMALAR
55
1990-1998_1-238
10/3/08
9:05 PM
YAHYA ARIKAN
Page 56
Türkiye’nin K›s›lmayan Sesiyiz
5 Eylül 1993
>>> Muhasebeciler bayram arefesinde
Maliye Bakanl›¤›’n›n haz›rlad›¤› ve 3568 say›l› “Serbest Muhasebecilik, Serbest Muhasebeci Mali Müflavirlik ve Yeminli Mali Müflavirlik Kanunu”ndaki bir k›s›m
aksakl›klar› gidermeye yönelik önlemler içeren tebli¤ henüz yay›mlanmam›fl olmas›na karfl›n olumlu tepkiler ald›.
‹stanbul Serbest Muhasebeci Mali Müflavirler Odas› Baflkan› Yahya Ar›kan,
“Meslek yasam›z›n ç›kt›¤›ndan bu yana bir çok kez belirtti¤imiz yetki olay›n›n çözüm
bulmas› camiam›zda bayram havas› estirdi. Bundan böyle vergi dairelerine verilecek
her beyannamede odalar›m›za kay›tl› meslek mensuplar›n›n kaflesi aranaca¤› gibi,
mükellefle meslek mensuplar›m›z aras›nda yap›lacak sözleflme örne¤i de vergi dairelerine verilmek zorunda olacak. Bu da, bundan sonra say›lar› Türkiye çap›nda on
bin dolay›nda olan yetkisiz muhasebeci olay›n› ortadan kald›racakt›r. Art›k her mükellefin yasal bir muhasebecisi olacak ve belge düzenine geçifl konusunda radikal
ad›mlar at›lacak” dedi.
‹SMMMO Baflkan› Yahya Ar›kan, kay›t d›fl› ekonominin de belge düzenine geçifl ile ortadan kalkaca¤›n› ve trilyonlarca liral›k vergi kaça¤›n›n önlenece¤ini belirterek, “Vergi dairesi, mükellef ve meslek mensuplar› üçgeninin; vergi sac aya¤›n›n
önemli etmenleri oldu¤unun bilincine varan Maliye Bakanl›¤›’n› kutluyoruz. Cesur ve
radikal kararlara ihtiyac› olan icran›n zaten geliflmelerin önünde olmas› gerekirdi.
Bu noktada muhasebeciler duyulan güvene lay›k olacaklard›r” dedi.
******
56
1990-2008 KAMUOYUNA DÖNÜK ÇALIfiMALAR <<<
1990-1998_1-238
10/3/08
9:05 PM
Page 57
YAHYA ARIKAN
Türkiye’nin K›s›lmayan Sesiyiz
07 Ekim 1993
>>> Gazeteci Melih Afl›k'a mektup
Say›n Melih Afl›k,
Serbest muhasebeci mali müflavirler olarak, yaflam›n›zdan bir kez daha iki
dakikay› bize ay›rman›z› istiyoruz. Geçti¤imiz flubat ay›nda size yazm›fl oldu¤umuz
bir baflka mektupta; hem bu iki dakikay›, ülke ekonomisine yarar getirece¤ine inand›¤›m›z kimi önerilerimizle geri ödeyece¤imizi belirtmifltik, hem de “‹flletme Yönetim
Merkezleri” ad›nda bir ucubeye karfl› düflüncelerimizi anlatm›flt›k..
Osmanl›’dan kötü miras olarak kalm›fl “komprador sistemin iyi huylu bekçisi”
imaj›n›n çoktan silindi¤i bir süreç yafl›yoruz.. Art›k muhasebeci mali müflavirler
özellikle ekonominin vazgeçilmez unsurlar›ndan say›l›yor.. Altm›fl y›ld›r örgütsüz yaflayan mesle¤imiz 1989’da 3568 ile yasallaflarak, 1990 bafl›nda örgütlendi. Pek
çok eksiklik tafl›nmas›na, hatta antidemokratik bulmam›za karfl›n, art›k yasal kimli¤e sahiptik..
Say›n Afl›k,
Yasal kimli¤e sahibiz ama, tan›nm›yoruz.. Meslek uygulay›c›lar› olarak yapt›klar›m›zdan sorumluyuz ama, yetki sahibi de¤iliz.. K›saca, en az›ndan flu geçti¤imiz
bir y›l boyunca, can›m›z› burnumuzdan getiren beter bir çal›flma ortam› içinde muhalefet yapt›k, kamuoyu oluflturmaya çal›flt›k.. San›yoruz ve kuvvetle umuyoruz;
ekim ay› içinde Meclis’ten geçecek olan yeni Vergi Paketi, flimdiye de¤in onlarcayüzlerce kez ifade etti¤imiz pek çok gerçe¤i yasallaflt›racak..
Özellikle mali konularda dürüstlü¤üne ve bilgisine güvendi¤imiz Baflbakanl›k
Bafldan›flmanlar›ndan Say›n Veysi Sevi¤ ve ekibindeki di¤er akademisyenler; uygulanma flans› bulabilmesi için devletin denetçilik görevini gerçek anlam›yla yerine getirmesi söz konusu olabilirse, çok önemli yenilikler ve yapt›r›mlar içeren bir vergi paketi haz›rl›yorlar..
Vergi paketinin pefli s›ra haz›rlanan bir genel tebli¤le de, muhasebecilerin imza
ve onaylar›n›n olmad›¤› beyannameler, vergi dairelerince kabul edilmeyecek. Her mükellef, odalar›m›za kay›tl› ruhsat sahibi meslek mensubuyla bir sözleflme imzalamak
zorunda kalacak. Bu da özellikle ikinci ifl olarak muhasebecili¤i yapanlar›n önünü ke-
>>> 1990-2008 KAMUOYUNA DÖNÜK ÇALIfiMALAR
57
1990-1998_1-238
10/3/08
9:05 PM
YAHYA ARIKAN
Page 58
Türkiye’nin K›s›lmayan Sesiyiz
secek. Yetkisiz ve bilgisizlikle bu ifli yapanlar›n ekonomiye getirdikleri zarar ortadan
kakacak..
Say›n Afl›k,
Bir yandan “temiz toplum” ça¤r›lar›, di¤er yandan kepazeliklerin boyun boyuna
geçti¤i ç›f›t bir ortam.. Gerçekten umutlar›n ezildi¤i, hayallerin düfl k›r›kl›¤›na dönüfltü¤ü bu kat› atmosferde; inan›n, erdemi ve onuru fliar edinmifl insan›m›z soluk
almaya çal›fl›yor.. Edepli bir hayat için s›k› bir iflbirli¤ine ve dayan›flmaya gereksinim
duyuyoruz.. Lütfen, söylediklerimiz ve yapt›klar›m›z›n anlat›lmas› ve aktar›lmas›na
katk› sa¤lay›n.. ‹nsanlar, iyi fleylere lay›klar.. Bunu bekliyoruz. Yaz›m›z› sa¤duyunuza, duyarl› kamuoyuna yolluyoruz..
Ulaflmas› dile¤iyle, baflar›lar ve esenlikler…
******
58
1990-2008 KAMUOYUNA DÖNÜK ÇALIfiMALAR <<<
1990-1998_1-238
10/3/08
9:05 PM
Page 59
YAHYA ARIKAN
Türkiye’nin K›s›lmayan Sesiyiz
15 Ekim 1993
>>> ‹SMMO: Bütçe a盤›n› kapar›z
‹stanbul Serbest Muhasebeci Mali Müflavirler Odas› Baflkan› Yahya Ar›kan,
“189 trilyon lira olarak hedeflenen bütçe a盤›n› kapatmaya aday›z” dedi.
‹SMMMO Baflkan› Ar›kan, bas›na yans›yan genel tebli¤den epeydir haberli olduklar›n› ve iptal edilen KHK’lerden birinin bütünüyle taleplerini içerdi¤ini ve beyannamelere imza olay›n› da getirdi¤ini belirterek, “Yeni tebli¤de söz konusu edilen kaçak muhasebecilere karfl› mücadele edilmesi ve di¤er tasarruflar› önemsiyor ve
destekliyoruz” dedi.
Ar›kan, “Ülkemizde iflletmelerin %90’› iflletme esas› ile kay›tlar›n› tutmakta,
yaklafl›k bir milyon kifli de götürü esasa tabi olduklar›ndan defter tutmamaktad›r.
Bugün öyle bir noktaya gelinmifltir ki, belge düzeni yok denecek bir seviyede olup,
naylon fatura 盤 gibi büyü mektedir. Bir yandan götürülük, di¤er yandan kay›t d›fl›
ekonomi, gene bir yandan iflletme esas› ile tutulan muhasebenin çoklu¤u ve öte
yandan da hayat standard› esas›na göre beyan edenlerin %98’i hayat standard›
matrah›n›n alt›ndan beyan edilmektedir. Di¤er yandan ise toplanan vergilerin büyük
bir bölümü kesinti yoluyla toplanmak tad›r. Maliye Bakanl›¤›'n›n yay›nlad›¤› istatistik tablolar›n› inceledi ¤imizde gelinen seviye ürkütücü düzeydedir.
Gelir vergimizin vergi gelirleri içindeki pay› 1991 y›l›nda %42.4 dür. Toplanan
gelir vergisinin ise %82,6’s› kesinti yoluyla toplanmaktad›r. K›saca toplanabilen
vergi kadar da vergi kaça¤› söz konusu... Toplanan vergi gelirlerini GSMH içindeki
pay› ise 1989 y›l›nda %29 olup, OECD ülkeleri aras›nda ise sonuncu s›radad›r. Vergi
cenneti olarak görülen ülkemizde art›k tüm kesimler bu tan›mlamadan rahats›zl›k
duymaktad›r” dedi.
‹SMMMO Baflkan› Yahya Ar›kan, çizilen tablonun karanl›k olmas›na karfl›n,
özellikle vergi dairelerine verilecek her beyannamede yetki ve ruhsat sahibi muhasebecinin imzas›n›n olmas›yla sözü edilen bütçe a盤›n›n kapat›lmas›n›n mümkün olaca¤›n› ve belge düzeninin otur mas›yla yayg›n ve adil bir vergicili¤in hayatiyet bulaca¤›n› söyledi.
******
>>> 1990-2008 KAMUOYUNA DÖNÜK ÇALIfiMALAR
59
1990-1998_1-238
10/3/08
9:05 PM
Page 60
YAHYA ARIKAN
Türkiye’nin K›s›lmayan Sesiyiz
23 Ekim 1993
>>> ‹SMMMO: Tekdüzen fleffafl›k getirecek
‹stanbul Serbest Muhasebeci Mali Müflavirler Odas› Baflkan› Yahya Ar›kan,
1994 bafl›nda zorunlu olarak bafllayacak olan, tekdüzen hesap plan› uygulamas›n›n
bilançolara fleffafl›k getirece¤ini söyleyerek, “Vergi sistemine ve ekonomimize zorunlu ve ça¤dafl bir yenlik olarak bafllat›lacak olan yeni sistemin uygulay›c›lar›na
(12 bin muhasebe ciye), odam›z bünyesinde h›zl› ve yayg›n bir e¤itim çal›flmalar›na
bafllad›k” dedi.
‹SMMMO Baflkan› Ar›kan, uygulamaya iliflkin bir de kitap haz›rlad›klar› belirterek, “Bilanço usulünde defter tutan kiflilerin, Muhasebe Sistemi Genel Tebli¤i’ne
uymak zorunda olduklar›n›” hat›rlatarak, oda bünyesinde Prof. Dr. Nalan Akdo¤an
ve Prof. Dr. Orhan Sevilengül taraf›ndan haz›rlanan 700 sayfal›k, “Tekdüzen Muhasebe Sistemi Uygulamas›” kitab›n›n mali müflavirlere ›fl›k tutacak bir kaynak oldu¤unu belirtti.
UYGULAMANIN KAPSADI⁄I ALANLAR:
Anonim fiirketler, limited flirketler ve kooperatifler:
• Tek Düzen Hesap Plan›
• Mali Tablolar›:
* Temel Mali Tablolar
* Bilanço
* Gelir tablosu
3. Ek Mali Tablolar:
* Sat›fllar›n maliyet tablosu
* Nakit ak›m tablosu
* Kar da¤›t›m tablosu
* Öz Kaynaklar de¤iflim tablosu,
düzenlemek zorundalar.
Ferdi iflletmeler, adi ortakl›klar, kolektif flirketler ve adi komandit flirketler ise;
Tekdüzen hesap plan› ile temel mali tablolar olan bilanço ve gelir tablosunu
düzenlemek zorundalar. Ancak bu iflletmelerin aktif toplam› 5 milyar ile ticari faali-
60
1990-2008 KAMUOYUNA DÖNÜK ÇALIfiMALAR <<<
1990-1998_1-238
10/3/08
9:05 PM
Türkiye’nin K›s›lmayan Sesiyiz
Page 61
YAHYA ARIKAN
yet ifllem hacmi 10 milyar liray› arka arkaya 2 y›l afl›yorsa ayr›ca yukar›daki ek mali
tablolar› düzenlemek zorundalar.
Yap›lan düzenlemenin amac›:
Muhasebe bilgilerinin ilgililere yeterli ve do¤ru olarak ulaflt›r›lmas›,
Mali tablolarda yer alan hesap adlar›na tüm kesimlerce ayn› anlam vermesi,
Muhasebe terim birli¤inin sa¤lanmas›,
‹flletmelerle ilgililer aras›nda güven unsuru oluflturulmas›na yöneliktir.
Mali tablolar›n amac›:
Yat›r›mc›lar, kredi verenler ve di¤er ilgililer için karar almada ve gelecekteki
nakit ak›mlar›n› de¤erlendirmede yararl› bilgileri sa¤lamak ile varl›klar, kaynaklar ve
bunlardaki de¤ifliklikler ile iflletme faaliyet sonuçlar› hakk›nda bilgi sa¤lamakt›r.
‹SMMMO, 33 ilçede 22 uzman ile 50 süreli e¤itim çal›flmas›na, üyesi bütün
muhasebecilerin kat›l›m›n› hedefliyor.
******
>>> 1990-2008 KAMUOYUNA DÖNÜK ÇALIfiMALAR
61
1990-1998_1-238
10/3/08
9:05 PM
YAHYA ARIKAN
Page 62
Türkiye’nin K›s›lmayan Sesiyiz
25 Ekim 1993
>>> ‹SMMMO: Reflit olan herkes vergi mükellefi
olmal›, mevcut vergi iadesi sistemi yerine y›ll›k
vergi iadesi sistemi getirilmeli
‹stanbul Serbest Muhasebeci Mali Müflavirler Odas› Baflkan› Yahya Ar›kan, “Uygulanmakta olan vergi iade sisteminin kalkmas›, vergi idaresi ve mükellef aç›s›ndan
yararl› olacakt›r” dedi.
‹ade oranlar›n›n düflük, harcamalar kapsam›n›n dar, KDV oranlar›n›n yüksek
olmas› nedeniyle vergi iadesinden yararlananlar›n ilgisini çekmedi¤ini belirten Ar›kan, “Ayr›ca fifl veya fatura kesenlerin denetimsizli¤i, ifllem çoklu¤u ve idarenin
kontrol yapamamas› ile harcama belgeleri baflkalar›nca da kullan›labilmektedir” ifadesini kulland›.
‹SMMMO Baflkan› Ar›kan, “Üniter sisteme geçiflte radikal tedbirler al›nmas›
zorunludur, yani reflit olan herkes vergi mükellefi olmal›d›r. Acilen götürü vergi esas› kald›r›larak, KDV oranlar› makul bir seviyeye indirilerek belge düzeninin taban› geniflletilmelidir. Vergi iadesinin taban› geniflletilmeli, harcanan belgeler düzenlenecek
bir föyle her ay meslek mensuplar›m›za onaylatt›r›larak y›l sonunda verecekleri beyannamelerde indirimi sa¤lanarak vergi iadesi verilmelidir. Böylelikle hem harcamalar›n gelirlere oranla kontrolü yap›lm›fl olur, hem de beyan edilmeden elde edilen
servetlerin denetimi sa¤lanm›fl olur” dedi.
******
62
1990-2008 KAMUOYUNA DÖNÜK ÇALIfiMALAR <<<
1990-1998_1-238
10/3/08
9:05 PM
Türkiye’nin K›s›lmayan Sesiyiz
Page 63
YAHYA ARIKAN
27 Ekim 1993
>>> ‹SMMMO: Vergi denetimi özellefltirilsin
‹stanbul Serbest Muhasebeci Mali Müflavirler Odas› Baflkan› Yahya Ar›kan,
“Dünya Bankas›'n›n vergi denetiminin özellefltirilmesi düflüncesine kat›l›yoruz. Denetimlerin %3’lerde seyretti¤i ülkemizde vergi denetmenlerinin 3568 say›l› muhasebecilik yasas›na göre ruhsat alm›fl meslek mensuplar›m›za yapt›r›lmas› sonucu
vergi kaça¤›nda büyük azalmalar olacakt›r” dedi.
‹SMMMO Baflkan› Ar›kan “Denetimlerin üç aflamal› olarak uygulan mas›nda
yarar görmekteyiz. Birinci aflamada vergi idaresine verilen tüm beyannamelerin ön
denetimi, ikinci aflamada vergi idaresine, bankalara ve 3 flah›slara verilen bilançolar›n denetimi, üçüncü afla mada kay›tlara intikal ettirilen faturalar›n ve kay›tlar›n
do¤rulu¤u denetlenmelidir. Bu üç aflamada ruhsatl› meslek mensuplar›nca yapt›
r›lmal›. Vergi idaresi ise denetim yapan meslek mensuplar›m›z› denetlemelidir. Böylelikle vergi denetimleri % 3'lerden % 80'lere % 90'lara ulafl›r” dedi.
******
>>> 1990-2008 KAMUOYUNA DÖNÜK ÇALIfiMALAR
63
1990-1998_1-238
10/3/08
9:05 PM
Page 64
YAHYA ARIKAN
Toplum ve Meslek ‹çin Çözüm
30 Ekim 1993
>>> “Tekdüzen Muhasebe Sistemi Uygulamas›”
kitab›
‹stanbul Serbest Muhasebeci Mali Müflavirler Odas› Baflkan› Yahya Ar›kan,
1994 bafl›nda zorunlu olarak bafllayacak olan, tekdüzen hesap plan› uygulamas›n›n
bilançolara fleffafl›k getirece¤ini söyleyerek, 12 bin muhasebeciye e¤itim çal›flmalar›na bafllad›klar›n› ve uygulamaya iliflkin bir de kitap haz›rlad›klar›n› bildirdi. Bilanço
usulünde defter tutan kiflilerin, “Muhasebe Sistemi Genel Tebli¤i”ne uymak zorunda
olduklar›n› hat›rlatan Ar›kan, Oda bünyesinde Prof.Dr. Nalan Akdo¤an ve Prof. Dr.
Orhan Sevilengül taraf›ndan haz›rlanan 700 sayfal›k, “Tekdüzen Muhasebe Sistemi
Uygulamas›” kitab›n›n mali müflavirlere ›fl›k tutacak bir kaynak oldu¤unu belirtti.
******
64
1990-2008 KAMUOYUNA DÖNÜK ÇALIfiMALAR <<<
1990-1998_1-238
10/3/08
9:05 PM
Toplum ve Meslek ‹çin Çözüm
Page 65
YAHYA ARIKAN
23.11.1993
>>> ‹SMMMO: Ö¤retmenlerimizi kucakl›yoruz
‹stanbul Serbest Muhasebeci Mali Müflavirler Odas› Baflkan› Yahya Ar›kan,
24 Kas›m Ö¤retmenler Günü’nü kutlayarak, “Asl›nda özlük haklar› geriletilmifl, sosyal ve sendikal haklar aç›s›ndan da umutlu günler yaflayamayan sevgili ö¤retmenlerimizin bugünlerinde, yanlar›nda oldu¤umuzun bilinmesini istiyoruz” dedi.
‹SMMMO Baflkan› Yahya Ar›kan, demokratik hak ve isteklerinin bir an önce
gerçeklefltirilmesi gereken ö¤retmenlerin, hem ayd›nl›k Türkiye gelece¤inin mimarlar›
olmas› aç›s›ndan hem de toplumsal ifllevleri aç›s›ndan içinde bulduklar› edilgen ve
h›mb›l yap›dan bir an önce kurtulmalar› gerçe¤ine dikkat çekerek, “Özellikle can güvenli¤i gibi önemli sorunlar› da yaflayan ö¤retmenlerimizi yüre¤imizin bütün s›cakl›¤›yla kucakl›yoruz” dedi.
******
>>> 1990-2008 KAMUOYUNA DÖNÜK ÇALIfiMALAR
65
1990-1998_1-238
10/3/08
9:05 PM
YAHYA ARIKAN
Page 66
Türkiye’nin K›s›lmayan Sesiyiz
09.12.1993
>>> Gazeteciler tutuklanmas›n
fieffafl›k ana fikriyle program›n› aç›klayan koalisyon hükümeti, ne yaz›k ki pek
çok konuda söylediklerini yapamama durumunda. Kapat›lan gazeteler, öldürülen
gazeteciler, yay›n›n› durdurulan dergilerden sonra, flimdi de askeri mahkemece tutuklanan gazeteciler...
‹stanbul Serbest Muhasebeci Mali Müflavirler Odas› Baflkan› Yahya Ar›kan,
HBB’nin iki muhabirinin tutuklanmas›n› fliddetle protesto ettiklerini vurgulayarak
“Türkiye’nin demokratikleflmesi çabalar›na sürekli ket vuruluyor. ‹nsanlar›n düflüncelerini özgürce ifade edebilmeleri ve bu düflünce do¤rultusunda örgütlenebilmeleri
gerçekleflemedi¤i sürece kimse fleffafl›ktan söz etmesin” dedi.
******
66
1990-2008 KAMUOYUNA DÖNÜK ÇALIfiMALAR <<<
1990-1998_1-238
10/3/08
9:05 PM
Türkiye’nin K›s›lmayan Sesiyiz
Page 67
YAHYA ARIKAN
22 Aral›k 1993
>>> ‹SMMMO: Mirasyediler mükellef oluyor
‹stanbul Serbest Muhasebeci Mali Müflavirler Odas› Baflkan› Yahya Ar›kan,
vergi yasa tasar›s›nda yer alan menkul ve gayrimenkul irad›na iliflkin olarak “Rant
gelirlerinin vergilendirilmesini olumlu buluyoruz” dedi.
Meclis’te görüflülen yasa tasar›s›, Plan ve Bütçe Komisyonu’ndan geçti¤i gibi
kabul edilirse, elde edilen menkul ve gayrimenkul sermaye iratlar› ve serbest meslek
kazançlar›n›n 225 milyon liray› aflan k›sm›n›n vergiye tabi tutulaca¤›n› bildiren ‹SMMMO Baflkan› Yahya Ar›kan, “Asl›nda vergi yasa tasar›s›; elefltirdi¤imiz temel bir
çok konunun yan› s›ra, olumlad›¤›m›z kimi konular› da içeriyor. Özellikle kamu vicdan›nda bir tür mirasyedilikle aç›klanan, rant gelirlerinin bir türlü vergilendirilmemifl
olmas› bir hatayd›. Bu konuda hükümetin inisiyatifini do¤ru buluyor ve rantiyenin
vergi ödeme konusunda her yurttafl gibi duyarl› ve ba¤lanmas›n› do¤ru buluyoruz”
dedi.
Aybafl› ald›klar› 35 milyon lira maafl için emdikleri süt burunlar›ndan getirilen
ücretli kesim, devlet harcamalar› için “yasal duyarl›l›¤a” sahipken, tutar› hiçbir zaman belirlenemeyen kazançlar› için rantiyelerin vergi ödememelerini, hükümetlerin
bir ay›b› olarak gördüklerini belirten Ar›kan, “Asl›nda paradan para kazananlar sadece ranti yeler de¤il. Repo gelirleri ile istikrazc› (tefeci) olarak adland›r›lan kesim
de vergi vermemekte, kay›t d›fl› ekonominin önemli bir aya¤›n› oluflturmaktad›r. Hükümet kay›t d›fl› ekonomiyi vergi gelirleri aç›s›ndan mutlaka denetim alt›na almal›d›r. Bu anlamda hem üniter sisteme geçifl önlemleri aç›s›ndan hem de vergi politikalar›n›n uygulanmas› aç›s›ndan mali müflavirlerin yetkilerini art›ran önlemleri içeren vergi yasa tasar›s›n›n bir an önce Meclis Genel Kurulu'ndan geçmesini diliyoruz” dedi.
******
>>> 1990-2008 KAMUOYUNA DÖNÜK ÇALIfiMALAR
67
1990-1998_1-238
10/3/08
9:05 PM
Page 68
YAHYA ARIKAN
Türkiye’nin K›s›lmayan Sesiyiz
22 Aral›k 1993
>>> ‹SMMMO’dan tekdüzen paneli
‹stanbul Serbest Muhasebeci Mali Müflavirler Odas›, “Tekdüzen Muhasebe
Sisteminin Türk Ekonomisine Getirece¤i Katk›lar” konulu bir panel düzenledi.
Aç›l›fl konuflmalar›n› Maliye Bakan› ‹smet Attila ve TÜRMOB Baflkan› Mustafa Özyürek’in sunaca¤› panel, 24 Aral›k Cuma 10.00 17.00 aras› The Marmara
Oteli’nde yap›lacak. Oturum baflkanl›kla r›n›n Marmara Üniversitesi Rektörü Prof.
Dr. Ömer Faruk Bat›rel ile YÖK üyesi Prof. Dr. Halil Nadaro¤lu’nun yapaca¤› panele
konuflmac› olarak; Gazi Üniversitesi Endüstriyel Sanatlar E¤itim Fakültesi Dekan›
Prof. Dr. Nalan Akdo¤an, Maliye Bakanl›¤› Gelirler Genel Müdürlü¤ü Daire Baflkan›
Erdo¤an Aslan, TOBB Bafldan›flman› Prof. Dr. Orhan Morgil ve TÜRMOB Baflkan
Yard›mc›s› Masum Türker kat›lacak.
Yer: The Marmara Oteli
Tarih: 24 Aral›k
Saat:10.00 17.00 aras›
******
68
1990-2008 KAMUOYUNA DÖNÜK ÇALIfiMALAR <<<
1990-1998_1-238
10/3/08
9:05 PM
Türkiye’nin K›s›lmayan Sesiyiz
Page 69
YAHYA ARIKAN
1993
>>> Paradan s›f›rlar›n at›lmas› için henüz erken
‹stanbul Serbest Muhasebeci Mali Müflavirler Odas› Baflkan› Yahya Ar›kan,
paradan s›f›rlar›n at›lmas› yönünde bir uygulama için henüz erken oldu¤unu, ekonomide büyümenin yafland›¤› bugünlerde, böyle bir düflüncenin fikir jimnasti¤inden
öteye geçmeyece¤ini bildirdi.
S›f›rlar›n at›lmas› operasyonu için halk›n, asl›nda psikolojik olarak haz›r oldu¤unu söyleyen Ar›kan, “Bu konuda tek s›k›nt›y› rüflvet ekonomisi çeker, yoksa halk
zaten çok s›f›rl› rakamlar› telaffuza henüz al›flmakta” dedi. ‹SMMMO Baflkan› Ar›kan, s›f›r› az rakamlar›n, özellikle muhasebe meslek kitlesi için, “el alan” bir iflten
kurtulma anlam›n› da tafl›d›¤›n› belirterek, “E¤er s›f›rlar› atarken enflasyonist politikalardan vazgeçecek radikal önlemleri de alabileceksek, uygulama flans› yüksek
bir operasyon” olarak de¤erlendirdi.
******
>>> 1990-2008 KAMUOYUNA DÖNÜK ÇALIfiMALAR
69
1990-1998_1-238
10/3/08
9:05 PM
YAHYA ARIKAN
Page 70
Türkiye’nin K›s›lmayan Sesiyiz
1993
>>> Radyasyon kuflkusu kanserden beter
‹stanbul Serbest Muhasebeci Mali Müflavirler Odas› Baflkan› Yahya Ar›kan,
“Radyasyon konusunda kamuoyunun gösterdi¤i duyarl›l›¤›, kamuyu yönetenlerden
de bekliyoruz” dedi. Çernobil felaketinin üzerinden geçen y›llar›n olay› örtece¤ini sanan dönem yetkililerinin, “kamuoyunu aldatmad›k, konun karmafl›kl›¤› karfl›s›nda bir
k›s›m arkadafl yetersiz kald›” türünden aç›klamalar› karfl›s›nda, kamuoyunun organize tepkisini mutlaka göstermesi gerekti¤ini belirten ‹SMMMO Baflkan› Ar›kan,
“Radyasyonun genlerde oluflturdu¤u mutasyonlar, al›nan miktar ne olursa olsun
y›k›c› sonuçlar yaratacakt›r. Olay›n sosyal yan›n› da göz önüne al›rsak radyasyon
kuflkusunun, kanserden beter etkileri alacakt›r. Halk› bilgilendirmeden yasak savar
aç›klamalar, örtbas edici tutumlar yerine, kamuoyu ayd›nlat›lmal›, sorumlular cezaland›r›lmal›d›r.” dedi.
******
70
1990-2008 KAMUOYUNA DÖNÜK ÇALIfiMALAR <<<
1990-1998_1-238
10/3/08
9:05 PM
Page 71
YAHYA ARIKAN
Türkiye’nin K›s›lmayan Sesiyiz
1993
>>> ‹SMMMO’dan Özden'e destek
‹stanbul Serbest Muhasebeci Mali Müflavirler Odas› Baflkan› Yahya Arkan,
“Anayasa Mahkemesi Baflkan› Say›n Yekta Güngör Özden’in laik ve demokratik tav›r olgunlu¤u tafl›yan inançl› davran›fllar›n› destekliyoruz” dedi.
Cumhurbaflkan› Turgut Özal’›n yasal koflullar› tafl›mad›¤› halde, Anayasa
Mahkemesi'ne üye atamas›ndaki ›srar›n›, Say›n Özden’i ve bas›n› “fler cephesi” üyeleri olarak nitelemesini benimsemediklerini bildiren ‹SMMMO Baflkan› Ar›kan, “Laik
ve demokratik Türkiye'yi savunuyoruz. Konuflan ve tart›flan bir topluma olan özlemimiz, y›k›c› elefltirilere evet dememizi gerektirmiyor. Bu nedenle duyarl› kamu oyuna, laik ve demokratik olma çabalar›na herkesin haz›ml› olmas› gerekti¤ini bir kez
daha belirtiyoruz” dedi.
******
>>> 1990-2008 KAMUOYUNA DÖNÜK ÇALIfiMALAR
71
1990-1998_1-238
10/3/08
9:05 PM
Page 72
YAHYA ARIKAN
Türkiye’nin K›s›lmayan Sesiyiz
1993
>>> Vergiye turistik darbe
Hizmet sektörüne getirilen KDV art›fl›n›n %20’lik bir orana ulaflmas›n›n, özellikle turizm sektöründen gelen vergi kazançlar›na sekte vuraca¤› bildirildi. Konuya
iliflkin bir aç›klama yapan ‹stanbul Serbest Muhasebeci Mali Müflavirler Odas›
Baflkan› Yahya Arkan, “Özellikle iç turizmin al gülüm ver gülüm trendini izleyece¤ini,
vergi gelirleri aç›s›ndan önemli bir kayna¤›n büyük oranda kesilece¤ini gözlemli yoruz. Vergi vermeme konusunda bilinç gelifltiren halk›n, %20 oranda bir KDV ödeyerek turizme ve ekonomiye katk› sa¤layaca¤›n› düflünmek safdillik olur. KDV oranlar›yla oynamak ve yükseltmek yarar gerilmemesine neden olacakt›r.” dedi.
******
72
1990-2008 KAMUOYUNA DÖNÜK ÇALIfiMALAR <<<
1990-1998_1-238
10/3/08
9:05 PM
Page 73
YAHYA ARIKAN
Türkiye’nin K›s›lmayan Sesiyiz
1993
>>> ‹SMMMO'dan 10 bininci üye
‹stanbul Serbest Muhasebeci Mali Müflavirler Odas›, 10 bininci meslek mensubunun da kayd›n› gerçeklefltirdi. Yetkisiz ve sorumsuz muhasebecilerin cirit att›¤› bir ortamda; 10 bin kiflilik, mesle¤ini seven ve konusunda uzman bir örgütün,
ekonomik büyümeye tart›flmas›z büyük katk›lar› olaca¤›n› bildiren ‹SMMMO Baflkan› Yahya Ar›kan, “Say›n Baflbakan Demirel’in belirtti¤i gibi vergi bir inanç iflidir.
Ama bu bilinci oluflturmak do¤ru vergi politikalar› ile uzman ve yetkili uygulay›c›lardan geçer. Bu anlamda örgütlenen meslek mensubu ve odam›z önem kazanmaktad›r. 10 bininci üye mesle¤imize kutlu olsun” dedi.
******
>>> 1990-2008 KAMUOYUNA DÖNÜK ÇALIfiMALAR
73
1990-1998_1-238
10/3/08
9:05 PM
YAHYA ARIKAN
Page 74
Türkiye’nin K›s›lmayan Sesiyiz
1993
>>> ‹SMMMO: Yüksek KDV halk› yasa d›fl›l›¤a
zorluyor
‹stanbul Serbest Muhasebeci Mali Müflavirler Odas› Baflkan› Yahya Ar›kan,
“Katma De¤er Vergisi oralar›n›n art›r›lmas› tek kelimeyle vergi intihar›d›r” dedi.
Y›llard›r KDV oranlar›n›n düflürülmesini ve yayg›nlaflt›r›lmas›n› önerdiklerini belirten ‹SMMMO Baflkan› Ar›kan, “Hükümet, erkini anlafl›lmaz nedenlerle olumsuz
sonuçlar lehine kullan›yor. Üstüne üstlük bu ifli yapabilecek en iyi ekibi kurmuflken,
oranlar› art›r›p daha çok vergi toplar›z düz mant›¤›yla hareket edilmesini anlayam›yoruz” dedi. Vergi vermeme konusunda al›flkanl›k edinen halk›n, giderek “alan memnun satan memnun” düzenini pekifltirece¤ini belirten Ar›kan, “Beklenen vergi geliri
kesinlikle oluflmayacakt›r. ‹nsanlar› yasad›fl› davranmaya iten bu tasarruftan bir
an önce vazgeçilmeli ve vergi denetimi özellefltirilerek, muhasebeciye devredilmelidir.” dedi.
******
74
1990-2008 KAMUOYUNA DÖNÜK ÇALIfiMALAR <<<
1990-1998_1-238
10/3/08
9:05 PM
Page 75
YAHYA ARIKAN
Türkiye’nin K›s›lmayan Sesiyiz
1993
>>> Yeni vergi tasar›s› hakk›ndaki görüfllerimiz
1- VERG‹ ‹ADES‹N‹N YILLIK OLMASI:
fiu anda uygulanan mevcut sistemin amac›na ulaflmad›¤› ortadad›r. Yayg›n
olan ücretliler kendi harcamalar›ym›fl gibi baflkalar›n›n faturalar›n› kullanmaktad›rlar. Y›ll›k vergi iadesi bat›da uygulanmakta olup, flu anda düflünülen e¤itim, g›da ve
giyim eflyas›n› kapsam›n› az buluyoruz. Sa¤l›k, konut ve di¤er harcamalar› da kapsamal›d›r, yaln›z bu uygulamada ücretlilerin verece¤i y›ll›k beyannameler ruhsatl›
meslek mensuplar›nca denetlenmelidir.
2- LÜKS TÜKET‹M VERG‹S‹N‹N ALINMASI:
Olumlu görmüyoruz. Yerleflmifl bir belge düzeni ile oluflturulmufl adil bir vergi
sistemi içerisinde herkes kazanc›na göre vergi ödemeli, ayr›ca bir vergi ödemesine
gerek yoktur.
3- ENFLASYONUN fi‹fi‹RD‹⁄‹ KARDAN VERG‹ ALINMAYACAK:
Enflasyon muhasebesine yönelik veya vergi matrah›n›n tespitinde yeni yöntemlerin araflt›r›lmas›n› olumlu bir ad›m olarak görüyoruz, ancak bu yöntemlerin
neler olmas› gerekti¤i konunda kamuoyunda tart›flma aç›lmal› ve mesleki kurulufllar›n görüflleri al›narak uygu lamaya geçilmelidir. fiu aflamada muhasebeye yönelik
öneriyi yeterli görmüyoruz. Ancak vergi matrah›na yönelik yap›lacak düzenlemeler
yerindedir.
4- HALKA AÇILAN fi‹RKETLERE VERG‹ AVANTAJI GET‹R‹LECEK:
Bir yandan kurumlarda istisna ve muafiyetleri daralt›rken di¤er yandan yeni
vergi avantajlar› getirilmesi birbiriyle çeliflmektedir.
5- KURUMLAR VERG‹S‹N‹N 11 PUAN ‹ND‹R‹LMES‹:
Olumlu bir yaklafl›md›r.
>>> 1990-2008 KAMUOYUNA DÖNÜK ÇALIfiMALAR
75
1990-1998_1-238
10/3/08
9:05 PM
Page 76
YAHYA ARIKAN
Türkiye’nin K›s›lmayan Sesiyiz
6- MUAF‹YET VE ‹ST‹SNALAR DARALTILACAK:
Olumlu bir yaklafl›m.
7- GÖTÜRÜ VERG‹DEN DAHA FAZLA VERG‹ ALINACAK:
Götürü vergi kanayan bir yarad›r. Adil vergi sistemine geçiflte en büyük engeldir. fiu anki sistem belge düzeninin oturmas›n› engelle mektedir. Vergi oranlar›n›
artt›rmak yerine götürü vergi esas›n›n kald›rmak tek çözümdür.
8- B‹RLEfi‹K FA‹Z KALDIRILACAK:
Olumlu bir yaklafl›m.
9- NAYLON FATURA KESENLER HAP‹S CEZASI GET‹R‹LECEK:
Adil vergi sisteminin temeline dinamit koyan bu ifllemi yapanlara a¤›r cezai
yapt›r›mlar uygulanmas› yerindedir.
10- TEK DÜZEN HESAP PLANI VERG‹ KAÇA⁄INI AZALTILACAKTIR:
Tek düzen hesap plan› ülkede tek bir sesi ve bilançolarda fleffafl› getirece¤inden, belge düzeninin oturmas›yla bu uygulama sayesinde vergi kaça¤› azalacakt›r.
SONUÇ:
Hükümetin uygulamak istedi¤i önlemlerin ço¤unlu¤unu olumlu bulmaktay›z,
tüm bu uygulamalarda kay›tlar›n tutulmas›nda ve beyannamelerin denetiminde
ruhsatl› serbest muhasebeci ve mali müflavirlere yetki ve sorumluluk verildi¤i takdirde yap›lan çal›flmalar amac›na ulaflacakt›r. Aksi takdirde, bofla kürek çekmekten öteye gidilmeyecektir.
******
76
1990-2008 KAMUOYUNA DÖNÜK ÇALIfiMALAR <<<
1990-1998_1-238
10/3/08
9:05 PM
Türkiye’nin K›s›lmayan Sesiyiz
Page 77
YAHYA ARIKAN
30.04.1993
>>> Muhasebeciler 1 May›s'a kat›lacak
Emekçilerin bayram› 1 May›s’a bu y›l muhasebeciler etkin bir biçimde kat›lacak. ‹stanbul Serbest Muhasebeci Mali Müflavirler Odas› Baflkan› Yahya Ar›kan,
flenlikli bir bayram günü kutlaman›n herkesin hakk› oldu¤u kadar, görevi de oldu¤una dikkat çekerek özetle flöyle dedi: “Her y›l 1 May›s öncesi bir gerginlik yaflan›r. Bu
y›l bütün partilere, sendikalara ve demokratik kitle örgütleriyle bayrama kat›lmak
isteyen yurttafllara bir ça¤r›m›z var. Biz muhasebeciler, ‹MOK (‹stanbul Meslek
Odalar› Koordinasyonu) ve Oda pankart›m›z arkas›nda efl ve çocuklar›m›zla birlikte
karanfillerimizi al›p 1 May›s'› bir flenlik havas›nda yaflayaca¤›z. Dünyaya ve kötü düflünen herkese birlikte davranman›n ne oldu¤unu gösterelim. Karanfilinizi al›n gelin.”
******
>>> 1990-2008 KAMUOYUNA DÖNÜK ÇALIfiMALAR
77
1990-1998_1-238
10/3/08
9:05 PM
Page 79
1994
BASIN
BÜLTENLER‹
‘
“Her seçim dönemi partilerimizin ve
adaylar›n, hayal dünyalar›n›n mucizevi
fikirlerini seçim programlar›na koydu¤unu gözlemekteyiz. Bu türden vaatlerle
seçmen karfl›s›na ç›kmak, en az›ndan
ikiyüzlülüktür.”
>>> 1994 SEÇ‹M VAATLER‹ AKILDIfiI B‹LD‹R‹S‹NDEN
1990-1998_1-238
80
10/3/08
9:05 PM
Page 80
1990-1998_1-238
10/3/08
9:05 PM
Türkiye’nin K›s›lmayan Sesiyiz
Page 81
YAHYA ARIKAN
28 Ocak 1994
>>> Hükümet kay›t d›fl› ekonomiyi önlemiyor
‹stanbul Serbest Muhasebeci Mali Müflavirler Odas› Baflkan› Yahya Ar›kan,
iktidar gibi davranmayan hükümetin, vergi düzenlemesinde her gün geri ad›m att›¤›n› bildirdi.
‹SMMMO Baflkan› Ar›kan, “Önce kontak kapama tehdidi karfl›s›nda götürü
vergi kapsam›ndan ç›kar›larak, gerçek usulde vergilendirilecek esnaf kesiminin gözda¤›n› gö¤üsleyemeyen hükümetin flimdi de rant gelirlerinin vergilendirilmemesi olay› ile geri ad›m atarak, vergi kayd› olan mükellefleri ve ücretlileri cezaland›rd›¤›n›”
belirtti.
Yasalaflan vergi tasar›s›n›n birinci bölümünün “gelir art›r›c› etmenleri” düzenlemesi yerine her bir maddesi için bir geri ad›mlar silsilesi oldu¤una dikkat çeken
‹SMMMO Baflkan› Ar›kan, “Asl›nda bütün olarak elefltirilere neden olan yasa, kamu
vicdan›nda mirasyedilikle aç›klanan ve bir tür yara oluflturan rantiyelerin gelirlerinin vergilendirilmesini içeriyordu, kald›r›ld›. fiimdi ise yüzde 5’lik orandan da vazgeçiliyor. Ücretlilerin aybafl› ald›klar› 35 milyon lira maafl için emdikleri süt burunlar›ndan getirilirken, tutar› hiçbir zaman belirlen meyen kazançlar› için rantiyelerin
vergi ödememelerini, hükümetlerin bir ay›b› olarak görüyoruz” dedi.
Paradan para kazananlar›n sadece rantiyeler olmad›¤›na da dikkat çeken
Ar›kan, “‹stikrazc› (tefeci) olarak adland›r›lan kesim de, 1 lira vergi vermemektedir.
Kay›t d›fl› ekonominin önemli bir aya¤›n› oluflturan bu kesim mutlaka denetim alt›na al›nmal›d›r. Bu anlamda hem üniter sisteme geçifl önlemleri aç›s›ndan vergi yasa tasar›s›n›n ikinci bölümünün bir an önce TBMM Genel Kurulu’ndan geçmesini diliyoruz” dedi.
******
>>> 1990-2008 KAMUOYUNA DÖNÜK ÇALIfiMALAR
81
1990-1998_1-238
10/3/08
9:05 PM
YAHYA ARIKAN
Page 82
Türkiye’nin K›s›lmayan Sesiyiz
7 fiubat 1994
>>> Türki cumhuriyetlerle vergi iflbirli¤i
‹stanbul Serbest Muhasebeci Mali Müflavirler Odas›, Türkiye ile Almanya aras›nda sürdürülen ekonomik iflbirli¤i alan›ndaki çal›flmalar kapsam›nda, Özbekistan
ve K›rg›zistan’dan gelen vergi uzmanlar›n› a¤›rlad›.
‹stanbul Sheraton Oteli’nde 7 fiubat Pazartesi günü gerçeklefltirilen toplant›da Doç. Dr. Bumin Do¤rusöz taraf›ndan “Mali Müflavirlik Mesle¤inin Vergi Hukuku
Aç›s›ndan De¤erlendirilmesi ve Önemi”, Doç. Dr. Emre Burçkin taraf›ndan “Mali Müflavirlik Mesle¤inin Makro ve Mikro Ekonomi (iflletme) Aç›s›ndan De¤erlendirilmesi
ve Önemi” ve SMMM Ülkü Sönmez taraf›ndan “Mali Müflavirlik Mesle¤inin Yap›s›,
Geliflimi ve Örgütlenmesi” konular›nda bildiriler sunuldu.
Ülkelerimiz aç›s›ndan vergi hukukunun teori ve prati¤i üzerine ayr›nt›l› ve verimli görüfllerin karfl›l›kl› sunuldu¤u toplant›da; özellikle ‹stanbul Serbest Muhasebeci Mali Müflavirler Odas›’n›n kuruldu¤u günden bugüne geldi¤i “referans kurum”
niteli¤ine ulaflmas›na kadar geçirdi¤i evreler, mesle¤in uygulanabilmesinde karfl›lafl›lan sorunlar›n giderilebilmesi için yap›lan çal›flmalar kapsaml›ca tart›fl›ld›. Etkinlikte, bu yararl› toplant›lar›n her f›rsatta yinelenmesi gereklili¤i vurguland›.
******
82
1990-2008 KAMUOYUNA DÖNÜK ÇALIfiMALAR <<<
1990-1998_1-238
10/3/08
9:05 PM
Page 83
YAHYA ARIKAN
Türkiye’nin K›s›lmayan Sesiyiz
7 fiubat 1994
>>> “Düflünce özgür olmal›”
‹stanbul Serbest Muhasebeci Mali Müflavirler Odas› Baflkan› Yahya Ar›kan,
özgür iradenin ancak düflünce ve vicdan özgürlü¤ü ile gerçekleflebilece¤ini söyledi.
Yazd›klar› yaz›lardan dolay› hapis cezalar› alan 50 küsur gazeteci, bilim
adamlar› ‹smail Beflikçi ve Fikret Baflkaya ile sendikac› Münir Ceylan’›n kamu vicdan›nda özgür olduklar›n› bildiren ‹SMMMO Baflkan› Ar›kan, “Anayasa’n›n amir hükümlerinin unutulmas› veya bir kez için ihlal edilir hale gelmesinin gelenekselleflmesi
bizi ürkütüyor. ‹nsanlar›n düflüncelerini ifade edebilmeleri ve bunu örgütlü davran›flla pekifltirmelerinden korkmamak gerekir. Demokratik kurum ve ideolojilerin sa¤l›kl›
temel bulabilmesi, ancak herkesin korkmadan ve özgürce düflündüklerini söyleyebilmesi ve yapabilmesinden geçmektedir.” dedi.
******
>>> 1990-2008 KAMUOYUNA DÖNÜK ÇALIfiMALAR
83
1990-1998_1-238
10/3/08
9:05 PM
YAHYA ARIKAN
Page 84
Türkiye’nin K›s›lmayan Sesiyiz
7 fiubat 1994
>>> Döviz bürolar› yeniden düzenlenmeli
‹stanbul Serbest Muhasebeci Mali Müflavirler Odas› Baflkan› Yahya Ar›kan,
döviz bürolar›n›n denetlenmesi ve çal›flma yöntemlerini belirleyecek yasal düzenleme yap›lmas›n›, hem vergi kaça¤›n›n önlenmesi yönünden hem de bu alan›n örgütlenmesini sa¤lamas› yönünden olumlu bulduklar›n› bildirdi.
Kay›tl› 750 dolay›nda döviz bürosu oldu¤unu hat›rlatan ‹SMMMO Baflkan›
Ar›kan, denetlemenin öncelikle bu iflyerlerinde de belge düzeninin oluflturulmas› ile
mümkün olabilece¤ini söyleyerek, “Her büroda ifllemlerin belgelenebilece¤i haf›zal› bir
yazar kasayla sorunun çözümlenebilece¤ine inan›yoruz. Bilindi¤i gibi kulland›klar› evrak aç›s›ndan Vergi Usul Kanunu’na tabi olmayan bu kurumlar, Merkez Bankas› ve
Hazine D›fl Ticaret Müsteflarl›¤› taraf›ndan belirlenen yönergelerle çal›flmaktalar
ve Kambiyo Muamele Vergisi uygulanmaktad›r. Bu da yapt›klar› sat›fl tutar›n›n TL
üzerinden binde 1 oran›ndad›r. Ayr›ca sat›fllarda al›nan komisyon üzerinden yüzde 5
stopaj uygulanmaktad›r. Ama ne yaz›k ki döviz bürolar›n›n henüz organize olmad›klar›
ve denetlemenin söz konusu olamad›¤›ndan vergi kaça¤› söz konusudur” dedi.
Özellikle büyük illerde ve turistik ilçelerde ifl yapan yüzlerce döviz bürosunun,
iyimser bir olas›l›kla günlük ifl hacminin 100 milyon TL oldu¤unu varsayarak; 75100
milyarl›k bir ifl hacminin, binde 1’lik Kambiyo Muamele Vergisi aç›s›ndan;
75100 milyon günlük ifl x 750 büro x 30 x 12 = 25 trilyon / binde 1 = 25 milyarl›k kaçak söz konusu oldu¤unu belirten ‹SMMMO Baflkan› Yahya Ar›kan, “Görüldü¤ü gibi sermayeleri asgari 10 milyar olmas› söz konusu olan bürolar›n ifl hacimleri boylar›n› aflm›fl durumda. Bu noktada bir elefltirimiz de Merkez Bankas›’n›n sermayesi 25 milyar iken, asl›nda mevduat toplamayan döviz bürolar›nda aranan 10
milyarl›k zorunlulu¤u anlam›yoruz. Sonuçta kambiyo ifllemi yapan döviz bürolar›n›n
ifllemlerinin belgelenmesi aç›s›ndan yeterli olabilecek haf›zal› bir yazar kasa olay›
dururken, kurumlar› istemeden de olsa sahtekârl›¤a yönelmelerinden al›koymak gerekiyor” dedi.
Ayr›ca döviz bürolar›nda vergi kaça¤›na neden olan önemli bir olay›n da, uygulanan yüzde 20’lik oran oldu¤una dikkat çeken Ar›kan “Merkez Bankas›’na sat›lma-
84
1990-2008 KAMUOYUNA DÖNÜK ÇALIfiMALAR <<<
1990-1998_1-238
10/3/08
9:05 PM
Türkiye’nin K›s›lmayan Sesiyiz
Page 85
YAHYA ARIKAN
s› söz konusu olan oran›n yüzde 5’lik gerçekçi bir orana çekilmesi halinde ifllemler
do¤ru ve denetlenebilir bir zemine çekilebilecektir” dedi. Ar›kan flöyle devam etti: “
Bu güne kadar kurulmufl olan döviz bürolar›n›n; ayr›ca, alt›n, gümüfl ve k›ymetli maden al›m sat›m› korusunda da ifllem yapabileceklerine iliflkin yetki, ifl ve ifllemleri
kar›flt›racakt›r. fiöyle ki; döviz bürolar› kambiyo ifllemi yapmaktad›r. Ayr›ca alt›nla
u¤raflt›klar›nda ifllemler kar›flacakt›r. Bilindi¤i gibi döviz bürolar› evalüasyon yapmaktad›r. Böyle olunca da farkl› vergi ve de¤erlendirmeye tabi olan alt›n vb. iflleri
kar›flt›rmaktad›r”
******
>>> 1990-2008 KAMUOYUNA DÖNÜK ÇALIfiMALAR
85
1990-1998_1-238
10/3/08
9:05 PM
Page 86
YAHYA ARIKAN
Türkiye’nin K›s›lmayan Sesiyiz
8 fiubat 1994
>>> “Bosna’da vahflet dursun”
‹stanbul Serbest Muhasebeci Mali Müflavirler Odas› Baflkan› Yahya Ar›kan,
Saraybosna’da yaflanan vahfletin uygar dünyan›n utanc› oldu¤unu söyledi.
ABD Baflkan› Clinton, BM Genel Sekreteri Ghali ile NATO Genel Sekreteri
Wörner’e gönderdikleri telgraflarla, Bosna’daki vahfleti k›nad›klar›n› belirten ‹SMMMO Baflkan› Ar›kan, “Eflit koflullarda savafl›lmad›¤›na dikkat çekiyoruz. Nesnel
tarihin önünde haks›z olan S›rplar›n, vahfli sald›r›lar›n›n durmas› gerekiyor. K›y›m›n
önlenebilmesi ve bar›fl›n sa¤lanabilmesi ad›na Bat› da Do¤u da, ‘bofl bak›fllar’ diyalogundan vazgeçmeli. Yirminci yüzy›l biterken süren her savafl uygar dünyan›n bir
utanc›d›r. Savaflla kirlenen ruhlar›m›z› taçland›rman›n en iyi yolu bar›fla katk›da bulunmakt›r. Bu kirli savafl› bir an önce durdural›m.”dedi.
******
86
1990-2008 KAMUOYUNA DÖNÜK ÇALIfiMALAR <<<
1990-1998_1-238
10/3/08
9:05 PM
Page 87
YAHYA ARIKAN
Türkiye’nin K›s›lmayan Sesiyiz
9 fiubat 1994
>>> Seçim vaatleri ak›ld›fl›
Yerel seçimlerin yaklafl›yor olmas› nedeniyle, adaylar›n ve merkezi yönetimin
seçmene vaatlerinin ak›l almaz boyutlara ulaflmas› demokratik örgütlerin tepkisini
çekiyor.
‹stanbul Serbest Muhasebeci Mali Müflavirler Odas› Baflkan› Yahya Ar›kan
da seçim sath› mailine girildi¤i flu günlerde; özellikle kentleflme çal›flmalar›n› engelleyecek vaatlerle, bulan›k bir ortam yarat›ld›¤›n› belirterek, “Kent rant›n›n kentlinin
olmas› mant›¤›n›n bir anlamda ters yorumland›¤› kan›s›nday›z. Özellikle Say›n Çiller’in gecekonduya tapu vaadi ve imar aff› konusunda anlams›z hoflgörü gösterece¤i izlenimi, kent ve kentli bilinci ad›na bizleri kayg›ya düflürüyor” dedi.
Demokratik ve parlamenter sistemin sa¤l›kl› bir zemine oturabilmesi için, do¤ru söyleyen ve söyledi¤ini yapabilme erkine sahip politikac›lara gereksinim duyuldu¤unu söyleyen ‹SMMMO Baflkan› Yahya Ar›kan, “Her seçim dönemi partilerimizin ve
adaylar›n, hayal dünyalar›n›n mucizevi fikirlerini seçim programlar›na koydu¤unu
gözlemekteyiz. Bu türden vaatlerle seçmen karfl›s›na ç›kmak, en az›ndan ikiyüzlülüktür. Hele seçim sonras› yapamayacaklar› önlerine gelince, bu kez çifte standartç›l›¤› meflrulaflt›rarak her anlamda zarar vereceklerdir. K›sacas› bu kent bizimdir ve ona sahip ç›kmal›y›z” dedi.
******
>>> 1990-2008 KAMUOYUNA DÖNÜK ÇALIfiMALAR
87
1990-1998_1-238
10/3/08
9:05 PM
Page 88
YAHYA ARIKAN
Türkiye’nin K›s›lmayan Sesiyiz
10 fiubat 1994
>>> “Ekonomi Nereye Gidiyor?”
‹stanbul Serbest Muhasebeci Mali Müflavirler Odas›, ekonomideki son geliflmeleri, “Vergi Yasalar›ndaki Yap›lan De¤ifliklikler” bafll›¤› alt›nda düzenledi¤i bir panelde tart›flacak. Yasan›n tasar›laflmas› aflamas›nda Baflbakanl›k Dan›flman› olan
Dr. Veysi Sevi¤ ile Doç.Dr. Bumin Do¤rusöz’ün konuflmac› olarak kat›lacaklar› toplant›, 11 fiubat Cuma günü saat 13:00’te The Marmara Oteli'nde.
******
88
1990-2008 KAMUOYUNA DÖNÜK ÇALIfiMALAR <<<
1990-1998_1-238
10/3/08
9:05 PM
Page 89
YAHYA ARIKAN
Türkiye’nin K›s›lmayan Sesiyiz
11 fiubat 1994
>>> “Vergi Yasas› bir günde eskidi”
‹stanbul Serbest Muhasebeci Mali Müflavirler Odas›’n›n düzenledi¤i seminerde, vergi yasalar›n›n h›zla eskimesinin vergi hukukunu zedeledi¤i öne sürüldü. “Vergi
Yasalar›nda Yap›lan De¤ifliklikler” bafll›kl› seminerde konuflan ‹SMMMO Baflkan›
Yahya Ar›kan, “Bir günde eskimeyen vergi yasalar›n› uygulayabilmeyi çok isterdik.
Yasan›n ç›kt›¤› hemen ertesi gün, kanun hükmünde kararname ile düzenleme yoluna
giden hükümetin zaaf içinde oldu¤unu gözlüyoruz.” dedi.
Seminere konuflmac› olarak kat›lan Baflbakanl›k eski Bafldan›flman› Dr. Veysi
Sevi¤’in Gelir Vergisi Kanunu ve Dr. Bumin Do¤rusöz’ün de Kurumlar Vergisi üzerine
konufltuklar› toplant›, seminere kat›lan çok say›da meslek mensubunun ilgisiyle
sürdü. Önümüzdeki günlerde düzenlenecek toplant›larda, önce vergi hukuku an›s›na
sayg› duruflu gerekece¤ini belirten Dr. Sevi¤ ve Dr. Do¤rusöz, “Hükümet vergiyi
yaymak ve adilce da¤›l›m›n› sa¤lamak yerine; vergi toplayabildiklerinden daha çok
vergi, mükellef olmayanlara ise hiç iliflmeme yolunu seçmifltir” fleklinde konufltular.
******
>>> 1990-2008 KAMUOYUNA DÖNÜK ÇALIfiMALAR
89
1990-1998_1-238
10/3/08
9:05 PM
YAHYA ARIKAN
Page 90
Türkiye’nin K›s›lmayan Sesiyiz
11 fiubat 1994
>>> Baflkan adaylar› ‹SMMMO'da
‹stanbul Büyükflehir Belediye Baflkan adaylar›n›n nezaket turlar› sürüyor. Bu
ba¤lamda, 11 fiubat günü saat 18:00’de DSP’li Necdet Özkan ve 14 fiubat Pazartesi günü saat 14:00’de CHP aday› Ertu¤rul Günay, ‹SMMMO’yu fiiflli’deki merkezlerinde ziyaret edecekler.
******
90
1990-2008 KAMUOYUNA DÖNÜK ÇALIfiMALAR <<<
1990-1998_1-238
10/3/08
9:05 PM
Page 91
YAHYA ARIKAN
Türkiye’nin K›s›lmayan Sesiyiz
26 fiubat 1994
>>> Atatürk’e sald›rmak aymazl›kt›r
‹stanbul Serbest Muhasebeci Mali Müflavirler Odas› Baflkan› Yahya Ar›kan,
Atatürk’e ve laik düflünceye sald›rman›n, Cumhuriyet ve demokrasi düflmanl›¤› oldu¤unu bildirdi.
Son günlerde özellikle laiklik karfl›t› çevrelerden gelen laiklik düflman› fikirlerin
toplumda yayg›n ve kal›c› bir taraftar kitlesi bulamayaca¤›n› belirten Ar›kan, “Özellikle RP’li bir milletvekilinin soyad›ndan menkul bir gayretle ölenlerle ve kabirleriyle
u¤raflmas›n› yad›rgam›yoruz ama halk›m›z›n büyük kesimini rahats›z eden bu davran›fl›n savc›larca görmezden gelinmesini anlam›yoruz. Herkesin akl›na her geleni fikir sanarak, laf söylemeye ve bu do¤rultuda örgütlenme yapmas›n› demokrasiyle
ba¤dafl›r bulmuyoruz. Toplumun her kesimi kesinlikle laik düflünceye sahip ç›kmal›.”
dedi.
Demokrasinin kendine düflman fikirlere de hoflgörü göstermesinin beklenmemesi gerekti¤ini belirten ‹SMMMO Baflkan› Ar›kan, “Ülkemiz insan› laiktir, demokratt›r ve Cumhuriyetçidir. ‹kiyüzlülük yoluyla hedefine varabilmek için her yolu mubah (geçerli) sayan bu ideolojiye yurtsever bir bilinçle karfl›y›z.” dedi.
******
>>> 1990-2008 KAMUOYUNA DÖNÜK ÇALIfiMALAR
91
1990-1998_1-238
10/3/08
9:05 PM
YAHYA ARIKAN
Page 92
Türkiye’nin K›s›lmayan Sesiyiz
7 Mart 1994
>>> “Her fleyin en iyisi kad›nlara”
Dünya Emekçi Kad›nlar Günü dolay›s›yla ‹SMMMO Baflkan› Yahya Ar›kan’›n
aç›klamas› flöyle
8 Mart Dünya Kad›nlar Günü’nün çal›flan tüm emekçi kad›nlara kutlu olmas›n› diliyorum. Kad›nlar›n her fleyin en iyisine lay›k olduklar›n› ve özellikle demokratik
bütün kazan›mlar›n›n mücadele verilerek elde edilece¤i bilinciyle; umut ve beklentilerimizi, hüzün ve keyiflerimizi heyecanla paylaflt›¤›m›z siz kad›nlar›m›z›, yüreklerimizin
bütün s›cakl›¤›yla kucakl›yoruz. Dünyay› daha yaflan›l›r ve katlan›r hale getirirken,
kad›nlar›m›z›n yüce emeklerinin son derece sayg›n ve eflit pay› vard›r. Bu vesile s›cak bir merhaba diyebilmemizin vesilesi olarak 8 Mart Dünya Kad›nlar Günü’nün
çal›flan tüm kad›nlara kutlu olmas›n› diliyorum.
******
92
1990-2008 KAMUOYUNA DÖNÜK ÇALIfiMALAR <<<
1990-1998_1-238
10/3/08
9:05 PM
Page 93
YAHYA ARIKAN
Türkiye’nin K›s›lmayan Sesiyiz
6 Nisan 1994
>>> ‹SMMMO 5 yafl›nda
‹stanbul Serbest Muhasebeci Mali Müflavirler Odas› kuruluflunun beflinci y›l›n›
bir balo ile kutluyor. Kuruldu¤u günden bugüne de¤in, ‹stanbul’daki 11 bin muhasebecinin örgütlenmesini gerçeklefltiren ‹SMMMO, befl y›l boyunca; hem muhasebecilerin kamusal sorunlar›n› karfl›layan bir örgüt olmufltur hem de demokratik bir kurum olarak ifllevlerini yerine getirmifltir. Serbest Muhasebeci Mali Müflavirler, 7 Nisan Cuma akflam› saat 20.00’de Sheraton Oteli Balo Salonu’nda çok yo¤un geçen
bir y›l›n yorgunlu¤unu atacaklar.
******
>>> 1990-2008 KAMUOYUNA DÖNÜK ÇALIfiMALAR
93
1990-1998_1-238
10/3/08
9:05 PM
YAHYA ARIKAN
Page 94
Türkiye’nin K›s›lmayan Sesiyiz
8 Nisan 1994
>>> “‹stikrar paketi zehir kutusu”
‹stanbul Serbest Muhasebeci Mali Müflavirler Odas› Baflkan› Yahya Ar›kan, “Hükümet taraf›ndan uygulamaya konulan istikrar tedbirlerinin faturas› yine dar gelirli kesimin s›rt›nda kalacakt›r” dedi.
‹SMMMO Baflkan› Yahya Ar›kan, art›k kronik hale gelen sorunlar için sürekli ac› reçeteli çözüm önerilerinin toplumun her kesiminde tepki buldu¤unu belirterek, “Y›llard›r yana
döne söyledik. Vergilerin toplanabildi¤i ve do¤ru yerlere harcand›¤› bir ülke olabilirsek, halk›n
devlete olan güveni artar. Oluflan güven ortam› içinde hem devletin hem de yurttafl›n yat›r›mlar›n› uzun vadeli ve do¤ru alanlara kayd›rmas› söz konusu olur. Ama ne yaz›k ki, k›sa vadeli, oya tahvil edilecek ve radikal hiçbir özellik tafl›mayan politikalar sonucu, ne halktan
do¤ru düzgün vergi toplanabildi, ne de toplanan vergi kamusal harcamalara yöneldi” dedi.
Düflen kredi notlar›n› gidermenin yolunun K‹T’leri kapatmaktan geçmedi¤ini, kötü
yönetimlerle ve iflletmecili¤i bilmeyen meslek d›fl› politik tasarruflarla kadük hale gelen
devlet iflletmelerinin aç›k kalmas› gerekti¤ini belirten Ar›kan, “Faturan›n daima ücretliye
ç›kt›¤›na dikkat çekiyoruz. Kesinlikle hemen ek bütçe haz›rlan›p, vergi yasalar›n›n eksikli¤i bir an önce giderilmelidir. Götürü vergi ucubesinden vazgeçilip hemen gerçek usulde
vergiye geçilmelidir. Reflit olan herkes hemen vergi mükellefi olmal›d›r. 32 milyon seçmeni olan bir ülkede 89 milyon vergi mükellefi olmas› utanç vericidir. Halk vergi vermeye
özendirilmelidir. Kay›t d›fl› ekonomiye çok sert önlemler getirilerek milyonlarca insan›n
vergi vermeden toplumun haklar›n› gasp etmesi engellenmelidir. ‹nsanlar kat›lmadan
paylaflmay› isteyerek, enflasyonu körüklemektedir. Kamuda gerçek anlamda tasarruf
gereklidir. Bütçenin önemli bölümünü götüren Kürt meselesi siyasi çözüm rotas›na sokulmal›d›r. Mutlak surette konsensüs gereklidir. Siyasi istikrar ekonomik istikrar› da
getirecektir. ‹nsanlar› ifllerinden ederek, ekonomik durumlar›n› reel anlamda geriletmek
sosyal çalkant›lara neden olur. Ac› reçeteyi yutan daima ücretli olmufltur. Sistem ac›
çektirmektedir. Bir defaya özgü al›nmas› öngörülen ‘kelle vergisi’ yafl ile kurunun birlikte
yand›¤› bir sistemdir. Hemen sosyal güvenlik sistemi birlefltirilerek kurumlar teklefltirilmelidir. Acilen iflsizlik sigortas› kurulmal›d›r. Özveri histerisine kap›lmadan, ama yurtsever bir bilinçle, bütün muhasebeci mali müflavirler bilgilerini ve deneyimlerini ekonominin
geliflmesi emrine sunmaya haz›r›z.” dedi.
******
94
1990-2008 KAMUOYUNA DÖNÜK ÇALIfiMALAR <<<
1990-1998_1-238
10/3/08
9:05 PM
Türkiye’nin K›s›lmayan Sesiyiz
Page 95
YAHYA ARIKAN
28.05.1994
>>> Muhasebecilerden demokrasi ittifak›
Çok genç bir meslek odas›, ‹SMMMO... 1990 y›l›nda kurulan ve bugüne de¤in 11
bin meslek mensubunu bünyesinde örgütleyen ‹stanbul Serbest Muhasebeci Mali
Müflavirler Odas›, May›s 28-29’da Genel Kurul’a gidiyor.
Meslek yasalar› ç›kmadan önce y›llarca derneklerde örgütlü olan, yasa ç›kt›ktan sonra ‹SMMMO bünyesinde bir araya gelen muhasebeciler bu y›l; önceki seçimlere oranla farkl› bir seçim ortam› yaflayacaklar. Yönetimde olan Ça¤dafl Demokratlar Grubu, gelifltirdi¤i inisiyatifle; seçimin her zaman iki büyük grubu ve program› olan Demokratik Birlik Grubu ve Birleflik Demokratlar Grubu ile hem seçimler
için hem de seçimler sonras› kitlesel birlik için ittifak oluflturdular. Seçmen kitlesinin yüzde 80 gibi bir çoklu¤una ulaflan muhasebeciler; “mesleki sorunlar›n k›sa sürede çözümü”, “ülke sorunlar›n›n çözümüne katk›da bulunma”, “mesle¤i, mesleki örgütleri ve meslek mensuplar›n› örgütleyerek” demokratik bir yar›fl›n arifesindeler...
Her grubun önce kendi grup yap›lar› içinde seçim yar›fl› yaflad›¤›, demokratik
seçim ortam›ndan adaylar flöyle:
Ça¤dafl Demokrat Grup : Yahya ARIKAN (Baflkan Aday›)
(fiu anki yönetim)
Nail SANLI
Serpil ZORBOZAN
Demokratik Birlik:
Muammer SA⁄
Birleflik Demokratlar:
Mustafa HARPUTLUO⁄LU
Grup yap›lar› da¤›t›l›p, mesleki ve demokratik mücadele sadece, “Ça¤dafl Demokratik Muhasebeciler Birli¤i” ad› alt›nda sürdürülecek.
28 May›s Cumartesi, The Marmara Oteli, görüflmeler...
29 May›s Pazar, ‹TÜ Taflk›flla Taksim, seçimler...
Genel Kurul her gün 10.00 – 17.00 aras›...
******
>>> 1990-2008 KAMUOYUNA DÖNÜK ÇALIfiMALAR
95
1990-1998_1-238
10/3/08
9:05 PM
Page 96
YAHYA ARIKAN
Türkiye’nin K›s›lmayan Sesiyiz
26 May›s 1994
>>> ‹SMMMO’dan seminer
‹stanbul Serbest Muhasebeci Mali Müflavirler Odas›, seçimli 5. Ola¤an Genel
Kurul öncesi, son seminerini; “Net Aktif Vergisi” ve “Ekonomik Denge Vergisi” üzerine yapt›.
Mecidiyeköy Kültür Merkezi’nde, 26 May›s’ta yap›lan ve yo¤un ilginin izdihama
dönüfltü¤ü bir ortamda, k›sa aç›klamalar›n ard›ndan soruyan›t biçiminde geçen seminer dört saat sürdü. Semineri ‹SMMMO Baflkan› Yahya Ar›kan bir konuflmayla
açt›ktan sonra, TÜRMOB Genel Baflkan›m›z Mustafa Özyürek yapt›¤› k›sa konuflmada, “5 Nisan kararlar›; 300 trilyonluk kamu finansman a盤›n›n kapanmas›na
yönelik K‹T zamlar› ile 70 trilyonluk kamu kayna¤› sa¤lama anlam›nda vergi yasalar›ndan olufluyor. Asl›nda biz, bu türden ek vergi yasalar›n› benimsemiyoruz. As›l
olan vergi yasalar›n›n sadelefltirilmesi ve meslek yasam›zla birlikte yeniden yaz›m›d›r. Ama muhasebeciler, mali müflavirler ve yeminli mali müflavirler olarak; bu paketin kamu yarar›na sonuçlar getirmesine el birli¤iyle yard›mc› olaca¤›z. Bu yasan›n
bize getirdi¤i bir önemli nokta daha var: Net aktif de¤erinin 10 milyar liray› veya
gayrisafi has›lat tutar›n›n 30 milyar liray› aflmas› halinde, mutlaka bir denetim raporu gerekiyor. Bugünkü Resmi Gazete’de yay›mlanan bir tebli¤e göre, 650 milyon
lira bir ücreti de gerektiren bu denetim raporlar›n› bizler haz›rlayaca¤›z” dedi.
Aç›fl ve sunufl konuflmalar›n› hemen ard›ndan; Gelirler Genel Müdürlü¤ü Daire
Baflkan› Erdo¤an Aslan “Net Aktif Vergisi” üzerine, ‹stanbul Defterdar Yard›mc›lar›ndan Kadir Boy “Vergi Kaçakç›lar›n›n Teflhiri” konusunda ve TÜRMOB Genel Baflkan Yard›mc›m›z Masum Türker de genel bir konuflma yapt›ktan sonra, meslektafllar›m›z›n sorular›n› yan›tlanmas›yla, seminer sona erdi.
******
96
1990-2008 KAMUOYUNA DÖNÜK ÇALIfiMALAR <<<
1990-1998_1-238
10/3/08
9:05 PM
Page 97
YAHYA ARIKAN
Türkiye’nin K›s›lmayan Sesiyiz
26 May›s 1994
>>> Muhasebecilerin seçim yar›fl›
Kuruldu¤u 1990’dan bugüne de¤in 11 bin meslek mensubunu bünyesinde örgütleyen ‹stanbul Serbest Muhasebeci Mali Müflavirler Odas›, Ola¤an 5. Genel Kurulunu yap›yor.
28-29 May›s tarihlerinde her gün 10.00 17.00 aras› sürecek olan Genel Kurul çal›flmalar›; ilk gün The Marmara Oteli’ inde, ikinci gün ‹TÜ Taflk›flla Taksim’de
gerçeklefltirilecek...
4-5 bin üyenin kat›lmas› beklenen seçimlere, flu an yönetimde bulunan Ça¤dafl Demokrat Grup ve ittifak yapt›¤› iki büyük grubun listesi ile birlikte, iki liste
daha kat›lacak.
******
>>> 1990-2008 KAMUOYUNA DÖNÜK ÇALIfiMALAR
97
1990-1998_1-238
10/3/08
9:05 PM
Page 98
YAHYA ARIKAN
Türkiye’nin K›s›lmayan Sesiyiz
29 May›s 1994
>>> Ar›kan üçüncü kez baflkan
‹stanbul Serbest Muhasebeci Mali Müflavirler Odas›’n›n yap›lan seçimli Ola¤an 5. Genel Kurulu’nda Baflkan Yahya Ar›kan’›n ekibi aç›k oy fark› ile kazand›...
‹ki gün süren ve heyecan dolu bir ortam içinde gerçeklefltirilen ‹SMMMO Genel Kurulu’nda, flu an yönetimde olan Ar›kan’›n listesi ile birleflen iki büyük muhalif
grubun yapt›¤› ittifak, oylar›n yüzde 64’ünü alarak, di¤er listelere büyük fark atarak seçimleri ald›. Genel Kurul çal›flmalar›na kat›lan 2500 dolay›nda üyenin büyük
onay› ile üçüncü kez seçilen yeni yönetim flöyle:
Yönetim Kurulu: Baflkan Yahya Ar›kan, Baflkan Yard›mc›s› Mustafa Harputluo¤lu, Genel Sekreter Nail Sanl›, Sayman Numan Sa¤, Üye Serpil Zorbozan.
Denetim Kurulu: Baflkan Metin Bafler, Kemal Çolak, Bünyamin Serbes
Disiplin Kurulu: Baflkan Erhan Zafer Akgüç, Cenap Gündüz, Recep Selimo¤lu,
Mehmet Atik, Mustafa Çak›r.
******
98
1990-2008 KAMUOYUNA DÖNÜK ÇALIfiMALAR <<<
1990-1998_1-238
10/3/08
9:05 PM
Page 99
YAHYA ARIKAN
Türkiye’nin K›s›lmayan Sesiyiz
3 Haziran 1994
>>> Net Aktif Vergisi’nde süre istemi
‹stanbul Serbest Muhasebeci Mali Müflavirler Odas› Baflkan› Yahya Ar›kan,“7
Temmuz’da sona erecek olan Net Aktif Vergisi beyanname verme süresi, konunun
tafl›d›¤› önem ve içerdi¤i eksik bilgilenme nedeniyle, en az iki ay daha uzat›lmal›d›r”
dedi.
Net Aktif Vergisi beyannamelerinde bulunan bilanço ve gelir tablolar›n›n Tekdüzen Muhasebe Sistemi’ne uyumlu hale getirilmesi yönünde bir tebli¤ bulundu¤unu hat›rlatan ‹SMMMO Baflkan› Ar›kan, “Bilindi¤i gibi bu y›lbafl›nda uygulamas› söz
konusu olan Tekdüzen Muhasebe Sistemi beyannameleri 1995 bafl›nda verilecek.
Bu y›l için verilen beyannamelerin bu sisteme uygunlu¤u istemi, ancak süre iki ay
daha uzat›l›rsa gerçekleflebilecektir. Mükelleflerimize sorunu anlafl›l›r biçimde aktarabilmemizi ve meslektafllar›n›z›n sa¤l›kl› bir ön haz›rl›k yapmalar›n› sa¤layacak olan
bu zorunlu de¤iflikli¤in bir an önce gerçekleflmesi gerekmektedir” dedi.
******
>>> 1990-2008 KAMUOYUNA DÖNÜK ÇALIfiMALAR
99
1990-1998_1-238
10/3/08
9:05 PM
YAHYA ARIKAN
Page 100
Türkiye’nin K›s›lmayan Sesiyiz
1994
>>> ‹SMMMO: Net Aktif Vergi oranlar› eflitsiz
‹stanbul Serbest Muhasebeci Mali Müflavirler Odas› Baflkan› Yahya Ar›kan,
Net Aktif Vergisi oranlar›n›n eflit olmad›¤›na dikkat çekerek, “Türk Vergi Sistemi
bafltan aya¤a yenilenmelidir. Kangren olmufl pek çok sorunun çözümsüzlü¤ü, ekonomimizin utanc›d›r” dedi.
Yasalarda yap›lacak radikal çözümler yerine, ek vergi yasalar› ve reform karakteri tafl›yan iyilefltirmelerle, ülke ekonomisinin darbo¤azlardan ç›kmas›n›n olas›
görünmedi¤ine dikkat çeken ‹SMMMO Baflkan› Ar›kan, “Ek vergiler, asl›nda vergi
veren kesimleri cezaland›r›lma yöntemine dönüflmüfl bulunmaktad›r. Vergiden ve
vergi idaresinden kaç›nan›n izlenmedi¤ini gözlüyoruz. Türk vergi sistemi yeniden
gözden geçirilmeli, vergi yasalar› yeniden yaz›lmal›d›r. Öncelikle vergi yasalar›ndaki
boflluklar saptanmal› ve ‘kap›’lardan yararlananlar›n önüne geçilmelidir. Mal ve servet hareketlerinin mutlak kay›tlarla belge düzenine oturtulmas› gerekmektedir.
Konsolide bütçe gelirleri aç›s›ndan söz konusu olan vergi ve fon benzeri, 36 ana
bafll›kta toplanm›fl olan araç çeflitlili¤i yerine; sadelefltirilmifl ve az kazanandan
çok vergi alabilen bir vergi sistemi kurulmal›d›r” dedi.
‹SMMMO Baflkan› Ar›kan, Net Aktif Vergisi uygulamas›n›n da amac›na uygun
oranlar içermedi¤ine dikkat çekerek, “Bilanço esas›na tabi iflletmeler ve iflletme
esas›na tabi mükelleflerin hâs›latlar› üzerinden binde 5 olmas›na karfl›n, serbest
meslek erbab› mükellefler, gayrisafi has›latlar› üzerinden yüzde 2 ödemektedirler.
Bu durum, Anayasa’n›n eflitlik ilkesine ayk›r›d›r. Önerimiz, serbest meslek erbab›ndan hâs›latlar› üzerinden binde 5 vergi al›nmas›d›r. Gene ekonomik denge vergisinde, vergi matrah› üzerinden yüzde 10 vergi al›nmakta olup, asgari al›nmas› gereken
bir s›n›r yoktur. Net aktif vergisinde ise, asgari 10 milyon fiks bir vergi al›nmas›, yine Anayasa’n›n eflitlik ilkesine ayk›r›d›r” dedi. Ar›kan, ayr›ca kay›t d›fl› ekonomiyi disipline edecek ve TBMM gündeminde olan yeni vergi tasar›s›n›n bir an önce hayata
geçirilmesi gerekti¤ini de sözlerine ekledi.
******
100
1990-2008 KAMUOYUNA DÖNÜK ÇALIfiMALAR <<<
1990-1998_1-238
10/3/08
9:05 PM
Page 101
YAHYA ARIKAN
Türkiye’nin K›s›lmayan Sesiyiz
5 Haziran 1994
>>> Vergilere itiraz sonuç getirmez
‹stanbul Serbest Muhasebeci Mali Müflavirler Odas› Baflkan› Yahya Ar›kan,
Net Aktif Vergisi ile Ekonomik Denge Vergisi için bugün itiraz› kay›t düflmenin herhangi bir anlam tafl›mad›¤›n› bildirdi.
Net Aktif Vergisi’nin 4. taksiti ile Ekonomik Denge Vergisi’nin 5. ve son taksiti
ödenirken, bir çekince dilekçesi vermenin hiçbir anlam tafl›mad›¤›n› belirten ‹SMMMO Baflkan› Ar›kan, “Kimi mükellef sanki beyannamesini yeni veriyormufl ve mahkeme de açacaklarm›fl gibi, baflta yapaca¤› ifli flimdi yaparak yan›lmaktad›r. Ancak
mahkeme açanlar, Anayasa Mahkemesi’nin karar›ndan etkilenecektir. Geri kalanlar
vergilerini her koflulda ödeyecektirler” dedi.
******
>>> 1990-2008 KAMUOYUNA DÖNÜK ÇALIfiMALAR
101
1990-1998_1-238
10/3/08
9:05 PM
YAHYA ARIKAN
Page 102
Türkiye’nin K›s›lmayan Sesiyiz
17 Haziran 1994
>>> “Vergi sistemimiz ödeyene cehennem”
‹stanbul Serbest Muhasebeci Mali Müflavirler Odas› ile ‹stanbul Barosu ortak bir panel düzenleyerek, “Net Aktif Vergisi”ni tart›flt›. Oturum baflkanl›¤›n› ‹stanbul Barosu Baflkan› Turgut Kazan’›n yapt›¤› panele; konuflmac› olarak TÜRMOB
Genel Baflkan› Mustafa Özyürek, ‹stanbul Yeminli Mali Müflavirler Odas› Yönetim
Kurulu Üyesi Hüseyin Pur ile Süleyman Genç ve ‹SMMMO Baflkan› Yahya Ar›kan
kat›ld›.
‹stanbul Barosu Baflkan› Kazan, “Yapt›¤›m›z bir toplant›da rahmetli Vural
Ar›kan, ‘Dünyadaki bütün isyanlar vergi yüzünden ç›km›flt›r’ demiflti. Ben de inan›yorum ki, bu sözlerde do¤ruluk pay› var” diyerek toplant›y› açt›. Vergi yasalar›n›n,
toplumdan istenen özveri oldu¤unu belirten TÜRMOB Genel Baflkan› Özyürek de,
“Bunu, vergi hukuku aç›s›ndan ve vergilendirme aç›s›ndan de¤erlendirmenin yanl›fl
oldu¤unu, bu yasay› haz›rlayan arkadafllar söylediler. Bunun böylece itiraf edilmifl
olmas› bir hukuk devleti ve düzeni içinde bu yasalar› meflru k›lm›yor. Bu yasalarla
hükümet 330 trilyon liray› özel kesimden, halktan kamuya mal etmeyi planlam›flt›r.
Net aktif vergisi, çok kötü haz›rlanm›fl bir servet vergisidir. Aktif varl›k anlam›na
geliyor ve onun üzerinden vergi al›n›yor. Servet vergisinin genel olmas› gerekiyor.
Türkiye’de en büyük kazanç rant sistemidir. Faize, borsaya ve dövize para yat›ranlar bir kurufl vergi ödemiyorlar. Bu aç›dan bak›l›rsa kay›t d›fl› paralardan vergi al›nm›yor. O nedenle Türkiye vergi veren insanlar için cehennem say›l›r” dedi.
Ço¤unlukla avukatlar›n kat›ld›¤› toplant›da; Net Aktif Vergisi’nin vergi hukuku
ve Anayasa’n›n eflitlik ilkeleri aç›s›ndan do¤ru hükümler tafl›mad›¤› üzerinde görüfl
birli¤i olufltu. Konuflmac›lar›n örnekler de vererek, serbest meslek mensuplar› üzerinde adil olmayan bir uygulaman›n yasalaflt›r›ld›¤›na dikkat çekti¤i toplant›; dinleyici lerin sorular›n›n yan›tlanmas›yla sürdü.
******
102
1990-2008 KAMUOYUNA DÖNÜK ÇALIfiMALAR <<<
1990-1998_1-238
10/3/08
9:05 PM
Türkiye’nin K›s›lmayan Sesiyiz
Page 103
YAHYA ARIKAN
17 Haziran 1994
>>> Tüketici kredilerinde haks›z gizli faiz
‹stanbul Serbest Muhasebeci Mali Müflavirler Odas› Baflkan› Yahya Ar›kan,
“kimi özel bankalar›n, tüketici kredilerine uygulad›¤› faiz oranlar›nda, gizli ve haks›z
bir uygulama” söz konusu oldu¤unu belirtti.
Devlet bankalar›n›n bu uygulamay› yapmad›klar›na dikkat çeken ‹SMMMO
Baflkan› Ar›kan, “Yurttafl kredi al›rken, ihtiyac›n› karfl›laman›n heyecan› ile en küçük
punto ile yaz›lm›fl sözleflmeleri okumadan imzalamaktad›r. Kimi özel bankalar, paran›n maliyetini o günün koflullar›ndaki geçerli faiz oran›n› uygulayacaklar›n› belir tiyormufl gibi anlaflma yap›p; günü geldi¤inde, “cari temerrüt faizi uygulan›r” ibaresine dayan›p, vatandafl›n bilgisizli¤inden yararlanarak eflit geri ödemeli gözüken plan›
bozmaktad›r” dedi. Ar›kan, sözleflmelerin aç›k ve net olmas› gerekti¤ini söyleyerek,
yurttafl›n zaten zor olan ekonomik koflullarda bir de böylesi bir açmazla karfl› karfl›ya b›rak›lmamas› gerekti¤ini belirtti.
******
>>> 1990-2008 KAMUOYUNA DÖNÜK ÇALIfiMALAR
103
1990-1998_1-238
10/3/08
9:05 PM
YAHYA ARIKAN
Page 104
Türkiye’nin K›s›lmayan Sesiyiz
Haziran 1994
>>> ‹SMMMO: Ça¤dafl Türkiye tuzak içinde...
‹stanbul Serbest Muhasebeci Mali Müflavirler Odas› Baflkan› Yahya Ar›kan,
“Demokratik geleneklerin oluflmas› siyasi muar›zlar›na karfl› haz›ml› davranmaktan
geçer” dedi.
Anayasa Mahkemesi’nin Yarg›tay Baflsavc›l›¤›’nca eski DEP Baflkan› Yaflar
Kaya’n›n yapt›¤› konuflmalar› gerekçe göstererek açt›¤› davada, “bölücülük propagandas›” sav›yla; DEP’in kapat›lmas› ve milletvekillerin TBMM üyeliklerinin düflürülmesi karar›n›, yasal ama ak›l almaz buldu¤unu belirten ‹SMMMO Baflkan› Ar›kan,
“Seçilmifl insanlar›n söz ve temsil hakk›n› yerle yeksan etmek ve üstüne üstlük ara
seçim ertelemesini de hileli bir yolla kald›rmak, alaturka kurnazl›kt›r. Parti kapat›lmas› gibi kabul edilemez bir gerekçe, kadük demokrasimizin özelliklerinden biri olacaksa TBMM bünyesinde baflka partiler de varken, sadece DEP ile u¤raflmak yanl›fl
bir davran›fl de¤il mi? Ülke bütünlü¤ü, bir parti kapatmak, dernek basmak, söz söyleme özgürlü¤ü ve örgütlü davranman›n önünü kesmek gibi antidemokratik uygulamalarla, zaten zor olan ekonomik yaflam›n yan›na, bir sürü de sosyal sorun koymufl
olursunuz” dedi.
‹SMMMO Baflkan› Ar›kan, parti kapatma karar›n›n gölgesinde kalan bir di¤er
tats›z geliflme olarak, Anayasa’n›n 24. maddesi üzerinde oynanan oyunlar›n, laik
Türkiye’ye tuzak bir çal›flma ve muhalefet program› oldu¤una da dikkat çekti.
******
104
1990-2008 KAMUOYUNA DÖNÜK ÇALIfiMALAR <<<
1990-1998_1-238
10/3/08
9:05 PM
Page 105
YAHYA ARIKAN
Türkiye’nin K›s›lmayan Sesiyiz
26 Haziran 1994
>>> “KDV indirimi, krizi derinlefltirir”
‹stanbul Serbest Muhasebeci Mali Müflavirler Odas› Baflkan› Yahya Ar›kan,
Rahmi Koç’un KDV oranlar›n›n yüzde 50’ye çekilmesi talebini zamans›z bularak,
“Dengeleri sa¤layan birçok ekonomik etmen ifllemez durumda iken, KDV oranlar›n›n
düflürülmesi krizi derinlefltirir” dedi.
Ekonomik krizin bütün boyutlar›n›n asl›nda halk›n tamam›n› kucaklamas› gerekti¤ini bildiren ‹SMMMO Baflkan› Ar›kan, “Cumhuriyet tarihimizin hiçbir döneminde yaflamad›¤›m›z bir kriz yaflamaktay›z. Bu krizin faturas›n› kesimler kazançlar›na
göre ödemelidir. Bir lira vergi vermezken; rant geliri sahiplerinin yapt›klar› harcamalarda yar› yar›ya düflük KDV ödemeleri haks›zl›kt›r. ‹lk birkaç ayl›k gerçek kazançlar› vergi türlerinin de¤iflmelerine neden olmas› gereken kazançlar›, vergi türlerinin de¤iflmelerine neden olmas› gereken götürü vergi mükellefleri, gerçek usulde
vergiye geçmemiflken, KDV oranlar›nda indirim yap›lmas› haks›zl›kt›r. Belge düzenini
sa¤layacak ve toplanan vergiden fazlas›n› kaç›ran kay›t d›fl› ekonominin yasal s›n›rlara çekilmesi söz konusu de¤ilken, tek bafl›na KDV oranlar›nda yar› yar›ya çekilmesi az kazanana haks›zl›kt›r” dedi.
KDV oranlar›n›n düflük düzeyde tutulmas› ve rakamlarla oynanmas›n›, gelir
getirici etmenlerin bafl›nda tuttu¤unu belirten ‹SMMMO Baflkan› Ar›kan, Meclis’ten geçen 2.Vergi Yasas›’n›n mali müflavirler aç›s›ndan çok önemli geliflmeler
içerdi¤ini de bildirdi.
******
>>> 1990-2008 KAMUOYUNA DÖNÜK ÇALIfiMALAR
105
1990-1998_1-238
10/3/08
9:05 PM
Page 106
YAHYA ARIKAN
Türkiye’nin K›s›lmayan Sesiyiz
11 Temmuz 1994
>>> Götürü vergi kalkmal›
‹stanbul Serbest Muhasebeci Mali Müflavirler Odas› Baflkan› Yahya Ar›kan,
“Bizatihi vergi kaça¤›n›n ad› olan götürü vergi ve ‘hayat standard›’ kalkmad›kça,
kay›t d›fl› ekonomi yasal s›n›rlara çekilemez” dedi.
“Vergilendirilmeyen bütün ticari faaliyetler, kay›t d›fl› ekonominin kapsam›na
girmektedir. Gerçek de¤erinin alt›nda beyan edilen emlak ve arsa gibi gayrimenkul
al›m sat›mlar›, kira gelirleri, vergilen dirilmeyen devlet tahvilleri, hazine bonolar›,
hisse senedi piyasas›, döviz ve tar›msal kazançlar vergi d›fl› kalmaktad›r” gerçe¤ine dikkat çeken ‹SMMMO Baflkan› Ar›kan, “Götürü vergi ödeyecek olan 1 milyon dolay›nda mükelleften, ancak 1 trilyon lira kadar bir vergi geliri beklentisi olan devletin, yaflad›¤› krizden ç›kmas›n›n gerçek usulde vergilendirmeye bir an önce geçiflle
mümkün olabilece¤ini bildirdi. ‹SMMMO Baflkan› Yahya Ar›kan, “Üç büyük ilimizde
1993 May›s verilerine göre 200 bin civar›nda olan vergi mükellefi tahakkuklar› 4
milyon lira civar›ndayd›. Örgütümüzün kararl› tutumlar›yla bu oran birinci dilim için
28 milyon lira civar›na yükseltilebilmifltir. Gene de çare olmayan bu iyilefltirme çabas› yerine, politik cesaret göstererek kesinlikle götürü vergiden vazgeçilmelidir.
Örne¤in, Gaziantep’te 157 bin iflçi, 55 bin vergi mükellefi vard›r. Geçen y›l›n rakamlar›yla 1.5 milyon nüfusu olan bir büyük flehirde geri kalan 1.3 milyonluk insan›n tamam› çocuk ya da yafll› m›? Ya da di¤er bir deyiflle 32 milyon seçmeni olan Türkiye
için 10 milyonluk bir mükellef rakam› ne kadar gerçekçidir? Çok belli ki, halk›m›z pek
çok öznel nedenle ya hiç vergi vermiyor ya da vergi kaç›r›yor. Sonuç olarak devlet
erki, kay›t d›fl› ekonomiyi yasal s›n›rlara çekmek istiyorsa, hem götürü vergiden
vazgeçmeli hem de hayat standard› uygulamas›n› kald›rmal›d›r” dedi.
******
106
1990-2008 KAMUOYUNA DÖNÜK ÇALIfiMALAR <<<
1990-1998_1-238
10/3/08
9:05 PM
Türkiye’nin K›s›lmayan Sesiyiz
Page 107
YAHYA ARIKAN
11 Temmuz 1994
>>> Finansal kiralama firmalar› haks›z kazanç
peflinde...
‹stanbul Serbest Muhasebeci Mali Müflavirler Odas› Baflkan› Yahya Ar›kan,
“leasing” firmalar›n›n, Net Aktif Vergisi’ni müflterilerinden tahsil ederek, haks›z kazanç elde ettiklerini bildirdi.
‹SMMMO Baflkan› Ar›kan, “Net Aktif Vergisi ile ilgili tebli¤in düzenleyici maddesinde ‘sözleflme sürecinde finansal kiralama konusu mal›n mülkiyeti kiralayan
flirkete aittir. Bu nedenle söz konusu mal›n kay›t ve tescili de finansal kiralama
flirketi üzerinde olacakt›r’ fieklinde hüküm bulunmas›na karfl›n; finansal kiralama
flirketleri, mendi aktiflerine kay›tl› mallar› için ödedikleri NAV tutar›n› müflterilerinden haks›z yere tahsil etmektedirler” dedi.
KDV d›fl›nda bütün vergilerin devlet taraf›ndan topland›¤›na dikkat çeken
‹SMMMO Baflkan› Ar›kan, yasad›fl› elde edilen bu gelirler için bir de masraf faturas› düzenlenerek, vergi kay›p ve kaça¤›na neden olundu¤unu bildirdi.
******
>>> 1990-2008 KAMUOYUNA DÖNÜK ÇALIfiMALAR
107
1990-1998_1-238
10/3/08
9:05 PM
YAHYA ARIKAN
Page 108
Türkiye’nin K›s›lmayan Sesiyiz
15 Temmuz 1994
>>> ‹SMMMO, hizmet binas› sat›n ald›
Kuruluflunun dördüncü y›l›nda, hizmet binas›n› sat›n alan ‹stanbul Serbest
Muhasebeci Mali Müflavirler Odas›; eylül ay›ndan itibaren, F›nd›kl› Akbank Genel
Müdürlü¤ü eski binas› yan›nda Canfeda Ç›kmaz› sokaktaki befl katl› yeni yerinde
üyelerine hizmet vermeye bafllayacak.
******
108
1990-2008 KAMUOYUNA DÖNÜK ÇALIfiMALAR <<<
1990-1998_1-238
10/3/08
9:05 PM
Page 109
YAHYA ARIKAN
Türkiye’nin K›s›lmayan Sesiyiz
27 Eylül 1994
>>> “Prensler yozluk getirdi”
‹stanbul Serbest Muhasebeci Mali Müflavirler Odas› Baflkan› Yahya Ar›kan,
Turgut Özal döneminin al›flkanl›k ve kurumlar›ndan vazgeçilerek, “temiz Türkiye’nin bir
an önce gerçekleflebilmesi için” yurtseverce gayrete gereksinim oldu¤unu bildirdi.
Özellikle Engin Civan olay›nda da gözlemlenebildi¤i gibi, toplumsal katmanlar›n
tümünü vicdanen yaralayan, ahlaki bir erozyon yafland›¤›n› bildiren ‹SMMMO Baflkan› Yahya Ar›kan, “Devletin üst düzey yetkililerinin ve yak›nlar›n›n sürekli olarak
adlar›n›n geçti¤i her türlü kirli olay; toplumda bofl vermifllik ve bahanecilik duygusu
yaratmaktad›r. Gündemi söylentilerin oluflturmas›n›n yak›c› sonuçlar› olaca¤› dikkate al›nd›¤›nda, ad› geçenlerin hemen yarg›ya gitmesini, halk›n yüksek yarar› ad›na
gerekli buluyoruz” dedi.
******
>>> 1990-2008 KAMUOYUNA DÖNÜK ÇALIfiMALAR
109
1990-1998_1-238
10/3/08
9:05 PM
YAHYA ARIKAN
Page 110
Türkiye’nin K›s›lmayan Sesiyiz
22 Ekim 1994
>>> ‹SMMMO: Yarg› zedelenmemeli
‹stanbul Serbest Muhasebeci Mali Müflavirler Odas› Baflkan› Yahya Ar›kan,
“Soruflturmalar›n afl›r› uzad›¤›, hat›rl› kiflilerin aç›k ya da kapal› müdahalelerinin
söz konusu olabildi¤i gibi dedikodular›n yarg›ya gölge düflürdü¤ünü” bildirdi.
‹SMMMO Baflkan› Ar›kan, soruflturma aflamas›na geçen toplumsal karakterli
olaylar›n, bir süre sonra kamu gündeminden bir biçiminde kayboldu¤unu belirterek,
“Bir di¤er deyiflle, yarg›ya olan inanc›n kaybolufluyla insanlar›m›z bafllar›n›n çaresine bakmak için yasad›fl› yollara baflvurmak zorunda kalmaktalar. Öyle ki, devlet kademelerinin en üstünde görev alanlar›n bile efllerini daha çabuk ve etkin biçimde çözümleyebilmek için yasa d›fl› yollara baflvurmas› düflündürücüdür. Özellikle yarg›da
yaflanacak kaos ortam›n›n, onulmaz toplumsal yaralara yol açaca¤›n› bildirerek, ilgilileri duyarl› davranmaya ça¤›r›yoruz” dedi.
******
110
1990-2008 KAMUOYUNA DÖNÜK ÇALIfiMALAR <<<
1990-1998_1-238
10/3/08
9:05 PM
Türkiye’nin K›s›lmayan Sesiyiz
Page 111
YAHYA ARIKAN
24 Ekim 1994
>>> ‹SMMMO: Örgütlü yaflam demokrasi gere¤i
‹stanbul Serbest Muhasebeci Mali Müflavirler Odas› Baflkan› Yahya Ar›kan,
demokratik yaflam›n vazgeçilmez temel haklar›ndan olan örgütlenme hakk›n›n Anayasal karakter olmas›n›n kaç›n›lmaz oldu¤unu bildirdi. ‹SMMMO Baflkan› Ar›kan,
“‹flçilerin ekonomik demokratik mücadeleleri s›ras›nda çektikleri s›k›nt›lar› biliyoruz.
Buna bir de 20. yüzy›l biterken memur çal›flanlar› katmak çok üzücü. Halk›n her
katman›, talepleri do¤rultusunda mutlaka örgütlenebilmelidir. Halk›n örgütlü oldu¤u oranda demokratik mevzilere sahip ç›kabilece¤i gerçe¤iyle, hükümeti verdi¤i sözleri tutmaya ça¤›r›yoruz” dedi.
******
>>> 1990-2008 KAMUOYUNA DÖNÜK ÇALIfiMALAR
111
1990-1998_1-238
10/3/08
9:05 PM
YAHYA ARIKAN
Page 112
Türkiye’nin K›s›lmayan Sesiyiz
29 Ekim 1994
>>> ‹SMMMO: Net Aktif Vergisi iptal olmad›
‹stanbul Serbest Muhasebeci Mali Müflavirler Odas› Baflkan› Yahya Ar›kan “5
Nisan sonras› al›nan önemli kararlardan biri olan Net Aktif Vergisi, Erzurum ‹dare
Mahkemesi’nin yürütmeyi durdurma karar›na karfl›n henüz gündemdedir” dedi.
Erzurum ‹dare Mahkemesi’nin NAV ile ilgili karar›na dikkat çeken ‹SMMMO
Baflkan› Ar›kan, “3986 say›l› kanunun 5, 6 ve 7. maddelerinin Anayasa’ya ayk›r›
oldu¤u bir gerçek, ama vergi sistemimizde beyan esast›r. Bildirimde bulunan mükellef beyannamesine itiraz› kay›t flerhi düflmüflse ve dava açm›flsa ödedi¤i vergisini
geri al›r ve son iki taksiti de ödemez. Ama itiraz› kay›tla beyanname vermeyen vergi mükellefi, ödedi¤i vergiye geri alamayaca¤› gibi son iki taksiti de ödemek zorundad›r. Zaten Türkiye’de en çok vergi mükellefinin bulundu¤u ‹stanbul’da vergi mahkemelerinden yürütmeyi durdurma yönünde bir karar henüz ç›kmam›flt›r” dedi.
******
112
1990-2008 KAMUOYUNA DÖNÜK ÇALIfiMALAR <<<
1990-1998_1-238
10/3/08
9:05 PM
Page 113
YAHYA ARIKAN
Türkiye’nin K›s›lmayan Sesiyiz
11 Kas›m 1994
>>> Cumhuriyeti koruyaca¤›z
‹stanbul Serbest Muhasebeci Mali Müflavirler Odas› Baflkan› Yahya Ar›kan,
“Göz bebe¤imiz Türkiye ve onun kurucusu Atatürk’ü sonsuza dek yaflatmaya ant
içtik” dedi.
An›tkabirde ki anma töreni s›ras›nda bir fleriatç›n›n sözlü sald›r›s›n›n laik
Cumhuriyetin ne denli tehlikede oldu¤unu gösterdi¤ine dikkat çeken ‹SMMMO Baflkan› Ar›kan, “fieriatç› ve radikal Müslüman gruplara pirim veren kesimleri ve bu tür
olaylar› fliddetle k›n›yoruz. Laik Cumhuriyeti ve Mustafa Kemal’in ilkelerini sürdürece¤iz” dedi.
******
>>> 1990-2008 KAMUOYUNA DÖNÜK ÇALIfiMALAR
113
1990-1998_1-238
10/3/08
9:05 PM
YAHYA ARIKAN
Page 114
Türkiye’nin K›s›lmayan Sesiyiz
8 Aral›k 1994
>>> ‹SMMMO’dan fidan yard›m›
‹stanbul Serbest Muhasebeci Mali Müflavirler Odas›, Gelibolu orman alan› için
fidan kampanyas› açt›. ‹SMMMO Çevre Komisyonu taraf›ndan sürdürülen kampanya; ocak ay› sonuna de¤in sürecek ve bir milyon fidan› hedefliyor. Dileyen yurttafllar› da kampanyaya ça¤›ran Oda yetkilileri, Vak›fbank fiiflli fiubesi 2030544 nolu hesaba yard›m bekliyor. Ba¤›flta bulunan kifli ve kurulufllara ‹SMMMO taraf›ndan teflekkür belgesi verilecek.
******
114
1990-2008 KAMUOYUNA DÖNÜK ÇALIfiMALAR <<<
1990-1998_1-238
10/3/08
9:05 PM
Page 115
1995
BASIN
BÜLTENLER‹
‘
“Kay›t d›fl› ekonomi; temizlik hizmetleri sektöründen ifl makinesi kiralanmas›na, her türlü serbest meslek hizmetinden
arac›l›k hizmetlerinin belgelenmesine kadar pek çok alan› vergi d›fl›
b›rakmaktad›r..”
>>> 1995 KAYIT DIfiI EKONOM‹, TOPLANAN VERG‹YE Efi‹T
1990-1998_1-238
116
10/3/08
9:05 PM
Page 116
1990-1998_1-238
10/3/08
9:05 PM
Türkiye’nin K›s›lmayan Sesiyiz
Page 117
YAHYA ARIKAN
8 Ocak 1995
>>> “Kay›t d›fl› ekonomi, toplanan vergiye eflit”
‹stanbul Serbest Muhasebeci Mali Müflavirler Odas› Baflkan› Yahya Ar›kan,
“Kay›t d›fl› ekonomiden kaynaklanan vergi kay›plar›, toplanabilen verginin boyutlar›n›
aflt›” dedi.
Hükümetlerin toplumda vergi bilinci gelifltirmek gibi birincil görevini yerine getirmediklerini iddia eden ‹SMMMO Baflkan› Ar›kan, “Son Vergi Reformu Yasa Tasar›s›nda artt›r›laca¤› belirtilen KDV oranlar›, halk aras›nda ‘alan memnun satan memnun’ düzenine
prim veriyor. Hiç kimsenin belge düzenine uymad›¤› bir ekonomide, yükselen vergi gelirleri
ve bunun kamu yarar›na harcanmas› imaj›ndan söz etmek mümkün de¤il” dedi.
Anayasa’n›n 73. maddesinin; herkesi, kamu giderlerini karfl›lamak üzere, mali
gücüne göre vergi ödemekle yükümlü k›ld›¤›n› belirten Ar›kan, “Kay›t d›fl› ekonomi; önceleri sosyal güvencesi olmayan kesimlerin, yar›nlar›n› kurtarabilmek anlam›nda vergiden kaç›narak tasarruf yaratmalar› ile söz konusuydu. fiimdilerde, belge düzeninin
oturtulmas›yla, ticaret ve sanayi kesimlerinin hemen büyük ço¤unlu¤unda; yap›lan
ekonomik etkinlikler resmileflmeden yürütülmektedir. Bu hem vergi gelirlerinde, hem de
yat›r›m harcamalar›n›n gerçekleflmesinde gerileme getirmektedir” dedi.
Servet art›fllar›n›n y›llara göre k›yaslanarak izlenebilece¤ini ve vergisi ödenmemifl kazançla edinilmifl servetin, bulunmas› ve vergilendirilmesinin Maliye’nin ifli oldu¤unu belirten Ar›kan, “Kay›t d›fl› ekonomi; temizlik hizmetleri sektöründen ifl makinesi
kiralanmas›na, her türlü serbest meslek hizmetinden arac›l›k hizmetlerinin belgelenme
sine kadar vergi d›fl› kalmaktad›r. Toplum vicdan›n› yaralayan bu durumun giderilmesi
için acilen yasal düzenleme yap›lmas› zorunludur” dedi. ‹SMMMO Baflkan› Yahya Ar›kan
yapt›¤› aç›klamada flu ifadeleri kulland›: “Asl›nda ticari faaliyet içinde olan hemen
herkesi kapsayan kay›t d›fl› ekonomiyi 5 ana bafll›k alt›nda toplayabiliriz: 1- Emek kay›t d›fl› ekonomisi, 2- Yerli mali kay›t d›fl› ekonomisi, 3- Yabanc› mali kay›t d›fl› ekonomisi, 4- Para kay›t d›fl› ekonomisi, 5- Rüflvet ekonomisi”
Serbest muhasebeci ve mali müflavirlerin imza yetkilerinin onanmas› halinde,
vergi reformu yasa tasar›s›nda sözü edilen düzenlemelerin uygulama flans› olabilece¤ini belirten ‹SMMMO Baflkan› Ar›kan, “Bugüne de¤in mücadelesini verdi¤imiz yetkisiz
>>> 1990-2008 KAMUOYUNA DÖNÜK ÇALIfiMALAR
117
1990-1998_1-238
10/3/08
9:05 PM
Page 118
YAHYA ARIKAN
Türkiye’nin K›s›lmayan Sesiyiz
muhasebecilik olgusunun kalkmas›nda yasal düzenlemeler yap›labilecekse, vergi kaçaklar›n›n saptanmas› ve önlenebilmesi gerçekleflebilir” dedi.
‹SMMMO Baflkan› Ar›kan, “Emekliler d›fl›ndaki gelir gruplar›ndan vergi iadesi uygulamas›n›n kald›r›lmas›, e¤er üniter sisteme geçifl konusunda radikal önlemler al›nabilecekse uygundur. Yani reflit herkesin vergi mükellefi olmas› halinde, y›lda bir kez verilecek beyanname ile harcamalar›n›n tamam›n› gösteren mükellefin de yarar›na bir uygulamal›d›r. Hem vergi daireleri hem de muhasebeci aç›s›ndan ifl yükünü azaltacak bir
düzenleme, as›l olarak belge düzeninin oturmas›yla pekiflecektir. Ücretlilerin gelir kay›tlar›n› önleme anlam›nda ‘ay›rma kuram›’ çerçevesinde gelifltirilecek özel indirim uygulamalar› mükellefleri rahatlatacakt›r. Bir zamanlar›n OYAK, MEYAK kesintileri gibi ne oldu¤u
belli olmayan tasarrufu teflvik ve konut fonu kesintilerini devlet üstlenir ve ücretli ziyan›
u¤ramazsa, belge düzeni çok daha kolay uygulama flans› bulabilir” dedi.
K‹M‹ H‹ZMETLER P‹YASA F‹YATLARI
• ‹fl makineleri ayl›k kira bedelleri:
Ekskavatör
: 50-75 milyon
Kompresör
: 75-100 milyon
Dozer
: 85-110 milyon
BMC900
:
Kamyon
: 25-35 milyon
• Temizlik Hizmetleri Bedelleri:
Ev temizli¤i günlük : 150-300 bin
Ev temizli¤i komple : 1.52 milyon
Büro temizli¤i ayl›k : 3 milyon
‹kinci el otomobil sat›fllar›n›n hemen her modelinde yar› fiyat uygulan›yor. Örne¤in Do¤an marka bir otomobilin bayi fiyat›, mal›n tesliminde gecikme söz konusu oldu¤undan, erkene çekme bedeli olarak 16-20 milyon liral›k haks›z bir kazanç söz konusu... Emlak sat›fllar›nda ise, ‹stanbul’da beflte birlik bir fiyat uygulamas› söz konusu...
Zanaatkârlar›n hemen tamam›nda, yapt›klar› hizmet karfl›l›¤›nda belge vermek
gibi bir al›flkanl›klar› söz konusu de¤il. Asl›nda Türkiye çap›nda say›lar› 3.5 milyona
ulaflan esnaf›n büyük ço¤unlu¤u ne yaz›k, hizmetin bedelini almay› unutmuyorlar da,
belgesini vermeyi bir türlü düflünemiyorlar.
******
118
1990-2008 KAMUOYUNA DÖNÜK ÇALIfiMALAR <<<
1990-1998_1-238
10/3/08
9:05 PM
Page 119
YAHYA ARIKAN
Türkiye’nin K›s›lmayan Sesiyiz
11 Ocak 1995
>>> ‹SMMMO: Denetim artmal›
‹stanbul Serbest Muhasebeci Mali Müflavirler Odas›’n›n 6-7-8 Nisan tarihlerinde Klassis Otel’de düzenledi¤i sekiz sempozyum ve bir kapan›fl panelinde, “Türkiye’de Muhasebe ve Denetim Mesle¤inin Gelece¤i” konusu ele al›nd›.
1. Türkiye Muhasebe ve Denetim Sempozyumu’nda, “Mesleki Yap›lanma: 3568
Say›l› Yasan›n ‹rdelenmesi”, “Muhasebe ve Raporlama Standartlar›” ile “Denetim”
konular›n›n ele al›nd›¤› toplant›lar›; meslek mensuplar›, parafinans kurumlar› ile
banka ve özel kurumlar›n muhasebe birimi yöneticileri izledi. Kat›l›mc›lar›n tamam›n›n mesle¤i gelifltirme hedefli yo¤un ve aktif kat›l›mla izledikleri sempozyumlarda;
Gümrük Birli¤i ile bafllayacak olan Bat› ile bütünleflme sürecinde, muhasebe ve denetimin mesleki uygulamalar›na tüm kesimlerin mutlak katk›lar› öngörüldü.
MUHASEBE VE DENET‹M MESLE⁄‹
Son günlerde üzerinde çok konuflulan, “Tasdik Tebli¤leri”nin meslek için önemli
bir geliflme oldu¤u bildirilen ilk gün toplant›s›nda; TÜRMOB Genel Baflkan Yard›mc›s› Masum Türker, “Yarg› taraf›ndan iptal edilen SM ve SMMM’ler ile mükellef aras›nda düzenlenecek olan sözleflme d›fl›ndaki konular›n ve imza olay›n›n geçerlili¤inin
sürdü¤ünü kaydetti.
Sempozyumun ikinci gününde konuflan Gelirler Genel Müdürlü¤ü Daire Baflkan› Nurettin Canikli, “Mesle¤in uygulama alanlar›ndan biri ifllemlerin ve kazançlar›n
vergilendirilmesidir. Son y›llarda ve özellikle son günlerde vergilendirme süreçlerinde
önemli ve h›zl› de¤iflikler meydana gelmektedir. Pek ço¤umuza göre baz› vergilendirme süreçlerinin sadelefltirilmelerinde fayda vard›r” dedi. Emlak Bankas› Genel Müdürü Ayd›n Ayayd›n’›n oturum baflkanl›¤›n› yapt›¤› ikinci gün ikinci oturumda; Marmara Üniversitesi ‹‹BF Dekan› Prof. Dr. Ahmet H. Durmufl da uygulamadaki çok
bafll›l›ktan söz ederek, “Para ve sermaye piyasalar›nda etkinlik gösteren, banka, sigorta iflletmeleri gibi sektörlerin d›fl›nda, muhasebe uygulamalar›n› yönlendiren yasal düzenlemelerdeki ‘çok bafll›l›k’ devam etmektedir. Bu durum, uygulay›c›lar› ço¤u
zaman zor durumda b›rakmaktad›r. Bu konularda en k›sa sürede asgari müflterek-
>>> 1990-2008 KAMUOYUNA DÖNÜK ÇALIfiMALAR
119
1990-1998_1-238
10/3/08
9:05 PM
YAHYA ARIKAN
Page 120
Türkiye’nin K›s›lmayan Sesiyiz
lerde birleflilmesinin yararl› olaca¤›n› düflünüyorum” dedi.
Price Waterhouse özel denetim firmas›ndan Thomas Marcellino, son gün yap›lan sempozyumda; yabanc› ülkelerdeki denetim ve otomasyona dikkat çekerek,
“Bilgisayar destekli muhasebe sistemlerinin hâkim oldu¤u iflletmelerde, muhasebe
denetiminin önemi gün geçtikçe artmaktad›r. Bunun için Maliye Bakanl›¤›’n›n bir
düzenleme ile olaya müdahalede bulunmas› kaç›n›lmaz olmaktad›r. Aksi halde, denetim faaliyeti ne flekilde tan›mlan›rsa tan›mlans›n, tam tasdik veya finansal tablo
denetimi s›ras›nda karfl›lafl›lan güçlükler devam edecektir” dedi. Panel sonras› kapan›fl konuflmas›n› yapan ‹stanbul Serbest Muhasebeci Mali Müflavirler Odas›
Baflkan› Yahya Ar›kan, muhasebe denetiminin uyguland›¤› iflletmelerdeki durumun
iflletme yöneticileri aç›s›ndan bak›ld›¤›nda, denetlenmifl bilgilerin güvenirlili¤inin iflletme yöneticileri için de önemli oldu¤unu kaydetti.
******
120
1990-2008 KAMUOYUNA DÖNÜK ÇALIfiMALAR <<<
1990-1998_1-238
10/3/08
9:05 PM
Page 121
YAHYA ARIKAN
Türkiye’nin K›s›lmayan Sesiyiz
23 fiubat 1995
>>> Kitapta KDV kültürsüzlüktür
‹stanbul Serbest Muhasebeci Mali Müflavirler Odas› Baflkan› Yahya Ar›kan,
kitaba yap›lan KDV oran art›fl›n›n kültürle ba¤lar› koparmaya yönelik oldu¤unu söyledi.
‹nsanlar› yaflamdan bezdiren ekonomik koflullar›n giderilmesi yönünde önemli
bir araç olan kitap dünyas›n›n, yüzde 8’e ç›kan KDV zamm›ndan sonra büyük darbeler yiyece¤ini bildiren ‹SMMMO Baflkan› Ar›kan, “KDV oranlar›yla oynanmamas›n›
söylerken birçok bak›mdan hakl›yd›k. Yükselen oranlarla insanlar aras›nda vergi d›fl›
iliflkiler geliflmektedir. Okur, kitap alamamakta ya da korsan yay›nc›l›¤a prim vermektedir. Öte yandan, vergi kaça¤› oluflmaktad›r. Devlet, maliyet hesab› yapmadan
kültür politikas› uygulamal›d›r. Okuyan ve düflünen insanlar, ülke kalk›nmas› için gereklidir” dedi.
******
>>> 1990-2008 KAMUOYUNA DÖNÜK ÇALIfiMALAR
121
1990-1998_1-238
10/3/08
9:05 PM
YAHYA ARIKAN
Page 122
Türkiye’nin K›s›lmayan Sesiyiz
16 Haziran 1995
>>> Anayasa de¤iflikli¤i beklememeli...
‹stanbul Serbest Muhasebeci Mali Müflavirler Odas› Baflkan› Yahya Ar›kan,
önceki gün TBMM Genel Kurulu’nda t›kanan Anayasa de¤iflikli¤i ile ilgili görüflmelerin ne zaman bafllayaca¤› konusunda belirsizlik olmas›n› elefltirdi.
‹SMMMO Baflkan› Yahya Ar›kan, yapt›¤› yaz›l› aç›klamada; 24. maddenin son
bölümün kald›r›lmas› durumunda devletin sosyal, ekonomik, siyasi ve hukuk düzeninin din ve mezhep ayr›l›¤› yarat›lacak flekilde de¤ifltirilmesine yol açabilece¤ine dikkat çekerek, “Bu yollarla laik düzen ortadan kald›r›lmak istenmektedir” dedi. 14.
maddede yap›lacak de¤iflikli¤in de devlet düzeninin din ve mezhep ayr›l›¤› yarat›lacak flekilde de¤ifltirilebilece¤ini belirten ‹SMMMO Baflkan› Ar›kan, “Anayasa de¤iflikliklerinin temel olarak insan hak ve özgürlüklerinde iyilefltirme yapmas› beklenirken, bir avuç Cumhuriyet düflman› siyasinin elinde oyuncak olmas›n› vahim buluyoruz” dedi.
‹fade ve örgütlenme özgürlü¤ünü k›s›tlayan antidemokratik maddeler sürüncemede dururken, milletvekillerinin say›s›n›n 600’e ç›kar›lmas›n›n da gündemde olmas›n› elefltiren ‹SMMMO Baflkan› Ar›kan, “TBMM’nin as›l görevinin yasama oldu¤unu, fakat kimi çevrelerce arpal›k imkân› olarak de¤erlendirildi¤ini düflünüyoruz”
dedi.
******
122
1990-2008 KAMUOYUNA DÖNÜK ÇALIfiMALAR <<<
1990-1998_1-238
10/3/08
9:05 PM
Türkiye’nin K›s›lmayan Sesiyiz
Page 123
YAHYA ARIKAN
26 Haziran 1995
>>> Hayat standard›ndan vazgeçilsin
‹stanbul Serbest Muhasebeci ve Mali Müflavirler Odas› Baflkan› Yahya Ar›kan, mükellefin vergi kaç›rmak için teknik gelifltirmesinin, sadece devletin zaaf› oldu¤unu bildirdi.
‹SMMMO Baflkan› Ar›kan yapt›¤› yaz›l› aç›klamas›nda, “Baz› vergi mükelleflerinin, hayat standard› uygulamas›ndan kaçmak ve daha az vergi ödemek için limitet
flirket olarak örgütlenmeleri, vergi yasalar›nda iyilefltirme yapma gere¤ini ortaya
koyuyor. Kazanc› belli olmadan esnafa peflin vergi anlam›nda bir zorunluluk getiren
ve kesinlikle antidemokratik olan hayat standard› kalkmal›d›r. Defterdarl›k kay›tlar›
incelenirse sadece limitet flirket kurulufllar›ndaki art›fl yüksekli¤inin tek nedeni,
vergiden kaç›nmakt›r. Devlet, vergi topla madaki yasal düzenlemeyi bir an önce yaparak; az kazanandan az, çok kazanandan çok vergi alabilece¤i düzenlemeleri yapmal›d›r. Zaten sosyal güvence yoksunu toplum kitleleri, gelece¤ini kendi kendine garanti almak için vergi kaç›rma yolunu seçmektedir. Mükellefi hem vergi kaç›rmaya
hem de hileli yaflamaya al›flt›ran yollar›n önü t›kanmal›. Hayat standard› uygulamas›ndan vazgeçmeli” dedi.
******
>>> 1990-2008 KAMUOYUNA DÖNÜK ÇALIfiMALAR
123
1990-1998_1-238
10/3/08
9:05 PM
YAHYA ARIKAN
Page 124
Türkiye’nin K›s›lmayan Sesiyiz
26 Haziran 1995
>>> “Paradan s›f›r at›lmas› istikrar program›
gerektirir”
‹stanbul Serbest Muhasebeci Mali Müflavirler Odas› Baflkan› Yahya Ar›kan,
paradan s›f›r at›lmas›n›n pek çok ekonomik program› gerçeklefltirebilme gibi bir ön
koflul gerektirdi¤ini bildirdi.
‹SMMMO Baflkan› Ar›kan, yapt›¤› yaz›l› aç›lamas›nda; “Enflasyonda görülen
ve genellikle yaz aylar›nda yaflanan nispi gerileme ile döviz kurlar›ndaki görece istikrar ve hazinenin döviz rezervlerindeki yükselme e¤ilimi, ekonominin iyileflmesi yönünde tan›mlanabilir. Fakat gene de liradan üç s›f›r at›lmas› daha genifl bir ekonomik
istikrar program›n› gerektirmektedir. Üç s›f›r at›lmas› sonucu psikolojik bir etki ile
enflasyonda düflme söz konusu olabilir. Ama bu bir sonuçtur ve as›l bu etkiyi besleyen ve kuvvetlendiren temel gerekçe; enflasyondaki h›zl› düflme e¤risidir. Üç s›f›r
at›ld›¤›nda, gerekli ekonomik alt yap› oluflturulmam›flsa tüketim olgusu, harcama
e¤ilimi, tüketicide s›f›r› tüketme nedeni olabilir.
K›saca s›f›r at›labilir; ama
1- Bütün toplumsal gruplar ile “ekonomik ve sosyal konsensus” birli¤i sa¤lanmal›
2- Rantrepo ve borsa gelirleri mutlaka vergilendirilmeli
3- Özellefltirme, fleffaf ve h›zl› olmal›
4- Kay›t d›fl› ekonominin önlenmesi ile ilgili ciddi ad›mlar at›lmas› gereklidir.”
dedi
******
124
1990-2008 KAMUOYUNA DÖNÜK ÇALIfiMALAR <<<
1990-1998_1-238
10/3/08
9:05 PM
Türkiye’nin K›s›lmayan Sesiyiz
Page 125
YAHYA ARIKAN
6 Temmuz 1995
>>> Ar›kan: Aziz Nesin öldü, Türkiye’nin bafl›
sa¤ olsun
‹stanbul Serbest Muhasebeci Mali Müflavirler Odas› Baflkan› Yahya Ar›kan
yapt›¤› yaz›l› aç›klamada “Türk ve dünya edebiyat›n›n en büyük yazarlar›ndan Aziz
Nesin’i yitirmifl olman›n derin üzüntüsü içindeyiz. Laik yaflam›, insan haklar› ve demokrasiyi savunman›n erdem oldu¤unu Nesin hocam›zdan ö¤rendik. An›s› ve onurlu
kiflili¤i bizlere de düstur olacakt›r. Türkiye’nin bafl› sa¤ olsun” bildirdi.
******
>>> 1990-2008 KAMUOYUNA DÖNÜK ÇALIfiMALAR
125
1990-1998_1-238
10/3/08
9:05 PM
YAHYA ARIKAN
Page 126
Türkiye’nin K›s›lmayan Sesiyiz
9 A¤ustos 1995
>>> Vergi idaresi kaosu kald›rmal›
‹stanbul Serbest Muhasebeci Mali Müflavirler Odas› Baflkan› Yahya Ar›kan,
“beyannamelerin imza zorunlulu¤u”nun yasadan kaynakland›¤›n› belirterek özellikle
18 numaral› tebli¤in amir hükmünün geçerli¤ine dikkat çekerek, tebli¤lere ilan edilen
limitler içindeki mükelleflerin, beyannamelerini serbest muhasebeci ve mali müflavir
lere imzalatarak vergi dairelerine vermeleri gerekti¤ini bildirdi.
Maliye Bakanl›¤›’n›n y›ll›k gelir ve kurumlar vergisi beyannamelerinin yeminli
mali müflavirlere “tasdik” ettirilmesinin iste¤e ba¤l› “ihtiyari” hale getirilmesinin;
mükelleflerin as›l büyük bölümü ile ilgili olmad›¤›n› belirten ‹SMMMO Baflkan› Yahya
Ar›kan, “Aktif toplam› 30 milyar ve 1994 y›l› net sat›fllar› 60 milyar liraya kadar
olan tüm gelir ve kurumlar vergisi mükelleflerinin, beyannamelerini serbest muhasebeci ve mali müflavirlere imzalatmalar› gerekmektedir. Gerçi, belirtilen limitler aktif
toplamlar›nda 60 milyar ve net sat›fllar toplam›nda 150 milyar liraya çekilmifl olsayd›, TOBB almayacak, yasan›n uygulanmas› yetecekti. K›saca bilindi¤i gibi, 1995
y›l›na ait olarak gelecek y›l›n mart ay›nda verilecek gelir vergisi beyannamesi ile nisan ay›nda verilecek kurumlar vergisi beyannameleri bu kapsamdad›r.” dedi.
Yay›mlanan pek çok tebli¤ ve yönetmeli¤in hedef kitlesinin aç›kl›kla yap›lmad›¤›n› bildiren Ar›kan, “Yurttafl flaflk›na dönmüfl durumda. Neyi, ne zaman ve kiminle
yapaca¤› konusunda bir belirsizlik yaflamakta. Bu noktada Maliye Bakanl›¤› 1 ve 2
numaral› tebli¤ler ile 4008 say›l› yasan›n mükerrer 227. maddesinin yürürlükte oldu¤unu ve beyannamelerin ruhsatl› muhasebecilere imzalat›lmas› olay›n›n sürdü¤ünü aç›klamas› gerekmektedir. Vergi toplama konusunda dün götürü verginin kald›r›lmas› s›ras›nda ve bugün de vergi matrahlar›n›n denetiminde geri ad›m at›lmas›,
ekonomiyi olumsuz etkilemekte. Politik bask›lardan korkmayan, radikal kararlar›n›
yetkin inisiyatifle kullanabilen bir hükümet erki acilen gerekmektedir”dedi.
******
126
1990-2008 KAMUOYUNA DÖNÜK ÇALIfiMALAR <<<
1990-1998_1-238
10/3/08
9:05 PM
Türkiye’nin K›s›lmayan Sesiyiz
Page 127
YAHYA ARIKAN
21 Eylül 1995
>>> ‹SMMMO’dan BosnaHersekli çocuklara yard›m
‹stanbul Serbest Muhasebeci Mali Müflavirler Odas› (‹SMMMO), soyk›r›ma
dönüflen iç savafl sonucu ailelerinden kopar›lan, BosnaHersekli çocuklara bir yard›m kampanyas› açt›.
Bahçelievler Çocuk Esirgeme Kurumu’nda korumaya al›nan, ailelerinden ve
yurdundan kopar›lm›fl 70 kadar 0-6 yafl grubu çocu¤un belirlenen gereksinimlerini
karfl›lama yönünde bir kampanya açan ‹SMMMO’dan çok özel bir etkinli¤in uygulay›c›s› oldu.
******
>>> 1990-2008 KAMUOYUNA DÖNÜK ÇALIfiMALAR
127
1990-1998_1-238
10/3/08
9:05 PM
YAHYA ARIKAN
Page 128
Türkiye’nin K›s›lmayan Sesiyiz
20 Ekim 1995
>>> ‹SMMMO’dan e¤itim ve seminer
‹stanbul Serbest Muhasebeci Mali Müflavirler Odas›, Kas›m – Aral›k 1995’te
“Tekdüzen Muhasebe Dönem Sonu ‹fllemleri” üzerinden uygulanacak kurslar› Prof.
Dr. Çetin fianl› ve Doç. Dr. Recep Pekdemir verecek.
Öte yandan gene Kas›m – Aral›k 1995 dönemini kapsayan “Tekdüzen Muhasebe Sistemi Uygulamalar›n›n Sektörel Bazda irdelenmesi” konulu bir de seminer
düzenleyen, ‹SMMMO, 30 ilçede 3000 civar›nda ruhsatl› muhasebeciye 70 e¤itmen arac›l›¤›yla e¤itim vermeyi amaçl›yor.
******
128
1990-2008 KAMUOYUNA DÖNÜK ÇALIfiMALAR <<<
1990-1998_1-238
10/3/08
9:05 PM
Türkiye’nin K›s›lmayan Sesiyiz
Page 129
YAHYA ARIKAN
20 Ekim 1995
>>> Deprem bölgesinde vergiler dondurulmal›
Maliye Bakanl›¤› Gelirler Genel Müdürlü¤ü, Afyon Valili¤i Defterdarl›k Gelir
Müdürlü¤ü’ne yollad›¤› bir iç genelge ile Dinar depreminden etkilenen yurttafllar›n
vergi pozisyonlar› ile ilgili uygulama tebli¤i yay›nlad›.
‹stanbul Serbest Muhasebeci ve Mali Müflavirler Odas› Baflkan› Yahya Ar›kan, Dinar için terkin (ödenmemesi gereken) kapsam›na girmeyen vergilerken katma de¤er vergisi, gelir (stopaj) vergisi ve geçici vergi ve bunlar› iliflkin cezalar›n da
dondurulmas› ve ertelenmesi gerekti¤ini belirterek, “yap›lan maddi yard›mlar›n halka ulaflmas› s›ras›nda veraset ve intikal vergisi kesilmesi gerekmektedir. Bu nedenle Bakanlar Kurulu, bir an önce Dinar’› deprem bölgesi ilan ederek, sözü geçen vergilerin al›nmamas›n› ve yard›mlar›n tamam›n›n yerine ulaflmas›n› sa¤lamal›d›r” dedi.
******
>>> 1990-2008 KAMUOYUNA DÖNÜK ÇALIfiMALAR
129
1990-1998_1-238
10/3/08
9:05 PM
Page 130
YAHYA ARIKAN
Türkiye’nin K›s›lmayan Sesiyiz
27 Ekim 1995
>>> Cumhuriyeti savunaca¤›z
‹SMMMO Baflkan› Yahya Ar›kan yapt›¤› yaz›l› aç›klamada, “Cumhuriyete ve
onu ileri götürecek ilkeleri savunmaya dirençli” olduklar›n› ifade etti.
Cumhuriyetin özellikle “gerici güçlerin” tehdidi ve sald›r›lar›na muhatap olmak
zorunda kald›¤›n› bildiren ‹SMMMO Baflkan› Ar›kan, “Bizler ça¤dafl uygarl›k düzeyinin bilincinde olarak demokratik ve laik bir Türkiye’yi savunuyoruz. Her koflulda
Mustafa Kemal’in erdemli fikirlerinin savunucusu olarak y›lmadan ve duraksamadan Cumhuriyetin ayd›nl›k ortam›n› solumay› sürdürece¤iz” dedi.
******
130
1990-2008 KAMUOYUNA DÖNÜK ÇALIfiMALAR <<<
1990-1998_1-238
10/3/08
9:05 PM
Page 131
YAHYA ARIKAN
Türkiye’nin K›s›lmayan Sesiyiz
6 Kas›m 1995
>>> Esnaf odalar›na seçim k›ya¤›
Türkiye Esnaf ve Sanatkârlar Odalar›’n›n 507 say›l› yasada yap›lacak de¤ifliklikle, merkez ve taflra birimlerinde muhasebe servislerinin kurulmas› olay›n›n, Sanayi
ve Ticaret Komisyonu’ndan Meclis’e geçmifl olmas›, ‹stanbul Serbest Muhasebeci ve
Mali Müflavirler Odas› Baflkan› Yahya Ar›kan taraf›ndan sert bir dille elefltirildi.
‹SMMMO Baflkan› Ar›kan, muhasebe ifllemlerinin 3568 say›l› yasa gere¤i sadece meslek odalar›na ba¤l› ruhsatl› muhasebecilerce yap›labilece¤ini belirterek,
“Esnaf odalar›nda oluflturulacak muhasebe servislerinde, pek çok çömez muhasebe
eleman›yla yap›lacak bir iflin tafl›d›¤› amaç kuflku yaratmaktad›r. Zaten vergi ödememek için her türlü bask›y› ve yolu deneyen Türkiye Esnaf ve Sanatkârlar Odalar›
yöneticileri, üyelerinin haklar›n› koruma ad› alt›nda; toplumsal refah›n geliflimini engellemektedirler” dedi.
“Seçim dönemlerinde üç milyon üyeleriyle (1 milyon 200 bin civar›nda gelir
vergisi mükellefi bulundu¤unu hat›rlat›r›z) yüksek bir oy potansiyeline sahibiz diyerek, tehdit ve flantajla kazan›m peflinde koflan Türkiye Esnaf ve Sanatkarlar Odalar› yöneticileri; bu dönemde de vergi ödememeyi tam kurumlaflt›rabilmek için, merkezi muhasebe servisleri kurma yolunu seçtiler” diyen Yahya Ar›kan aç›klamas›nda,
durumu protesto etmek ve de¤iflikli¤i sa¤lamak amac›yla; 500 bin kiflilik üye ve çal›flanlar kitlesinin Meclis’e telgraf eylemine bafllad›¤›n› belirterek, sal› gününden itibaren bütün oda baflkan ve yöneticilerinin Ankara’da buluflacaklar›n› ve partilere
bask› yaparak, bir anlamda kay›t d›fl› ekonomiyi destekleyecek olan de¤ifliklik önerisinin Meclis gündemine al›nmamas›n› isteyeceklerini bildirdi.
******
>>> 1990-2008 KAMUOYUNA DÖNÜK ÇALIfiMALAR
131
1990-1998_1-238
10/3/08
9:05 PM
YAHYA ARIKAN
Page 132
Türkiye’nin K›s›lmayan Sesiyiz
15 Kas›m1995
>>> DATEV (Almanya) TÜRMOB’a bilgi bankas›
kuruyor
Almanya’daki Vergi Dan›flmanl›¤› Meslek Mensuplar›’n›n kooperatifi olan DATEV
ile Türkiye’deki Serbest Muhasebeci Mali Müflavirler ve Yeminli Mali Müflavirlerin üst
örgütü olan TÜRMOB, bilginin merkezileflmesi için iflbirli¤i anlaflmas› imzalad›.
Baflta ‹stanbul Serbest Muhasebeci Mali Müflavirler Odas› olmak üzere Ankara ve ‹zmir Odalar›n›n öncülü¤ünde pilot çal›flma alan› oluflturulacak. Birleflmekte olan bir Avrupa karfl›s›nda, Avrupa’daki vergi dan›flmanlar›n›n konumunun güçlendirilmesini kendi ç›karlar› dâhilinde görmekte olan DATEV ile TÜRMOB’un üzerinde durduklar› projeler flunlar:
• Somut proje olarak TÜRMOB vergi hukuku korusunda bir bilgi bankas› kurmay› hedeflemektedir. DATEV bu projeyi knowhow ve e¤er ön araflt›rmadan olumlu
sonuçlar al›n›rsa DATEV taraf›ndan gelifltirilmekte olan yeni bilgi bankas› teknolojisinin lisanslanmas› gibi yollarla destekleyecektir.
• DATEV, TÜRMOB’un mesleki e¤itim konusunda uygun e¤itim programlar› gelifltirme çabas›n› knowhow ve mümkünse elindeki malzeme (e¤itim planlar›) ile destekleyecektir.
• DATEV bunun ötesinde yaz›l›m ürünleri (finans analizi gibi) aras›nda Türkiye’de do¤rudan kullan›labilecek olanlar›n olup olmad›¤›n› araflt›racak ve varsa örne¤in lisanslama yoluyla TÜRMOB bu ürünlerin Türkiye’deki müflavir pazar›na uygun
lu¤unu sa¤layacak de¤ifliklikleri kendisi yapacakt›r.
• TÜRMOB olumlu bir soruca var›rsa, DATEV Türkiye’de müflavirlere ve onlar›n
müflterilerine yönelik bir “bench marking” hizmetinin kurulmas›na knowhow transferi
ve lisanslama yoluyla destek verecektir.
******
132
1990-2008 KAMUOYUNA DÖNÜK ÇALIfiMALAR <<<
1990-1998_1-238
10/3/08
9:05 PM
Türkiye’nin K›s›lmayan Sesiyiz
Page 133
YAHYA ARIKAN
17 Kas›m 1995
>>> ‹SMMMO’dan Tekdüzen Muhasebe E¤itimi
‹stanbul Serbest Muhasebeci Mali Müflavirler Odas›, “Tek Düzen Muhasebe
Sistemi Uygulamalar›n›n Sektörel Bazda ‹rdelenmesi” konulu bir e¤itim çal›flmas›
düzenlendi. 18.11.1995 tarihinde bafllayacak olan e¤itim, 14 bölgede 70 e¤itmenin
kat›l›m›yla iki ay süreyle devam edecek.
******
>>> 1990-2008 KAMUOYUNA DÖNÜK ÇALIfiMALAR
133
1990-1998_1-238
10/3/08
9:05 PM
YAHYA ARIKAN
Page 134
Türkiye’nin K›s›lmayan Sesiyiz
1995
>>> Yolunuz aç›k olsun Say›n Özyürek
‹SMMMO Baflkan› Yahya Ar›kan’dan Mustafa Özyürek’e kutlama mesaj›:
Genel baflkan›m›z Say›n Mustafa Özyürek’in milletvekili adayl›¤›n› aç›klamas›n›, mesle¤imizin geliflti¤i nokta ve sayg›nl›¤›m›z ad›na k›vanç verici buluyorum.
Meslek yaflam›n›n tamam›nda örgütlü çaban›n içinde olan Say›n Özyürek, siyasi geçmifl olarak da, 12 Eylül sonras›nda sindirilmeye çal›fl›lan emekçi kesimlerin
duyarl›¤›na sahip bir yurtsever ayd›n, ‹stanbul’da sosyaldemokrat örgütlenmenin
bafl›nda biri olarak, hizmet vermenin erdemine sahip bir kifliliktir. Bilgi birikimi, siyasi deneyimi ve insanl›k görgüsü aç›s›ndan bütün meslektafllar›m›n örnek ald›¤› kanaatinde oldu¤um Say›n Özyürek, elbette seçilirse TBMM’ye de¤er katacak k›ratta
bir parlamenter olacakt›r.
Yasama meclisi; pek çok anlams›z kavga ve çekiflmenin yafland›¤› bir yer olarak bilinirse de, asl›nda toplumsal sorunlar›n sa¤l›kl› bir biçimde saptan›p, genel bir
konsensüs ba¤lam›nda gerçekçi yasalar›n ç›kar›ld›¤› bir ifl ortam› olmas› gereklidir.
Bu özü gerçeklefltirmek için de, a¤alarfleyhler, afliret palazlar›, ›rkç›l›k ve fundamentalizm heveslilerinin egemenli¤ini k›rmak önem tafl›yor. Bir önce söyledi¤ini bir
sonra söyledi¤ine mahreç gösteren totolistler ile patinaj yap›lmas›na olanak tan›mayal›m. Hikmeti kendilerinden menkul, akl›na her geleni dâhiyane fikir sanan ne oldum delisi bilgi görgü fukaralar›n›n iflgü zarl›klar› ile ülkemizin geri kalmas›na prim
vermeyelim.
Say›n Mustafa Özyürek, mesle¤imizin sayg›nl›¤›n›n ve toplumsal ifllevinin fark›nda biri olarak son derece yararl› kamusal çal›flmalar yapacak erdemlere sahiptir. Demokratikleflmenin kat›l›mc›l›k aya¤› ad›na genel baflkan›m›z›n Meclis’e girmesi
önem tafl›yor Çal›flkanl›¤›, ülkesinin ve yaflad›¤› dünyan›n sorunlar›na global bak›fl›
yakalaya bilmifl kiflili¤i ile Mustafa Özyürek’i TBMM’de görmek istiyoruz. Örgütüm
ve demokrasiye inanm›fl arkadafllar›mla yan›n›zday›z. Yolunuz aç›k olsun, say›n genel baflkan›m.
******
134
1990-2008 KAMUOYUNA DÖNÜK ÇALIfiMALAR <<<
1990-1998_1-238
10/3/08
9:05 PM
Türkiye’nin K›s›lmayan Sesiyiz
Page 135
YAHYA ARIKAN
05 Aral›k 1995
>>> Defter tasdikleri için son 3 hafta
‹stanbul Serbest Muhasebeci Mali Müflavirler Odas› Baflkan› Yahya Ar›kan,
esnaf›n y›l sonundan önce meslek odalar›na üye olmalar›n›, e¤er üye iseler; ba¤l› olduklar› meslek odalar›na giderek “Sicil Tasdiknamesi” almalar›n›n yasal zorunluluk
oldu¤unu hat›rlatt›.
‹SMMMO Baflkan› Ar›kan yapt›¤› yaz›l› aç›klamas›nda, “Noterler Birli¤i’nin çal›flmalar› için yasal olarak öngörülen ve y›l sonundan önce bütün esnaf›m›z›n tutmak zorunda olduklar› defterlerini tasdik ettirebilmeleri için, ba¤l› olduklar› meslek
odalar›ndan 'Sicil Tasdik namesi' temin etmeleri yasal zorunluluktur. Bu anlamda
üye olmayan esnaf›n da kendi ç›karlar› ad›na zor durumda kalmamak için bir an önce üyelik baflvurusunda bulunmas› gerekmektedir” dedi.
******
>>> 1990-2008 KAMUOYUNA DÖNÜK ÇALIfiMALAR
135
1990-1998_1-238
10/3/08
9:05 PM
YAHYA ARIKAN
Page 136
Türkiye’nin K›s›lmayan Sesiyiz
7 Aral›k 1995
>>> Mustafa Özyürek’in adayl›¤›n› destekliyoruz
Genel baflkan›m›z Say›n Mustafa Özyürek, ‹stanbul birinci bölgeden (Kad›köy)
milletvekili aday›. Dört y›ld›r Türkiye Serbest Muhasebeci Mali Müflavirler ve Yeminli
Mali Müflavirler Odalar› Birli¤i (TÜRMOB) Genel Baflkanl›¤›’n› son derece baflar›l› biçimde yürüten Say›n Mustafa Özyürek; mesle¤imizin temel sorunlar›n›n çözümüne
iliflkin bilgi birikimini, toplumun hizmetine sunmak amac›yla adayl›¤›n› aç›klam›flt›r.
Demokratik kitle örgütlerinden yönetici insanlar›m›z›n deneyimlerini, bilgi ve
görgülerini; kat›l›mc›l›k ad›na ve fleffaf bir çal›flma ortam› içinde kamuoyu yarar›na
gündeme getirmelerini desteklemekteyiz. Bu anlamda, meslek mensuplar›m›z›n
TBMM’de en etkin flekilde temsili, mesle¤imizin temel sorunlar›n›n çözümü için afla¤›da belirtilen yer ve tarihte; Say›n Özyürek’in seçim çal›flmalar› için verece¤i kokteyl ve tan›t›m toplant›s›na, ‹SMMMO Baflkan› Yahya Ar›kan; bütün medyay› ve
meslektafllar›m›z› davet ediyor.
YER:
Caddebostan, Kad›köy Kültür Merkezi
TAR‹H:
8 Aral›k, Cuma
SAAT:
13.00
******
136
1990-2008 KAMUOYUNA DÖNÜK ÇALIfiMALAR <<<
1990-1998_1-238
10/3/08
9:05 PM
Page 137
YAHYA ARIKAN
Türkiye’nin K›s›lmayan Sesiyiz
14 Aral›k 1995
>>> ‹SMMMO’dan uyar›
4008 say›l› baz› vergi kanunlar›nda de¤ifliklik yapan yasan›n ilgili maddelerinde yap›lan düzenlemeyle, “Binek Otolar Hariç, Amortismana Tabi ‹ktisadi K›ymetlerde K›st Dönem Uygulamas›” kald›r›ld›.
‹stanbul Serbest Muhasebeci Mali Müflavirler Odas› Baflkan› Yahya Ar›kan,
yapt›¤› yaz›l› aç›klamada; “1994 y›l›n›n ikinci yar›s›nda iflletmelerin aktifine giren ve
k›st amortismana tabi de¤erler için mükellefler, amortisman farklar›n› 1995 y›l› hesaplar›nda gider gösterebilmeleri için 31 Aral›k 1995 akflam›na de¤in vergi dairelerine bir dilekçe ile baflvurmalar› gerekmektedir” dedi.
******
>>> 1990-2008 KAMUOYUNA DÖNÜK ÇALIfiMALAR
137
1990-1998_1-238
10/3/08
9:05 PM
YAHYA ARIKAN
Page 138
Türkiye’nin K›s›lmayan Sesiyiz
27 Aral›k 1995
>>> Yurtd›fl›ndan döviz olarak getirilen has›lat›n
binde befli belgesiz olarak giderlefltirilebilecek
‹stanbul Serbest Muhasebeci ve Mali Müflavirler Odas› Baflkan› Yahya Ar›kan
yapt›¤› yaz›l› aç›klamada; “193 say›l› Gelir Vergisi Kanunu’nun 40. maddesinin I.
F›kras›na 4108 Say›l› Kanunun 19. maddesi ile afla¤›daki hüküm eklenmifltir.
‹hracat, yurt d›fl›nda onar›m, montaj ve tafl›mac›l›k faaliyetlerinde bulunan
mükellefler, bu bentte yaz›l› giderlere ek olarak bu faaliyetlerden döviz olarak elde
ettikleri has›lat›n binde beflini aflmamak flart›yla yurt d›fl›ndaki bu ifllerle ilgili giderlerine karfl›l›k olmak üzere götürü olarak hesaplad›klar› giderleri de indirebilirler.
Bu düzenleme ile ihracatç›lar›n ve di¤er döviz getiren iflleri yapan mükelleflerin
belgeleyemedikleri giderlerin, yasal defterlere intikali sa¤lanm›flt›r. Getirilen yenilik
01.01.1995 tarihinden itibaren yürürlü¤e girmifltir. Mükelleflerin hesaplayacaklar›
binde befl giderleri, 31 Aral›k 1995 tarihine kadar defterlerine kay›t etmeleri gerekir” dedi.
******
138
1990-2008 KAMUOYUNA DÖNÜK ÇALIfiMALAR <<<
1990-1998_1-238
10/3/08
9:05 PM
Page 139
1996
BASIN
BÜLTENLER‹
‘
fiiddet devleti görüntüsünden kurtulmak isteniyorsa, devletin görevlileri
tehdit, tedhifl ve ‘benbilirim’cilikten vazgeçmelidir. fiaibe alt›ndakiler ise derhal
görevlerinden al›nmal›d›r. Demokrasiyi
hepimiz hazmetmeliyiz”
>>> 1996 ‹SMMMO: DEVLET fiA‹BE KAMBURUNDAN
KURTULMALI
1990-1998_1-238
140
10/3/08
9:05 PM
Page 140
1990-1998_1-238
10/3/08
9:05 PM
Türkiye’nin K›s›lmayan Sesiyiz
Page 141
YAHYA ARIKAN
24 Ocak 1996
>>> Meslek odalar›na ‹SMMMO’dan destek
Meslek odas› seçimlerinde MÜS‹AD ile ‹stanbul ve Ankara’n›n RP’li belediye
baflkanlar›n›n taraf olmas› ve kulis yapmas› tepkilere yol açt›. MÜS‹AD ve ‹stanbul
Büyük fiehir Belediye Baflkan› Tayyip Erdo¤an’›n Meslekte Birlik ve Ça¤r› gruplar›n›
birlefltirerek kongre faaliyetlerine do¤rudan kat›lmalar›n›n “gerici ittifak›n” bofluna
çabas› oldu¤una dikkat çeken ‹stanbul Serbest Muhasebeci Mali Müflavirler Odas›
Baflkan› Yahya Ar›kan, meslek odalar›n›n demokratik, ça¤dafl, laik meslek mensuplar›nca yönetilmesine devam edilece¤ini belirterek mesleki faaliyete politikan›n alet
edilmesine göz yummayacaklar›n› bildirdi.
******
>>> 1990-2008 KAMUOYUNA DÖNÜK ÇALIfiMALAR
141
1990-1998_1-238
10/3/08
9:05 PM
YAHYA ARIKAN
Page 142
Türkiye’nin K›s›lmayan Sesiyiz
26 Ocak 1996
>>> Banka flubeleri vergi toplamal›
‹stanbul Serbest Muhasebeci ve Mali Müflavirler Odas› Baflkan› Yahya Ar›kan, devlet ya da özel bütün banka flubelerinin vergi tahsilât› yapmas›n›n ça¤dafl
bir uygulama gere¤i oldu¤unu söyledi. ‹SMMMO Baflkan› Ar›kan, bugüne de¤in iki üç
devlet bankas›nca yap›lan ifllemlerin bütün bankalara yayg›nlaflt›r›lmas› ve bunun
Maliye Bakanl›¤›’nca kolaylaflt›r›lmas› gerekti¤inin önemine dikkat çekerek, “Zaten
merkezi örgütümüz TÜRMOB’un son mali genel kurulunda al›nan bir karara göre;
hiçbir muhasebeci ve mali müflavir elden para tahsili yapamayacakt›r. Taraflar›
ma¤duriyetten koruyacak olan bu karar›n bir an önce hayata geçirilmesi için Maliye Bakanl›¤›’n›n özel bankalarla bafllatt›¤› uygulama protokolünün tüm bankalarla
yap›lmas›n› diliyoruz. Bu flekilde hem devlet hem de vergi mükellefi KDV, gelir vergisi
ve kurumlar vergisi ile di¤er vergi ödemelerini kolayca yapabilecektir” dedi.
*******
142
1990-2008 KAMUOYUNA DÖNÜK ÇALIfiMALAR <<<
1990-1998_1-238
10/3/08
9:05 PM
Türkiye’nin K›s›lmayan Sesiyiz
Page 143
YAHYA ARIKAN
26 Ocak 1996
>>> ‹SMMMO: Kaos ortam›, yeralt›na yarar
‹stanbul Serbest Muhasebeci Mali Müflavirler Odas› Baflkan› Yahya Ar›kan,
ülkenin h›zla bir kaos ortam›na sürüklendi¤ini ve bunun faturas›n›n her anlamda
yoksul halka ç›kaca¤›n› söyledi.
‹SMMMO Baflkan› Ar›kan, halk›n demoralize edilmek istendi¤ini, bunun da karanl›k güçlerin ekme¤ine ya¤ sürece¤ini bildirerek; “Cezaevlerinde yatan insanlara
karfl› gelifltirilen fliddet, Özdemir Sabanc›, Haluk Görgün ve Nilgün Hasefe’nin menfur bir cinayete kurban gitmeleri ile Evrensel gazetesinin muhabiri Metin Göktepe’nin polis taraf›ndan gözalt›na al›nd›ktan sonra ölmesinin; ülkemizin beter bir kaos ortam›na sürüklenmesi ile ilgili vahim geliflmelerdir.” fleklinde konufltu.
Ar›kan yapt›¤› yaz›l› aç›klamada “Demokratik kitle örgütleri yöneticileri ve
mesleki kurumlar›n sorumlular› olarak, halk›m›z›n refah› ve mutlulu¤u için bu kaos
ortam›n›n bitmesini istiyoruz. Henüz hükümeti kimin ve hangi yollarla kuraca¤›, üç
ay sonra yeni bir seçim ortam› yaflay›p siyasetin kilitlenmesi karmaflas›na tahammülümüz kalmad›. Herkesin ve herkesimin akl›n› bafl›na almas› zaman›d›r” dedi.
******
>>> 1990-2008 KAMUOYUNA DÖNÜK ÇALIfiMALAR
143
1990-1998_1-238
10/3/08
9:05 PM
YAHYA ARIKAN
Page 144
Türkiye’nin K›s›lmayan Sesiyiz
29 Ocak 1996
>>> ‹SMMMO: Kamu kamburu fonlar derhal
kald›r›lmal›
Zorunlu tasarruf olarak bilinen Çal›flanlar› Tasarrufa Teflvik Hesab›’nda biriken paran›n nemas›n›n ödenmesinin tart›flma konusu olmas›, kamuoyunda bu hesapla birlikte Konut Fonu’nun kald›r›lmas›n› gündeme getirdi.
‹stanbul Serbest Muhasebeci ve Mali Müflavirler Odas› Baflkan› Yahya Ar›kan, öteden beri toplanan paralar›n, “zor zaman kumbaras›” olarak hükümet erkinin
flaibeli inisiyatifiyle çarçur edildi¤ine dikkat çekerek, “Haramzede (vurguncu) karakterli giriflimcinin geri dönme yecek olan kredilerini karfl›lamakla flöhret bulan bu
fonlar›n yönetiminin ehlilefltirilmesi de ne yaz›k mümkün görünmemektedir. Bu anlamda neredeyse her partinin program›nda yer alan fleffafl›k ad›na, bu fonlar›n bir
an önce emekçiler lehine prosedür gelifltirilerek ortadan kald›r›lmas› gerekmektedir.
8.5 milyon çal›flan insan› fikri al›nmadan maafl›ndan kesilen ve söz konusu tasarrufun kötü tasarrufla karfl› karfl›ya kald›¤› bu uygulama; 256 trilyon liran›n tasfiyesini gerektirmektedir. ‹ç borçlanma olgusunu daha radikal bir zemine çekecek bu
uygulama hükümeti de emekçiye de rahatlatacakt›r” dedi.
******
144
1990-2008 KAMUOYUNA DÖNÜK ÇALIfiMALAR <<<
1990-1998_1-238
10/3/08
9:05 PM
Türkiye’nin K›s›lmayan Sesiyiz
Page 145
YAHYA ARIKAN
30 Ocak 1996
>>> ‹SMMMO: ABD’de first lady, Türkiye’de
baflbayan
ABD Baflkan›’n›n efli Hillary Clinton’un Whitewater soruflturmas› s›ras›nda
bilgisine baflvurulmas›n›n, tarihinde ilk kez bir ABD Baflkan› eflinin yarg›lanmas›
fleklinde nitelendirilmesi Türkiye’de de ilginç ça¤r›flt›rmalar› gündeme getirdi. ‹stanbul Serbest Muhasebeci ve Mali Müflavirler Odas› Baflkan› Yahya Ar›kan, kapitalist ideolojinin bütün kurumlar›yla ayakta olmas›na örnek en önemli ülkenin ABD oldu¤una dikkat çekerek, “Aile doktoru gibi bireysel bir mali müflaviri reflit olan herkesin tutmas› gerekti¤i bir ülke olan ABD’de, hiçbir hesab›n üzerine yat›lamamaktad›r. Y›llar önce söz konusu olan bir göz yumma, kay›rma bile, failinin do¤rudan siz
olup olunmad›¤› bak›lmadan yarg› yolunu açmaktad›r. ‹çtenlikle diliyorum, say›n
savc›lar›m›z bizde de kimi bafl han›mlar›n haklar›ndaki davalarda ‘adalet ve müsavat’ duygular›na halel getirmezler. Bu demokratik rüyam›z›n gerçekleflmesi dile¤iyle,
haklar›m›z›n yerle yeksan olmad›¤› günleri umutla bekliyoruz” dedi.
******
>>> 1990-2008 KAMUOYUNA DÖNÜK ÇALIfiMALAR
145
1990-1998_1-238
10/3/08
9:05 PM
YAHYA ARIKAN
Page 146
Türkiye’nin K›s›lmayan Sesiyiz
30 Ocak 1996
>>> Ar›kan: Beyannamelere imza aynen
sürmelidir ve sürecektir
Dan›fltay 4. Dairesi’nin “3. No’lu Genel Tebli¤i’nin iptaline iliflkin alm›fl oldu¤u
yürütmeyi durdurma karar› hukuk d›fl›d›r. Dan›fltay’›n kendini Anayasa Mahkemesi
yerine koyarak; olay› yönlendirme çabalar› bir hukuk kurumunun ifllevini aflmaktad›r.
Beyannamelere imza zorunlulu¤unun kald›r›lmas› vergi kaçakç›lar›n›n ekme¤ine ya¤
sürecektir.
Dan›fltay’›n, Maliye Bakanl›¤›’n›n Vergi Usul Kanunu’nun mükerrer 227 maddesine dayanarak ç›kard›¤›, vergi beyannamelerinin serbest muhasebeci ve mali müflavirlerce imzalanmas›n› öngören 3 No’lu Genel Tebli¤’in iptaline iliflkin aç›lan davada, yürütmeyi durdurma karar› almas›, muhasebeci ve mali müflavir odalar›n›n tepkisine yol açt›.
‹stanbul Serbest Muhasebeci Mali Müflavirler Odas› Baflkan› Yahya Ar›kan,
Ankara Serbest Muhasebeci Mali Müflavirler Odas› Baflkan› Mehmet Çelik ve ‹zmir
Serbest Muhasebeci Mali Müflavirler Odas› Baflkan› Necmettin Kelefl yapt›klar› ortak yaz›l› aç›klamada; ç›kar›lan 1 No’lu tebli¤le; defter tutma ve sözleflme düzenleme zorunlulu¤u getirildi¤ine dikkat çekerek, “Küçük esnaf›n k›smi anlamdaki ma¤duriyetinin giderilmesi amac›yla da ç›kar›lan 2 No’lu Tebli¤’le de; sadece 1994 sat›fl
cirosu 500 milyon liray› aflanlar›n beyannamelerinin imzalanmas› zorunlulu¤u getirildi. fiu an Dan›fltay’›n yürütmeyi durdurma karar› ile gündeme getirdi¤i ve Anayasa Mahke mesi’ne baflvurarak mükerrer 227. maddenin iptaline yönelik baflvuruda
bulunaca¤› aç›klamalar›, tek kelimeyle hukuk kurallar›n›n içlerinin boflalt›ld›¤› anlam›na gelmektedir” denildi.
Üç büyük ilin Oda baflkanlar› taraf›ndan yap›lan yaz›l› aç›klamada, “Mükerrer
227’nin asl›n›n; sunulan evraklar›n kay›tlara do¤ru geçirilip geçirilmedi¤i ve bununla
ilgili olarak düzenlenen y›ll›k kurumlar ve gelir vergisi beyannamelerinin uygunlu¤unun denetimidir. K›saca bu hükmün ortadan kald›r›lmas›yla, vergi kaçakç›l›¤›n›n
meflrulu¤u savunulmaktad›r. Yüzde 3 düzeyinde bir denetimin ve art›k katrilyonla
ifade edilmeye bafllan›lan kay›t d›fl› ekonominin ulaflt›¤› bu boyutlar göz önüne al›-
146
1990-2008 KAMUOYUNA DÖNÜK ÇALIfiMALAR <<<
1990-1998_1-238
10/3/08
9:05 PM
Türkiye’nin K›s›lmayan Sesiyiz
Page 147
YAHYA ARIKAN
n›nca, meflru yollar›n bilerek t›kanmaya çal›fl›lmas›n›n, vergi kaçakç›l›¤›n› yasallaflt›rmadan baflka bir anlam tafl›m›yor” dediler. Oda baflkanlar›, “Toplanan gelir vergisinin
büyük k›sm›n›n ücretlilerden al›nd›¤› ülkemizde, Türk vergi sistemi; kesinti yoluyla kamu harcamalar›n›n karfl›lanmaya çal›fl›ld›¤› bir sistem haline gelmifltir. Vergi adaletinin bu denli erozyona u¤rat›ld›¤›, yozlaflm›fl vergi sisteminde; ne art›k vergi oranlar›n›n düflürülme sinden söz edebiliriz, ne her türlü giderin indiriminden söz edebiliriz.
Ne hayat standard›n›n kald›r›lmas› yönünde bir ad›m atabiliriz, ne de “az kazanandan az, çok kazanandan çok vergi” kavram›n› hayata geçirebiliriz. Yeni vergi düzenimiz kaçakç›ya ve hukuk d›fl› yollara endekslenmifltir” iddias›nda bulundular.
******
>>> 1990-2008 KAMUOYUNA DÖNÜK ÇALIfiMALAR
147
1990-1998_1-238
10/3/08
9:05 PM
YAHYA ARIKAN
Page 148
Türkiye’nin K›s›lmayan Sesiyiz
31 Ocak 1996
>>> ‹SMMMO: Devlet flaibe kamburundan
kurtulmal›
‹stanbul Serbest Muhasebeci Mali Müflavirler Odas› Baflkan› Yahya Ar›kan,
insan haklar› ihlallerinin ve iflkencenin meflrulaflt›r›lmaya çal›fl›ld›¤›n› söyledi.
‹SMMMO Baflkan› Ar›kan yapt›¤› aç›klamada, son zamanlarda faili meçhullerin yan› s›ra, gözler önünde iflkence sonucu öldürülen gazeteci Metin Göktepe olay›n›n bizatihi kendisi, olay›n soruflturulmas› s›ras›nda bir polisin iflkenceden yak›narak adli makamlara baflvurmas›, cinayet soruflturmas›n›n akabinde olaya kar›flan
polislerin a盤a al›nmas›n›n ard›ndan Evrensel gazetesine tehdit yollu telefonlar›n
gelmesinin; Türkiye’nin en temel sorununun demokrasi ve kurumlar›n›n ça¤dafl koflullarda yürümemesi oldu¤unu gözler önüne serdi¤ini belirtti.
‹SMMMO Baflkan› Ar›kan, “Bilindi¤i gibi birkaç gün önce U¤ur Mumcu olay›n›n
üçüncü y›l›n› da soruflturman›n bir arpa boyu bile ilerlemedi¤i bir belirsizlik ortam›nda geçtik. Dahas› TBMM Faili Meçhul Cinayetleri Araflt›rma Komisyonu üyelerinin
tehditler ald›¤›n› biliyoruz. fiiddet devlet görüntüsünden kurtulmak isteniyorsa,
devletin görevlileri tehdit, tedhifl ve ‘benbilirim’cilikten vazgeçmelidir. fiaibe alt›ndakiler ise derhal görevlerinden al›nmal›d›r. Demokrasiyi hepimiz hazmetmeliyiz” dedi.
******
148
1990-2008 KAMUOYUNA DÖNÜK ÇALIfiMALAR <<<
1990-1998_1-238
10/3/08
9:05 PM
Türkiye’nin K›s›lmayan Sesiyiz
Page 149
YAHYA ARIKAN
1 fiubat 1996
>>> ‹SMMMO: ‹ç ve d›fl borç yükü Türkiye’yi
bata¤a sürükler
‹stanbul Serbest Muhasebeci ve Mali Müflavirler Odas› Baflkan› Yahya Ar›kan, iç borç olay›n›n devletin kamburu haline geldi¤ini ve 16 y›lda 1711 kat artan
borç stokunun ödenemez hale gelmesinin yak›n oldu¤unu bildirdi.
‹SMMMO Baflkan› Ar›kan yapt›¤› yaz›l› aç›klamada, “Ekonomi kurmaylar›n›n
kolayc› ama felaket tellal› önerilerinden biri de, özellikle çal›flan kesimlere olan borçlar›n ödenmesi s›ras›nda hazine k⤛d›n›n verilmesidir. Son y›llarda daima iki kat
artan iç borç stokunun giderek geometrik art›fl›n›n neden olacak bu uygulaman›n
fikir jimnasti¤inden bile vazgeçilmelidir. Yar›n, fleker üreticisine ka¤›t önerilir, öteki
gün çay ya da tütün üreticilerin taban fiyatlar› hazine ka¤›tlar›na fiks edilmifl biçimde aç›klanabilir. Enflasyonist mali politikay› gizli vergiyle efl gören hükümet erkinin, iç borç yükünden kurtulmad›¤› gibi, d›fl borç kredisinin kesilece¤i günlerde ne
yaz›k ki, yak›nd›r. D›fl borcun sahibi paras›na k⤛t de¤il para ister. Veremezseniz,
ülke ve toprak ipotek alt›na girer” dedi.
******
>>> 1990-2008 KAMUOYUNA DÖNÜK ÇALIfiMALAR
149
1990-1998_1-238
10/3/08
9:05 PM
YAHYA ARIKAN
Page 150
Türkiye’nin K›s›lmayan Sesiyiz
2 fiubat 1996
>>> ‹SMMMO: Hükümetler enflasyonu besliyor
24 Aral›k genel seçimleri öncesi koalisyon hükümetlerinin ve olas› yeni koalisyon hükümetinin taraflar›n›n, enflasyonu indirecek önlemleri gündeme getirme sözlerine karfl›n; paray› ticari bir de¤er olarak kullanan bankalar›n, kimi ifl çevrelerin ve
rantiyelerin durumdan hoflnut olduklar› gözlemleniyor.
‹stanbul Serbest Muhasebeci Mali Müflavirler Odas› Baflkan› Yahya Ar›kan,
yapt›¤› yaz›l› aç›klamada; enflasyonun bir çeflit dolayl› vergi gibi alg›land›¤›n› belirterek, “Devletin yüksek faizli ka¤›tlar›n› sat›n alan bankalar, toplad›klar› tasarruflar› yat›r›mlara yöneltmek yerine, oturduklar› yerden para kazanmaya al›flan rantiye kesimine aktarmaktad›r. Gelece¤i göremeyen yat›r›mc› da paras›n› riske etmek
yerine ‘yaflas›n enflasyon’ diyerek ka¤›da yönelmektedir. Riskin ve verginin olmad›¤›
bir ifl ortam›n›n istihdam› da öngörmeyece¤inden, enflasyonist koflullar sürmektedir. H›zland›r›lm›fl ve takvime ba¤l› radikal bir vergi program›n›n bir an önce hayata
geçirilmesi, ayd›nl›k Türkiye gelece¤inin üzerindeki ipote¤i kald›racakt›r.” dedi.
******
150
1990-2008 KAMUOYUNA DÖNÜK ÇALIfiMALAR <<<
1990-1998_1-238
10/3/08
9:05 PM
Türkiye’nin K›s›lmayan Sesiyiz
Page 151
YAHYA ARIKAN
9 fiubat 1996
>>> ‹SMMMO: Sosyal güvenlik kurumlar› tek bir
çat› alt›nda toplanmal›
SSK’y› bat›ran›n asl›nda siyasi iktidarlar›n olumsuz inisiyatiflerinin oldu¤unu
hat›rlatan ‹SMMMO Baflkan› Yahya Ar›kan, yapt›¤› yaz›l› aç›klamada, “Sadece 1012 y›l kadar önce 56 çal›flana karfl›l›k bir emekli söz konusuyken; flimdi neredeyse
‘bir emekliye karfl› bir çal›flan’ düzeyine gelen SSK ve emeklilik iliflkisi yeniden düzenlenmelidir. Kaçak çal›flan›n önlenmesi ve çal›flanlar›n sigorta primlerinin gerçek ücretleri üzerinden yat›r›lmalar› sorunlar› gibi sorunlar dururken, emeklilik yafl›n›n
artt›r›lmas› tam bir erk zafiyetidir. Çal›flma koflullar›n›n kötülü¤ü, yaflam standartlar›n›n düflüklü¤ü ve yar›nlara olan güvensizlik göz önüne al›nd›¤›nda; insanlar›n
65 yafl›ndan sonra sadece ölümü beklemeleri söz konusu olabilir. Bu nedenle öncelik bütün sosyal güvenlik kurumlar›n›n bir tek çat› alt›nda toplanmalar›, sigortas›z iflçinin önlenebilmesi için tasarruf teflvik fonunun kald›r›lmas›, sigorta prim oran›n›n düflürülmesi ve asgari ücretlilerin vergi d›fl› b›rak›lmas› ile 65 yafl›nda emeklilik önerisinden vazgeçilmesini öneriyoruz” dedi.
******
>>> 1990-2008 KAMUOYUNA DÖNÜK ÇALIfiMALAR
151
1990-1998_1-238
10/3/08
9:05 PM
YAHYA ARIKAN
Page 152
Türkiye’nin K›s›lmayan Sesiyiz
10 fiubat 1996
>>> ‹SMMMO’dan vergi mükelleflerine uyar›lar
‹stanbul Serbest Muhasebeci Mali Müflavirler Odas› Baflkan› Yahya Ar›kan,
vergi dairelerince kanuni temsilcilerin borç takibi ifllemlerinde, herhangi bir yanl›fll›¤a meydan verilmemesi için anonim flirketlerin kanuni temsilcileri hakk›nda bilgi vermenin yasal bir mecburiyet oldu¤unu hat›rlatt›.
‹SMMMO Baflkan› Ar›kan yapt›¤› yaz›l› aç›klamas›nda “Anonim flirketlerde;
flirketin halen kanuni temsilcili¤ini ve yönetim kurulunun görev da¤›l›m›n›n tescil ve
ilan edildi¤ini gösteren Ticaret Sicili Gazetesi örne¤ini 29 fiubat 1996 tarihine kadar ba¤l› olduklar› vergi dairelerine yaz›l› olarak bildirmelerini, ayr›ca; kanuni temsilcinin sonradan de¤iflmesi halinde ise de¤iflikli¤in Ticaret Sicili Gazetesi örne¤ini de
eklenmek suretiyle de¤iflikli¤in tescil ve ilan edildi¤i ay› izleyen ay›n bafl›ndan itibaren bir ay içerisinde bir yaz› ile vergi dairelerine bildirme mecburiyeti oldu¤unu” dile
getirdi.
******
152
1990-2008 KAMUOYUNA DÖNÜK ÇALIfiMALAR <<<
1990-1998_1-238
10/3/08
9:05 PM
Türkiye’nin K›s›lmayan Sesiyiz
Page 153
YAHYA ARIKAN
12 fiubat 1996
>>> ‹SMMMO:Denetim artarsa toplam vergi de
artar
Maliye Bakanl›¤›’n›n geçen y›l yap›lan denetimlerde 52 trilyon liral›k matrah
fark› saptamas›, denetim olay›n›n önemini ortaya ç›kard›.
Türkiye çap›nda ancak yüzde üç oran›nda denetim yap›labildi¤ine dikkat çeken
‹stanbul Serbest Muhasebeci Mali Müflavirler Odas› Baflkan› Yahya Ar›kan, “Yetersiz say›da denetim eleman›yla yap›lan incelemelerde bile bu boyutta bir matrah
fark› bulunabiliyorsa, bu noktada meslektafllar›m›z›n önemi bir kez daha ortaya ç›kmaktad›r. Özellikle vergi dairelerine verilen beyannamelerde imzalar›m›z›n bulunmas›
zorunlulu¤u ile denetim artacak, tahakkuk eden vergilerde de önemli art›fllar olacakt›r” dedi.
******
>>> 1990-2008 KAMUOYUNA DÖNÜK ÇALIfiMALAR
153
1990-1998_1-238
10/3/08
9:05 PM
YAHYA ARIKAN
Page 154
Türkiye’nin K›s›lmayan Sesiyiz
18 fiubat 1996
>>> Her gece saat tam 21.00’de...
‹stanbul Serbest Muhasebeci Mali Müflavirler Odas› Baflkan› Yahya Ar›kan,
yapt›¤› yaz›l› aç›klamada, Antalya’da bir yurttafl›n ölümüyle sonuçlanan “Sürekli
ayd›nl›k için bir dakika karanl›k” eylemi s›ras›nda polisin tutumunu sertlefltirmesini
k›nad›.
“Suç örgütlerini kuran ve onlara görev verenlerin yarg›lanmas› ve olay› araflt›ran mercilere destek verilmesi” istemi ile yola ç›k›ld›¤›na dikkat çeken ‹SMMMO
Baflkan› Ar›kan, her gece saat tam 21.00’de Türkiye’yi ayd›nlatmaya devam edeceklerini belirterek özetle flöyle dedi:
“Belki de yaflam›nda ilk kez bir kitlesel eyleme kat›lm›fl olan yurttafl Celal
Cankoru, polisin tutumunu sertlefltirmesi üzerine heyecan›na yenilerek vefat etmifltir. Karanl›klar›n ayd›nl›¤a ç›kmas› için kitlesel heyecanlardan korkan egemenler, halk›n önüne polisi sürmektedir. Eylemi flirazesinden ç›karmak için her türlü
densizli¤i yapan hükümet yetkilileri, geliflimin trendini iyi gözlemelidirler. Bizler her
türlü farkl›l›¤›n, derin ayr›l›klara, kamplaflmalara dönüfltürülmek istenildi¤i toplumumuzda bu kampanyan›n birlefltirici bir rol oynad›¤› kan›s›nday›z. Her türlü karanl›¤a karfl› olan, ama “ben tek bafl›ma ne yapabilirim ki” diye düflünen yafll›, genç,
zengin, fakir, siyasi tercihleri farkl› tek tek insanlar› Türkiye’nin do¤usundan bat›s›na buluflturan, onlara “Ben bireyim, karanl›¤a karfl› ç›kma hakk›m var, yaln›z de¤ilim” umudunu afl›layan bu hakl›, bar›flç›l, demokratik tepkiden korkanlara, bu ülkede
en küçük umudun yeflermesine tahammül edemeyenlere karfl›, ›fl›klar›m›z› daha h›zl›
yak›p söndürecek, tencere kapaklar›m›z› daha h›zl› çarpacak, ›fl›¤›m›zla, sesimizle
karanl›¤› daha güçlü bölece¤iz.
******
154
1990-2008 KAMUOYUNA DÖNÜK ÇALIfiMALAR <<<
1990-1998_1-238
10/3/08
9:05 PM
Page 155
YAHYA ARIKAN
Türkiye’nin K›s›lmayan Sesiyiz
26 fiubat 1996
>>> ‹fl dünyas› babas›n› yitirdi
‹stanbul Serbest Muhasebeci Mali Müflavirler Odas› Baflkan› Yahya Ar›kan
yapt›¤› yaz›l› aç›klamada “Cumhuriyetimizle yafl›t olan mücadele adam›, ifl yaflam›na önce karakteri veren pek çok ilkin giriflimcisi, ilkelerinin genifl kesimlerce örnek
al›nd›¤› Vehbi Koç’un ölümü, ‹stanbul Serbest Muhasebeci Mali Müflavirler Odas›
üyelerinin üzüntülerine neden olmufltur. Türkiye’de yaflayan hemen herkesin yaflama al›flkanl›klar›n›n de¤erlenmesinde ve oluflumunda önemli katk› paylar› oldu¤una
inand›¤›m›z Say›n Koç’un giriflimci yan›n›n tafl›d›¤› ilericili¤in sürdürülmesi dile¤iyle,
baflsa¤l›¤› diliyorum” dedi.
******
>>> 1990-2008 KAMUOYUNA DÖNÜK ÇALIfiMALAR
155
1990-1998_1-238
10/3/08
9:05 PM
YAHYA ARIKAN
Page 156
Türkiye’nin K›s›lmayan Sesiyiz
13 Mart 1996
>>> ‹SMMMO: Sosyal güvenlik kurumlar› birleflmeli
‹stanbul Serbest Muhasebeci Mali Müflavirler Odas› Baflkan› Yahya Ar›kan,
sosyal güvenlik kurumlar›n›n, hükümetlerin k›sa vadeli öngörüsüz politikalar› nedeniyle batma noktas›na geldi¤ini söyledi.
‹SMMMO Baflkan› Ar›kan yapt›¤› yaz›l› aç›klamada, “Bütçenin dörtte birinin
yar›s› sosyal güvenlik kurumlar›n›n aç›klar›n› kapatmaya yar›s› da kirli savafla gitmektedir. Yat›r›m›n y›llard›r durdu¤u, istihdam›n günlük politikalarla kalitenin alt›na düflürüldü¤ü bir politik tasarruf; sosyal olmayan ve güvencesinden yoksun bir
sigorta sistemini oluflturamayacakt›r. SSK, Ba¤-Kur ve Emekli Sand›¤› bir çat› alt›nda toplanmal›d›r” dedi.
‹stanbul Serbest Muhasebeci Mali Müflavirler Odas› Baflkan› Yahya Ar›kan,
esnaf ve memurun tam olarak çal›flmayan bir sosyal güvenlik kurumlar› olmalar›na
karfl›n, SSK çal›flanlar›n ço¤unun sadece asgari ücretten kat›lma pay› ödedikleri
bir kurum haline getirilmesinin tek sorumlusunun devlet oldu¤unu dikkat çekti¤i
aç›klamas›n›; “Kamu yarar›n›n bilincinde radikal hükümetler, radikal kararlar bekliyoruz” diyerek bitirdi.
******
156
1990-2008 KAMUOYUNA DÖNÜK ÇALIfiMALAR <<<
1990-1998_1-238
10/3/08
9:05 PM
Türkiye’nin K›s›lmayan Sesiyiz
Page 157
YAHYA ARIKAN
14 Mart 1996
>>> ‹SMMMO’dan bir haftada iki hizmet birimi
‹stanbul Serbest Muhasebeci Mali Müflavirler Odas›, Oda hizmetlerinin aynen
yürütülebilece¤i iki yeni birimini hizmete sokuyor. ‹lkini geçen cumartesi günü Bak›rköy’de hizmete sokan ‹SMMMO, on iki bini aflk›n üyesinin kurumsal ifllemlerinin yürütülmesi için; 16 Mart Cumartesi günü de Kad›köy’de online sistem ile merkeze
ba¤l› üçüncü hizmet birimini de devreye sokacak.
******
>>> 1990-2008 KAMUOYUNA DÖNÜK ÇALIfiMALAR
157
1990-1998_1-238
10/3/08
9:05 PM
YAHYA ARIKAN
Page 158
Türkiye’nin K›s›lmayan Sesiyiz
15 Mart 1996
>>> ‹SMMMO: Özgür düflünce için binlerce kez
hapis yatar›z
‹stanbul Serbest Muhasebeci Mali Müflavirler Odas› Baflkan› Yahya Ar›kan,
baflta Yaflar Kemal olmak üzere ayd›nlar›m›z›n düflüncelerini özgürce ifade edebilecekleri erdemli ülkeyi görene de¤in mücadele edilmesi gerekti¤ini söyledi.
Demokrasinin ve insan haklar› kullan›m›n›n ülkeyi taçland›rd›¤›, özgür düflüncenin ›fl›¤›yla ayd›nlanm›fl Türkiye için, binlerce üyesiyle hapis yatmay› göze ald›klar›n› belirten ‹SMMMO Baflkan› Ar›kan yapt›¤› yaz›l› aç›klamada, “De¤erli yazar›m›z
Yaflar Kemal”in akl›ndan geçen her düflüncenin veya söyleyece¤i her sözün sorumlulu¤unu hukuken üstlenmek istiyoruz. Her bir üyemiz Yaflar Kemal’in dili olmak istiyoruz. Düflünmenin ve ifade etmenin özgür oldu¤u günlere de¤in, binlerce üyemizle
bu onurlu göreve haz›r›z” dedi.
******
158
1990-2008 KAMUOYUNA DÖNÜK ÇALIfiMALAR <<<
1990-1998_1-238
10/3/08
9:05 PM
Türkiye’nin K›s›lmayan Sesiyiz
Page 159
YAHYA ARIKAN
2 Nisan 1996
>>> ‹SMMMO’dan Denetim Sempozyumu
‹stanbul Serbest Muhasebeci Mali Müflavirler Odas› “Muhasebe Denetimi
Mesle¤inde 2000’lere Do¤ru” konulu bir sempozyum düzenliyor.
3-7 Nisan tarihleri aras›nda Side Grand Prestige Oteli’nde gerçeklefltirilecek
olan 2. Türkiye Muhasebe Denetimi Sempozyumu’nda; “Avrupa Birli¤i Yolundaki
Türkiye’de Muhasebe Mesle¤inin Durumu”, “Muhasebe Mesle¤inin Mevcut Durumu”,
“Türkiye’de Muhasebe ve Denetim Uygulamalar›”, “Bilgisayarl› Ortamda Muhasebe
ve Denetim Uygulamalar›”, “Meslek ‹çi E¤itim ve Geliflim”, “Muhasebe Sistemi Uygulama Genel Tebli¤leri ve ‹flletmelerin Vergilendirilmesi” ve “Türkiye’de 2000’li Y›llara Do¤ru Muhasebe ve Denetim Uygulamalar›” konular›nda bildiriler sunulacak.
‹SMMMO’nun düzenledi¤i ve dört gün sürecek sempozyuma Oda üyesi meslek
mensuplar› d›fl›nda, yabanc› meslek örgütü yöneticileri, Maliye Bakanl›¤› yetkilileri,
kamu ve özel kurulufllar›n uzman yöneticileri, yeminli mali müflavirler, akademisyenler ve gazeteciler kat›lacak.
******
>>> 1990-2008 KAMUOYUNA DÖNÜK ÇALIfiMALAR
159
1990-1998_1-238
10/3/08
9:05 PM
YAHYA ARIKAN
Page 160
Türkiye’nin K›s›lmayan Sesiyiz
9 Nisan1996
>>> Ar›kan: Evrensel gazetesi kapat›lmamal›
‹stanbul Serbest Muhasebeci Mali Müflavirler Odas› Baflkan› Yahya Ar›kan,
Evrensel gazetesinin kapat›lmas›n›n demokrasi aç›s›ndan vahim bir yanl›fll›k oldu¤unu bildirdi.
Yahya Ar›kan yapt›¤› yaz›l› aç›klamada, “Demokrasilerin olmazsa olmaz unsurlar›ndan biri de özgür bas›nd›r. Söz söyleme ve ifade edebilme flans›n›n yok edilmesi, telafisi mümkün olmayan gedikler açar. Evrensel gazetesi de tutarl› bulal›m
bulmayal›m muhalif düflüncenin tezahür etti¤i bir yay›n organ›d›r. Yay›n organlar›
ve yazarlar üzerindeki totaliter hukuktan vazgeçilsin” dedi.
******
160
1990-2008 KAMUOYUNA DÖNÜK ÇALIfiMALAR <<<
1990-1998_1-238
10/3/08
9:05 PM
Page 161
YAHYA ARIKAN
Türkiye’nin K›s›lmayan Sesiyiz
30 Nisan 1996
>>> Muhasebecilerin seçim hesab›
‹stanbul Serbest Muhasebeci Mali Müflavirler Odas›’n›n Genel Kurulu yaklafl›rken, Oda kuruldu¤undan beri yönetimde olan Ça¤dafl Demokrat Muhasebeciler
Birli¤i, grup olarak yönetim ve yürütme adaylar›n› bir ön seçim yaparak saptad›.
Geçen iki y›ll›k dönemin öncesinde, muhalefette olan üç demokrat grupla birleflerek seçimleri alan ekip, bu y›l da yeni kat›l›mlar sa¤layarak birleflmeyi pekifltirdiler. Ön seçimde ‹SMMMO’nun alt› y›ll›k baflkan› Yahya Ar›kan yeniden kazan›rken;
Nail Sanl›, Numan Sa¤, Serpil Zorbozan ve Mustafa Karsavuran yönetime ayn› listeden aday oldular.
12 binden fazla üyesi olan ‹SMMMO’nun 18-19 May›s’ta (ilk gün The Marmara’da ve ikinci gün ‹TÜ Maçka G Amfisi’nde) yap›lacak Genel Kurulu’na flu ana kadar yönetim adaylar›n› saptamam›fl olan muhafazakâr e¤ilimli Meslekte Birlik ile
Demokratik Platform’a mensup muhasebecilerin de liste ç›karacaklar› san›l›yor.
******
>>> 1990-2008 KAMUOYUNA DÖNÜK ÇALIfiMALAR
161
1990-1998_1-238
10/3/08
9:05 PM
YAHYA ARIKAN
Page 162
Türkiye’nin K›s›lmayan Sesiyiz
7 May›s 1996
>>> Maliye Bakanl›¤› hantallafl›yor
‹stanbul Serbest Muhasebeci Mali Müflavirler Odas› Baflkan› Yahya Ar›kan,
Baflbakan Y›lmaz’›n ekonomik pakete iliflkin aç›klamalar›n› soyut bularak, uygulamada yeni bürokrasi yaratman›n Maliye Bakanl›¤›’n› daha da hantallaflt›raca¤›n›
bildirdi.
‹SMMMO Baflkan› Ar›kan yapt›¤› yaz›l› aç›klamada, yeni mükellef yaratmak
yerine, vergi verenin cendereye sokuldu¤unu belirterek, “ÖTV dâhil yeni vergi paketi;
insanlar› öldürüp binalara dokunmayan nötron bombas› gibi; vergi mükellefi bo¤ulacak, kay›t d›fl› erbab› ise ihya olacakt›r. K›saca, KDV art›r›m›na gitmek intihard›r.
Zaten yüksek olan oranlar nedeniyle, al›flverifllerde belge olay› ortadan kalkm›flt›.
Alan memnunsatan memnun hesab›yla KDV’nin ödenmemesi yoluna gidiliyor. Bu
flimdi daha da pekiflecek. Yüzde 25 KDV ile kimse evine buzdolab› almaz. Gene, turizme konulmas› düflünülen yüzde 3’lük vergi ile 15 y›l öncesinin iflletme vergisi yeniden getirilmifl oluyor. Bütçenin önemli bir girdisini oluflturan turizme balta vurulacak. Emlak vergi oranlar›n›n ve fas›llar›n›n da art›r›lmas› vergi kaçakç›l›¤›n› körükleyecektir. K›saca konacak her yeni vergi kalemi için söz konusu edilmesi gereken beyannameler nedeniyle, maliye idaresi denetim olay›n› elden kaç›rarak, hantallaflacakt›r. Oysa baflta götürü vergi kamburunun ortadan kald›r›lmas›, gider kalemlerinin geniflletilmesi ve belge düzenine geçiflin özendirilmesi ile kay›t d›fl› ekonominin
beli k›r›laca¤› gibi daha adil bir vergi düzeni oluflmufl olacakt›r. Kalp hastas›na aspirin tedavisi gibi bir yöntemle, bu ekonomiyi iyilefltirmek olas› de¤ildir” dedi.
******
162
1990-2008 KAMUOYUNA DÖNÜK ÇALIfiMALAR <<<
1990-1998_1-238
10/3/08
9:05 PM
Türkiye’nin K›s›lmayan Sesiyiz
Page 163
YAHYA ARIKAN
10 May›s 1996
>>> ‹SMMMO: Kay›t d›fl›n› yok etmek için eflgüdüm
gerekli
Baflbakan Mesut Y›lmaz’›n son vergi önlemleri paketi kapsam›nda aç›klad›¤›
kay›t d›fl› ekonominin önlenmesi için yasa teklifinin, sadece TOBB ile görüflülerek
Haziran ay› içinde Meclis’e sunulacak olmas› elefltirildi.
‹stanbul Serbest Muhasebeci Mali Müflavirler Odas› Baflkan› Yahya Ar›kan
yapt›¤› yaz›l› aç›klamada, Baflbakan Y›lmaz’›n odalarla görüflme yapt›ktan sonra
teklifi haz›rlayacaklar›n› belirtmesinin umut verici oldu¤unu ama taraflar›n sadece
TOBB’den oluflmad›¤›n› bildirerek
“Uygulay›c›lar olarak deneyimlerimizden yararlan›lmas› gereklidir. Vergi kaç›rma taleplerinin hangi noktalarda yo¤unlaflt›¤›n›n en yak›n tan›klar› bizleriz. Bu noktada Say›n Baflbakan’dan odalar›m›z›n görüfllerine gereksinim duyaca¤› kan›s›nday›z” dedi. Aç›k bir ça¤r› niteli¤indeki duyurular›n›n kay›t d›fl› ekonominin belinin k›r›lmas› için çok önemli oldu¤unu iddia eden Ar›kan, belge düzenine geçerek, götürü
verginin tamamen kald›r›lmas› ve KDV oranlar›n›n düflürülüp yayg›nlaflt›r›lmas› ile
h›rs›zl›¤›n önüne geçilece¤ini bildirdi.
******
>>> 1990-2008 KAMUOYUNA DÖNÜK ÇALIfiMALAR
163
1990-1998_1-238
10/3/08
9:05 PM
YAHYA ARIKAN
Page 164
Türkiye’nin K›s›lmayan Sesiyiz
10 May›s 1996
>>> ‹SMMMO’dan mükellefe uyar›
Maliye Bakanl›¤›’nca Gelir Vergisi Kanunu’nun 119. maddesinde yap›lan de¤ifliklik sonucu, da¤›t›lmayan menkul sermaye iratlar› üç eflit taksitte ödenebilecek.
‹stanbul Serbest Muhasebeci Mali Müflavirler Odas›’ndan yap›lan yaz›l› aç›klamada, “Gelir Vergisi Kanunu’nun 119. maddesine göre, 94. maddenin birinci f›kras›n›n 6 numaral› bendinin (b) alt bendinde yaz›l› menkul sermaye iratlar›n›n da¤›t›lmamas› halinde yap›lacak vergi tevkifat›; biri beyanname verme süresinde (20
May›s akflam›na dek), di¤erleri kurumlar vergisinin ikinci ve üçüncü taksitlerinin
ödeme süreleri içinde olmak üzere üç eflit taksitte ödenebilecek” denildi. Di¤er
teknik ayr›nt›lar için Oda’ya baflvurulabilece¤i belirtilen aç›klamada, “Ödeme kolayl›¤› ve taksitlendirme aç›s›ndan iki ayr› stopaj beyannamesi vermek yararl› olacakt›r” denildi.
******
164
1990-2008 KAMUOYUNA DÖNÜK ÇALIfiMALAR <<<
1990-1998_1-238
10/3/08
9:05 PM
Türkiye’nin K›s›lmayan Sesiyiz
Page 165
YAHYA ARIKAN
10 May›s 1996
>>> ‹SMMMO’dan demokratlara ça¤r›
‹stanbul Serbest Muhasebeci Mali Müflavirler Odas›, on iki bin üyesi ve sekiz
bin dolay›ndaki stajyeri ile Türkiye’mizin en büyük ve en etkin odalar›ndan biri... Bu
gücünü ve eylemlili¤ini demokrat kamu oyundan, kat›l›mc› ve etkin üye say›s›ndan
alan ‹SMMMO; 18-19 May›s tarihlerinde, ilk gün The Marmara Oteli’nde, ikinci gün
‹TÜ Maçka eski Maden Fakültesi G Amfisi’nde genel kurul toplant›s› yapacak.
“‹ktidar› ele geçirmenin yolu meslek odalar›nda yap›lanmaktan geçer” anlay›fl›yla özellikle yerel belediyelerdeki güçleri arkas›na alarak ata¤a geçen Refah Partisi yanl›lar›, di¤er meslek odalar›m›zda da oldu¤u gibi ‹SMMMO’da hüsrana u¤rayacaklard›r. Ama bir koflulla: Ne ifli olursa olsun, her üyemizin oylar›m›z›n azalmas›na
neden olma mak için her iki günde de seçim yerlerinde olmas› gerekmektedir. fieriatç› ve Atatürk düflmanlar›n›n ulaflabildikleri son kifliyi de seçime tafl›d›klar› düflünülürse; bu güne de¤in fleffaf ve kat›l›mc› bir anlay›flla, ayd›nl›k Türkiye için çal›flmay› ilke edinmifl yönetimimize destek verilmesi önem tafl›maktad›r.
Bu duyurumuzun; h›rs›z, rüflvetçi, kara parac›, savafl 盤›rtkanlar›, laisizm ve
Atatürk düflmanlar› ile gelece¤imize ipotek koymak isteyen bütün kay›t d›fl› ekonomi erbab›n›n da huzurunu bozmas› dile¤iyle kamuoyuna aktar›lmas›n› istiyoruz.
******
>>> 1990-2008 KAMUOYUNA DÖNÜK ÇALIfiMALAR
165
1990-1998_1-238
10/3/08
9:05 PM
YAHYA ARIKAN
Page 166
Türkiye’nin K›s›lmayan Sesiyiz
19 May›s 1996
>>> Yahya Ar›kan 4. kez baflkan
‹stanbul Serbest Muhasebeci Mali Müflavirler Odas›’n›n 7. Ola¤an Genel Kurul’u sonuçland›. Seçime kat›lan üç grubun her düzeyde demokratik bir yar›fl gerçeklefltirdi¤i seçimleri, flu an odan›n yönetiminde olan Ça¤dafl Demokrat Muhasebeciler Birli¤i grubu ald›. Yahya Ar›kan’›n baflkan aday› oldu¤u Ça¤dafl Demokrat
Muhasebeciler Birli¤i; seçimlere kat›lan 3195 kifliden yüzde 60’l›k bir oy oran› ile
1913 oy ald›. Refah Partisi orijinli Meslekte Birlik listesi 806 oy al›rken, Demokratik Platform grubu da 476 oy ald›.
******
166
1990-2008 KAMUOYUNA DÖNÜK ÇALIfiMALAR <<<
1990-1998_1-238
10/3/08
9:05 PM
Page 167
YAHYA ARIKAN
Türkiye’nin K›s›lmayan Sesiyiz
18 May›s 1996
>>> ‹SMMMO’dan k›nama
Cumhurbaflkan› Süleyman Demirel’e bugün ‹zmir’deki suikast giriflimini demokrasi ve kurumlar›na karfl› do¤rudan yap›lm›fl bir hareket olarak de¤erlendiriyoruz.
Politik öngörü sahibi olmaman›n fleriat özlemcilerinin hangi cesaret noktas›na geldiklerinin somut bir örne¤i olarak gördü¤ümüz bu eylem karfl›s›nda insanlar› duyarl›
olmaya ça¤›r›yoruz.
******
>>> 1990-2008 KAMUOYUNA DÖNÜK ÇALIfiMALAR
167
1990-1998_1-238
10/3/08
9:05 PM
YAHYA ARIKAN
Page 168
Türkiye’nin K›s›lmayan Sesiyiz
6 Haziran 1996
>>> ‹SMMMO: Zorbal›k kültürü tarihin çöp
sepetine gider
‹stanbul Serbest Muhasebeci Mali Müflavirler Odas› Baflkan› Yahya Ar›kan,
kültür birikimimizin cepheden bir faflizan sald›r› ile karfl› karfl›ya kalmas›n›n, en baflta uygarl›k tarihine ve halk›n bilincine yönelik olarak de¤erlendirilmesi gerekti¤ini
söyledi.
Millicilik kisvesi alt›nda tek boyutlu bir kültür iklimine yönelmifl her tavr›n, toplumsal bilinci donduraca¤›na ve Anadolu topra¤›n›n mozai¤ini oluflturan nice halk›n
üretiminin “reddi miras”› anlam›na gelece¤ini kaydeden ‹SMMMO Baflkan› Ar›kan,
yapt›¤› yaz›l› aç›klamada özetle flöyle dedi:
“Müstafi Anayol hükümetinin ANAP’l› Kültür Bakan› Say›n Güner’in, baflta
müze yöneticilerini görevden almas›; devlet kitapl›klar›na al›nan süreli yay›nlar› kesmesi, Ankara Resim ve Heykel Müzesi’ni Ayd›nlar Oca¤›’na peflkefl etmesi, uzman
bilim kadrolar›n›n tarumar edilmesi ve ‘çamur at, izi kal›r’ dayanaks›z suçlamalar›,
elbette çaps›zl›klar›n›n bir tezahürü olarak tarihin çöp sepetinde yerini alacakt›r.
Afl›r› dincilerin ve ›rkç›floven ideolojilerin on y›llard›r resme, heykele, her türlü sanat
yap›t›na ve sanatç›ya sistematik sald›r›lar›n› gözlemliyoruz. Hitit Günefli heykelini
kald›rma girifliminden, opera binas›nda koridorlarda ibadet gösterisine kadar söz
konusu edebilece¤imiz ilkelliklerin sonunun nereye varaca¤›n› bizler biliyoruz. Sa¤duyu sahibi halk›n bilinci bunu unutmaz. Kültürel farkl›l›klar› co¤rafi s›n›rlarla daraltmay› öngören tahammülsüzlük, 20. yüzy›la tafl›nmamal›.”
******
168
1990-2008 KAMUOYUNA DÖNÜK ÇALIfiMALAR <<<
1990-1998_1-238
10/3/08
9:05 PM
Page 169
YAHYA ARIKAN
Türkiye’nin K›s›lmayan Sesiyiz
16 Haziran 1996
>>> Muhasebeciden mükellefe uyar›
Mükellefler ad›na vergi daireleri ve SSK’ya yat›r›lan paralar konusunda TÜRMOB taraf›ndan yay›nlanan mesleki karara göre; muhasebeciler emanet para makbuzu uygulamas›n› kald›rd›lar.
‹stanbul Serbest Muhasebeci Mali Müflavirler Odas› Baflkan› Yahya Ar›kan,
muhasebecilerin mükellef ad›na yapt›klar› vergi ve sigorta ödemelerini temmuz ay›
bafl›ndan itibaren mükelleflerin yapmalar›n› öngören karar›n Resmi Gazete’de de
yay›nland›¤›n› an›msatarak; emanetçilikten kurtulduklar›n› ve kimi flaibelerin ortadan kalkaca¤›n› söyledi.
‹SMMMO Baflkan› Ar›kan yapt›¤› yaz›l› aç›klamada, “Vergi dairelerine yap›lacak bütün ödemeler ile sigorta ödemeleri, vergi mükellefleri taraf›ndan yap›lacak.
Muhasebecilerin yapt›klar› bu ifllemler için yasan›n öngörmesi üzerine, mükellef kimi
özel ya da devlet bankalar›na vergisel ödemelerini yapabilir. Emanet para makbuzlar› ile muhasebeciler taraf›ndan yap›lan bu ifllemler haziran sonu itibariyle yürürlükten kald›r›laca¤› için meslektafllar›m›z›n zorunlu olmad›klar› bu takibat için mükellefin vergi toplayan bankalarla bir an önce anlaflmalar› gerekmektedir. Zaten
Odam›z da bütün esnaf odalar›n› uyararak konuya iliflkin önlem almalar›n› istedik”
dedi.
******
>>> 1990-2008 KAMUOYUNA DÖNÜK ÇALIfiMALAR
169
1990-1998_1-238
10/3/08
9:05 PM
YAHYA ARIKAN
Page 170
Türkiye’nin K›s›lmayan Sesiyiz
20 Haziran 1996
>>> ‹SMMMO: Al›n terine el konulmak isteniyor
Müstafi ANAYOL hükümetinin, erkinin tart›fl›ld›¤› bir dönemde çal›flanlar›n
haklar›na yönelik tasarruflar› ‹SMMMO taraf›ndan eme¤e yap›lm›fl haks›z bir sald›r› olarak nitelendirildi.
“Çal›flanlar›n Tasarrufa Teflvik Edilmesi ve Bu Tasarruflar›n De¤erlendirilmesine Dair Kanun’un tasfiye edilmesini öngören yasa tasar›s›n› ve emeklilik yafl› ve süresinin çal›flanlar aleyhine geriletilmesini; al›n terinden baflka sermayesi olmayan
emekçilerin, kazan›lm›fl haklar›na yönelik vandalca bir inisiyatif oldu¤una dikkat çeken ‹stanbul Serbest Muhasebeci Mali Müflavirler Odas› Baflkan› Yahya Ar›kan,
yapt›¤› yaz›l› aç›klamas›nda flöyle dedi: “‹ktidar olman›n gücüyle, kamuya hizmet
vermenin flevkini bir türlü ayn› çizgide birlefltiremeyen siyasi erk; ekonominin her
açmas›nda ‘katmerli vergi’ paketleriyle, insan›m›z›n ayd›nl›k bir yar›n hayalini yerle
yeksan etmektedir. Y›lmaz hükümeti, SSK bata¤›n›n faturas›n› ve ödeyemedi¤i iç
borç faizlerinin ceremesini, vergisini ödeyen ve buldu¤u ifle dört elle sahip ç›kmak
isteyen yoksul halk›n s›rt›na yüklemekten vazgeçmelidir. Toplanamayan sigorta
primleri ve vergi kaça¤›n›n kayna¤› bellidir. Önlemleri de meflru ve radikal bir ekonomik program›n somutlaflmas›nda sakl›d›r. Yeter ki, devletin so¤an cücü¤ü sayan
anlay›fllara karfl› mücadele etme niyeti olsun.”
******
170
1990-2008 KAMUOYUNA DÖNÜK ÇALIfiMALAR <<<
1990-1998_1-238
10/3/08
9:05 PM
Türkiye’nin K›s›lmayan Sesiyiz
Page 171
YAHYA ARIKAN
26 Haziran 1996
>>> ‹thalatç› ve ihracatç› mükelleflere uyar›
Kay›t d›fl› ekonominin ortadan kalkmas›n›n en önemli etmenlerinden biri olarak
öngörülen belge düzenine geçiflin temel unsurlar›ndan “tek vergi numaras›” uygulamas› prati¤e geçmeye bafllad›. ‹stanbul Serbest Muhasebeci Mali Müflavirler Odas›’ndan yap›lan yaz›l› aç›klamaya göre; daha önce ithalatç› ve/veya ihracatç› belgesi sahibi olanlar bu ay sonuna kadar tek vergi numaralar› ile ithalatç› ve/veya ihracatç› belge numaralar›n› “ithalat 96/2 ve ihracatç› belgesine iliflkin tebli¤ 96/1
uyar›nca, Baflbakanl›k D›fl Ticaret Müsteflarl›¤› Ekonomik Araflt›rmalar ve De¤erlendirme Genel Müdürlü¤ü – Ankara adresine göndermeleri gerekiyor. Her türlü ticari ve iktisadi hareketin merkezilefltirilmesi anlam›nda önem tafl›yan uygulaman›n,
vergi mükellefi olmayan reflit olan herkesi kapsamas›n›n önemine de¤inilen ‹SMMMO aç›klamas›nda; tapu kay›tlar›, tafl›t araçlar› devirlerinde ve bankalardaki ifllemler ile nüfus hareketlerinde tek vergi numaras›n›n kay›t d›fl› ekonominin önüne
geçebilece¤i öne sürüldü.
******
>>> 1990-2008 KAMUOYUNA DÖNÜK ÇALIfiMALAR
171
1990-1998_1-238
10/3/08
9:05 PM
YAHYA ARIKAN
Page 172
Türkiye’nin K›s›lmayan Sesiyiz
27 Haziran 1996
>>> ‹SMMMO: Ülke çap›nda sivil s›k›yönetim var
‹stanbul Serbest Muhasebeci Mali Müflavirler Odas› Baflkan› Yahya Ar›kan,
ülkede son aylarda meydana gelen olaylar›n, demokrasiyi bast›rma ve karanl›k güçlerin erkine yol açacak olumsuz geliflmeler oldu¤unu söyledi.
Türkiye’yi çok sevip, kollaman›n sadece polis kuvvetlerine mahsus olmad›¤›na
dikkat çeken ‹SMMMO Baflkan› Ar›kan, “Herkesin kendine özgü kural ve uygulamalar› ile yaflama alan› oluflturmas›n›n do¤ru olmad›¤›n› söylüyoruz. Sorumsuz birilerinin siyasi prosedüre muhalefetini ‘bayrak indirme’ düzeyine getirmesi, ne denli bar›fla engel bir hareketse; buna karfl›l›k devlet hukukunun copla kafa patlatma düzeyinde olmas› da ayn› derece zalimane, yanl›fl ve iç bar›fl› dinamitleyen ters tepecek
bir tutumdur. Art›k insan›n insana mezalimi bitmelidir. Akl›selim sahibi politikac›,
gazeteci, ayd›n, kitle örgütü yöneticileri bu duruma el koyarak, bir an önce savafl›
ve insan haklar› ihlallerini ortadan kald›racak ortam› tesis etmeliyiz. H›rs›zl›¤›n ayyuka ç›kt›¤› kirlenmifl politikay› polis kalkan› ile gizleyemeyiz. Gene düflmanl›¤› körükleyecek her türden bayrak indirme, bayrak açma flovenli¤i de bitmeli. Düflünen
insandan ve düflündü¤ünü örgütlü bir biçimde ifade etmek isteyen insanlar›m›zdan
korkmamal›y›z. Ayd›nl›k bir Türkiye gelece¤ini y›lmadan ve y›lmadan konuflarak, tart›flarak oluflturabiliriz” dedi.
******
172
1990-2008 KAMUOYUNA DÖNÜK ÇALIfiMALAR <<<
1990-1998_1-238
10/3/08
9:05 PM
Türkiye’nin K›s›lmayan Sesiyiz
Page 173
YAHYA ARIKAN
4 Temmuz 1996
>>> ‹SMMMO: Gerçek sihirbazlar ifl yapmadan
hükümet olanlard›r
RefahYol hükümetinin henüz güvenoyu almam›fl olmas›na karfl›n, muhalefet
partileri yolsuzluk dosyalar› salvolar›n› sürdürüyorlar. TURBAN’daki yolsuzluk olaylar› üzerine ANAP Genel Baflkan› Mesut Y›lmaz’›n, “TURBAN”da devlet sahte fatura basm›fl. Bunu en sihirbaz mali müflavirler bile örtemez” demesi muhasebecilerden sert tepki ald›.
‹stanbul Serbest Muhasebeci Mali Müflavirler Odas› Baflkan› Yahya Ar›kan,
ANAP lideri Y›lmaz’›n muhasebeci ve mali müflavirler camias›n› derinden yaraland›¤›n› belirterek, “Biz devlet dâhil kimsenin aç›klar›n›, yolsuzluklar› örmek için mesle¤imizi icra etmiyoruz. Belgelerin düzen içinde ilgili hesaplara aktar›lmas› ve fleffaf bilançolar›n ç›kar›lmas›na çal›fl›yoruz. En genel anlam›yla y›llard›r, muhasebecinin ‘üçk⤛tç› kâtip’ olmad›¤› imaj›n› verebilmek için kamuoyu oluflturmaya çal›fl›yoruz.
Devlet dâhil herkesin sahtekârl›¤a sempatik bakmas›n›n sorumlusu gene devlet
yetkilileridir. ‘Ben bilirimci’ anlay›flla bugünlere gelindi. Baflkalar›n› bilmeyiz, ama bizler mesle¤imizi sihirbazl›k, madrabazl›k düzeyinde yapm›yoruz. Tam tersi, uygulanmas›n› istedi¤imiz belge düzeni ile vergi adaletinin sa¤lanmas›n› amaçlad›¤›m›z
gibi; devleti hortumlayanlar›n, lüpçülerin, zenginliklerimize ipotek koyanlar›n karfl›s›nda bir politika izliyoruz. K›saca; ne sihirdir ne keramet, iflimizi do¤ru yapmak
marifet” dedi.
******
>>> 1990-2008 KAMUOYUNA DÖNÜK ÇALIfiMALAR
173
1990-1998_1-238
10/3/08
9:05 PM
YAHYA ARIKAN
Page 174
Türkiye’nin K›s›lmayan Sesiyiz
18 Temmuz 1996
>>> “Gazeteciye sald›r› bir felaket haberidir”
‹stanbul Serbest Muhasebeci Mali Müflavirler Odas› Baflkan› Yahya Ar›kan,
Türkiye Gazeteciler Cemiyeti’ne yap›lan polis bask›n›n› k›nayarak, “Demokrasi ve kurumlar›na yap›lan her türlü tasarruf, özgür düflünceye ket vurmak anlam›na gelmektedir” dedi.
Mehmet A¤ar’›n Adalet Bakanl›¤›’na getirilmesiyle sistemati¤ini bulan “bas›na sald›r›” olaylar›n›n art›k münferit olmaktan ç›kt›¤›n› belirten ‹SMMMO Baflkan›
Ar›kan, yapt›¤› yaz›l› aç›klamada, “Görülüyor ki, Türkiye Gazeteciler Cemiyeti’nin
bas›lmas›, gazetecilerin dövülmesi, gazete binalar›na izinsiz girilmesi ve yay›nlar›na
el konmas›; heyecana kap›lm›fl birkaç polis görevlisinin olay› olmaktan ç›km›flt›r. Bu
özgür düflünce ve özgür bas›n›n toplumsal olaylar› kamuya aktarma gibi önemli bir
kamusal görevin engellenmesine yönelik, siyasi bir tasarruftur. RefahYol iktidar›n›n
da Anayol hükümetinde oldu¤u gibi; toplumsal muhalefetin her biçiminin her ne pahas›na olursa olsun sindirilmesi, susturulmas› ve yok edilmesini amaçlayan faflizan
politikalar›n›n bir sonucudur” denildi.
******
174
1990-2008 KAMUOYUNA DÖNÜK ÇALIfiMALAR <<<
1990-1998_1-238
10/3/08
9:05 PM
Page 175
YAHYA ARIKAN
Türkiye’nin K›s›lmayan Sesiyiz
19 Temmuz 1996
>>> “Ya laiklik ya laiklik”
Hâkim ve savc›lar›n atanmalar›na iliflkin haz›rlanan kararnamenin özü itibariyle, devletin intikam peflinde olmas› gibi bir imaj› besleyece¤ini belirten ‹stanbul Serbest Muhasebeci Mali Müflavirler Odas› Baflkan› Yahya Ar›kan, “Reel gündem iflgal
edildi¤i gibi; yaflama alanlar›m›za iliflkin al›flkanl›klar›m›z›n çerçevesi vandalca düzenlenmeye çal›fl›l›yor” dedi.
‹SMMMO Baflkan› Ar›kan son uygulamalar› yapt›¤› yaz›l› aç›klamada, “fieriat
yanl›lar›na ödün vermeyen, Atatürkçü ve laik düflünceli hakim ve savc›lar›n yerlerinden edilmesinin; kaos ortam›n› gelifltirme politikas› ile ilintisi oldu¤u herkesçe bilinmelidir. Bugün yarg›ya uygulanan sald›r›, yar›nlarda e¤itim, sa¤l›k, kültür, içiflleri,
d›fliflleri ve orduya yönelik “ben merkezci” politikalar oluflturmakla sürecektir. Cumhuriyet çocuklar› olarak ayd›nl›k bir Türkiye hayallerimizi yerle yeksan etmeye çal›flacak olan RefahYol hükümetinin karfl›s›nda durmak gerekmektedir. Doland›r›c›l›k,
rüflvet, suistimal ve hak gasplar›n›n örtbas edilmesi için kurulan siyasi iktidar; Türkiye’nin hanc›, hükümetlerin yolcu oldu¤unu unutmas›n” fleklinde elefltirdi.
******
>>> 1990-2008 KAMUOYUNA DÖNÜK ÇALIfiMALAR
175
1990-1998_1-238
10/3/08
9:05 PM
YAHYA ARIKAN
Page 176
Türkiye’nin K›s›lmayan Sesiyiz
19 Temmuz 1996
>>> ‹SMMMO: Mimarlar Odas›’n› destekliyoruz
Anayol hükümetinin Kültür Bakan› Agâh Oktay Güner’in bafllatm›fl oldu¤u
kültür ve sanat kurulufllar› ile ortam›na yönelik bask›lar›n; RefahYol hükümeti Kültür Bakan› taraf›ndan da bir miras gibi devral›narak sürdürülmesini fliddetle k›n›yoruz.
Mimarlar Odas› ‹stanbul Büyükkent fiubesi’nin Y›ld›z Saray› D›fl Karakol Binas›’ndan tamamen siyasal ve yasa d›fl› bir tutumla d›flar› ç›kar›lmas› giriflimini
haks›z buldu¤umuzu belirtir, bu eylemi; ayn› zamanda kentimize, demokrasiye ve
kültüre sayg›l› yaflamay› ilke edinmifl bizlere karfl› da al›nm›fl bir tav›r olarak de¤erlendirmekteyiz.
‹stanbul Serbest Muhasebeci Mali Müflavirler Odas› olarak, kentimizin, tarih
ve kültür de¤erlerinin oldu¤u kadar, demokrasinin de savunulmas› yolundaki ortak
durufla sahip ç›k›yoruz. Mimarlar Odas›’n›n yan›nday›z.
******
176
1990-2008 KAMUOYUNA DÖNÜK ÇALIfiMALAR <<<
1990-1998_1-238
10/3/08
9:05 PM
Türkiye’nin K›s›lmayan Sesiyiz
Page 177
YAHYA ARIKAN
22 Temmuz 1996
>>> ‹SMMMO: Canlar› bedenlerinden ay›rmay›n
‹stanbul Serbest Muhasebeci Mali Müflavirler Odas› Baflkan› Yahya Ar›kan,
cezaevlerinde ölümlerin önlem al›nmazsa birkaç gün içinde devam edebilece¤ini belirterek, Ümraniye Cezaevi'ndeki ölümden hükümetin sorumlu oldu¤unu bildirdi.
‹SMMMO Baflkan› Yahya Ar›kan yapt›¤› yaz›l› aç›klamada, “‹nsan yaflam›n›n
Anayasal güvencesinin sürebilmesi, koflulsuz bir biçimde hükümet erkinin inisiyatifindedir. Her yurttafl›n özgürce soluk almas›n›n teminat›n› ve ça¤dafl koflullarla tesis etmesi gereken siyasi iktidar; vurdumduymaz ve kindar tavr›yla Aygün U¤ur’un
ölümüne neden olmufltur. Nesnel anlamda cinayetin sorumlular› bellidir. Yeni ve gelecek ölümlere hemen engel olmal›lar. Bunun yolu, tutuklular›n insan› taleplerinin
gerçeklefltirilmesidir” dedi.
******
>>> 1990-2008 KAMUOYUNA DÖNÜK ÇALIfiMALAR
177
1990-1998_1-238
10/3/08
9:05 PM
Page 178
YAHYA ARIKAN
Türkiye’nin K›s›lmayan Sesiyiz
25 Temmuz 1996
>>> ‹SMMMO: Vergi aff› yaparak kamu giderleri
karfl›lanamaz
Hükümetin yeni bir vergi aff›n› gündeme getirece¤i haberleri üzerine yaz›l› bir
aç›klama yapan ‹stanbul Serbest Muhasebeci Mali Müflavirler Odas› Baflkan› Yahya Ar›kan; kayna¤› belirsiz harcamalar›n ard›ndan geriye dönük denetimi de ortadan kald›ran vergi aff›n›n “siyasi körlük” oldu¤unu iddia etti.
Yap›sal vergi reformlar› yerine “tedrici” önlemlerle Türk vergicili¤inin esas›
olan “beyan sistemi”ni afl›nd›r›c› bir yöntemle, salma “kelle” vergisi biçiminde gelir
elde etmeyi öngören hükümetin, fahifl bir hatan›n efli¤inde oldu¤unu belirten ‹SMMMO Baflkan› Ar›kan, “Sözü edilen vergi aff› geriye dönük incelemeyi de ortadan
kald›racak ve zaten birkaç y›lda bir af söz konusu oldu¤undan kötü niyetli mükellefin beklentisi gerçekleflecektir.” dedi.
“VERG‹ B‹L‹NC‹ YOK ED‹L‹YOR”
KDV oranlar›n›n art›r›lmas›ndan gene söz edilmesinin, vergi politikalar›n›n siyasetçiler taraf›ndan heder edildi¤ini gözler önüne serdi¤ine dikkat çeken Ar›kan,
“Belge düzenini engelleyici ve kay›t d›fl› ekonomiye prim sa¤lay›c›, anlams›z, anlams›z oldu¤u kadar kamusal harcamalar›n kayna¤›n› güdüklefltiren bu tür uygulamalardan bir an önce vazgeçilmelidir. Yasalar çerçevesinde vergisini ödeyen mükellefin
neredeyse vergi bilincinden vazgeçmesini sa¤layan ‘vergi aff›’ ve ‘KDV oranlar›n›n
yükseltilmesi’ fikirleri unutulmal›” dedi.
******
178
1990-2008 KAMUOYUNA DÖNÜK ÇALIfiMALAR <<<
1990-1998_1-238
10/3/08
9:05 PM
Türkiye’nin K›s›lmayan Sesiyiz
Page 179
YAHYA ARIKAN
10 A¤ustos 1996
>>> ‹SMMMO: K›l›çdaro¤lu görevinde kalmal›
SSK Genel Müdürü Kemal K›l›çdaro¤lu’nun RefahYol hükümeti taraf›ndan görevinden al›nmas›na iliflkin kararnamenin Cumhur baflkan› Demirel’e gönderilmifl olmas›, tepki toplamay› sürdürüyor.
‹stanbul Serbest Muhasebeci Mali Müflavirler Odas› Baflkan› Yahya Ar›kan,
“SSK’n›n bataktan kurtar›lmas› ile çal›flanlar›n ve emeklinin haklar›n›n ziyan olmamas› için insanüstü gayret gösteren Say›n K›l›çdaro¤lu’nun görevden al›nmas› basit bir memur tasarrufu de¤ildir. Deneyimli bir yönetici olan K›l›çdaro¤lu’nun yerine
aç›k ö¤retimli bir imam›n düflünülmesi ise; siyasi erkin tasarruflar›n›n, laik Türkiye’yi fleriat›n bata¤›na sürüklemek konusundaki y›k›c› düflüncesinin boyutunu gözler
önüne sermektedir” dedi.
Nema konusunda da Demirel’in vetosunun çal›flan lehine bir önem tafl›d›¤›na
de¤inen ‹SMMMO Baflkan› Ar›kan özetle flöyle dedi: “Baflta yüzde 3 oran›ndaki iflveren miktar›n›n da çal›flan lehine bir müktesep hak oldu¤u gözetilmesi gerekti¤ine
dikkat çekiyoruz. Ancak Tasarrufu Teflvik Fonu hemen tasfiye edilmeli ve çal›flanlar›n 430 trilyonu geri ödenmelidir. Asgari ücretin vergisi kald›r›larak, çal›flanlara bir
az olsun soluk alma flans› verilmelidir.”
******
>>> 1990-2008 KAMUOYUNA DÖNÜK ÇALIfiMALAR
179
1990-1998_1-238
10/3/08
9:05 PM
Page 180
YAHYA ARIKAN
Türkiye’nin K›s›lmayan Sesiyiz
28 A¤ustos 1996
>>> ‹SMMMO: Refah Yol hükümeti eflitlik ve
adalet yoksunu
‹stanbul Serbest Muhasebeci Mali Müflavirler Odas› Baflkan› Yahya Ar›kan,
iki ay›n› dolduran RefahYol hükümetinin gerici, bölücü, beceriksiz ve ‹slam sermayesine ba¤l› oldu¤unun anlafl›ld›¤›n› belirterek, “Dün ç›kar›lan ve milyonlarca çal›flan›n
haklar›n›n gasp› anlam›na gelen, ak›beti belli olmayan (asl›nda Allah’a emanet edilmifl) 428 trilyonluk zorunlu tasarruf uygulamas›n›n kald›r›lmas›na iliflkin yasa,
emeklilerden baflka sermayesi olmayan insanlar›n daha da yoksullaflmas›na neden
olabilecek bir dizi inisiyatifin bir tanesidir. Gene, yan sanayisi ile birlikte on binlerce
çal›flan›n iflsiz kalmas›na neden olabilecek bedelsiz oto ithaline iliflkin kararlar
manzumesi de ‘ben yapt›m oldu’ sefaletinden baflka bir fley de¤ildir. Tebli¤ kapsa
m›na giren ikinci el oto d›fl›nda, pek çok ç›kar grubunun ekme¤ine ya¤ sürecek makine aksam›n›n girdisini de sa¤layacak düzenlemeler yap›lmaktad›r. Otomotiv ve yan
sanayi ve de çal›flan›n›n ipi çekilmek istenmektedir” dedi.
KAYNAK YARATILAMIYOR
Kaynak olmad›¤› veya yarat›lmas› da olas› görülmedi¤i için pek çok konuda verilmifl sözün ask›ya al›nd›¤›n› belirten Ar›kan, yapt›¤› yaz›l› aç›klamada özetle flöyle
dedi: “Bizzat Çiller’in a¤z›ndan hükümetin çal›flana düflman tavr›n› duyduk. Memura yap›lan yüzde 50 oran›n daki zamm›n önümüzdeki dönemde nas›l karfl›lanaca¤›
belli de¤ilken; üretime yönelik yat›r›mlara iliflkin faizsiz teflvik sözü bile fiilen ortadan kalkm›flt›r.
Sa¤lanacak iktisadi rant› siyasi ranta dönüfltürmek isteyen hükümetin, gecekondu aff› anlam›na gelen yeni imar yasas› da Cumhurbaflkan›’ndan veto yemifltir. Özellefltirme konusunda net bir fikre ve programa sahip olmayan hükümet,
döviz girdisi konusunda da özendirici bir tutuma sahip de¤ildir. Zam yap›lmayaca¤›na iliflkin sözlere karfl›n, üç kez akaryak›ta ve iki kez de tekel ürünlerine zam yap›lm›flt›r.
180
1990-2008 KAMUOYUNA DÖNÜK ÇALIfiMALAR <<<
1990-1998_1-238
10/3/08
9:05 PM
Türkiye’nin K›s›lmayan Sesiyiz
Page 181
YAHYA ARIKAN
Güneydo¤u politikas›n› tamamen popülist gündemle diri tutma çabas›nda
olan hükümet, komflularla ve iflbirli¤i yap›lmak istenen ülkelerle olan iliflkisini siyasi
olmaktan çok dinsel argümanlarla sürdürmek e¤ilimindedir. Siyasetini vitrin esasl›
uygulamaya niyetli görünen RefahYol hükümeti, h›rs›n› dizginlemeyi siyasi namus
meselesi sayarak bir an önce özür dilemelidir.”
******
>>> 1990-2008 KAMUOYUNA DÖNÜK ÇALIfiMALAR
181
1990-1998_1-238
10/3/08
9:05 PM
Page 182
YAHYA ARIKAN
Türkiye’nin K›s›lmayan Sesiyiz
2 Eylül 1996
>>> 15 y›lda 7 mali af
1981 y›l›ndan bu yana mükelleflere 7 kez mali af uyguland›. Vergi matrahlar›n›n
yeniden bildirimi sonucu inceleme yap›lmamas› gibi; vergi cezas› indirimi, servet beyan›, gecikme zamm› indirimi, stok beyan› konular›nda onlarca tebli¤ yay›nlanarak,
mükellefin lehine kolayl›klar sa¤land›.
‹stanbul Serbest Muhasebeci Mali Müflavirler Odas› Baflkan› Yahya Ar›kan,
yapt›¤› yaz›l› aç›klamada, ç›kar›lan vergi aflar›n›n ucuz siyasi tasarruflar sonucu
geliflti¤ini belirterek, “1981, 1983, 1984, 1985, 1989, 1992 y›llar›nda yap›lan 7 mali
afla, mükellefin vergi ödeme konusunda çekingenli¤i pekifltirildi. Beyana dayal› vergi
sistemini afl›nd›ran aflarda, örne¤in; 1981 ve 1983’teki servet beyanlar›yla ‘kara
para’ aklamas› gerçeklefltirilmifl ve ikinci aff›n hemen iki ay sonras› servet beyannamesi uygulamas›ndan vazgeçilmifltir. Hemen her aff›n kapsam›nda yer alan matrah bildirimi sonras› da, gelir ve kurumlar vergisi aç›s›ndan inceleme yap›lm›yor.
Vergi kaçakç›l›¤›n› körükleyen bu tür uygulamalarla ucuz oy avc›l›¤›na ç›kan politika
c›lar, siyasi rant› kamu refah›na ye¤lemektedirler” dedi.
******
182
1990-2008 KAMUOYUNA DÖNÜK ÇALIfiMALAR <<<
1990-1998_1-238
10/3/08
9:05 PM
Page 183
YAHYA ARIKAN
Türkiye’nin K›s›lmayan Sesiyiz
21 Eylül 1996
>>> ‹SMMMO: RefahYol hayal taciri
‹stanbul Serbest Muhasebeci Mali Müflavirler Odas› Baflkan› Yahya Ar›kan,
hükümetin aç›klad›¤› ikinci kaynak paketinin projesi ve kayna¤› olmad›¤›n› ifade etti.
RefahYol hükümetinin ikinci tasarruf önlemlerinin, ilki gibi gerçekçi hedefler ve
yöntemler içermedi¤ini bildiren ‹SMMMO Baflkan› Ar›kan yapt›¤› yaz›l› aç›klamada,
“Çiller, bafl›nda duran Yüce Divan k›l›c› nedeniyle RP’nin her akl›na geleni fikir sanmas›na teflne olarak, Türkiye’nin sapland›¤› ç›kmazda kalmas›na alet olmaktad›r.
Birkaç kent meydan›, gözlerine kestirdikleri büyükçe birkaç kamu binas› ve bofl mezarl›klarla, baflta, önceleri reddiyesini yapt›klar› IMF’yi kand›ramazlar. Bu anlamda
ABD’yi bafl›m›zdan ataca¤›z diyen Ame rikan telaffuzlu Erbakan’›n, tasarruf tedbirlerinden 10 milyar dolar (900 trilyon TL) beklemesi ilginçtir” dedi.
Önceki hükümetlerden farkl› bir programa sahip olamayan RefahYol hükümetinin, icraatlar›n›n da gene toplumun belirli inanç ve ç›kar gruplar›na hizmet götürme gayreti tafl›d›¤› saptamas›na yapan ‹SMMMO Baflkan› Ar›kan özetle flöyle dedi: “Kendileri gibi düflünmeyen insanlar› görevlerinden alma furyas›na giren RefahYol, gene her zamanki gibi sapla saman› kar›flt›rarak, vergiyi belediye zab›talar›na
toplatmay› düflünmektedir. Uzmanlar›n iflbirli¤ini ye¤lemek yerine iflgüzarlar›n eyyamc›l›¤›n› marifet sanan bu hükümet, bir an önce Türkiye’nin ayd›nl›k gelece¤inden
elini çekmelidir.”
******
>>> 1990-2008 KAMUOYUNA DÖNÜK ÇALIfiMALAR
183
1990-1998_1-238
10/3/08
9:05 PM
YAHYA ARIKAN
Page 184
Türkiye’nin K›s›lmayan Sesiyiz
22 Eylül 1996
‹SMMMO: Beyan eden vergisini ödeyecek
Net Aktif Vergisi, ad›ndan da anlafl›laca¤› üzere net aktif de¤er üzerinden
vergi al›nmas›n› öngörmektedir. Anayasa Mahkemesi konuyu bir flekliyle karar ba¤lam›flt›r.
Anayasa Mahkemesi’nin görüfltü¤ü ve 29 Eylül Pazar günü Resmi Gazete’de
yay›mlanmas› beklenen karar›na göre (ihtiraz› kay›tla) Net Aktif Vergisi ödeyen
mükelleflerin fazla ödemeleri geri verilebilecek. Dava kayd› düflmeyen mükellefler ise,
beyan ettikleri Net Aktif ve Ekonomik Denge Vergilerini geri alamayacaklar› gibi tamam›n› da ödemek zorundad›r.
Karar öncesi, yasan›n uygulanmas› flu biçimde oluyordu: ‹flletmelerin bilançolar›ndaki net aktif de¤erler üzerinden yasan›n belirledi¤i oranlara göre veya y›ll›k
sat›fl hâs›latlar› üzerinden vergiler hesaplan›yordu. Hangisi yüksekse o beyan edilme durumundayd›. Anayasa Mahkemesi bu karar› ile Net Aktif Vergisi’nin yasan›n
tarifinde oldu¤u gibi aktif de¤erler üzerinden belirtilen oranda al›nmas›n› karara
ba¤lad›. K›saca; sat›fl hâs›lat› ve serbest meslek hâs›lat› üzerinden veya iflletme
esas›na göre defter tutanlardan sat›fl hâs›lat› üzerinden vergi al›namayaca¤›na
karar verilmifl oldu.
******
184
1990-2008 KAMUOYUNA DÖNÜK ÇALIfiMALAR <<<
1990-1998_1-238
10/3/08
9:05 PM
Page 185
YAHYA ARIKAN
Türkiye’nin K›s›lmayan Sesiyiz
8 Ekim 1996
>>> ‹SMMMO’dan meslek içi e¤itim
‹stanbul Serbest Muhasebeci Mali Müflavirler Odas› yeni dönem e¤itim çal›flmalar›na bafllad›. Turizm, tekstil, inflaat ve kooperatif, ticaret ve d›fl ticaret konular›nda vergi ve muhasebe uygulamalar›na iliflkin; Prof. Dr. Haluk Sümer, Prof. Dr.
Emre Burçkin, Prof. Dr. Rüstem Hac›rüstemo¤lu, Prof. Dr. Recep Pekdemir yönetimindeki 12 bin dolay›nda meslek mensubuna seminer verecek 42 uzman, 9 Kas›m’dan itibaren 6 merkezde e¤itime bafllayacak.
******
>>> 1990-2008 KAMUOYUNA DÖNÜK ÇALIfiMALAR
185
1990-1998_1-238
10/3/08
9:05 PM
YAHYA ARIKAN
Page 186
Türkiye’nin K›s›lmayan Sesiyiz
Ekim 1996
>>> Ar›kan: RefahYol Türkiye’yi temsil edemiyor
‹stanbul Serbest Muhasebeci Mali Müflavirler Odas› Baflkan› Yahya Ar›kan,
Necmettin Erbakan’›n Libya gezisi ve Kaddafi’nin sald›rgan tutumuna tutars›z kalmas›n› elefltirdi.
Ar›kan yapt›¤› yaz›l› aç›klamada, “RefahYol iktidar›n›n bafllang›ç öncesi pazarl›klar›ndan belli olan, Türkiye ç›karlar›n› kiflisel ve grup ç›karlar› haline getirme
politikalar›, en rezilane biçimde bir kez daha somutlaflm›flt›r. ‹ler tutar bir yan› olmayan sahtecilik ve fleriat ortakl›¤› gerici RefahYol hükümetinin Türkiye’yi temsil
edemeyece¤i inanc›nday›z” dedi.
186
1990-2008 KAMUOYUNA DÖNÜK ÇALIfiMALAR <<<
1990-1998_1-238
10/3/08
9:05 PM
Türkiye’nin K›s›lmayan Sesiyiz
Page 187
YAHYA ARIKAN
24 Ekim 1996
>>> ‹SMMMO: KDV beyannamesi ay›n 15’inde
verilemez
RefahYol hükümetinin “Vergi Paketi” kapsam›nda olan ve topla nacak KDV’nin
erkene çekilmesi anlam›nda ele ald›¤›, beyannamelerin her ay›n 15’ine çekilmesi önerisi muhasebecilerden tepki ald›.
‹stanbul Serbest Muhasebeci Mali Müflavirler Odas› Baflkan› Yahya Ar›kan,
yapt›¤› yaz›l› aç›klamada, “fiu anda Bütçe ve Planlama Komisyonu’nda görüflülen konu, pratikte uygulanabilir de¤ildir. Hükümet, yüz binlerce mükellef ve muhasebecinin
ifllerini zora s›kacakt›r. Piyasa uygulamalar›nda fatura düzenlenebilmesi ancak bir
önceki ay›n belgelerinin toplanmas› ve haz›rlanmas› için 23 günlük bir süre bile kalmamaktad›r. Çünkü mükellef bir önceki aya iliflkin toplad›¤› belgeyi, muhasebecisine
ancak 10 gün içinde aktarabilmektedir. Gene, mal veya hizmetin faturas›n›n posta
ile gönderilmesinin söz konusu oldu¤u durumlarda da gecikme ve ifllemlerin gerçeklefltirilememesi söz konusu olacakt›r. Belgelerin kay›tlara geçirilmesi ve KDV beyannamesinin haz›rlanmas›, bu koflullarda mümkün görülmemektedir. Örne¤in, irsaliyesi
ay›n 30’unda kesilmifl bir mal veya hizmetin faturas›n›n kesilmesi için gerekli yasal
süre 10 gündür. Arada kalan 5 günlük süre içinde yüz binlerce vergi mükellefinin ifllemlerinin yetifltirilmesi mümkün olmad›¤› gibi kay›t d›fl› ekonomiye hizmet edecek bir
biçimde belge d›fl› muhasebenin geliflmesi söz konusu olacakt›r. Bu konuda gerçekçi
önerimiz, maafl bordrolar›na iliflkin düzenlenen muhtasar beyannamesinin 20’sinde
verilmesi yerine, gene 25’inde verilen KDV beyannamesinin ortaklaflt›r›larak her ay›n
30’unda birlikte verilmesini öneriyoruz” fleklinde uyar›da bulundu.
******
>>> 1990-2008 KAMUOYUNA DÖNÜK ÇALIfiMALAR
187
1990-1998_1-238
10/3/08
9:05 PM
YAHYA ARIKAN
Page 188
Türkiye’nin K›s›lmayan Sesiyiz
2 Kas›m 1996
>>> ‹SMMMO: Yürütme yasa d›fl› oldu
Kamuoyuna duyuru,
‹stanbul Serbest Muhasebeci Mali Müflavirler Odas› Baflkan› Yahya Ar›kan,
demokratik bir kitle örgütü olan Mimarlar Odas›’n›n Y›ld›z Saray› karakol binas›ndan ç›kar›lmas›n›n hukuk d›fl› oldu¤unu söyledi.
Kültür Bakanl›¤›’n›n ‹stanbul rant›n›n paylafl›lmas›na göz yummad›¤› için cephe ald›¤› Mimarlar Odas›’n›n y›llard›r kamu görevini yapt›¤› binas›ndan polis zoru ile
ç›kar›lmas›n›n hukuken de ahlaken de uygun olmad›¤›n› bildiren Ar›kan, “Hukuksuzlu¤u meflru hale getiren hükümet, akl›na geleni fikir san›p icraata geçmekten vazgeçmelidir. Kamusal aç›klar›n kapat›lmas›ndaki kaynak paketinin hayal ürünü olmas›n
dan, bedelsiz oto ithaline; bas›na sansür uygulamas›ndan, demokratik gelenekleri
sald›r›ya kadar yap›lan her icraat yasa d›fl›l›k içermektedir. Mimarlar Odas›’n›n
sayg›n üyelerinin görevleri bafl›nda dövülerek bulunduklar› yerden at›lmalar›, hem de
Cumhurbaflkan›’n›n devreye girme çabalar› varken, Vali’nin ve emniyet yetkililerinin
bafl›na buyruk davran›fllar› ak›l alacak gibi de¤ildir. Hukukun üstünlü¤ünün geçerli
oldu¤u bir devletin, böylesi pespayeliklerin üstesinden gelece¤i inanc›yla mimarl›k
camias›na geçmifl olsun diyoruz” dedi.
******
188
1990-2008 KAMUOYUNA DÖNÜK ÇALIfiMALAR <<<
1990-1998_1-238
10/3/08
9:05 PM
Türkiye’nin K›s›lmayan Sesiyiz
Page 189
YAHYA ARIKAN
6 Kas›m 1996
>>> ‹nter Star televizyonu Haber Daire
Baflkanl›¤›’na
Televizyonunuzun dün akflamki (05.11.1996) 19.30 ana haber bülteni yay›n› s›ras›nda, bir trafik kazas› sonucu “çete devleti”n suçüstü yakalanmas›na iliflkin haberde, ‹çiflleri Bakan› ve Emniyet Genel Müdürü’ne olay›n ayd›nlanmas›na yönelik
sorular yöneltilmifltir. Bir soyutlama arac› olarak da, meslek camiam›za iliflkin
afla¤›lat›c› ifadeler kullan›lm›fl olmas›n› fliddetle protesto ediyoruz.
Son derece aç›k bir olay› deflifre ederken bile koflutluk ya da karfl›tl›k anlam›nda bir soyutlama yapmaya niçin gerek duydu¤unuzu merak ediyoruz. Türkiye
genelinde 45 bin dolay›nda bulunan meslek mensuplar›m›z, 200 bin dolay›nda çal›flan›m›z ve ailelerimizin yo¤un tepkisine yol açan, böylesi aç›k seçik bir olayda ad›m›z niye kullan›ld›? Ne hakla, bu kirli devlet çetesi haberine titrimizi katt›n›z?
Çala kalem haber yapmak, nesnel habercili¤e bask›n ç›kal›, ne yaz›k bu türden
haber ve habercileri medyada izlemek zorunda kal›yoruz. Televizyonunuzdan, “düzeltilmesi ve özür dilenmesi” talebiyle daha duyarl› ve özenli olman›z› bekliyoruz.
******
>>> 1990-2008 KAMUOYUNA DÖNÜK ÇALIfiMALAR
189
1990-1998_1-238
10/3/08
9:05 PM
YAHYA ARIKAN
Page 190
Türkiye’nin K›s›lmayan Sesiyiz
14 Kas›m 1996
>>> ‹SMMMO: RefahYol hükümeti vergi
tahsilat›n› zora sokuyor
‹stanbul Serbest Muhasebeci Mali Müflavirler Odas› Baflkan› Yahya Ar›kan, RefahYol hükümetinin Plan ve Bütçe Komisyonu’ndan geçirterek, beyanname tarihlerinde yapt›¤› geri çekme karar›n›n yanl›fl oldu¤unu belirtti ve özetle flöyle dedi: “Vergi tahsilat›n›n
birkaç gün öne çekilmesinden baflka bir anlam tafl›mayan ve ne yaz›k Plan ve Bütçe Komisyonu’ndan geçen KDV beyannamesinin verilifl tarihinin her ay›n 20’sine al›nmas›, uygulama aç›s›ndan fahifl bir yanl›fl karard›r.
Bilindi¤i gibi kamuoyuna tepkilerimizi bildirmemiz sonucu, her ay›n öne 15’ine çekilmifl
olan öneri, komisyondan 20’sine al›nm›flt›r. Bütçe ve Planlama Komisyonu’nda görüflülen konu, pratikte uygulanabilir de¤ildir. Hükümet, yüz binlerce esnaf, tüccar ve küçük iflletme sahibi ile bütün vergi mükellefleri ve muhasebecinin ifllerini zora sokacakt›r. Gene muhasebecisi
olmayan ama menkul/gayrimenkul gelirleri olan on binlerce mükellefin de henüz uygulamadan
haberi olmad›¤› düflünülürse; önümüzdeki aylarda Takdir Komisyonlar›’n›n kilitlenece¤i bir
gerçektir. Piyasa uygulamalar›nda fatura düzenlenebilmesi, ancak bir önceki ay›n belgelerinin
toplanmas› ve haz›rlanmas› için 23 günlük bir süre bile kalmamaktad›r. Çünkü mükellef bir
önceki aya iliflkin toplad›¤› belgeyi, muhasebecisine ancak 10 gün içinde aktarabilmektedir.
Gene, mal veya hizmetin faturas›n›n posta ile gönderilmesinin söz konusu oldu¤u durumlarda da gecikme ve ifllemlerin gerçeklefltirilememesi konusu olacakt›r. Binlerce iflyerinde ve 50
bine yak›nda serbest meslek sürdürülen büroda ifllemlerin al›fl›lm›fl düzenlere oturtuldu¤u
düflünülürse, uygulaman›n yarataca¤› kaos sonucu uygulama amac›na ulaflamayacakt›r.
Belgelerin kay›tlara geçirilmesi ve KDV beyannamesinin haz›rlanmas›, bu koflullarda mümkün
görülmemektedir. Örne¤in, irsaliyesi ay›n› 30’una kesilmifl bir süre 10 gündür. Arada kalan
10 günlük süre içinde yüz binlerce vergi mükellefinin ifllemlerinin yetifltirilmesi mümkün olmad›¤› gibi, kay›t d›fl› ekonomiye hizmet edecek bir biçimde belge d›fl› muhasebenin geliflmesi
söz konusu olacakt›r. Bu konuda ücret bordrolar›na iliflkin düzenlenen muhtasar beyannamesinin 20’sinde verilmesi yerine, gene 25’inde verilen KDV beyannamesinin ortaklaflt›r›larak
her ay›n 30’unda birlikte verilmesini öneriyoruz. Ayr›ca bugüne kadar verilen y›ll›k gelir ve kurumlar vergisinde angarya olarak uygulanan 249 say›l› tebli¤ ile y›ll›k KDV ve y›ll›k muhtasar
bildirimlerinin de tek bir bildirimde verilmesini öneriyoruz.”
******
190
1990-2008 KAMUOYUNA DÖNÜK ÇALIfiMALAR <<<
1990-1998_1-238
10/3/08
9:05 PM
Türkiye’nin K›s›lmayan Sesiyiz
Page 191
YAHYA ARIKAN
29 Kas›m 1996
>>> ‹SMMMO: Hiç kimse vergi ödemesin
‹stanbul Serbest Muhasebeci Mali Müflavirler Odas› Baflkan› Yahya Ar›kan,
üçüncü kaynak paketinin pek çok aç›dan hayal ürünü oldu¤unu bildirdi ve “Kimse
vergi vermeyecek, vermemesinin yasal zemini devletçe haz›rlanacaksa; vergisini zaman›nda ödeyenler enayi, bizler de bofla kürek çekiyoruz” dedi.
SSK primini ödemeyenlere ve bavul ticareti yapan esnafa döviz bozdurma
belgesi karfl›l›¤› KDV muafiyeti getirilmesini de elefltiren ‹SMMMO Baflkan› Ar›kan,
kamu kayna¤› yaratma ad›na, kamunun zenginliklerini “ne gelirse gelsin, satal›m”
mant›¤›yla peflkefl ederek, devletin yoksullaflt›r›ld›¤›n› belirterek, “SSK primlerine af
getirerek, sigorta sisteminin tamamen çökmesine neden olacak hükümet, vergi aff›
diyerek, bavul ticaretini, yani; meflru olmayan› yasallaflt›rarak yanl›fl yap›yor. Maliye hiç vergi almas›n, hem on binlerce memurdan kurtulmufl olur, hem de maafl fazlas›yla kamusal kaynak yaratm›fl olur!” fleklinde konufltu.
‹SMMMO Baflkan› Ar›kan, 2 milyar dolar beklenen Laleli piyasas›na KDV aff›
ile; 50 bin iflyeri bulunan sektörden yüzde 5 vergi al›nsa bile birim bafl›na 40 milyarl›k bir stok öngörüldü¤ünü ve bunun hayal ürünü oldu¤unu belirterek “1 katrilyonluk bir kaçak alt›n stokunun aff›, gene 2 katrilyonluk Laleli piyasas›ndan KDV
aff›; ticari yap›y›, ticaret ahlak›n›, piyasa sistemini, vergi sistemini, gümrük sistemini kepaze edecektir. Sürekli olarak af bekleyen vergi mükellefi, bu enflasyonist ortamda, elbette faizlerin kazançl› oldu¤u bir dönemde, vergisini ödemez. Enflasyon
ortam›nda stok aff› gündeme gelecekse, bütün kesimlere ve çal›flanlara da gelmeli.
Maliye, beyaz bir sayfa açar ve sadelefltirilmifl vergi yasalar› ile adaleti kurumlaflt›r›r. Bunun yolu tektir: Az kazanandan az, çok kazanandan çok vergi alacak sistemi belge düzenine oturtarak oluflturmak gereklidir” dedi.
******
>>> 1990-2008 KAMUOYUNA DÖNÜK ÇALIfiMALAR
191
1990-1998_1-238
10/3/08
9:05 PM
YAHYA ARIKAN
Page 192
Türkiye’nin K›s›lmayan Sesiyiz
1 Aral›k 1996
>>> Muhasebecilerden faks ya¤muru
KDV beyannamelerinin ay›n 20’sinde verilmesini öngören hükümet kararnamesine sert tepki gösteren muhasebeciler, pazartesi gününden bafllayarak, hükümet
ve parti gruplar›n› faks ya¤muruna tutacak.
‹stanbul Serbest Muhasebeci Mali Müflavirler Odas› Baflkan› Yahya Ar›kan
yapt›¤› yaz›l› aç›klamada, “Hafta bafl›ndan itibaren hükümet üyelerine ve meclis
grup baflkan vekillerine yollayaca¤›m›z faks metninde, muhtasar beyannamesinin
de ay›n 10’una çekilmesinin tam bir kaos yarataca¤›n› söylüyoruz. Y›llard›r gelenekselleflmifl olan beyan bildirim tarihiyle oynaman›n getirece¤i zaman ve emek kayb›n›
düflünmeyen hükümet, asl›nda kay›t d›fl› ekonominin geliflmesine de yol açacakt›r.”
dedi. Ar›kan, Türkiye’nin dört bir yan›ndan 40 bin meslek mensubunun faks bombard›man›na tutaca¤› bakanl›k ve siyasi çevrelere, esnaf, ticaret ve sanayi çevrelerinin de bask› yapmas› gerekti¤ini savunuyor.
******
192
1990-2008 KAMUOYUNA DÖNÜK ÇALIfiMALAR <<<
1990-1998_1-238
10/3/08
9:05 PM
Page 193
1997
BASIN
BÜLTENLER‹
‘
“TÜS‹AD’›n Türkiye’de
Demokratikleflme Perspektifleri’
raporunda yer alan fleffaf devlet
talebinde kat›l›yoruz. Türkiye eksiklerini
tamamlamal›d›r.”
>>> 1997 ‹SMMMO: TUS‹AD RAPORU AYNEN
YASALAfiMALI
1990-1998_1-238
194
10/3/08
9:05 PM
Page 194
1990-1998_1-238
10/3/08
9:05 PM
Page 195
YAHYA ARIKAN
Türkiye’nin K›s›lmayan Sesiyiz
1 Ocak 1997
>>> ‹SMMMO’dan seminer
‹stanbul Serbest Muhasebeci Mali Müflavirler Odas› “Mevzuattaki Son De¤ifliklikler” konulu seminer düzenleniyor. Oturum baflkanl›¤›n› Serbest Muhasebeci
Mali Müflavir Eyüp Sabri Yücel’in yapaca¤› seminere Gelirler Genel Müdürlü¤ü Daire Baflkan› ‹lhan K›r›ktafl, Recep B›y›k, ‹stanbul Defterdarl›¤› Ulaflt›rma Vergi Dairesi Müdürü Abdullah fiengül konuflmac› olarak kat›lacakt›r. Seminer 07.01.1997
günü saat 13:00’de Mecidiyeköy Kültür Merkezi’nde yap›lacakt›r. ‹lgililer ve meslektafllar›m›z seminere ücretsiz kat›labileceklerdir.
******
>>> 1990-2008 KAMUOYUNA DÖNÜK ÇALIfiMALAR
195
1990-1998_1-238
10/3/08
9:05 PM
YAHYA ARIKAN
Page 196
Türkiye’nin K›s›lmayan Sesiyiz
24 Ocak 1997
>>> ‹SMMMO: TÜS‹AD raporu aynen yasalaflmal›
Haz›rlatt›klar› “Türkiye’de Demokratikleflme Perspektifleri” bafll›kl› rapor ile
Türkiye gündemine giren TÜS‹AD’a kurumsal bir destek de ‹SMMMO’dan geldi.
‹stanbul Serbest Muhasebeci Mali Müflavirler Odas› Baflkan› Yahya Ar›kan
yapt›¤› yaz›l› aç›klamada, ç›kar gruplar›n›n örgütlendi¤i kurumlar›n giderek kamusal
yararlar ad›na görüfller üretir hale gelmesini önemsedi¤ini belirterek, “Siyasi gündemi sadece siyasi partilerin belirlemesi gibi bir gelene¤in yanl›fl oldu¤unu düflünüyoruz. Elbette sivil toplum kurulufllar›n›n da mesleki ve grup ç›karlar›n›n d›fl›nda,
Türkiye sorunlar›na iliflkin düflünmeleri do¤ru bir gerekliliktir. Her ne kadar ifl adamlar›n›n ç›karlar› üzerine lobi yapmak ad›na kurulmufl TÜS‹AD yöneticilerinin gelene¤inde gazete ilan› ile hükümet düflürme giriflimleri gibi kötü referanslar olsa da, kamusal yarar ad›na nedamet getirmeleri sevindirici bir geliflmedir” dedi.
‹SMMMO Baflkan› Ar›kan, demokratikleflmenin önünde duran pek çok antidemokratik uygulaman›n giderilmesi için yasa önerilerini kapsayan raporun ilke olarak
hemen tamam›n› desteklediklerini belir terek, “fieffaf devletten, emniyetin tasarruflar›na, laik devletten özgür bas›na kadar bütün görüfllere kat›l›yoruz. Yasalaflmas›n›n önemine inan›yoruz” diyerek, “herkesin kendi ifline bakmas›” gibi siyasetten
d›fllay›c› tutumlara karfl› olduklar›n› bildirdi.
******
196
1990-2008 KAMUOYUNA DÖNÜK ÇALIfiMALAR <<<
1990-1998_1-238
10/3/08
9:05 PM
Page 197
YAHYA ARIKAN
Türkiye’nin K›s›lmayan Sesiyiz
12 fiubat 1997
>>> ‹SMMMO 7 yafl›nda
‹stanbul Serbest Muhasebeci Mali Müflavirler Odas› kuruluflunun 7. y›l›n› kutluyor. ‹SMMMO Baflkan› Yahya Ar›kan meslek odalar›n›n kuruluflunun 7. y›l›nda, “Ülkemiz karanl›k günler yaflamaktad›r. Siyasetteki kirlenme, ekonomideki bunal›m ciddi bir rejim krizi oluflturmaktad›r.” dedi.
Ar›kan, “Bugün ülkemizde;
EKONOM‹K YÖNDEN:
1- Enflasyon kronik hale gelmifltir.
2- ‹ç ve d›fl borçlar ödenemez hale gelmifltir.
3- ‹flsizlik 盤 gibi büyümüfltür.
4- Kay›t d›fl› ekonomi, kay›tl› ekonomiye eflde¤er hale gelmifltir.
5- Sigortas›z çal›flan, sigortal› çal›flan say›s›na yaklaflm›flt›r.
6- Mevcut vergi mükellef say›s› ülke nüfusuna göre orant›l› de¤ildir.
7- Dolayl› vergi, dolays›z vergiden daha çoktur
8- Toplanan vergi a¤›rl›kl› olarak kesinti yoluyla toplanmakta, en büyük pay
ücretlilere aittir.
9- Vergi adaleti yoktur.
10- Milli gelirin da¤›l›m›nda uçurum büyümektedir.
S‹YASAL YÖNDEN:
1- Mevcut Anayasa ihtiyaca cevap vermemektedir.
2- Yurttafll›k haklar› ihlal edilmifltir.
3- Silah ve uyuflturucu ticaretiyle u¤raflan çeteler devleti ele geçirmifltir.
4- Toplum; etnik ve mezhepsel kökenlere göre bölünmek istenmektedir.
5- Faili meçhul cinayetler her geçen gün artmaktad›r.
6- Yarg›n›n ba¤›ms›zl›¤› zedelenmifltir.
7- Savunma yerine mafya ifl yapmaktad›r.
8- Siyaset kirlenmifltir.
>>> 1990-2008 KAMUOYUNA DÖNÜK ÇALIfiMALAR
197
1990-1998_1-238
10/3/08
9:05 PM
YAHYA ARIKAN
Page 198
Türkiye’nin K›s›lmayan Sesiyiz
9- Devlet fleffaf de¤ildir.
10- Siyasal partiler yasas› ve parti içi demokrasi t›kanm›flt›r.
11- Devlet içinde, ›rkç› ve dinci siyasal kadrolaflmalarla, memur k›y›mlar› yap›lmaktad›r.” dedi.
‹SMMMO Baflkan› Yahya Ar›kan “Yaflanan sorunlar›n çözümünün; ola¤anüstü
rejimlerin kalkmas›nda, 12 Eylül’ün oluflturdu¤u antidemokratik yasalar›n kalmas›nda, yeni bir Anayasa’n›n oluflturulmas›nda ve de vergi adaletinin sa¤lanaca¤› bir
vergi reformunun yap›lmas›nda görmekteyiz” dedi.
******
198
1990-2008 KAMUOYUNA DÖNÜK ÇALIfiMALAR <<<
1990-1998_1-238
10/3/08
9:05 PM
Page 199
YAHYA ARIKAN
Türkiye’nin K›s›lmayan Sesiyiz
19 fiubat 1997
>>> Vergi ve sigorta cezalar› art›r›ld›
Vergi mevzuat›nda, sosyal güvenlik ve ifl yaflam›nda getirilen cezalar önemli
miktarlara ulaflt›. ‹dari para cezalar›na gecikme zamm› uygulanmas› anayasaya
ayk›r› olup uygulamadan vazgeçilmeli ve gecikme zamm›n›n yüzde 15’den yüzde 8’e
indirilmelidir. Ancak mevcut duruma göre ödeme ve bildirimlerin yap›lmamas› halinde yüksek miktarlarda para ödemesi söz konusu olan mükellefleri uyar›yoruz. Hemen ruhsatl› bir muhasebeci ile iliflkiye geçsinler veya muhasebecilerinin uyar›lar›n›
dikkate alarak ma¤dur duruma düflmemek için önlem als›nlar.
******
>>> 1990-2008 KAMUOYUNA DÖNÜK ÇALIfiMALAR
199
1990-1998_1-238
10/3/08
9:05 PM
YAHYA ARIKAN
Page 200
Türkiye’nin K›s›lmayan Sesiyiz
24 fiubat 1997
>>> “Sosyal güvenlik kurumlar› ABD dolar› ile
kurtulamaz”
Yurtd›fl›nda bulunanlar›n sosyal güvenlikleri hakk›nda borçlanarak emekli olmalar›na iliflkin haz›rlanan yasa tasar›s›, ‹SMMMO Baflkan› Yahya Ar›kan taraf›ndan fiktif bir çözüm olarak nitelendirildi.
Y›llard›r SSK, Emekli Sand›¤› ve Ba¤-Kur’un ayn› çat› alt›nda birlefltirilmesi
gerekti¤ini savunduklar›n› belirten ‹SMMMO Baflkan› Ar›kan yapt›¤› yaz›l› aç›klamada, “Günlü¤ü 2.5 dolar üzerinden he saplanan borçlanman›n tutar›, 5000 ifl gününe karfl›l›k olarak 12 bin 500 dolar tutmaktad›r. 1997 içinde temmuz ay› ortas›na
kadar üç eflit taksitte ödenmesi gereken bu miktardaki bir para çok olmakla birlikte eflitsizlik yaratacakt›r. Paras› olan›n ödeyece¤i ve kurumlara ekstradan bir yük
getirece¤i flimdiden belli olan bu uygulama, geri ödemenin bafllayaca¤› 3 y›l sonras›na kadar görece bir rahatl›k sa¤layacakt›r. Hükümet, her 3 sosyal sigorta kurumunu birlefltirmenin yollar›n› arayarak, emeklilerin ve sigortal›lar›n hak ma¤duriyetlerinin önüne geçmelidir” fleklinde görüfl bildirdi.
******
200
1990-2008 KAMUOYUNA DÖNÜK ÇALIfiMALAR <<<
1990-1998_1-238
10/3/08
9:05 PM
Türkiye’nin K›s›lmayan Sesiyiz
Page 201
YAHYA ARIKAN
25 fiubat 1997
>>> ‹SMMMO: Sosyal güvenlik aflar› güvensizlik
yarat›yor
Hükümetin yeni bir sigorta aff› planl›yor olmas›na tepki gösteren ‹stanbul
Serbest Muhasebeci Mali Müflavirler Odas› Baflkan› Yahya Ar›kan yaz›l› bir aç›klama yaparak, her yeni bir aff›n fikrinin bile, vergi mükellefleri aras›nda güvensizli¤e
yol açt›¤›n› bildirdi.
‹SMMMO Baflkan› Ar›kan, söz konusu aflar›n dürüst mükellefin devlete olan
güvenini zedeledi¤ine dikkat çekerek, “Yap›lmas› gereken as›l giriflim; ciddi bir sosyal güvenlik reformu uygulamas›na yönelik yasal çal›flmalard›r. Ve Anayasal bir de¤ifliklik yap›larak, bu konuda kesinlikle bir daha af olmayacak biçimde düzenleme
yap›lmas› gereklidir. Duyumlar›m›za göre hükümetin çal›flma ve sosyal güvenlik alan›ndaki aflara iliflkin haz›rlam›fl oldu¤u kanun tasar›s›, Plan ve Bütçe Komisyonu’na
gelmifl bulunmaktad›r. Yap›lacaksa e¤er, af kapsam› flöyle düzenlenmelidir. 1 Aff›n
baflvuru süresi en az iki ay olmal›, 2 Affa isabet edecek gecikme zamm› tutar› asl›n› geçmemelidir, 3 Sigorta borcu olmayanlar ile sigorta borçlar›n› ödemek isteyenlerin idari para cezas› borçlar› varsa tamam› affa tabi tutulmal›d›r” dedi.
>>> 1990-2008 KAMUOYUNA DÖNÜK ÇALIfiMALAR
201
1990-1998_1-238
10/3/08
9:05 PM
Page 202
YAHYA ARIKAN
Türkiye’nin K›s›lmayan Sesiyiz
7 Mart 1997
>>> Kad›nlar Günü Kutlamas›
‹stanbul Serbest Muhasebeci Mali Müflavirler Odas› Baflkan› Yahya Ar›kan, 8
Mart Kad›nlar Günü dolay›s›yla yaflanan kaos günlerinde özellikle kad›nlar›n iyimserlik dolu öngörülerinin çözümleyici ifllev tafl›d›¤›n› belirtti.
Kurtulufl Savafl›’nda kad›nlar›n yaratt›klar› özverili yurtseverlik esintisine bugün de gereksinim duyuldu¤unu belirten ‹SMMMO Baflkan› Ar›kan, yapt›¤› yaz›l›
aç›klamada, “Kad›nlar›m›z› art›k, daha etkin bir biçimde politik yaflamda, kitle örgütleri yönetiminde görmeliyiz. Kad›ns›z inisiyatiflerin mekanikli¤i, bilgi ve duygunun
örtüflmesine engel olmaktad›r. Yaflam›n her alan›nda birikimleriyle Türkiye’yi bir bu¤u gibi sarmas›n› umdu¤umuz kad›nlara, bu özel günlerinde yüre¤imizin bütün s›cakl›¤›n› arma¤an ediyoruz” dedi.
******
202
1990-2008 KAMUOYUNA DÖNÜK ÇALIfiMALAR <<<
1990-1998_1-238
10/3/08
9:05 PM
Page 203
YAHYA ARIKAN
Türkiye’nin K›s›lmayan Sesiyiz
Mart 1997
>>> Muhasebeciler burada
Baflkan Ar›kan’dan, 1-7 Mart Muhasebeciler Haftas› etkinlikleri de¤erlendirmesi:
De¤erli gazeteciler;
Bu ay›n bafl›nda “Muhasebeciler Haftas›”n› kutlad›k. Çeflitli etkinlikler düzenledik. Paneller yapt›k, özel söylefli programlar› yapt›k. Ve 1 Mart günü Taksim’e
1.200 muhasebeci yürüdük. An›ta, laik ve demokratik Cumhuriyete olan ba¤l›l›¤›m›z›
bildiren bir çelenk koyduk.
Do¤rusu bu günü ve haftam›z›, özgürlükçü, demokratik ve fleffaf biri devlet
yönetiminde anmak isterdik. Hepimiz art›k yak›ndan biliyoruz ki, Türkiye’de karanl›k
ve hesap korkusu olmayan insanlar cirit at›yor. Ama, biz muhasebeciler de bu gidifle dur demek için buraday›z. Türkiye’nin ayd›nl›k gelece¤ine ipotek koymak isteyen
fler güçlerine karfl› dimdik, ayakta ve ne yapmak istedi¤ini bilen ayd›nlar olarak buraday›z.
Ülkemizde çarp›k olarak gelifltirilmifl bir vergi düzeni var. Mükellefine ac›mas›z,
vergi vermek istemeyene ise tam bir hoflgörü ile davranan bir mali yap› ile karfl›
karfl›yay›z. Vergiyi sadece eme¤i ile geçinen iflçiler, memurlar veriyor. Bir de hasbelkader vergi mükellefi olmak durumunda kalan yurttafllar. Kay›t d›fl› ekonominin ülke
bütçesinin hacmi kadar bir boyuta ulaflt›¤› art›k herkesçe biliniyor. Bu konuda siyasiler gerekli önlemi alm›yorlar ve de önlem al›nmas› gereken siyasiler, özellikle uygulamac› odalar›n getirdikleri önerilere kulak t›k›yorlar.
Toplanabilen vergilerin harcand›¤› yerler konusunda yurttafl›m›z›n kuflkular›
var. Kamusal giderleri karfl›lama yönünde tasarrufun do¤ru bir inisiyatifle kullan›ld›¤› kan›s›nda de¤iliz. Hayali ihracatç›ya, vurguncuya, kirli bir savafla akan para,
yurttafl›n güven duygusunu sarsm›fl vaziyette. Herkes kazanc› kadar vergi ödemek
yerine, ne kadar kaç›rabilirim derdinde.
De¤erli gazeteciler
Bizler, ‹SMMMO’nun üyeleri olarak, bugün sizin flahs›n›zda halk›m›za söz veriyoruz.
• Karanl›k hesap sahipleri iyi hesap yaps›nlar: Muhasebeciler burada.
• Türkiye’yi din devletine dönüfltürmek isteyenler takkelerini önlerine al›p he-
>>> 1990-2008 KAMUOYUNA DÖNÜK ÇALIfiMALAR
203
1990-1998_1-238
10/3/08
9:05 PM
YAHYA ARIKAN
Page 204
Türkiye’nin K›s›lmayan Sesiyiz
sap etsinler : Muhasebeciler burada
• Orduyu siyasete alet etmek isteyen darbe merakl›lar› iyi hesap yaps›nlar:
Muhasebeciler burada.
• Vergi kaçakç›lar›, kay›t d›fl›n›n karanl›k tüccarlar› hesaplar›n› iyi yaps›nlar:
Muhasebeciler burada.
KARANLIK HESAPLARI MUHASEBEC‹LER AYDINLATACAKTIR.
******
204
1990-2008 KAMUOYUNA DÖNÜK ÇALIfiMALAR <<<
1990-1998_1-238
10/3/08
9:05 PM
Türkiye’nin K›s›lmayan Sesiyiz
Page 205
YAHYA ARIKAN
13 Mart 1997
>>> ‹SMMMO: Havuz sistemi hak ve yetki gasp›d›r
Kamu kurum ve kurulufllar› niteli¤inde olan meslek odalar›n›n paralar›n›n, Baflbakanl›¤›n tasarrufu olarak bir havuzda toplanmas› ve inisiyatifin tamam›yla devletin erkine geçmesi meslek birlikleri ve odalar›n›n tepkisine yol açt›
‹stanbul Serbest Muhasebeci Mali Müflavirler Odas› Baflkan› Yahya Ar›kan,
kamusal harcamalar› karfl›lamakta zorluk çeken RefahYol hükümetinin hukuk d›fl›
yollara sapmas›n› elefltirerek flunlar› söyledi:
“Üyelerimizden toplad›¤›m›z aidatlarla harcamalar›m›z› karfl›lad›¤›m›z paralara hükümetin göz koymas› anlafl›l›r gibi de¤il. Yasalarca belirlenmifl hizmetleri yapabilmek için kullan›mda olan bu paralar›n bir havuz hesab›na aktar›lmas› ve giderlerimiz, kalem kalem Baflbakanl›k talebinin yarataca¤› kaotik bürokrasi, bütün iflleri
kar›flt›racakt›r. Bir tür hak ve yetki gasp› olarak gördü¤ümüz bu uygulamaya fliddetle karfl› ç›k›yoruz. Anayasa ve yasalara karfl› olan bu uygulamaya iliflkin her
türlü önlemi alaca¤›z.”
******
>>> 1990-2008 KAMUOYUNA DÖNÜK ÇALIfiMALAR
205
1990-1998_1-238
10/3/08
9:05 PM
YAHYA ARIKAN
Page 206
Türkiye’nin K›s›lmayan Sesiyiz
16 Nisan 1997
>>> Geriye dönük uygulamalara hay›r
Bakanlar Kurulu’nun 11 Nisan 1997 günü 22961 say›l› Resmi Gazete’de yay›mlanan “Sigorta Primlerinin Geriye Dönük Uygulanmas›” karar› muhasebecilerden
tepki ald›.
Konuyla ilgili bir yaz›l› aç›klama yapan ‹SMMMO Baflkan› Yahya Ar›kan, “Bilindi¤i gibi, SSK primlerinde ayl›k taban 21.713.250 TL’den 25.624.950 TL’ye, ayl›k
tavan 39.992.160 TL’den 44.371.275 TL’ye, 1 Mart 1997 tarihinden geçerli olmak
üzere yükseltilmifltir. Bayram nedeniyle meslektafllar›m›z›n büyük bir ço¤unlu¤u eski primlerden bildirgelerini verdiler. Bu ifllem, muhasebecilerin bayram›n› zehir etmektedir. Çünkü bilgisayar programlar›, ek bildirge düzenlememektedir. ‹flin külfeti,
muhasebecilere yüklenerek, ek bildirgeler elle yaz›lmas› gibi zorunluluk do¤maktad›r.
SSK bu durumu bir an evvel düzeltmek zorundad›r. Aksi takdirde muhasebeciler ifllerini b›rakmak zorunda kalacak.” dedi.
******
206
1990-2008 KAMUOYUNA DÖNÜK ÇALIfiMALAR <<<
1990-1998_1-238
10/3/08
9:05 PM
Türkiye’nin K›s›lmayan Sesiyiz
Page 207
YAHYA ARIKAN
13 May›s 1997
>>> ‹SMMMO: Vergi kaç›rmak hobi haline geldi
‹stanbul Serbest Muhasebeci Mali Müflavirler Odas› Baflkan› Yahya Ar›kan,
politik belirsizliklerin ekonomide de basiretsizlik yaratt›¤›n› belirterek; vergi yasalar›n›n hakça olmamas› nedeniyle her kesimin vergi kaç›rma teknikleri gelifltirdi¤ini
aç›klad›.
Aç›klanan istikrar paketlerinin de beklenen getiriyi sa¤layamad›¤›n› iddia eden
‹SMMMO Baflkan› Ar›kan yapt›¤› yaz›l› aç›klamada özetle flöyle dedi: “Türkiye’de
vergi sistemi yetersiz. Denetim, vergi hâs›lat›n›n ancak yüzde 2’sine hâkim. Kay›t
d›fl› olana ise ulafl›lam›yor. Vergi ve sigorta paylar›n›n yüksek olmas› da kaça¤a neden oluyor. Sigortal› çal›flan kadar (5 milyon civar›nda) sigortas›z çal›flan›n olmas›
bu gerçe¤i do¤ruluyor. Vergi sistemi eskimifl yasalar nedeniyle yürümüyor. Vergi
daireleri bütün gayretlerine ra¤men, tam otomasyona geçilmemesi nedeniyle rand›manl› çal›flam›yor. Yurttafl yar›nlara olan güvensizli¤i nedeniyle vergi ödemek yerine, tasarrufunu kendine yontmay› düflünüyor. Az kazanandan az, çok kazanandan çok vergi al›nmas›n› öngören hakça bir vergi düzeni ile bu sistemin denetimi
sorumlulu¤unu tafl›yan muhasebeciler kurumlaflt›r›lmal›d›r.”
******
>>> 1990-2008 KAMUOYUNA DÖNÜK ÇALIfiMALAR
207
1990-1998_1-238
10/3/08
9:05 PM
YAHYA ARIKAN
Page 208
Türkiye’nin K›s›lmayan Sesiyiz
15 May›s 1997
>>> ‹SMMMO: Hükümet derhal istifa etmeli
‹stanbul Serbest Muhasebeci Mali Müflavirler Odas› Baflkan› Yahya Ar›kan,
Cumhuriyet ve emek düflman› hükümetin bir an önce istifa etmesi gerekti¤ini bildirdi.
Kuruldu¤u günden beri laiklik ve Cumhuriyet karfl›t› tutumlar›yla, toplumsal
mutabakatlar›n ruhunu zorlayan, emek ve demokrasi düflman› politikalar›yla halk›n
genifl kesimleri içinde düflmanl›k tohumlar› atan RefahYol hükümetinin bir an önce
istifa etmesi gerekti¤ine dikkat çeken ‹SMMMO Baflkan› Ar›kan yapt›¤› yaz›l› aç›klamada flöyle dedi: “Halk›m›z›n gündemine, çeteleri, zorbal›¤› sokan hükümetin, son
günlerde yapt›klar› k›flk›rtmalarla önce Flash TV, sonra Hürriyet gazetesine yap›lan
sald›r›lar›n demokrasinin teminat› bas›n›m›za yap›lmas›, rejime yönelik her türlü
tehdidin karfl›s›nda olunmas› gerekti¤ini bir kez daha göstermifltir. Hükümet temsil yetene¤ini yitirmifl, sahtecilik, zorbal›k, rüflvet, hak gasp› darp ve cinayetlerle
flaibelenmifl bir siyasal erk olarak art›k sonuna gelmifl demektir. Sinei millete dönme erdemini göstermeyi bilmek gerek. Ne darbe, ne fleriat sisteminin politik bir argüman olarak dillendirilmesinin yeterli olmas› gerekti¤i düflüncesiyle, hükümetin bir
an önce istifa etmesi gerekmektedir.”
******
208
1990-2008 KAMUOYUNA DÖNÜK ÇALIfiMALAR <<<
1990-1998_1-238
10/3/08
9:05 PM
Page 209
YAHYA ARIKAN
Türkiye’nin K›s›lmayan Sesiyiz
22 May›s 1997
>>> Mükelleflere prim aff› uyar›s›
‹stanbul Serbest Muhasebeci Mali Müflavirler Odas› Baflkan› Yahya Ar›kan,
SSK ve Ba¤-Kur prim as›llar› ve faizlerinin bir bölümlerinin affedildi¤ini ve mükelleflerin haziran ay› içinde baflvurular› halinde önemli kazan›mlar› olaca¤›n› bildirdi.
‹SMMMO Baflkan› Ar›kan yapt›¤› yaz›l› aç›klamada, 08.05.1997 tarih ve
4247 say›l› yasayla yürürlü¤e giren SSK ve Ba¤-Kur aff› için mükelleflerin muhasebecilerine baflvurmalar› ve afla¤›daki ayr›nt›lara özen göstermelerine dikkat çekti:
1 -31 Aral›k 1996 tarihine kadar ödenmemifl sigorta primlerinin as›l› ve kanun
yürürlü¤e girdi¤i tarihe kadar biriken gecikme zamm› ve faizlerinin yüzde 58’ini 10
taksitte öderseniz gecikme zamm› ve faizlerinin yüzde 42’sinden kurtulmufl olursunuz.
2- 31 Aral›k 1996 tarihine kadar ödenmemifl idari para cezalar›n›n yüzde
50’sini 10 taksitte öderseniz idari para cezalar›n›n yüzde 50’sinden kurtulmufl
olursunuz.
3- 31 Aral›k 1996 tarihine kadar prim asl›n› ödemifl ancak gecikme zamm› ve
faiz borcu olanlar yine 10 taksitle yüzde 58’sini öderlerse yüzde 42 gecikme zamm›
ve faizden kurtulmufl olursunuz.
4- Bu konuda icra takibi olanlar ile iste¤e ba¤l› sigortal› olanlar için de ayn›
hükümler geçerlidir.
5- Ba¤-Kur’a 31 Aral›k 1996 tarihine kadar prim borcu olanlar asl› ile kanun
yürürlü¤e girdi¤i tarihe kadar biriken gecikme zamm› ve faizinin yüzde 50’sini 10
taksitte öderlerse gecikme zamm› ve faizinin yüzde 50’sinden kurtulmufl olursunuz.
6- Bu aftan 1 Haziran ile 20 Haziran tarihleri aras›nda bizzat SSK ve
Ba¤-Kur’a giderek yararlanabilirsiniz
******
>>> 1990-2008 KAMUOYUNA DÖNÜK ÇALIfiMALAR
209
1990-1998_1-238
10/3/08
9:05 PM
YAHYA ARIKAN
Page 210
Türkiye’nin K›s›lmayan Sesiyiz
23 May›s 1997
>>> ‹SMMMO Genel Kurulu toplan›yor
‹stanbul Serbest Muhasebeci Mali Müflavirler Odas› Mali Genel Kurulu, 24
May›s 1997 tarihinde saat 11.00’de The Marmara otelinde yap›lacak. Ço¤unluk
aranmaks›z›n yap›lacak genel kurul çal›flmalar›, Oda'n›n mali hesaplar›n›n görüflülece¤i bir gündemle gerçekleflecek. Kongreye 1000 dolay›nda üyenin kat›l›m› bekleniyor.
******
210
1990-2008 KAMUOYUNA DÖNÜK ÇALIfiMALAR <<<
1990-1998_1-238
10/3/08
9:05 PM
Türkiye’nin K›s›lmayan Sesiyiz
Page 211
YAHYA ARIKAN
24 May›s 1997
>>> ‹SMMMO Genel Kurulu sonuçland›
‹stanbul Serbest Muhasebeci Mali Müflavirler Odas› (‹SMMMO) 8. Ola¤an
Genel Kurulu sonuçland›. Ça¤dafl Demokrat Muhasebeciler Birli¤i, Demokrat Platform ve Meslekte Birlik Gruplar›n›n kat›l›m›yla gerçekleflen, ‹stanbul Serbest Muhasebeci Mali Müflavirler Odas›’n›n 8. Ola¤an Genel Kurulu oybirli¤i ile yönetimde bulunan Ça¤dafl Demokrat Muhasebeciler Birli¤i lehine ibra edildi.
******
>>> 1990-2008 KAMUOYUNA DÖNÜK ÇALIfiMALAR
211
1990-1998_1-238
10/3/08
9:05 PM
YAHYA ARIKAN
Page 212
Türkiye’nin K›s›lmayan Sesiyiz
26 May›s 1997
>>> ‹SMMMO: Sermaye art›r›m› olanaks›z hale
getirildi
‹stanbul Serbest Muhasebeci Mali Müflavirler Odas› (‹SMMMO) Baflkan›
Yahya Ar›kan flirketlerin sermaye art›fl› için tan›nan sürenin azl›¤›ndan yak›nd›.
‹stanbul Serbest Muhasebeci Mali Müflavirler Odas› Baflkan› Yahya Ar›kan
yapt›¤› yaz›l› aç›klamada “Limitet flirketler sermayelerini en az 500 milyona, anonim flirketlerin ise sermayelerini en az 5 milyara 26 Haziran tarihine kadar yasa
gere¤i artt›rmalar› gerekmektedir. Sürenin daralmas› nedeniyle Sanayi Bakanl›¤› ‹l
Müdürlü¤ü ile ‹stanbul Ticaret Odas›’nda izdiham yaflanmaktad›r. Yetkililer ya bir
an evvel bu izdiham› engelleyecek tedbirler almal› ya da sermaye art›fllar›n›n son
günü olan 26 Haziran tarihi makul bir süreye ertelenmelidir” dedi.
******
212
1990-2008 KAMUOYUNA DÖNÜK ÇALIfiMALAR <<<
1990-1998_1-238
10/3/08
9:05 PM
Page 213
YAHYA ARIKAN
Türkiye’nin K›s›lmayan Sesiyiz
1997
>>> Toplumsal muhalefetin istemleri dikkate
al›nmal›
‹SMMMO, di¤er meslek örgütleriyle birlikte seffafl›k ça¤r›s› yapt›:
Biz afla¤›da imzas› bulunan meslek odalar›, 55. hükümetin henüz haz›r olmamas›na karfl›n belli olan koalisyon program›na iliflkin bir dizi görüfl ve düflüncelerimizi aktarmak istiyoruz.
Bir erken seçime endeksli oldu¤u kurulufl protokolünden anlafl›lan ve biz meslek mensuplar›n› do¤rudan ve dolayl› olarak ilgilendiren program›n, k›sa ve uzun vadeli öngörülerini eksen almam›z birincil ç›k›fl noktam›zd›r. ‹kincil olarak da, üyelerimizin mesleki anlamda öznel ç›karlar› aç›s›ndan neyin, nas›l geliflmesi gerekti¤ine
iliflkin görüfllerimizi de bildirmek istiyoruz.
ÜLKEDE YANGIN VAR...
* Geçen y›l 3 Kas›m’dan bafllayarak ayyuka ç›kan “Susurluk Skandal›” sonras›nda, baflta sivil toplum kurulufllar›n›n muhalefeti ile geliflen toplumsal duyarl›l›¤›n
beklentilerini karfl›layacak, bütün sorumlulara iliflkin hukuksal boyut bir an önce
Meclis gündemine getirilmelidir. Milletvekillerinin dokunulmazl›klar› kald›r›lmal›d›r.
* Baflta RefahYol hükümeti ve koalisyon partilerinin tek tek, fleriatç› söylem
ve örgütlenmeler karfl›s›ndaki tutumlar›, kurulacak bir araflt›rma komisyonu arac›l›¤›yla hemen incelemeye al›nmal›. Ülkeyi orta ça¤ karanl›¤›na çekmek isteyenler
hakk›nda yasal takibat hemen bafllat›lmal›d›r.
* Çeteler olgusunun tamam›na karfl› da yasal takibat bir önce bafllat›lmal›d›r.
Hiç bir fley gizlenmeden, gizlenmesine yeltenilmeden çete flefleri ve üyeleri hakk›nda
kamuoyunu bilgilendirecek giriflimler bafllat›lmal›d›r.
* ‹nsan haklar› ihlallerinin önüne geçilmelidir. Yaflama hakk›, örgütlenme hakk›,
düflündü¤ünü ifade etme özgürlü¤ü önündeki hukuki engeller kald›r›lmal›d›r.
* Yarg›n›n ba¤›ms›zl›¤› sa¤lanmal›d›r.
* Medyan›n haber alma ve sunma özgürlü¤ü üzerindeki her çeflit bask› kald›r›lmal›d›r.
>>> 1990-2008 KAMUOYUNA DÖNÜK ÇALIfiMALAR
213
1990-1998_1-238
10/3/08
9:05 PM
YAHYA ARIKAN
Page 214
Türkiye’nin K›s›lmayan Sesiyiz
* Güneydo¤u’da bar›fla giden her yol denenmeli. Bar›fla taraf her kesim ile görüflülerek kirli savafl durdurulmal›d›r.
Yukar›da sözü geçen bütün saptamalar ve uyar›lar, Türkiye’nin ayd›nl›k gelece¤ine yönelik ipotek koyan antidemokratik uygulamalard›r. Bu anlamda yeni hükümetin, toplumsal dinamiklerin demokrasi, emek ve bar›fltan yana durdu¤u eksene
karfl› olan bütün anayasal yasaklamalar› kald›rmaya yönelik giriflimleri olmal›d›r.
Biz, on binlerce meslek mensubu sözü edilen konulara iliflkin görüfl üretmeye ve iflbirli¤ine haz›r›z.
* Kentsel ve k›rsal rantlar spekülatif giriflimlerin inisiyatifinden ç›kar›lmal›d›r.
Kaynak yarataca¤›z diye toprak sat›fl› üzerinden haks›z kazanç önlenmelidir. Toplumun gelece¤i ve adalet aç›s›ndan, oluflturulan rantlar›n kamuya ve topluma döndürülmesini öneriyoruz.
* ‹mar yasas›nda yap›lan ve yerel demokrasi aç›s›ndan de¤er verdi¤imiz ancak tek bafl›na yeterli saymad›¤›m›z, imar plan› yapma, yapt›rma konusunda belediye meclislerine ve valiliklere verilen yetkilerin kullan›lmas›nda ortaya ç›kan olumsuzluklar›n sivil meslek örgütleri taraf›ndan denetlenmesi gerekmektedir.
* Kamuoyuna ve mesleki camialara bilgi verilmeden ve tart›fl›lmadan oluflturulan MEG‹P (Milli Emlak Gecekondu Islah Projesi), toprak gibi üretilmeyen kaynaklar›n siyasi amaçlar u¤runa harç mezat sat›lmas›n› öngörmektedir. As›l amac› gizli
bir gecekondu aff› olan bu projenin yeniden titizlikle gözden geçirilmesi gerekmektedir.
* Çevreyi dikkate alan sürdürülebilir bir kalk›nma politikas›n›n yerleflmesi, do¤al ve tarihsel çevrenin korunmas› amac›yla mevcut yasalar›n gözden geçirilerek
yeni düzenlemelerin yap›lmas›na öncelik verilmelidir.
* Sa¤l›k ve sosyal güvenlikteki özellefltirmeci politikalara biran önce son verilmeli yurttafllar›n en temel hakk› olan sa¤l›kl› yaflama hakk› üzerinde ciddi bir tehdit olan serbest piyasac› anlay›fl terk edilmeli kamu kaynaklar›n›n özel sa¤l›k sektörüne aktar›lmas› durdurulma l›d›r.
* Y›llard›r süren politik belirsizlikler yüzünden yaflanan ekonomik dengesizlikler, belge düzenlemelerindeki belirsizlik kay›t d›fl› ekonomi, eskimifl vergi yasalar› ve
2000’li y›llar› girerken vergi dairelerinde henüz kurulamam›fl otomasyon sistemi
üzerinde ciddi bir reform yap›lmal›d›r.
* Kamu kurumu niteli¤indeki meslek odalar› üzerinde bakanl›klar›n vesayeti
214
1990-2008 KAMUOYUNA DÖNÜK ÇALIfiMALAR <<<
1990-1998_1-238
10/3/08
9:05 PM
Türkiye’nin K›s›lmayan Sesiyiz
Page 215
YAHYA ARIKAN
kald›r›lmal›, e¤itim, sa¤l›k, kültür, ulaflt›rma, adalet ve vergi konular›nda ilgili meslek
odalar›n›n görüflleri al›narak iyilefltirme ve anayasaya uyum yasalar›n›n ç›kar›lmas›
gerekmektedir. Sözünü etti¤imiz konulara iliflkin harcamalar›n artt›r›lmas› için askeri harcamalarda k›s›tlama yap›lmal›d›r.
* Rejimin MGK vesayetinden kurtar›lmas› ve gerçek demokrasinin kurulmas›
amac›yla, insan haklar› temelinde sivil bir anayasan›n, toplumun tüm kesimlerinin
kat›l›m›yla tart›fl›lmaya aç›lmas›na TBMM’nin öncülük etmesini sa¤lamak gereklidir.
* Ça¤dafl, laik ve demokratik e¤itimin vazgeçilmez flart› olan 8 y›ll›k e¤itime
bir an önce geçilmelidir.
SON SÖZ OLARAK...
K›saca RefahYol iktidar›n›n her icraat›nda öngördü¤ü siyasal kadrolaflma ve
yap›laflman›n temizlenmesi gerekmektedir. Eme¤e, bar›fla, demokrasiye yönelik giriflimler durdurulmal›. Rüflvet, imar yolsuzlu¤u, hak gasplar›, faili meçhul cinayetler,
yarg›s›z infazlar, özgür düflünceye zorbal›k, kültür varl›klar›na sald›r›, akademik ve
demokratik üniversite giriflimlerine bask›, sendikal hareketlere zorbal›k gibi temel
insan haklar› ihlallerini bir an önce durduracak yasal ve yönetimsel önlemler al›nmal›d›r.
******
>>> 1990-2008 KAMUOYUNA DÖNÜK ÇALIfiMALAR
215
1990-1998_1-238
10/3/08
9:05 PM
YAHYA ARIKAN
Page 216
Türkiye’nin K›s›lmayan Sesiyiz
2 Temmuz 1997
>>> ‹SMMMO: KDV oranlar›nda art›fl kay›t d›fl›
ekonomiye yarayacak
KDV oranlar›nda yap›lan yeni oynamalara ‹stanbul Serbest Muhasebeci Mali
Müflavirler Odas› Baflkan› Yahya Ar›kan’dan “Kay›t d›fl› ekonomiye yarayacak” yönünde tepki geldi.
Maliye Bakanl›¤›’n›n bir genelge yay›nlayarak zorunlu tüketim maddeleri d›fl›ndaki mallar›n KDV oranlar›n› yukar›ya çekmesinin, hükümetlerin inisiyatiflerini yanl›fl
ve zamans›z kullanmalar› yönünde yeni bir örnek oluflturdu¤una dikkat çeken ‹SMMMO Baflkan› Ar›kan, “Vergi oranlar› yükselince al›flverifllerde al gülüm ver gülüm
devri bafll›yor. Kimse yüksek vergili mal›n bedelini tamamen ödemek istemiyor. Bu
kez devreye naylon faturalar giriyor, belge düzenine uyulmam›fl bir ticaret bafll›yor.
Bu da kay›t d›fl› ekonomicilerin ekme¤ine ya¤ sürüyor” dedi. S›k s›k de¤iflen hükümetlerin ve politikan›n güdümünde vergi uygulamalar›n›n, muhasebecilerin ve vergi
mükelleflerinin ifllerini zorlaflt›rd›¤›n› bildiren Ar›kan, “Daha önce Gelirler Genel Müdürlü¤ü ve ‹stanbul Defterdarl›¤› yapm›fl Maliye Bakan›m›z Zekeriya Temizel’in uygulamadan kaynaklanan sorunlar› bildi¤ini düflünüyoruz. Artan oranlar›n gelir artt›r›c› etmen olaca¤› kan›s›nda de¤iliz ve bir an önce bu kararlar›n geriye çekilmesini
öneriyoruz” fleklinde konufltu.
******
216
1990-2008 KAMUOYUNA DÖNÜK ÇALIfiMALAR <<<
1990-1998_1-238
10/3/08
9:05 PM
Türkiye’nin K›s›lmayan Sesiyiz
Page 217
YAHYA ARIKAN
21 A¤ustos 1997
>>> Ar›kan: Defter aff›yla e¤itime kaynak
aktar›lmaz
‹stanbul Serbest Muhasebeci Mali Müflavirler Odas› Baflkan› Yahya Ar›kan
‹TO’nun sekiz y›ll›k kesintisiz e¤itim için kaynak olarak önerdi¤i 1.1 katrilyon tutar›ndaki defter aff›na sert tepki gösterdi.
Konuyla ilgili yaz›l› bir aç›klama yapan Yahya Ar›kan “Öncelikle sekiz y›ll›k e¤itimi yasallaflt›ran partileri kutluyoruz. Parlamentodaki yasa tart›flmalar› t›pk›
Kurtulufl Savafl›’nda Cumhuriyet taraftar› olanlarla olmayanlar›n mücadelesine
benzemifltir. Kazanan taraf ise her zaman oldu¤u gibi gibi Kuvai Milliye ruhudur. O
zamanlar da bir sürü gerici ayaklanmalarla devrimlere karfl› ç›k›lm›fl her defas›nda
Atatürk ve arkadafllar› irtica özlemcilerine gereken dersi vermifltir. 25-30 y›l önce
bafllat›lmas› gereken sekiz y›ll›k kesintisiz temel e¤itim geç de olsa yürürlü¤e girmifltir. Bu konuya duyarl› yaklaflan tüm kesimleri tarih hiçbir zaman unutmayacakt›r. Ancak kaynak olarak gösterilen defter aff› Türkiye’nin yar›nlar›n› daha da karanl›¤a götürecektir. Çünkü bir toplumun tuttu¤u kay›tlar sürekli affa u¤ruyorsa o
toplumda vergi vermemek al›flkanl›¤› da pekiflmektedir. Bu nedenle vergi ile ilgili aflar asla gündeme getirilmemelidir. Bunun yerine;
1) Vergi mükellefi olmayan kesimler kay›t alt›na al›nmal›.
2) Sigortas›z çal›flanlar sigortal› olmal›
3) Rant gelirlerinde her türlü muafiyet kald›r›larak vergilendirilmeli
4) Hayat standard› esas› kald›r›lmal›
5) Vergi ve SSK oranlar› düflürülmeli
6) Her türlü giderlerin indirimi kabul edilmeli
7) Gecikme Faizi oran› (fiu an yüzde 15 uygulanmakta) yüzde
8’e indirilmeli
Bu uygulamalarla hem daha çok vergi toplanmas›, hem de e¤itime sa¤l›kl›
kaynak aktar›lmas› gerçeklefltirilmifl olur” dedi.
******
>>> 1990-2008 KAMUOYUNA DÖNÜK ÇALIfiMALAR
217
1990-1998_1-238
10/3/08
9:05 PM
YAHYA ARIKAN
Page 218
Türkiye’nin K›s›lmayan Sesiyiz
5 Eylül 1997
>>> ‹SMMMO: Mükellef için son ödeme flans›
Maliye Bakanl›¤›’n›n 31 A¤ustos’ta yay›nlad›¤› tebli¤e göre vadesi geldi¤i halde, tebli¤in yay›nland›¤› güne kadar ödenmemifl vergi borcu, ceza ve faizlere, belirli
tecil ve taksitlendirme getirilmesi, uygulamada onay gördü.
‹stanbul Serbest Muhasebeci Mali Müflavirler Odas› Baflkan› Yahya Ar›kan,
“Tebli¤in kötü niyetli mükellefler d›fl›nda kalan, borcunu ödemek isteyenlere ödeme
kolayl›¤› getirilmesini olumlu karfl›l›yoruz. 12 ayl›k ödeme plan› do¤rultusunda Gelir
Vergisi, Kurumlar Vergisi, Motorlu Tafl›tlar Vergisi, Emlak Vergisi, Çöp Vergisi, Veraset ve ‹ntikal Vergisi’ne iliflkin tüm vergi cezas› ve gecikme faizi ile gecikme zamm›na iliflkin borçlar›n tahsil edilece¤ine inan›yoruz. ‹darenin herhangi bir af olay›n› düflünmemesini sevindirici bir geliflme olarak düflünüyoruz. Y›ll›k yüzde 6 gibi bir faiz
oran›n›n mükellefe yük olmayaca¤›n› ve devletin art›k 1 katrilyon gibi önemli bir mebla¤a ulaflm›fl olan alaca¤›n› toplamas›n›n yolunun aç›lm›fl oldu¤u vurgulamak istiyoruz” dedi.
Toplumsal mutabakat›n var›laca¤› bir vergi reformunun yap›lmas›, vergi oranlar›n›n düflürülmesi, asgari ücretin vergi d›fl› kalmas›, hayat standard› ile götürü
vergi uygulamas›ndan vazgeçilmesi gerekti¤ine de dikkat çeken ‹SMMMO Baflkan›
Ar›kan, mükellefin 25 Eylül’e kadar vergi dairelerine baflvurmalar› gerekti¤ini ve taksitlerden herhangi birinin ödenmedi¤i takdirde özel ödeme koflullar›n›n ortadan kalkaca¤›n› hat›rlatarak, asl›nda her ne kadar alacaklar›n bir k›sm›n›n hayali ihracat
boyutunda fiktif bir alacak gibi görünmesine karfl›n, kamu harcamalar›na rahatlama getirece¤ini sözlerine ekledi.
******
218
1990-2008 KAMUOYUNA DÖNÜK ÇALIfiMALAR <<<
1990-1998_1-238
10/3/08
9:05 PM
Türkiye’nin K›s›lmayan Sesiyiz
Page 219
YAHYA ARIKAN
Ekim 1997
>>> ‹SMMMO: Susurluk ayd›nlat›lmadan
vergi reformu gerçeklefltirilemez
‹stanbul Serbest Muhasebeci Mali Müflavirler Odas› Baflkan› Yahya Ar›kan,
birinci y›l›n dolmas›na bir ay kala Susurluk olay›n›n üstünün kapat›lmas›na karfl›
gerçeklefltirilen yeni eylemi desteklediklerini bildirerek, Susurluk olay› ayd›nlat›lmadan kal›c› bir vergi reformu gerçeklefltirilemez dedi.
Adil olmayan bir vergi sistemine sahip oldu¤umuzu ve bunun da fleffaf olmayan bir biçimde çarçur edildi¤ini belirten ‹SMMMO Baflkan› Ar›kan, yapt›¤› yaz›l›
aç›klamada; örtülü ödenek harcamalar›n›n çeteleri yaratt›¤›na dikkat çekerek
özetle flöyle dedi: “Biz ‹stanbul Serbest Muhasebeci Mali Müflavirler Odas›’n›n 13
bine yaklaflan üyesiyle, baflta vergi yüzsüzleri olmak üzere, devleti ve halk›n paras›n› soyup so¤ana çevirenlerin yakas›n› b›rakmayaca¤›z. Bildiklerimizi ve enerjimizi bu
konular üzerinde yo¤unlaflt›raca¤›z. Halk›n bin bir zorlukla ödedi¤i vergilerin, baflta
örtülü ödenek yöntemi olmak üzere; hayalciye, rüflvetçiye, vurguncuya giden bir mekanizmaya dönüflmesine göz yummayaca¤›z. Susurluklar›n yarat›lmas› ve kepazeli¤i benimseyenlerin can suyu ayn› kaynakt›r. Devletin vergilerimizi nereye ve nas›l
harcad›¤› kesin, anlafl›l›r bir yolla halka aktar›lmas› gereklidir. Kamuoyu olarak, çeteler ve ç›kar birli¤i içinde olanlara dokunaca¤›z. Bütün üyelerimiz çal›flanlar›m›z ve
ailelerimizle birlikte “ 1 Dakika Karanl›k” eylemini destekliyoruz”
******
>>> 1990-2008 KAMUOYUNA DÖNÜK ÇALIfiMALAR
219
1990-1998_1-238
10/3/08
9:05 PM
YAHYA ARIKAN
Page 220
Türkiye’nin K›s›lmayan Sesiyiz
20 Ekim 1997
>>> ‹SMMMO: 1998 bütçesinin kayna¤› vergiler
olacak
‹stanbul Serbest Muhasebeci Mali Müflavirler Odas› Baflkan› Yahya Ar›kan,
beyannameli ve ücretli vergi mükellefleri için katlanabilir bir düzeye çekilmesi ve
yayg›nlaflt›r›lmas› gerekti¤ini söyleyerek KDV, Gelir ve Kurumlar Vergisi’nden indirim
yap›larak; Hayat Standard› ve Götürü Vergi’nin kald›r›lmas›n›n gerekti¤ini vurgulad›.
‹SMMMO Baflkan› Ar›kan yapt›¤› yaz›l› aç›klamada; enflasyonun yüksek ve sürekli karakterinin insanlarda etik erozyonuna neden oldu¤unu iddia ederek, özetle
flöyle dedi: “Maliye Bakan› Say›n Temizel’in 1998 bütçesine iliflkin aç›klamalardan
edindi¤imiz izlenime göre uygulanacak ve gerçek bir reform karakterine dönecek
olan vergisel düzenlemelerin niteli¤i eflitlikçilik eksenine oturacakt›r. Bu ba¤lamda
Gelir Vergisi ödeyen mükelleflerin yüzde 25’lik tariflerini yüzde 20’ye çekilmesinden,
KDV, Kurumlar Vergisi oranlar›nda yap›lacak afla¤› çekmelerle verginin ödenebilir bir
düzeye gelmesi mümkün olabilir. Enflasyon muhasebesi tekni¤ine iliflkin uygulama
önerilerinin, özellikle biz uygulamac›larla birlikte koordine edilmesi gerekmektedir.
Bu ba¤lamda, meslek mensuplar›m›z›n haz›r oldu¤unu bildirir yayg›n ve eflitlikçi bir
vergi düzenine toplumsal refah ad›na ihtiyaç oldu¤una dikkat çekeriz.”
******
220
1990-2008 KAMUOYUNA DÖNÜK ÇALIfiMALAR <<<
1990-1998_1-238
10/3/08
9:05 PM
Türkiye’nin K›s›lmayan Sesiyiz
Page 221
YAHYA ARIKAN
1997
>>> ‹SMMMO: Ekonomide denetime talibiz
‹stanbul Serbest Muhasebeci Mali Müflavirler Odas› (‹SMMMO) Baflkan›
Yahya Ar›kan, Maliye’nin vergi ödeyenlerin de ödemeyenlerin de peflinde olmas›n›
do¤ru karfl›lad›klar›n› belirterek, kay›tl› ekonomi kadar kay›t d›fl› ekonomi oldu¤unu
ve bu oranda vergi kaça¤› oldu¤unu iddia etti.
Maliye Bakanl›¤›’n›n, beyan yoluyla Gelir Vergisi ödeyen mükelleflerin ücretlilerden daha az vergi ödedikleri sonucunu ortaya ç›karan araflt›rmas›n›n verilerine y›llard›r sahip olduklar›n› ve bu konuda uyar›ca ifllevlerini yerine getirdiklerini söyleyen ‹SMMMO Baflkan› Ar›kan yapt›¤› yaz›l› aç›klamada, “Toplam kadro say›s› 5465 olan Maliye Müfettifli, Hesap Uzman›, Gelirler Kontrolörü ve Vergi Denet menli¤i için neredeyse
yar›s› kadar bir kadro ile hangi denetim yap›labilir? Ç›kar›lan vergi aflar› nedeniyle
yurttafllar›n vergi bilinci yitimine u¤rad›klar›n› gözlemliyoruz. Bu y›l›n bafl›ndan itibaren
ödenmesi gereken vergi zam ve cezalar›na iliflkin 60.4 trilyonluk tutar›n sadece 12.9
trilyonluk bölümünün ödenmifl olmas› bunun ciddi bir kan›t›d›r” dedi.
Muhasebecilerin sorumluluklar› kadar yetkilerinin de geniflletilmesine vurgu
yapan ‹SMMMO Baflkan› Ar›kan görüfllerini flu bafll›klar alt›nda toplad›:
1- Vergi kaça¤› nedenlerinden olan Götürü Vergi ve Hayat Standard› uygulamalar›ndan hemen vazgeçilmelidir.
2- Gelecek güvencesinden yoksun halk›n devlete olan güveninin yeniden kurumsallaflt›rabilmek için baflta iflsizlik, sa¤l›k ve yafll›l›k sigortas› olmak üzere
emeklilik sigorta kurumlar›n›n birlefltirilmesi gereklidir.
3- Reflit olan herkese bir vergi numaras› verilmeli, vergi daireleri, tapular,
bankalar, nakil vas›talar› aras›nda bilgisayar entegre sistemi kurularak tüm ekonomik ifllemlerin izlenmesi sa¤lanmal›d›r.
4- Her türlü giderlerin indirim esas› getirilmeli, faturay› alan kay›tlar›na gider
olarak, düzenleyen de gelir olarak gösterebilmelidir. Muhasebecinin denetim ifllevinden yararlanarak, kay›t d›fl› ekonominin önüne geçilmeli, vergisini hakça ödeyenin de
mahcup olmayaca¤› bir adaletin bir an önce sa¤lanmas› gereklidir.
******
>>> 1990-2008 KAMUOYUNA DÖNÜK ÇALIfiMALAR
221
1990-1998_1-238
10/3/08
9:05 PM
YAHYA ARIKAN
Page 222
Türkiye’nin K›s›lmayan Sesiyiz
24 Ekim 1997
>>> ‹SMMMO: Nükleer santrallerin sosyal
muhasebesinin sonucu zarar
Bergama köylülerinin yarg›sal zaferi, nükleer enerji santralleri konusunda uygulanan resmi politikan›n gözden geçirilmesi için uyar›c› oluyor. ‹stanbul Serbest Muhasebeci Mali Müflavirler Odas› (‹SMMMO) Baflkan› Yahya Ar›kan, mesleki ve demokratik
bask› örgütü olarak konuya duyarl› olduklar›n› ve çevre komisyonu oluflturduklar›n› bildi
rerek; her kesimin temiz enerjiden yana olmalar› gerekti¤ini ileri sürdü¤ü yaz›l› aç›klamas›nda özetle flöyle dedi: “‹SMMMO olarak, muhasebe mesle¤ini sosyal bir olgu olarak gören bir anlay›flla ve muhasebenin ekonomik aktivitelerin yaln›zca kayd›yla de¤il,
onlar›n sosyal fayda ve maliyetleriyle de ilgilenmesi inanc›yla Türkiye’deki nükleer santral yap›m›na dair geliflmeleri izlemekteyiz.
Çetelerle somutlaflan insan kirlenmesi ülkemizde do¤al tahribatlarla at bafl› gitmektedir. Do¤al tahribatlar›n sosyoekonomik bilançosu her y›l büyüyen ve geri dönüflü
olanaks›z zararlarla kapanmaktad›r. Hedefimiz yaflam kalitesini ön plana ç›kartan, do¤ayla uyumlu bir üretim tüketim zincirini esas alan ekolojist bir kalk›nma olmal›d›r. Yeni dünya düzeni ›fl›¤›nda Kuzey ülkelerinin Güney ülkelerine yeni bir dayatmas› nükleer
santrallerdir. Nükleer santral yap›m› kararlar›na halk›n kat›l›m› söz konusu oldu¤unda
red karar› ç›kaca¤› kamuoyunun izlenmesinden rahatça anlafl›lmakta olup, halk›n istemedi¤i bir fleyin yap›lmas› demokrasiye özden terstir.”
Yahya Ar›kan konuyla ilgili çözüm önerilerini de flöyle dile getirdi:
“‹SMMMO olarak ülkemizin enerji politikas›n›n ulusal ç›karlar›m›z ›fl›¤›nda ve asla
Kuzeyin isteklerine odaklanmadan flu üç soruyla irdelenmesini öneriyor ve yard›ma haz›r oldu¤umuzu belirtiyoruz:
a) Niçin ve ne kadar enerji üretilmelidir?
b) Hangi ölçütlere göre ve nas›l enerji üretilmelidir?
c) Üretilen enerji nas›l kullan›lmal›d›r?
Odam›z bu sorular›n sonunda ülkemizin alternatifinin s›f›r hata teknolojisi henüz
keflfedilmemifl olan nükleer enerji yerine, yerli ve yenilebilir kaynaklara yönelmek gerekti¤ini düflünmektedir”
******
222
1990-2008 KAMUOYUNA DÖNÜK ÇALIfiMALAR <<<
1990-1998_1-238
10/3/08
9:05 PM
Page 223
YAHYA ARIKAN
Türkiye’nin K›s›lmayan Sesiyiz
10 Aral›k 1997
>>> ‹SMMMO: Vergi iadesinde süre k›sal›yor
‹stanbul Serbest Muhasebeci Mali Müflavirler Odas› (‹SMMMO) Baflkan›
Yahya Ar›kan, çal›flanlar› vergi iadesi konusunda uyard› ve y›l sonuna kadar toplanmas› gereken belgelere iliflkin ayr›nt›lar› bildirdi.
Ar›kan’›n aç›klamas›na göre; ücretliler bir y›l boyu biriktirdikleri özel gider indirimine iliflkin harcama belgelerini, 20 Ocak 1998 tarihi mesai bitimine kadar, iflyerlerine teslim etmeleri gerekmektedir. Bu bildirimde ücretliler harcamalar›n toplam
tutar›n› ve bu tutar›n 1/3’ünü hesaplayarak göstereceklerdir.
‹SMMMO Baflkan› Yahya Ar›kan, vergi matrah›ndan indirilecek olan tutar› belirleyen yüzde 35’l›k oran›n bu y›l için uygulan›p uygulanmayaca¤›n› Bakanlar Kurulu’nun bir an önce aç›klamas› gerekti¤ini belirtti.
Özel Gider ‹ndirimine Konu Olan Harcamalar:
Gelir Vergisi Kanunu’nun 63. maddesine eklenen 5 numaral› bendine göre; ücretlilerin kendisi, efli ve çocu¤u için yapt›¤› e¤itim, sa¤l›k, g›da, giyim ve kira harcamalar› Özel Gider ‹ndirimi’nin kapsam›na girer.
Özel Gider ‹ndirimine Konu Olan Harcama Belgeleri:
Ücretliler özel gider indirimine konu olan harcamalar›n› Gelir ve Kurumlar Vergisi mükelleflerinden alacaklar› flu belgelerle tevsik edeceklerdir.
1- Fatura,
2- Serbest meslek makbuzu,
3- Perakende sat›fl fifli,
4- Ödeme kaydedici cihazlara ait sat›fl fifli (yazar kasa fifli)
Özel Gider ‹ndiriminden Do¤an Gelir Vergisi Fark›n›n Ücretlilere Ödenmesi:
‹flverenler, ocak ay› sonuna kadar düzenleyecekleri özel gider indirimine ait
bordroda yer alan gelir vergisi fark›n›, 1 fiubat tarihinden itibaren ücretlilerine ödeyecekleri ücretlerin gelir vergisinden mahsup edeceklerdir. Bu mahsuba ra¤men ar-
>>> 1990-2008 KAMUOYUNA DÖNÜK ÇALIfiMALAR
223
1990-1998_1-238
10/3/08
9:05 PM
Page 224
YAHYA ARIKAN
Türkiye’nin K›s›lmayan Sesiyiz
ta kalan bir tutar›n bulunmas› halinde, bu tutar ücretlilerin müteakip aylara ait
hesaplanan gelir vergisinden mahsup edilecektir.
ÖRNEKLER
AYLIK
NET ÜCRET
(ÇIPLAK ÜCRET)
ASGARI ÜCRET
25.000.000
30.000.000
40.000.000
50.000.000
60.000.000
70.000.000
80.000.000
100.000.000
120.000.000
TOPLANACAK
BELGE TUTARI
227.830.523
370.129.813
454.727.591
631.010.468
812.260.280
993.503.087
1.184.616.773
1.379.701.408
1.770.277.977
2.165.966.652
******
224
1990-2008 KAMUOYUNA DÖNÜK ÇALIfiMALAR <<<
‹ADE ALINACAK
TUTAR
18.985.877
30.844.157
37.893.966
57.632.323
81.274.319
99.609.899
125.791.918
153.282.011
208.255.008
255.985.637
1990-1998_1-238
10/3/08
9:05 PM
Türkiye’nin K›s›lmayan Sesiyiz
Page 225
YAHYA ARIKAN
15 Aral›k 1997
>>> ‹SMMMO’dan “Dönem Sonu ‹fllemleri”
Semineri
‹stanbul Serbest Muhasebeci Mali Müflavirler Odas› “Dönem Sonu ‹fllemleri”
konulu bir seminer düzenliyor. Oturum baflkanl›¤›n› Serbest Muhasebeci Mali Müflavir Eyüp Sabri Yücel’in yapaca¤› seminere, Gelirler Genel Müdürlü¤ü Daire Baflkan› Mehmet Ali Özyer, ‹stanbul Defterdarl›¤› Usul Gelir Müdürü Cihangir Sönmez,
Vas›tas›z Vergiler Gelir Müdürü YMM Temel Öztürk konuflmac› olarak kat›lacaklard›r. Seminer 16.12.1997 tarihinde saat 13:30’da Mecidiyeköy Kültür Merkezi’de yap›lacakt›r. ‹lgililer ve meslektafllar›m›z seminere ücretsiz olarak kat›labileceklerdir.
>>> 1990-2008 KAMUOYUNA DÖNÜK ÇALIfiMALAR
225
1990-1998_1-238
226
10/3/08
9:05 PM
Page 226
1990-1998_1-238
10/3/08
9:05 PM
Page 227
1998
BASIN
BÜLTENLER‹
‘
“Demokratik hak ve talepleri do¤rultusunda baflta özlük haklar›n›n gelifltirilmesi ve ça¤dafl hale getirilmesi yönünde u¤rafl veren kamu çal›flanlar›na
karfl› koalisyon hükümetinin sert tavr›n›
anlamak mümkün de¤ildir.
>>> 1998 ‹SMMMO: KAMU ÇALIfiANLARININ
MÜCADELES‹N‹ DESTEKL‹YORUZ
1990-1998_1-238
228
10/3/08
9:05 PM
Page 228
1990-1998_1-238
10/3/08
9:05 PM
Page 229
YAHYA ARIKAN
Türkiye’nin K›s›lmayan Sesiyiz
19 fiubat 1998
>>> ‹SMMMO: Savafla hay›r
‹stanbul Serbest Muhasebeci Mali Müflavirler Odas› Baflkan› Yahya Ar›kan,
“savafla hay›r” demenin temel bir yurttafll›k görevi oldu¤una dikkat çekerek,
ABD’nin Ortado¤u bölgesi üzerindeki politikalar›na her platformda karfl› ç›k›lmas›
gerekti¤ini bildirdi.
‹SMMMO Baflkan› Yahya Ar›kan yapt›¤› yaz›l› aç›klamada, “Ülkesinin refah›n›
ve gelece¤ini h›rslar›na kurban eden, Halepçe’nin sorumlusu “yeni Neron” Saddam’›
bahane eden ABD; bölge üzerindeki ekonomik ve siyasal ikbalini sa¤layabilmek için;
bu kez kimyasal silahlar› bahane etmektedir. Gerekçesinde hakl› olmas›na karfl›n,
yapt›r›mlar› konusunda ise tek egemen tavr›n› sürdüren ölüm makinesi ABD’nin yeni bir Körfez krizi efli¤inde oldu¤umuz bugünlerde müttefiki olmamal›y›z. Ortado¤u’daki co¤rafyan›n sosyopolitik ve jeopolitik nesnelli¤i göz ard› edilerek ç›kacak bir
savafl›n faturas›n› bölge halklar› ödeyecektir. Öncelikle bizler böylesi bir maceran›n
ülkemize yükledi¤i geçmifl deneyimleri an›msayarak, savafl›n do¤rudan taraf› olmak
istemiyoruz.” dedi.
Ç›kmas› güçlü bir olas›l›k tafl›yan haks›z savafl›n durdurulmas› için toplumsal
muhalefetin bütün dinamiklerini aktif olmaya ça¤r› yapan Ar›kan aç›klamas›nda,
“Bizler de ‹SMMMO üyesi meslek mensuplar› olarak, siyasi partileri ve demokratik
kitle örgütlerini savafla karfl› topyekun bar›fl zinciri oluflturmaya ça¤›r›yoruz. Bu
nedenle, baflta ABD ve Irak elçilikleri olmak üzere Cumhurbaflkan›, Baflbakan ve
TBMM Baflkanl›¤›na faks çekerek, ‘savafla hay›r’ dileklerimize iletelim.” ifadelerini
kulland›.
******
>>> 1990-2008 KAMUOYUNA DÖNÜK ÇALIfiMALAR
229
1990-1998_1-238
10/3/08
9:05 PM
YAHYA ARIKAN
Page 230
Türkiye’nin K›s›lmayan Sesiyiz
28 fiubat 1998
>>> ‹SMMMO’dan “Gelir Vergisi Beyanname
Düzenleme Semineri”
‹stanbul Serbest Muhasebeci Mali Müflavirler Odas› “Gelir Vergisi Beyanname
Düzenlemesi” konulu bir seminer düzenliyor. Oturum baflkanl›¤›n› Serbest Muhasebeci Mali Müflavir Eyüp Sabri Yücel’in yapaca¤› seminere, Gelirler Genel Müdürlü¤ü
fiube Müdürü Melek Sarg›n, ‹stanbul Defterdarl›¤› Usul Gelir Müdürü Cihangir Sönmez, Yeminli Mali Müflavir Ahmet Kavak konuflmac› olarak kat›lacaklard›r. Seminer
03.03.1998 tarihinde saat 13.30’da Mecidiyeköy Kültür Merkezi’nde yap›lacakt›r.
‹lgililer ve meslektafllar›m›z seminere ücretsiz olarak kat›labileceklerdir.
******
230
1990-2008 KAMUOYUNA DÖNÜK ÇALIfiMALAR <<<
1990-1998_1-238
10/3/08
9:05 PM
Türkiye’nin K›s›lmayan Sesiyiz
Page 231
YAHYA ARIKAN
07 Mart 1998
>>> ‹SMMMO: Kamu çal›flanlar›n›n mücadelesini
destekliyoruz
‹SMMMO Baflkan› Yahya Ar›kan, KESK üyesi memurlar baflta olmak üzere
kamu çal›flanlar›na yönelik uygulanan fliddeti k›nad›. Yaz›l› bir aç›klama yapan ‹SMMMO Baflkan› Ar›kan özetle flöyle dedi: “Demokratik hak ve talepleri do¤rultusunda baflta özlük haklar›n›n gelifltirilmesi ve ça¤dafl hale getirilmesi yönünde u¤rafl
veren kamu çal›flanlar›na karfl› koalisyon hükümetinin sert tavr›n› anlamak mümkün
de¤ildir. Y›llard›r grevli ve toplu sözleflmeli sendikal haklar için mücadele eden kamu
çal›flanlar›na karfl›, yasa tasar›s› özellikle Meclis’e indi¤i s›ra bask› ve fliddet uygulamak; bu hükümetin de demokratik talepler konusundaki çifte standard›n›n, asl›nda devlet politikas›ndaki süreklilik ifadesi olarak gerçekleflmesi düflündürücüdür.
Muhalefetteyken ilgili kesimlerin sorunlar› ve çözümleri hakk›nda olumlu bir imaj çizmifl olmalar›na karfl›n, baflka pek çok konuda oldu¤u gibi hükümet olduktan sonra
yan çizmeleri biz meslek demokratik kitle örgütlerinin dikkatinden kaçm›yor. Önerimiz kamu çal›flanlar›n›n sözünün dinlenilmesi ve toplu sözleflme hakk›n›n oldu¤u
sendika yasas›n›n bir an önce ç›kmas› yönündedir. Ülke insan›n› cendere alt›na alan
hayat pahal›l›¤› gibi can yak›c› bir sorun olarak duran demokratik hak ve taleplerin
örgütlenmesi konusunun da, ça¤dafl bir toplum olma yönünde ilerleme talebi olan
kamu çal›flanlar›n›n gündeminde olmas›n› anl›yor ve onlar› bu çok hakl› mücadelelerinde destekliyoruz”
******
>>> 1990-2008 KAMUOYUNA DÖNÜK ÇALIfiMALAR
231
1990-1998_1-238
10/3/08
9:05 PM
YAHYA ARIKAN
Page 232
Türkiye’nin K›s›lmayan Sesiyiz
13 Mart 1998
>>> ‹SMMMO: Hülya Avflar önce vergisini ödesin
Muhasebe belgeleri aras›na naylon fatura katt›¤› için mahkemeye ç›kar›lan
Hülya Avflar’›n duruflma s›ras›nda mali müflavirini suçlamas›na ‹stanbul Serbest
Muhasebeci Mali Müflavirler Odas›’ndan (‹SMMMO) tepki geldi. ‹SMMMO Baflkan›
Yahya Ar›kan, bugünlerde herkesin vergi bilinci gelifltirmesi yönünde çal›flt›klar›na
dikkat çekerek Avflar’› sert dille elefltirdi. “Y›llard›r, az kazanan›n az, çok kazanan›n
çok vergi vermesi” yönünde yo¤un bir mücadele verdiklerine vurgu yapan ‹SMMMO
Baflkan› Ar›kan, yapt›¤› yaz›l› aç›klamada flöyle dedi:
“Hiçbir serbest muhasebeci veya mali müflavir mensubumuz, mükellef istedi
diye naylon fatura temin etmez, kendisine verilen belgelerin kurallara uygun olarak
ifllenmesinden sorumludur. Vergi kaç›rmak için her yolu deneyen kimileri gibi, toplumun gözü önünde olan insanlar›n da bu yolu seçmesini son derece zararl› buluyoruz. Yapt›klar› ifllerden bir gecede milyarlarca liray› cebine indirmeyi bilenler, hikmeti kendilerinden menkul ifllerden kazand›klar› bu paralar›n vergisini vermeyi bilmelidirler. Asgari ücretliye, memura sorulmaks›z›n verginin kesildi¤i bir ortamda; yapt›klar› onca kalitesiz ifli yüksek fiyatlarla pazarlamay› bilenlerin vergi vermekten kaç›nmalar›n›n yaratacaklar› sosyal adaletsizli¤in sonuçlar›, toplumun etik alg›s›n› ve
yarg›s›n› sarsar. Hülya Avflar ve onun gibiler (kocas› Kaya Çilingiro¤lu da ucuza
lüks otomobil edinmeye çal›flt›) toplumda sayg›n bir yer edinmek istiyorlarsa, ne ifl
yaparlarsa yaps›nlar önce vergilerini ödesinler.”
******
232
1990-2008 KAMUOYUNA DÖNÜK ÇALIfiMALAR <<<
1990-1998_1-238
10/3/08
9:05 PM
Page 233
YAHYA ARIKAN
Türkiye’nin K›s›lmayan Sesiyiz
22 Mart 1998
>>> ‹SMMMO: ‹rtica en büyük tehlike
‹stanbul Serbest Muhasebeci Mali Müflavirler Odas› Baflkan› Yahya Ar›kan,
28 fiubat 1997’den bugüne de¤in, devletin irticaya karfl› bir ad›ml›k bile bir mücadelesi olmad›¤›na vurgu yaparak; askerin son günlerdeki ç›k›fl›n›n, bu mücadele için
sadece sivil toplum kurulufl lar›n›n uyar›lar›n›n yetmedi¤ini gösterdi¤ini söyleyerek,
irtican›n en büyük tehlike oldu¤unu söyledi.
Sekiz y›ll›k e¤itim için toplanan onlarca trilyon liran›n nas›l ve nereye harcand›¤›n›n, kamuoyunca merak edildi¤ini belirten ‹SMMMO Baflkan› Ar›kan yapt›¤› yaz›l› aç›klamada özetle flöyle dedi: “Baflta Gülen cemaati olmak üzere; afl›r› dincilerin
yurtiçi ve yurtd›fl›ndaki say›lar› yüzleribinleri bulan vak›f, dernek, özel okul, flirket,
dershane, ö¤renci yurdu, Kuran kursu, dergi, gazete ve TV’ler yoluyla yapt›klar› örgütlenmeler ile devlete alternatif bir yap› yaratm›fllard›r. Bugüne de¤in “devleti y›kacaklar” diye sanal düflman yaratan devlet, flimdi kendi bünyesi içinde yuvalanm›fl
Cumhuriyet düflmanlar› ile karfl› karfl›yad›r. ‹nanç ve ifade özgürlü¤ü ile aç›klanmas›
mümkün olmayan nifak yuvalar›, sivil toplum kurulufllar›n›n onca iflaret etmesine,
uyarmas›na karfl›n bir türlü alg›lanmak istenmedi¤i gibi, devlet kat›nca da benimsenmek gibi bir aymazl›kla, bu kurum ve mant›¤›na karfl› yanl›fl bur tutum al›nm›flt›r. Cumhuriyet devriminin çocuklar› olan bizler; Cumhuriyete karfl› tav›r ve örgütlenme içinde olan herkese karfl›y›z. Bu türden y›k›c› ittifaklara karfl› da sözünü söyleyen herkesi ve herkesimi; eksene Cumhuriyet ve ilkelerini ald›¤› sürece destekleriz.
******
>>> 1990-2008 KAMUOYUNA DÖNÜK ÇALIfiMALAR
233
1990-1998_1-238
10/3/08
9:05 PM
YAHYA ARIKAN
Page 234
Türkiye’nin K›s›lmayan Sesiyiz
13 May›s 1998
>>> ‹SMMMO: Ak›n Birdal’a sald›ranlar çetelerdir
‹stanbul Serbest Muhasebeci Mali Müflavirler Odas› Baflkan› Yahya Ar›kan, ‹nsan Haklar› Derne¤i Genel Baflkan› Ak›n Birdal’a yap›lan sald›r› olay›n› k›nayarak;
özetle flöyle dedi: “Sald›r› demokrasi, insan haklar› ve hukuk devleti üstünlü¤üne inananlara indirilmek istenen bir darbedir. Ankara’n›n göbe¤inde, fütursuz ve gözü kara
davranabilen sald›rganlar, çeteler vas›tas›yla devlete olan a¤›rl›klar›n› sürdürmek isteyenlerin kanl› elidir. Bu sald›r›n›n da daha öncekiler gibi “faili meçhul” kalmamas›
için, demokrasi güçlerinin uyan›k olmalar› ve birlikte davranmalar› gereklidir.”
******
234
1990-2008 KAMUOYUNA DÖNÜK ÇALIfiMALAR <<<
1990-1998_1-238
10/3/08
9:05 PM
Türkiye’nin K›s›lmayan Sesiyiz
Page 235
YAHYA ARIKAN
29 Haziran 1998
>>> ‹SMMMO: Denetimsizli¤in faturas› yine
vatandafla
‹stanbul Serbest Muhasebeci Mali Müflavirler Odas› (‹SMMMO) Baflkan›
Yahya Ar›kan, Adana’da meydana gelen deprem felaketi ile ilgili olarak yapt›¤› yaz›l›
aç›klamada, “Adana’da meydana gelen felaket, ülkemizdeki denetimsizli¤i bir kez
daha gözler önüne serdi. Depremin meydana gelmesiyle ço¤unlukla kamu binalar›n›n
çökmesi, ya da böyle bir fliddete dayan›kl› binalar›n yap›lmamas› insan hayat›na ne
kadar az de¤er verildi¤inin göstergesidir. Bat› ülkelerinde daha yüksek fliddetteki
depremlerde bir kiflinin bile burnu kanamazken ülkemizdeki görüntü, siyasi iktidarlar›n koltuk kayg›lar›, flehirler yapboz tahtas›na döndürmüfltür. Siyasi güçler art›k
bu kayg›lar› bir yana b›rak›p ülkedeki denetim olgusunun bir an önce temellerini atmal›d›r.” dedi.
Depremin yaralar›n›n uzun süre sar›lamayaca¤›n› belirten ‹SMMMO Baflkan›
Yahya Ar›kan depremde yak›nlar›n› kaybedenlere baflsa¤l›¤› yaral›lara da acil flifalar diledi.
******
>>> 1990-2008 KAMUOYUNA DÖNÜK ÇALIfiMALAR
235
1990-1998_1-238
10/3/08
9:05 PM
YAHYA ARIKAN
Page 236
Türkiye’nin K›s›lmayan Sesiyiz
1998
>>> ‹SMMMO: Vergi tasar›s›nda elefltiriler
dikkate al›nmal›
‹stanbul Serbest Muhasebeci Mali Müflavirler Odas› Baflkan› Yahya Ar›kan, vergi tasar›s›n›n, taraflarca tart›fl›lmas› aflamas›ndan geçmesinin iyi bir demokratik gelenek oluflturulmufl olmas›na karfl›n; bask› gruplar›nca etkisinin daralt›ld›¤›na dikkat
çekerek, Plan ve Bütçe Komisyonu’nda görüflülmesi süren tasla¤›n, Meclis’te son hali
verilmeden önce uyar›lar›n›n önemsenmesini istedi.
Enflasyon muhasebesine geçilmesi gerekti¤ine iliflkin uyar›lar›n dikkate al›nmad›¤›na vurgu yaparak, bask› gruplar›n›n yüklenmesi üzerine de; yat›r›m fonlar›nda kat›lma belgelerinden sa¤lanan kar paylar›n›n hisse senedi al›m sat›m kazançlar›n›n vergilendirilmesi konular›nda özellikle borsa ve bankac›lar›n bask›lar› ile geriletildi¤ine dikkat çeken ‹SMMMO Baflkan› Yahya Ar›kan özetle flunlar› söyledi: “Hazine Bonosu ve
tahvil faizlerinin tahsilini beklemeden, reeskonta tabi tutularak gelir yaz›lmas› öncelikle bankalar›n tepkilerini çekti. Geçici verginin cari y›l kazanc› üzerinden üçer ayl›k
dönemler itibariyle beyan edilerek kal›nmak istenmesi, vergi cezas›na da gecikme
zamm› uygulanmas›, kooperatiflerle ilgili kurumlar vergisi muafiyetinin kald›r›lmas› ve
epeyden beri bizlerin de karfl› ç›kt›¤›; meslek kurulufllar›n›n elde etti¤i faizlerden stopaj yap›lmak istenmesi de, hemen hemen bütün çevrelerce elefltirilere neden oluyor.
Baflta asgari ücretin vergilendirilmesi üzerindeki sosyal elefltirilerin de dikkate al›nmas›n› istiyoruz. Sa¤l›k, e¤itim ve kültür harcamalar›ndan KDV al›nmamal›yd›. Kooperatiflerin muafiyetleri uygulamas› ise sürdürülmeliydi. Verginin toplanabilir ölçüde olmas› ile herkesin kazanc›na göre vergi verme olgusunun önemine vurgu yapmak istiyoruz. Bu noktadaki önerimiz, servet beyan› müessesesindeki s›n›r›n korunmas› yününde. Esnaflara sa¤lanan muafiyetin belgesini ise belediyeler de¤il Maliye Bakanl›¤› vermeli. Gelir vergisi mükelleflerinde yüzde 30, kurumlar vergisi mükelleflerinde yüzde 50
oran›nda geçici vergi al›nmal›. K›saca konuya iliflkin iyi niyetine ve uzmanl›¤›na güvendi¤imiz Maliye Bakan› Temizel’in ›srarl› savunuculu¤unu sürdürmesi, tasar›n›n kamusal yarar aç›s›ndan de¤erli bir yasa olarak ç›kmas›na yol açacakt›r. Bu noktada sivil
kurulufllar›n ve meslek örgütlerinin uyar›lar› önemsenmelidir.”
236
1990-2008 KAMUOYUNA DÖNÜK ÇALIfiMALAR <<<
1990-1998_1-238
10/3/08
9:05 PM
Page 237
YAHYA ARIKAN
Türkiye’nin K›s›lmayan Sesiyiz
TASARIDA OLUMLU YÖNLER
Yasa tasar›s›n›n görüflülmesi s›ras›nda Meclis’te meslek mensuplar›nca oturumun tamam›n›n topluca izlenece¤ini bildiren Ar›kan düzenlemenin getirdi¤i yeniliklerin olumlu yanlar›n› da flöyle aç›klad›: “Fazla ya da yersiz olarak al›nm›fl vergilerin geri ödenmesi s›ra s›ndaki gecikmelere, tecil faiz oran›nda faiz ödenecektir. Uzlaflmalarda mutlaka bir meslek mensubumuz bulunacakt›r. Gayrimenkullerdeki istisna oran› 120 milyon liraya yükseltilmifltir. Basit usulde ticari kazanç getirilirken,
y›llardan beri süren; kanayan yana götürü vergi Kald›r›lm›flt›r. Serbest meslek
mensuplar›n›n otomobil ve amortismanlar›n›n tamam› indirim konusu yap›labilecektir. Mesleki etkinli¤i süren özürlülere sakatl›k indirimi yap›lacakt›r. Vergide oranlar
düflürülecektir.”
TASARIDAK‹ KALDIRILAN MADDELER
‹SMMMO Baflkan› Ar›kan, tasar›daki kald›r›lan önemli de¤ifliklikleri de flöyle
s›ralad›: “Günlük kasa defteri, günlük perakende sat›fl has›lat defteri, kambiyo senedat defteri, kusur cezas›, binek otomobillerinin amortisman uygulamas›n da k›st
dönem uygulamas› ve indirilecek giderlerindeki k›st uygulama, asgari zirai kazanç
ve vergisi, hayat standard› esas›n›n tümü, amortismana tabi iktisadi k›ymetlerin
KDV’sinin üç y›l içersinde üç eflit taksitte indirilmesi ile ithalatta ertelenen KDV’ler
tamam›yla kald›r›lmaktad›r.”
12 vergi kanununda de¤ifliklik yap›lmas›na iliflkin 81 maddelik vergi tasar›s›n›n,
bu boyutta elefltiriyle karfl› karfl›ya kalmas›n›n do¤al oldu¤unu söyleyen ‹SMMMO
Baflkan› Ar›kan, ancak çal›flanlar›n vergi yükünün azalt›ld›¤› ve kay›t d›fl› ekonominin dizginlendi¤i bir çal›flman›n destekçisi olacaklar›n› belirtti.
******
>>> 1990-2008 KAMUOYUNA DÖNÜK ÇALIfiMALAR
237
1990-1998_1-238
10/3/08
9:05 PM
YAHYA ARIKAN
Page 238
Türkiye’nin K›s›lmayan Sesiyiz
27 Ekim 1998
>>> An›tkabir’de “fieriatç› ‹slam’a hay›r” mesaj›
TÜRMOB’un Genel Kurulu için Ankara’da bulunan ‹stanbul Serbest Muhasebeci Mali Müflavirler Odas›’n›n (‹SMMMO) 520 delegesi fleriatç› ‹slam’a karfl› birlik
ve mücadele karar›n› bildirmek amac›yla An›tkabir’i ziyaret ediyor.
‹SMMMO Baflkan› Yahya Ar›kan bas›na yapt›¤› aç›klamada, Cumhuriyetin 75.
y›l›nda Ata’n›n huzuruna ç›kman›n özel bir önemi bulundu¤unu belirterek, “Ülkenin
ayd›nl›k gelece¤ini bo¤mak, ça¤dafl ve laik yap›s›n› ortaça¤ karanl›¤›na çekmek isteyen fleriat özlemcileri bu ziyaretten kendilerine mesaj ç›karmal›” dedi.
Ülkede yaflananlar›n son derece dramatik oldu¤unu belirten Ar›kan, gerici kalk›flma haz›rl›klar› karfl›s›nda art›k tüm kesimlerin gerekli tepkiyi göstermesi gerekti¤ini söyledi. Ar›kan olaylar›n bu aflamaya gelmesinin suçunu y›llar›n aymazl›¤› olarak tan›mlay›p duygular›n› flöyle dile getirdi: “K›zg›n›z, köktendincilerin eylemlerine
gözlerini kapat›p siyasi temsilcileriyle uzlaflma aray›fl› içinde olanlara k›zg›n›z. K›zg›n›z, ülkeyi siyaseten kirleten, çetelere teslim eden oluflumlara k›zg›n›z. K›zg›n›z,
askeri darbe yap›p, bu ülkenin ayd›nl›k insanlar› üzerindeki sistematik bask›y› y›llard›r art›ran art›k çocuklara bile iflkence eder hale getirten kafalara k›zg›n›z. Ve k›zg›n›z, bütün bu olup bitenlere karfl› demokratik bir cephe oluflturulmas›na hala engel olan siyasi partizanc›l›¤› k›zg›n›z.”
Baflörtüsünü türbana, türban› kara çarflafa dönüfltürmek isteyenlere karfl›
devrim yasalar›n› ödünsüz uygulanmas›n› isteyen Ar›kan “Cumhuriyeti koruman›n
ve demokrasiyi güçlendirmenin yolu devrim yasalar›ndan geçiyor” diye konufltu.
238
1990-2008 KAMUOYUNA DÖNÜK ÇALIfiMALAR <<<
1999-2002_239-402
10/3/08
9:07 PM
1999
Page 239
BASIN
BÜLTENLER‹
‘
Modern Türkiye Cumhuriyeti, yönünü
76 y›l önce saptam›fl, ça¤dafl, ileri bat›
uygarl›¤›n›n yan›nda yer alan, demokratik, laik bir yönetimi hedeflemifltir.”
1999-2002_239-402
240
10/3/08
9:07 PM
Page 240
1999-2002_239-402
10/3/08
9:07 PM
Page 241
YAHYA ARIKAN
Türkiye’nin K›s›lmayan Sesiyiz
11.02.1999
>>> Uzmanlar, serbest bölgeler deneyimi ve
Serbest fiehir Projesi’ni tart›fl›yor
‹stanbul Meslek Odalar› Koordinasyon Kurulu’nca düzenlenen panelde “serbest bölgeler ve serbest flehir” olgusu her yönüyle ele al›nacak. Türkiye’nin son 20
y›lda tan›flt›¤› serbest bölgeler uygulamas›nda bugüne de¤in al›nan yol, baflar›lar
ve sorunlar ayr›nt›lar›yla konuflulacak.
Panelde ayr›ca, serbest bölgelerin daha ileri bir aflamas› olarak kabul edilen
“serbest flehir”ler üzerinde durulacak. Uluslararas› ekonomik iliflkilerde önemli fonksiyonlar üstlenece¤i belirtilen “serbest flehir” projesi art›lar› ve eksileriyle gözler
önüne serilecek.
12 fiubat 1999 Cuma günü saat 13.00’de ‹stanbul Ticaret Odas›’n›n Eminönü’ndeki Konferans Salonu’nda düzenlenecek panele tüm gazeteci dostlar›m›z davetlidir. Panelin program› afla¤›dad›r:
PANEL‹N ADI
: Serbest bölgelerin sosyoekonomik ve toplumsal de¤erlendirilmesi ve yeni proje serbest flehir nedir?
YÖNETEN
: Yahya ARIKAN
‹stanbul Serbest Muhasebeciler Mali Müflavirler Odas› Baflkan›
KONUfiMACILAR
: Masum TÜRKER
TÜRMOB Genel Baflkan Yard›mc›s›
Erkut DURAN
Serbest Bölgeler Genel Müdürü
Selahattin OKUR
Deri ‹fl Sendikas› Genel Koordinatörü
Celal BEfi‹KTEPE
TMMOB ‹kinci Baflkan›
******
>>> 1990-2008 KAMUOYUNA DÖNÜK ÇALIfiMALAR
241
1999-2002_239-402
10/3/08
YAHYA ARIKAN
9:07 PM
Page 242
Türkiye’nin K›s›lmayan Sesiyiz
26 fiubat 1999
>>> Bizi yönetmeye talip olanlardan bizim de
isteklerimiz var
Önümüzdeki seçimler dolay›s›yla yurt çap›nda binlerce kifli milletvekili olmak
için baflvurdu. Belediye baflkanl›klar› için de binlerce aday ortaya ç›kt›.
Siyasi partiler seçimlere girerken art›k kendi düflüncelerini, ideallerini, tezlerini de¤il, “flafl adaylar›n›” aç›kl›yorlar. Oysa biz, on binlerce serbest muhasebeci ve
mali müflavir olarak ülke yönetimine gelmek isteyenlerin, yapacaklar› fleyleri bize
söylemelerini istiyoruz. Siyasi partiler, nedense, kendilerini art›k seçmene hedef ve
düflünce aktarmak gibi bir yükümlülük içinde hissetmiyorlar.
Ama biz serbest muhasebeci ve mali müflavirlerin, bizi yöneteceklerden hem
mesleki hem de toplumsal nitelikte taleplerimiz var. Seçim öncesinde bunlar› siyasi
parti temsilcilerine duyuruyoruz ve onlardan Türkiye için yararl› buldu¤umuz bu
hakl› isteklerimizin yerine getirilmesini istiyoruz.
De¤erli Medya Temsilcisi,
1 Mart Muhasebeciler Günü’nde, ‹stanbul Serbest Muhasebeci Mali Müflavirler Odas› Baflkan› Yahya Ar›kan, muhasebecilerin siyasi partilerden mesleki ve toplumsal taleplerini anlatacak. 1 Mart 1999 Pazartesi günü saat 10.00’da, ‹stanbul
Serbest Muhasebeci Mali Müflavirler Odas›’n›n Levent’teki Lokalinde kahvalt›l› bas›n toplant›s›na kat›lman›zdan mutluluk duyaca¤›m›z› belirterek sizlere iyi çal›flmalar diliyoruz.
******
242
1990-2008 KAMUOYUNA DÖNÜK ÇALIfiMALAR <<<
1999-2002_239-402
10/3/08
9:07 PM
Page 243
YAHYA ARIKAN
Türkiye’nin K›s›lmayan Sesiyiz
1 Mart 1999
>>> Muhasebecilerin siyasi partilerden mesleki
ve toplumsal talepleri
Yaz›l› ve elektronik medyan›n de¤erli temsilcileri. Genel ve yerel seçimlere 2
aydan daha az bir süre kald›. ‹stanbul’da 14 bini aflk›n seçkin üyesi bulunan, Türkiye’nin önde gelen meslek kurulufllar›ndan ‹stanbul Serbest Muhasebeci Mali Müflavirler Odas› olarak, temsil etti¤imiz kitle ad›na, sorumlu yurttafll›¤›n gere¤ini yerine
getirerek bizi yönetmeye talip olanlara isteklerimizi duyurmak amac›yla bu toplant›y› düzenledik.
Siyasi partilerin merkez yöneticileri, Türkiye Büyük Millet Meclisi ve yerel yönetim adaylar›, milyonlarca kiflinin, daha ileri ve ça¤dafl bir toplumda, uygar çal›flma koflullar›nda yaflamas›n› ve dünyan›n geliflmifl ülkelerinde geçerli olan kurallar›n
ve anlay›fl›n Türkiye’ye yerleflmesini amaçlayan bu taleplerimize kulak t›kamalar›
halinde bizden oy alamayacaklard›r.
Seçimlere giren siyasi partilerden isteklerimizin bafll›calar›n› iki gruba ay›r›yoruz. Bunlardan birincisi muhasebeci ve mali müflavirlerin mesleki talepleridir. Di¤eri
de toplumsal isteklerimizi kapsamaktad›r. Asl›nda mesleki taleplerimiz, sadece
meslek mensuplar›n›n ç›kar›n› gözetmemektedir. Bunlar›n uygulamaya geçmesi,
devletin mali sisteminin daha da iyileflmesini, daha h›zl› ve verimli çal›flarak, kaynak
toplamas›n›n kolaylaflmas›n› sa¤layacakt›r. Toplumsal taleplerimiz ise 65 milyonluk güçlü, modern Türkiye’nin, yeni bir yüzy›la, geliflmifl ülkelerle ayn› kulvarda girmesini hedeflemektedir.
MESLEK‹ TALEPLER‹M‹Z‹N BAfiLICALARI:
BAS‹T USULDE VERG‹LEND‹RMEDE MUHASEBEC‹LER DIfiLANMAMALIDIR:
Muhasebeciler, y›llard›r kay›t d›fl› ekonominin önlenmesi için götürü verginin kald›r›lmas›n› savunmufllard›r. Bu konu flu anda yaklafl›k 1 milyon vergi mükellefini ilgilendirmektedir. Bu nedenle götürü usulün kald›r›larak yerine basit usulün gelmesi yerinde olmufltur. Fakat uygulamada muhasebeci ve mali müflavirler devre d›fl› b›rak›lm›flt›r. Faturalar› esnaf odalar› yazmakta ve kaydetmektedir. Böyle bir sistem
>>> 1990-2008 KAMUOYUNA DÖNÜK ÇALIfiMALAR
243
1999-2002_239-402
10/3/08
YAHYA ARIKAN
9:07 PM
Page 244
Türkiye’nin K›s›lmayan Sesiyiz
olamaz. Uygulaman›n, özel ihtisas bürolar› oluflturarak, esnaf odalar›, muhasebeci
odalar› ve Maliye’nin iflbirli¤i içinde yap›lmas› gerekirdi. Muhasebeci ve mali müflavirlerin saf d›fl› b›rak›lmas›n› kabul etmiyoruz ve sesimize kulak verilmesini istiyoruz.
PEfi‹N VERG‹ YUMUfiATILMALIDIR: Bu y›ldan itibaren bafllayacak olan ve
mükelleflere 3’er ayl›k dönemler itibariyle geçici vergi hesaplama yükümlülü¤ü getiren uygulamada beyanname verme süresi 6 aya ç›kar›lmal›d›r. ‹darenin, ülkenin ve
dünyan›n içinde bulundu¤u zor koflullar› da göz önünde bulundurarak mükellefi s›k›nt›ya sokmayacak önlemleri almas›n› istiyoruz.
MAL‹ TAT‹L: Vergi Kanunu’na geçici bir madde eklenerek her y›l 1 ay süreli mali
tatil uygulanmas›n› istiyoruz. Türkiye’de 45 bin serbest muhasebeci, mali müflavir
ve yeminli mali müflavir bulunmaktad›r. Vergi dairelerinde ve sigorta müdürlüklerinde çal›flanlar›n da bu kapsama al›nmas›yla mali tatilden yararlanacaklar›n say›s›
200 bin kifliye ulaflacakt›r. Temmuz ya da A¤ustos ay›nda uygulanacak bir mali
tatil, aynen adli tatilde oldu¤u gibi meslek mensuplar›n›n dinlenmesini sa¤layacakt›r. Mali tatil ile meslek mensuplar›, beyanname vergi gibi mükellefiyetleri bir ay
sonraya erteleyecektir. Vergi dairelerinde ve sigorta müdürlüklerinde çal›flan binlerce memur, bu sürede ister dönem tatillerini kullanacak, isterse de ifl yükünün iyice
hafifledi¤i bir ortamda sa¤l›kl› koflullarda çal›flabilecektir. Ortalama ömür yafl› k›salan, strese dayal› fleker ve kalp hastal›¤› ile çok karfl›laflan meslek mensuplar›n›n
ifl riski azalacakt›r.
ENFLASYON MUHASEBES‹ UYGULANMALIDIR: Vergi Yasas›’n›n enflasyon
muhasebesine tam manas›yla girememesi çok önemli bir eksikliktir. Yasan›n büyük
zaaf›d›r. ‹flverenlerin en çok flikâyet etti¤i konular›n bafl›nda enflasyon ve vergi
oranlar›n›n yüksekli¤i gelmektedir. ‹flveren, kazanc›n›n enflasyondan korunmas›n›,
geriye kalan k›sm›n ise ciddi anlamda vergilenmesini istemektedir. Enflasyondan
korunma olmay›nca faaliyet d›fl› gelirler artmakta, kay›t d›fl› çal›flt›rma ço¤almaktad›r. Türkiye’nin gelece¤i için faaliyet d›fl› gelirlerin azalt›lmas› gerekmektedir.
VERG‹ DENET‹M‹ ARTTIRILMALIDIR: Türkiye’de vergi denetim oran›n›n yüzde
1’in alt›nda olmas› nedeniyle büyük vergi kaça¤› oluflmaktad›r. Vergi denetimini memur say›s›n› art›rarak çözemezsiniz. fiu anda bir ifllevi olmayan tek vergi numaras›n›n daha yayg›n ve etkin hale gelmesi için öncelikle bankalarda da uygulanmas›
sa¤lanmal›d›r. Daha sonra banka, tapu idaresi ve nakil vas›talar› ifllemlerinin bilgisayarla birbirine ba¤lanmas› sa¤lanarak tüm ekonomik ifllemlerin foto¤raf› çekilme-
244
1990-2008 KAMUOYUNA DÖNÜK ÇALIfiMALAR <<<
1999-2002_239-402
10/3/08
9:07 PM
Türkiye’nin K›s›lmayan Sesiyiz
Page 245
YAHYA ARIKAN
lidir. Ayr›ca, vergi idaresine ve üçüncü flah›slara verilecek olan tüm beyannameler
ve mali tablolar meslek mensuplar›m›zca denetlendi¤i zaman vergi kaça¤› yok
denecek boyuta ulaflm›fl olacakt›r.
NAYLON FATURAYA KARfiI ÖNLEM ALINMALIDIR: Piyasada birkaç katrilyonluk naylon fatura dönmektedir. Ufak bir firmada 300-400 milyon liral›k, 35
trilyon liral›k cirosu olan bir firmada zaman zaman 300-500 milyar liral›k naylon
fatura ortaya ç›kar›lmaktad›r. Piyasada 200’ün üzerinde naylon fatura düzenleyen firma vard›r. Naylon fatura Maliye ve adli organlara karfl› muhasebecileri zor
duruma sokmaktad›r. Naylon faturalar›n kalkmas› önemli miktarda vergi kaça¤›n›n
önüne geçecektir. Anlaflmal› matbaalarda fatura bas›l›rken holograml› faturalar›n
bas›lmas› ile naylon fatura ortadan kalkar. Devlet isterse kay›t d›fl› ekonominin
can damarlar›ndan olan naylon fatura olay›n›n önüne bir günde geçebilir.
ÇEK KULLANIMINDA YEN‹ DÜZENLEMEYE G‹TMEL‹D‹R: 1998 y›l›nda karfl›l›ks›z ç›kan çek say›s›n›n 1 milyona ulaflt›¤› tahmin edilmektedir. Bunun anlam›, Türkiye’de, alacakl› veya borçlu olarak milyonun üstünde tacirin birbiriyle uyuflmazl›k
içinde olmas› ve ekonomik bar›fl›n bozulmas›d›r. Bu ortam do¤al olarak yasa d›fl›
güçlere, mafyaya f›rsat vermektedir. Alaca¤›n tahsili konusundaki hukuki boflluk
mafyaya ifl yaratmaktad›r. Çekle ilgili son yasal düzenleme 1986 y›l›nda yap›lm›flt›r. Bu tarihte yarg›daki çek davas› say›s› 10 bin dolay›nda iken 1995’te ayn› say›
180 bini aflm›flt›r. Karfl›l›ks›z çek kullan›m›na a¤›r ve cayd›r›c› cezalar getirilmeli,
çek davalar› h›zland›r›lmal›, hamiline çek düzenlenmesi sisteminden vazgeçilmelidir.
Bankalar›n müflterilerine çek vermesi daha dikkatli biçimde düzenlenmeli ve bu çeklerden dolay› bankalar da sorumlu olmal›d›r.
KARA PARA ‹NCELEMELER‹ YO⁄UNLAfiTIRILMALIDIR: Türkiye, Kas›m
1996’da “Kara Para’n›n Aklanmas›n›n Önlenmesine Dair Yasa”y› kabul etmifltir.
Ancak yasa gere¤i oluflturulan “Mali Suçlar› Araflt›rma Kurulu” bugüne de¤in çok
yol alamam›flt›r. Türkiye’de yasa d›fl› yollardan elde edilen paran›n miktar› milyarlarca dolarla ifade edilmektedir. Bu kirli paran›n sahibi olan karanl›k güçler, ülkemizin finans, sanayi, medya alan›ndaki önemli kurumlar›na sahip olarak güçlerini de
art›rmaya çal›flmaktad›rlar. Bu suç örgütlerinin ekonomik ba¤lant›lar›n›n ortaya
ç›kar›lmas› noktas›nda disiplinli ve d›fl etkilerden uzak çal›flt›r›lacak bir Mali Suçlar›
Araflt›rma Kurulu’na büyük görevler düflmektedir. Bu kurulun, kendisinden bekleneni
verecek somut çal›flmalar›n› beklemekteyiz.
>>> 1990-2008 KAMUOYUNA DÖNÜK ÇALIfiMALAR
245
1999-2002_239-402
10/3/08
9:07 PM
Page 246
YAHYA ARIKAN
Türkiye’nin K›s›lmayan Sesiyiz
VERG‹ TABANI GEN‹fiLET‹LMEL‹D‹R: Devletin, çok iyi kazançlar sa¤lad›¤› halde Maliye taraf›ndan ad› bile bilinmeyen, henüz vergi ödemek gibi bir mutluluk kendilerine nasip olmam›fl kesimlere de vakit geçirmeksizin ulaflmas› gerekmektedir.
K›sacas› vergi taban› geniflletilmelidir. Bugün Türkiye’de kimler vergi vermektedir?
Baflta ücretliler ve ticaret erbab› vergi vermektedir. Hep ayn› kiflilerden vergi almaya devam edilmesi halinde, bu yük ileride s›k›nt› meydana getirecektir.
SERMAYE P‹YASALARINA AÇIKLIK VE GÜVEN GELMEL‹D‹R: Türkiye’nin tek
menkul k›ymet borsas› olan ‹MKB’de gerek uygulama gerek mevzuat aç›s›ndan ivedi
düzenlemeler yap›lmal›d›r. ‹MKB, küçük yat›r›mc›lar›n soyulmas›na olanak sa¤lanan,
büyük manipülatörlerin egemenli¤indeki bir kumarhane olmaktan ç›kar›lmal›d›r. Öncelikle bilançolar›n inand›r›c› ve do¤ru olmas› sa¤lanmal›d›r. Insider trading (içeriden ö¤renenlerin ticareti) önlenmeli, yapanlara büyük cezalar verilmelidir. Baflkalar›n›n aleyhine ifllem yapan manipülatörler borsadan temelli ç›kar›lmal›d›r. Borsada
hisse senetlerinde derinlik sa¤lanmal›, gerçek bir sermaye piyasas› arac› olmas›
için kararl› ad›mlar at›lmal›d›r.
SOSYAL GÜVENL‹K KURUMLARI B‹RLEfiT‹R‹LMEL‹D‹R: Vergi kaça¤›n›n en
önemli nedenlerinden birisi de güçlü bir sosyal güvenlik kurumunun olmamas›d›r.
Yurttafllar›n gelecekten endifle duymamalar› için Ba¤-Kur’un, Emekli Sand›¤›’n›n ve
Sosyal Sigortalar Kurumu’nun tek çat›da birlefltirilmesi sa¤lanmal›d›r.
TOPLUMSAL TALEPLER‹M‹Z‹N BAfiLICALARI:
KATILIMCI, DEMOKRAT‹K VE LA‹K B‹R DÜZENDE ISRAR ED‹YORUZ: Demokrasi, Türkiye’nin vazgeçemeyece¤i tek yönetim tarz›d›r. Ayr›ca bu demokrasi, Büyük
Atatürk’ün temelini att›¤› biçimde “laik demokrasi” olacakt›r. Çok yak›ndaki 21’inci
yüzy›l›n gere¤i olarak da kat›l›mc› yönü a¤›r basmal›, yerel yönetimlerin güçlendi¤i
bir niteli¤e kavuflmal›d›r. Demokratik ve laik Cumhuriyete karfl›, fleriat gibi ça¤d›fl›
yönetimleri getirmek isteyenlerin ve oy amac›yla bu zararl› ak›mlara göz yumanlar›n karfl›s›nda oldu¤umuzu ve her zaman karfl›s›nda olaca¤›m›z› belirtiyoruz.
KALICI BARIfiIN TEMELLER‹ ATILMALIDIR: Türkiye’yi, y›llardan beri binlerce
can kayb›, binlerce yaral›, binlerce kiflinin gözyafl› ve harcanan milyarlarca dolar para gibi y›k›m manzaras› ile karfl› karfl›ya b›rakan Güneydo¤u sorununun sona ermesi için iyi bir f›rsat ortaya ç›km›flt›r. Güneydo¤u sorununun nedenleri üzerinde do¤ru teflhislerde bulunarak sosyal ve ekonomik önlemlerin zaman geçirmeksizin al›n-
246
1990-2008 KAMUOYUNA DÖNÜK ÇALIfiMALAR <<<
1999-2002_239-402
10/3/08
9:07 PM
Türkiye’nin K›s›lmayan Sesiyiz
Page 247
YAHYA ARIKAN
mas› ve uygulanmas› Türkiye’nin 21’inci yüzy›la bar›fl içinde girmesini sa¤layabilecektir.
‹DAM CEZASI KALDIRILMALIDIR: Türkiye’de ülke yönetimine gelecek olanlar›n
insan haklar› konusunda ola¤anüstü dikkatli ve titiz bir uygulama yapmas›n› bekliyoruz. Geliflmifl bat› ülkeleri yurttafllar›na sa¤lanan ça¤dafl hak ve özgürlükler Türkiye’de yaflayan insanlara da aynen sa¤lanmal›d›r. ‹dam cezas› kald›r›lmal›d›r.
ÖZELLEfiT‹RMELER PEfiKEfiE DÖNÜfiMEMEL‹D‹R: Kamunun, art›k özel sektörün üstlenmesi gereken alanlardan çekilmesi gere¤ini biz de kabul ediyoruz. Ancak, milyonlar›n bunca y›ld›r zor koflullarda kazanarak ödedikleri vergilerle oluflan
de¤erlerin yok pahas›na elden ç›kar›lmas›na da karfl› ç›kmaktay›z. Bugüne kadarki
özellefltirmeler, bu konuda gereken hassasiyetin gösterilmedi¤ini ortaya koymaktad›r. Özellefltirmelerin büyük ço¤unlu¤unda al›c› taraf sözleflmelerdeki yükümlülüklerine uymam›flt›r ve bu konuda inceleme ve denetim de yap›lmam›flt›r. Öte yandan,
enerji santral› ve elektrik da¤›t›m› ihalelerinde görüldü¤ü gibi, sözleflme hükümleri,
ortada bir talan uygulamas› oldu¤unu kan›tlamaktad›r. Devletin s›rt›ndaki yükün
kald›r›lmas› ve verimlili¤in art›r›lmas›n› amaçlayan özellefltirme yerine böylesi uygulamalar›n sürekli karfl›s›nda olaca¤›z.
AD‹L B‹R GEL‹R DA⁄ILIMI OLUfiTURULMALIDIR: Türkiye’de en zengin ve en
fakir kesimler aras›ndaki uçurum y›llardan bu yana giderek bozulmaktad›r. Zenginler daha zenginleflmekte, fakirler daha da fakirleflmektedir. Uzun y›llard›r süren
yüksek enflasyon, kendisini koruyamayan dar ve sabit gelirli kesimin durumunu iyice zora sokmufltur. Gelir da¤›l›m›n›n bozulmas›, gelecekte Türkiye’de sosyal bar›fl›n
tehlikeli biçimde bozulaca¤›n›n göstergesidir. Bunun iflaretleri de var. Tüm siyasi
partileri, dünyan›n en yüksek enflasyonu olan enflasyonumuzla mücadeleyi ilk hedefleri aras›na almaya ça¤›r›yoruz.
YASADIfiI ÇETELERLE AKT‹F MÜCADELE ED‹LMEL‹D‹R: Son dönemde, mafya tipi örgütlenmeler büyük ölçüde artm›fl, vatandafllar bu suç örgütlerine karfl›
korumas›z b›rak›lm›flt›r. Susurluk olay›n›n ortaya ç›kard›¤› gibi, devletin içindeki kimi
güçlerden de destek alan çetelerle amans›z bir mücadele yap›lmal›d›r. Güvenlik
güçlerinin kimi çetelerin çökertilmesine yönelik sevindirici çabalar›na ra¤men, çetelerin cezaevlerinde de ayn› güçlerini sürdürdükleri gözlenmektedir. Biz, sade vatandafl›n huzur ve güvenli¤ini birinci planda tutan, çetelerin her türünü, hiçbir kal›nt›s›
kalmayacak biçimde temizlemeyi amaçlayan bir yönetim istiyoruz.
>>> 1990-2008 KAMUOYUNA DÖNÜK ÇALIfiMALAR
247
1999-2002_239-402
10/3/08
YAHYA ARIKAN
9:07 PM
Page 248
Türkiye’nin K›s›lmayan Sesiyiz
ÇEVREM‹Z TEM‹ZLENECE⁄‹NE K‹RLEN‹YOR: Çocuklar›m›z kendilerine b›rakaca¤›m›z dünya için bizi hiç hay›rla anmayacakt›r. Durmaks›z›n artan çevre kirlili¤inde birinci derecede sorumluluk merkezi ve yerel yönetimlerdedir. Çevrenin kirlenmesine, temiz deniz kalmamas›na, su kaynaklar›n›n kurumas›na, ormanlar›m›z›n tahrip
edilmesine yöneticiler göz yummaktad›r. Çevre problemi, art›k neredeyse dünyan›n
en önemli sorunudur. Biz, güzelim ülkemizin güzelliklerinin yok olmas›na seyirci kalacak bir yönetim istemiyoruz. Ülke ve kent yönetimine aday olacaklar›n bu konuda
ne yapacaklar›n› belirterek taahhütte bulunmalar›n› istiyoruz.
TRAF‹K DEHfiET‹ SON BULMALIDIR: Yurdun birçok kentinde oldu¤u gibi, yaflad›¤›m›z kent olan ‹stanbul’un trafik sorunu içinden ç›k›lmaz hale gelmifltir. Yetkililerden çeflitli çözüm önerileri ortaya dökülmekte ancak hiçbir fley yap›lmamaktad›r. Kent içi ulafl›m birkaç y›l içinde durma noktas›na gelecektir. Dünya ülkelerinin
önemle üzerinde durdu¤u rayl› sistemler yerine, özel araçlara yönelik çözümler düflünülmektedir. Kentin her yan› denizle çevrilidir. Ancak denizden ulafl›m çok küçük
bir oran› oluflturmaktad›r. Milyonlarca kifliyi her gün hasta eden trafi¤in uzun dönemli çözümü için bir çeflit ola¤anüstü hal ilan edilmeli, yetkili bir “Kent Trafik Konseyi” kurulmal›d›r. Trafik terörü nedeniyle her y›l binlerce yurttafl›m›z hayat›n› kaybetmektedir. Bu konuda a¤›r cezalar getirilerek, trafik terörüne son verilmelidir.
ARAZ‹ YA⁄MASINA VE KAÇAK YAPILAfiMAYA FIRSAT TANINMAMALIDIR:
Siyasi partilerin, daha çok oy almak u¤runa, kamu arazilerinin iflgal edilerek kaçak
binalar›n yap›lmas›na izin vermesi öteden beri karfl›laflt›¤›m›z bir olgudur. Planl›,
düzenli ve altyap›s› oluflturulmufl yerleflim bölgeleri kurmak yerine, ileride y›llarca
çarp›k kentleflme örne¤i olarak sorun yaratan yerleflim bölgeleri kurulmas›na izin
veren anlay›fla karfl› ç›k›yoruz. Sorumlu politikac›lar› bu konuda kamuoyuna karfl›
aç›klama yapmaya davet ediyoruz.
******
248
1990-2008 KAMUOYUNA DÖNÜK ÇALIfiMALAR <<<
1999-2002_239-402
10/3/08
9:07 PM
Page 249
YAHYA ARIKAN
Türkiye’nin K›s›lmayan Sesiyiz
09.04.1999
>>> ‹stanbul Serbest Muhasebeci ve Mali
Müflavirler Odas› 9’uncu Kurulufl Y›ldönümünü
Kutluyor
‹SMMMO Balosu’na Maliye Bakan› Nami Ça¤an ve Demokratik Sol Parti
‹stanbul Büyükflehir Belediyesi Aday› Zekeriya Temizel de kat›l›yor.
‹SMMMO Baflkan› Yahya Ar›kan:
• Yeni hükümet ve Meclis’in, Türkiye Cumhuriyeti’nin demokratik ve laik çizgisinden sapmamas›n› sa¤layacak etkili çal›flmalar yapmas›n› bekliyoruz. Yeni
TBMM, h›zla gündemde bekleyen yüzlerce yasay› ele almal› ve ç›karmal›d›r.
• Türkiye’de bir kazanç sa¤layan herkesin vergi vermesini ve böylece Devletin
gelirlerinin ço¤almas›n› amaçlayan yeni vergi yasalar›n›n arkas›nday›z.
• Baz› lobilerin, defter tutmak, beyanname vermek gibi yükümlülüklere karfl›
ç›karak kay›t d›fl›na ç›kmak amac›yla yapt›klar› bask›ya boyun e¤ilmemesi gerekti¤ini düflünüyoruz.
• Çok say›daki mesleki talebimiz aynen sürmektedir. Daha sa¤l›kl› bir mali
düzen için gerekli olan bu de¤ifliklikleri s›k s›k dile getirece¤iz.
‹stanbul Serbest Muhasebeci Mali Müflavirler Odas› (‹SMMMO), 9’uncu kurulufl y›ldönümünü, 10 Nisan 1999 Cumartesi akflam› ‹stanbul Swiss Otel’de düzenlenen bir balo ile kutluyor.
‹SMMMO Baflkan› Yahya Ar›kan, 9’uncu kurulufl y›ldönümü dolay›s›yla yay›nlad›¤› bildiride Türkiye’deki baz› mali geliflmelere iliflkin görüfllerini aç›klad›:
Yeni kurulacak hükümetten ve TBMM’den beklentilerimiz
Modern Türkiye Cumhuriyeti, yönünü 76 y›l önce saptam›fl, ça¤dafl, ileri bat›
uygarl›¤›n›n yan›nda yer alan, demokratik, laik bir yönetimi hedeflemifltir. Yeni kurulacak hükümetlerden de öncelikle bu hedeften en küçük bir sapmaya bile yol açmayacak davran›fllarda bulunmas›n› istiyoruz. Bu çizgiden sapacak yanl›fl ad›mlara
bütün gücümüzle karfl› ç›kaca¤›z.
>>> 1990-2008 KAMUOYUNA DÖNÜK ÇALIfiMALAR
249
1999-2002_239-402
10/3/08
9:07 PM
Page 250
YAHYA ARIKAN
Türkiye’nin K›s›lmayan Sesiyiz
Ayr›ca, bu büyük ülkenin tüm vatandafllar›, geliflmifl ülke vatandafllar› ile ayn›
hak ve özgürlüklere sahip, demokrasisinin s›n›rlar› geniflletilmifl, gelece¤e güvenle bakan, mutlu insanlar olmay› hak etmifltir. Gerek yeni seçilecek milletvekillerinin oluflturdu¤u Türkiye Büyük Millet Meclisi’nin ve gerekse hükümetin, daha ilk günden itibaren
ola¤anüstü bir çal›flma temposuna girerek, gündemde bekleyen yüzlerce önemli konuya iliflkin yasal de¤ifliklikleri yerine getirmesinin de ›srarl› takipçisi olaca¤›z.
Vergi Yasas›’n›n arkas›nday›z
Türkiye’deki Vergi Yasalar›n›n uygulay›c›lar› olarak, geçen y›l büyük tart›flmalara neden olan yeni düzenlemeleri büyük ölçüde olumlu ve do¤ru bir ad›m olarak
kabul ediyoruz. Ülkemizde daha modern, ça¤dafl yasalar için y›llardan bu yana ça¤r›da bulunduk. Herhangi bir biçimde gelir sa¤layan, kazanc› olan kiflilerin, uygun
orandaki vergiyi devlete ödemeleri gerekti¤i kan›s›nday›z. Verginin tan›m›ndan bafllayarak, herkesi vergi mükellefi yapmay› amaçlayan yeni vergi yasalar›na bu nedenle
destek veriyoruz. Bir ülkede sosyal adaletin birinci koflulu, tüm vatandafllar›n kazançlar› oran›nda vergilerini ödemeleridir. Devletin, sadece yakalayabildiklerinden
vergi almas›, Devlete sayg›l›, dürüst vatandafllar›m›z› eskiden beri rahats›z etmektedir. Bu amaçla yap›lan her çal›flmay› destekleyece¤iz.
Kay›t D›fl›’na kaç›fl lobilerine boyun e¤ilmemelidir
Vergi adaletinde, tüm ifllemlerin kay›t içine al›nmas› ola¤anüstü önemli yer
tafl›r. Vatandafllar›n ve kurulufllar›n ekonomik faaliyetlerinin, Maliye’nin her an izleyebilece¤i biçimde kayda al›nmas›, y›llardan bu yana muhasebeci ve mali müflavirlerin çok s›k yineledi¤i bir taleptir. Son yasada bu yönde yap›lan mevzuat de¤iflikliklerinin, kimi lobilerin etkisiyle de¤ifltirilerek ortadan kald›r›lmas› bizce uygun görülmemektedir. Kimi gelir sahiplerinin defter tutma, beyanname verme yükümlülüklerinin kald›r›larak, kay›t d›fl›na kaçmalar›na yol açacak son düzenlemeleri yerinde olmad›¤›n› düflünüyoruz.
Di¤er mesleki taleplerimizin bafll›calar›
Türkiye’nin vergi düzenini sa¤layan muhasebeci ve mali müflavirlerin en büyük
örgütü olan ‹SMMMO olarak çeflitli taleplerimizi de¤iflik zamanlarda dile getirdik
ve önümüzdeki dönemlerde de dile getirmeye devam edece¤iz. Bunlar›n öncelikli
olanlar›n›, ana bafll›klar›yla flöyle s›ralayabiliriz:
250
1990-2008 KAMUOYUNA DÖNÜK ÇALIfiMALAR <<<
1999-2002_239-402
10/3/08
9:07 PM
Page 251
YAHYA ARIKAN
Türkiye’nin K›s›lmayan Sesiyiz
1. Götürü usul yerine getirilen basit usulde muhasebeci ve mali müflavirler
d›fllanmamal›d›r.
2. Peflin vergi yak›n zamanda muhasebeci ve mali müflavirleri çok zorlayacakt›r. Maliye’nin bu konuda gereken esnekli¤i göstermesini bekliyoruz
3. Y›l›n her ay›n› yo¤un bir tempoda geçiren meslek mensuplar› ve tüm mali
kesim çal›flanlar› için bir ay süreyle Mali Tatil uygula mas›na geçilmelidir.
4. Yüksek enflasyonun sürdü¤ü ve k›sa sürede düflmeyece¤i belli olan Türkiye’de, hemen enflasyon muhasebesi uygulanmal›d›r.
5. Kay›t d›fl› ekonominin daralmas›n› sa¤lamak için vergi denetimleri birkaç
kat›na ç›kar›lmal›d›r.
6. Piyasada dolaflan trilyonlarca liral›k naylon fatura uygulamas›n›n önüne
geçilmelidir.
7. Çek kullan›m›nda bir bafl›boflluk vard›r. Bankalar daha dikkatli çek vermeli,
karfl›l›ks›z çeklere a¤›r ve cayd›r›c› cezalar getirilmelidir.
8. Kara Para’n›n Önlenmesi’ne Dair Yasa’y› kabul eden Türkiye, bunun gere¤ini
yerine getirerek etkili çal›flmalar yapmal›d›r.
9’uncu Kurulufl Y›ldönümü Balosu
‹stanbul Serbest Muhasebeci Mali Müflavirler Odas›’n›n 9’uncu kurulufl y›ldönümü balosu 10 Nisan Cumartesi günü, Saat 19.00’da, Swiss Otel Papillon Salonu’nda yap›lacakt›r. Baloya, ‹SMMMO üyesi muhasebeci mali müflavirlerin yan› s›ra, konuklar›m›z aras›nda bulunan Maliye Bakan› Prof. Dr. Say›n Nami Ça¤an ve
Demokratik Sol Parti ‹stanbul Büyükflehir Belediyesi aday› ve Maliye eski Bakan›
Say›n Zekeriya Temizel de kat›lacakt›r.
Bu y›ldönümünün, meslek mensubu arkadafllar›m›za ve Türkiye’ye iyilikler, güzellikler getirmesini dilerim.
******
>>> 1990-2008 KAMUOYUNA DÖNÜK ÇALIfiMALAR
251
1999-2002_239-402
10/3/08
YAHYA ARIKAN
9:07 PM
Page 252
Türkiye’nin K›s›lmayan Sesiyiz
27 May›s 1999
>>> ‹SMMMO Mali Genel Kurulu 29 May›s
Cumartesi Toplan›yor
‹stanbul Serbest Muhasebeci Mali Müflavirler Odas› 10’uncu Ola¤an (Mali)
Genel Kurul Toplant›s›, 29 May›s 1999 Cumartesi günü saat 11.00’de ‹stanbul
Princess Otel’de (Maslak) ço¤unluk aranmaks›z›n yap›lacak.
Genel Kurul’da, Yönetim ve Denetim Kurulu raporlar› okunarak genel kurulun
oyuna sunulacak, yeni çal›flma dönemi bütçesi görüflülecek. Ayr›ca, Büro Standartlar› Meslek Karar› Tasla¤› ile Zorunlu E¤itim Meslek Karar› Tasla¤›, TÜRMOB
Genel Kurulu’na tavsiye olarak sunulmak üzere görüflülecek.
Maliye Bakan›, Gelirler Genel Müdürü, ‹stanbul Defterdar›, di¤er kentlerin oda
baflkanlar› ve ekonomi dünyas›n›n önde gelen uzman ve yöneticilerinin de konuk olarak kat›laca¤› ve Türkiye’nin önündeki güncel mali ve vergi sorunlar›n›n da ayr›nt›lar›yla ele al›naca¤› Genel Kurul toplant›s›na tüm medya mensuplar› davetlidir.
******
252
1990-2008 KAMUOYUNA DÖNÜK ÇALIfiMALAR <<<
1999-2002_239-402
10/3/08
9:07 PM
Türkiye’nin K›s›lmayan Sesiyiz
Page 253
YAHYA ARIKAN
Haziran 1999
>>> Serbest muhasebeci ve mali müflavirler,
3568 say›l› meslek yasas›n›n yürürlü¤e giriflinin
10’uncu y›l›n› kutluyor
Türkiye çap›nda say›lar› 10 binlere ulaflan meslek mensuplar›, 10 y›l öncesine göre bugün çok ileri, daha uygun çal›flma koflullar›na sahip olduklar›n›n bilincindeler. 10
y›l önce düfl gibi görünen baz› hak ve uygulamalar, bugün mesleki çal›flma düzeninde
ola¤an biçimde yerini alm›fl durumda.
Buna karfl›n, de¤iflmesini talep etti¤imiz birçok hüküm ve uygulama da var. Bunlar, yasada ilk günden beri yerini koruyor ve biz bunlara karfl› de¤ifliklik taleplerimizi
her ortamda ve f›rsatta dile getirdik. Bundan böyle de anlatmaya devam edece¤iz.
Teknolojinin bugün vard›¤› aflama, meslek mensuplar›n›, çal›flma koflullar›nda ve
üstlenecekleri gerçek rolde bir yol ayr›m›na getirmifltir.
Serbest muhasebeci ve serbest muhasebeci mali müflavirler, bugün için flöyle
bir ifl yükünün alt›ndad›rlar. Meslek mensuplar›;
• Faturalar› tasnif edip, tekdüzen muhasebe sistemi genel tebli¤lerine göre kay›tlar› intikal ettirir,
• KDV beyannamesi düzenler,
• Bordro ve SSK bildirgeleri düzenler,
• ‹fle girifl ve ç›k›fllar› düzenler,
• Bilanço düzenler,
• Y›ll›k gelir veya kurumlar vergisi beyannamesi düzenler,
• Y›ll›k KDV beyannamesi düzenler,
• Y›ll›k muhtasar beyannamesi düzenler,
• Tüm vergi yasalar›yla ilgili mevzuat de¤iflikliklerini yak›ndan takip eder,
• Vergi ve SSK incelemelerine mükellef ad›na teftifl verir.
Tüm bu ifllemler s›ras›nda beyanname doldurma, evrak haz›rlama gibi k›rtasiye
iflleri mesaimizin tamam›n› kaplamakta, hatta akflamlar› ve hafta sonlar›nda fazla
mesaiye kalmam›za neden olmaktad›r.
Maliye Bakanl›¤›’n›n bafllatt›¤› vergi dairelerini bir bilgisayar a¤›nda birbirine
>>> 1990-2008 KAMUOYUNA DÖNÜK ÇALIfiMALAR
253
1999-2002_239-402
10/3/08
YAHYA ARIKAN
9:07 PM
Page 254
Türkiye’nin K›s›lmayan Sesiyiz
ba¤lama projesinin h›zla tamamlanmas› halinde, meslek mensuplar›n›n ifllerini bilgisayarlar ve iletiflim hatlar› arac›l›¤›yla, kent içi trafik kargaflas›ndan uzak, vergi dairelerinde s›ra beklemeden h›zla yapabilmesi sa¤lanm›fl olacakt›r. Böylece, muhasebeci ve
mali müflavirler modern teknolojinin verdi¤i zaman› en uygun biçimde kullanma olana¤›na kavuflacak, mevzuat› yak›ndan izleyebilecek, yorum ve de¤erlendirmelerde bulunacakt›r. Sonuçta, muhasebeci ve mali müflavirler, günlük didiflme ve kargafladan uzak,
flirketlere önemli dan›flmanl›k hizmetleri veren, dolay›s›yla Türkiye’de ekonominin denetiminde söz sahibi olan yeni bir konuma geçmifl olacaklard›r. Söylediklerimiz, teknolojinin ulaflt›¤› aflamada hemen uygulanabilecek kadar yak›n›m›zdad›r.
Sonuç olarak, 10’uncu y›l›m›z› kutlad›¤›m›z bugünlerde, serbest muhasebeci ve
serbest mali müflavirlerin, mesleki faaliyetlerin özüne iyice yaklaflarak gerçek niteli¤ine kavuflmas› için gerekli olanlar› bir kez daha vurguluyoruz:
1. Her türlü beyannamenin doldurulmas› ve vergi dairelerine gönderilmesi art›k
elektronik ortama geçmelidir. “Elektronik beyanna me”, ABD’de 3 y›ldan beri yaflama
geçmifltir.
2. Maliye Bakanl›¤›, mali her türlü ifllemi elektronik ortama aktaracak a¤ sisteminin kuruluflunu h›zla tamamlamal›d›r.
3. Vergi ödemeleri de tümüyle kredi kartlar› ve bilgisayar networkleri kullan›larak
yap›lmal›d›r. Vergi dairelerindeki vezneler ve vezne önü kuyruklar sona ermelidir.
4. Tüm ifllemlerin elektronik ortama geçmesi ile Türkiye çap›nda her y›l kullan›lan
binlerce ton k⤛ttan ve bask› masraflar›ndan tasarruf edilecek, a¤aç varl›¤› h›zla
azalan ülkemizde yeni a¤açlar›n kesilmesinin önüne geçilecektir.
5. ‹leri teknolojinin hediye etti¤i art› zaman› kullanan meslektafllar›m›z, ekonominin asli unsurlar› olan flirketlerin kaynaklar›n› daha verimli kullanabilmelerini sa¤layan birer dan›flman niteli¤ine kavuflacaklard›r.
6. Ekonomi böylece çok daha yak›ndan ve kolayca izlenebilecek, her türlü geliflme k›sa sürede görülebilecek, muhasebeci ve mali müflavirler ekonomiyi denetleyerek
ülkeleri ad›na önemli bir görevi yerine getirmenin mutlulu¤unu yaflayacaklard›r.
Meslekte 10’uncu y›l›n, meslek mensubu arkadafllar›m›za ve tüm yurttafllar›m›za
güzellikler getirmesini diliyorum.
******
254
1990-2008 KAMUOYUNA DÖNÜK ÇALIfiMALAR <<<
1999-2002_239-402
10/3/08
9:07 PM
Türkiye’nin K›s›lmayan Sesiyiz
Page 255
YAHYA ARIKAN
14 Haziran 1999
>>> Yahya Ar›kan Vergi Yasas›’nda yap›lmas›
gereken de¤ifliklikleri aç›klad›
‹stanbul Serbest Muhasebeci Mali Müflavirler Odas› (‹SMMMO) Baflkan› Yahya
Ar›kan, vergi yasalar›nda yap›lmas› gereken de¤iflikliklerle ilgili önerilerde bulundu.
56. hükümet dönemindeki “Vergi Reformu”nu, temel yaklafl›m› ve mant›¤› aç›s›ndan desteklediklerini, ancak do¤al olarak zaman içinde baz› de¤ifliklikler gere¤inin ortaya ç›kt›¤›n› vurgulayan Ar›kan, yap›lacak düzenlemelerin yeniden eskiye dönülmesine yol açmamas›n› istedi.
Ar›kan, yeni haz›rlanacak yasalarla ilgili önerilerini flöyle s›ralad›:
• Mali Milat gözden geçirilmelidir. Ülkemizdeki para sahiplerinin büyük ço¤unlu¤u servetini ya yurtd›fl›na tafl›m›flt›r ya da yast›k alt›ndan ç›karmam›flt›r. Gelirin
tan›m›n›n, “Nereden buldun?” esas›na göre de¤il, beyan edilen gelirin denetlenmesi
esas›na göre oluflmas›nda büyük yarar vard›r.
• Geçici vergi oran›, kurumlar vergisinden yüksektir. 1998 y›l›nda 10 milyar
kazanc› olan bir kurum, yüzde 17,5 olan geçici vergi yükünü 12 eflit taksitte öderken, bu y›l oran yüzde 25’e ç›kar›lm›flt›r. Ödeme süresi de daralt›larak kurumlar s›k›nt›ya sokulmufltur. Bu oran yüzde 15’e indirilmelidir.
• Muhasebecilerin sa¤l›kl› geçici vergi beyannamesi verebilmesi için, beyanname verme süresi her dönem 1'er ay kayd›r›lmal›d›r.
• Cezalar yeniden gözden geçirilmelidir. Çünkü k›sa sürede katlanarak yükselmekte ve ödenemez hale gelmektedir. Bir örnek vermek gerekirse, 1998 y›l›na ait
bir cezan›n 2002 y›l›nda tarh edildi¤ini, mükellefin bu cezaya karfl› dava açt›¤›n› ve
davan›n da 2005 y›l›nda sonuçland›¤›n› varsayal›m. 1998 y›l›nda tarh edilen
1.000.000. TL’lik gelir vergisi, ceza ve gecikme faizleriyle birlikte 2005 y›l›nda
26.450.000 TL’ye ç›kacakt›r. Bunu hangi mükellef ödeyebilir? Cezadan gecikme
faizi al›nmas› kald›r›lmal›d›r.
• Ayr›ca Gelir Vergisi Kanunu’nun 2/7 maddesi; bu maddeye göre yap›lacak
incelemelerde matrah fark› tespit edilmesi halinde, yap›ld›¤› y›ldan bir önceki y›l›n
kazanc› olarak nitelendiriliyor, tarh ile ilgili zaman afl›m› kald›r›l›yor.
>>> 1990-2008 KAMUOYUNA DÖNÜK ÇALIfiMALAR
255
1999-2002_239-402
10/3/08
YAHYA ARIKAN
9:07 PM
Page 256
Türkiye’nin K›s›lmayan Sesiyiz
Örne¤in, 2010 y›l›nda inceleme yap›laca¤›n› ve servetteki art›fl›n da 2001 y›l›
oldu¤unun tespit edilece¤ini varsayal›m. Mükellef bu art›fl› izah ederse bir sorun
yok. ‹spat edemiyorsa 2009 y›l›n›n servet art›fl› olarak vergilendirilecektir. Yani
31.12.2009 tarihindeki rayiç bedel üzerinden vergi al›nacakt›r. Hiçbir kurumun bunun alt›ndan kalkmas› kolay de¤ildir.
• Basit usul ifllemez hale gelmifltir. Sistemin ifller hale gelmesi için muhasebeci odalar› ile iflbirli¤i yap›lmal›d›r.
• Anonim flirketlerde hisse devri 3 aydan fazla tutuluyorsa, al›m sat›m aras›ndaki fark vergiye tabi de¤ildir. Ancak limitet flirketlerde 3,5 milyar› afl›yorsa
vergiye tabidir. Bu adaletsizlik de düzeltilmelidir.
• Piyasalar›n en büyük sorunlar›ndan naylon faturaya karfl› önlem al›nmal›d›r.
Bunun kolay bir çözümü de vard›r. Faturalara hologram yap›flt›r›lmas› halinde gerçek ve naylon faturalar birbirinden kolayl›kla ayr›lacakt›r.
• Sa¤l›k, e¤itim ve kültür harcamalar›ndan al›nan KDV kald›r›lmal›d›r.
• Muhasebeci ve mali müflavirler baflta olmak üzere, mali kesimde çal›flan
herkesin yararlanabilece¤i Mali Tatil uygulamas› zaman geçirilmeden yürürlü¤e konulmal›d›r.
******
256
1990-2008 KAMUOYUNA DÖNÜK ÇALIfiMALAR <<<
1999-2002_239-402
10/3/08
9:07 PM
Page 257
YAHYA ARIKAN
Türkiye’nin K›s›lmayan Sesiyiz
10 Haziran 1999
>>> Aykut Ifl›klar’›n yaz›s›na cevap
Say›n Aykut IfiIKLAR
8 Haziran 1999 Sal› günü yay›nlanan “Keflke mali müflavir olsayd›m” bafll›kl›
yaz›n›z› üzülerek okudum. Tabii ki, flu anda Türkiye’nin her köflesinde önlerinde da¤
gibi y›¤›l› evraklar›n alt›nda ter içinde çal›flan meslektafllar›m muhasebeci ve mali
müflavirler de öyle...
Yüzeysel bir gözleme ve kulaktan duyma bilgilere dayanarak yazd›¤›n›z anlafl›lan yaz›da, on binlerce mali müflaviri “bir kalemde harcamaya” çal›flm›fls›n›z. Mali
müflavirlerin asl›nda “vergi kaç›rma uzman›” oldu¤unu yazarak bir karalamada bulunmuflsunuz. Bu konudaki bilgisizli¤inizi yaz›n›zda belirtti¤iniz için ben k›saca size
do¤ru bilgileri aktaray›m. Mali müflavirler, çal›flma kural ve esaslar› yasa ile belirlenmifl, flirketlerin her türlü ekonomik faaliyetini kay›t alt›na alan ve böylece devletin toplayaca¤› vergilere esas olacak rakamlar› ve tablolar› haz›rlayan kiflilerdir.
Mali müflavirler, bir kurumun gelirini giderini, verece¤i vergilerin miktar›n›, yasalar›n
çizdi¤i çerçeve ve kurallara sad›k kalarak hesaplar ve Maliye’ye beyan eder. Bu hesaplar, do¤al olarak her an Maliye ‹daresi’nin denetimine aç›kt›r. fiunu da belirtmeliyim ki, Türkiye’de devletin daha çok ve h›zl› vergi toplayabilmesi, meslek mensuplar›n›n üstün çabalar› sayesinde gerçekleflmektedir.
Ayr›ca mali müflavirler kendi kazançlar›n› da Maliye’ye düzenli olarak bildirirler
ve bu beyanlar da idare taraf›ndan her an incelemeye al›nabilir.
Durum böyle iken, tümüyle yanl›fl ve eksik bilgilere dayanarak yazd›¤›n›z yaz›
muhasebeci, mali müflavir meslek mensuplar› aras›nda hakl› bir tepkiye neden olmufltur. Kamuoyunu oluflturmakta ve halk›n gerçekleri ö¤renmesinde pay› oldu¤unu
inand›¤›m›z siz de¤erli yazarlar›m›z›n, yaz›lar› yazarken gerçekleri ö¤renmek için daha titiz ve dikkatli davranmas›n›n hem bas›n, hem de ülkemiz ad›na daha olumlu
sonuçlar verece¤ini belirterek iyi çal›flmalar dilerim.
******
>>> 1990-2008 KAMUOYUNA DÖNÜK ÇALIfiMALAR
257
1999-2002_239-402
10/3/08
YAHYA ARIKAN
9:07 PM
Page 258
Türkiye’nin K›s›lmayan Sesiyiz
15 Haziran 1999
>>> Bas›n Konseyi Baflkanl›¤›’na
Akflam gazetesi köfle yazar› Say›n Aykut Ifl›klar, 8 Haziran 1999 Sal› günü
kaleme ald›¤› “Keflke mali müflavir olsayd›m” bafll›kl› yaz›da binlerce mali müflaviri
haks›z yere suçlam›fl ve karalamalarda bulunmufltur.
Say›n Ifl›klar’›n, hiçbir araflt›rmaya, bilgiye dayanmadan, kendisine söylenen
kimi sözlere göre yazd›¤› anlafl›lan bu yaz›da mali müflavirlerin kabul edemeyece¤i
suçlamalar yer almakta, mali müflavirler suç kayna¤› olarak gösterilmektedir.
Say›n Ifl›klar’a, gerçeklerin nas›l oldu¤unu anlatan bir düzeltme yaz›s› gönderilmifltir. Ancak, kendisi bu yaz›y› tümüyle yay›nlamak yerine, kendi yanl›fl yaklafl›m›nda ›srar etmifltir. 13 Haziran günü Akflam gazetesinde yay›nlanan “Cezaevlerindeki mahkûmlar›n da birer mesle¤i var” bafll›kl› yaz›da, yap›lan sayg›s›zl›ktan dolay›
özür dilemek yerine, önceki görüflleri pekifltiren bir mant›k a¤›r basmaktad›r.
Bir gazetenin köfle yazar› ile hofl olmayan bir tart›flmaya girmek istemiyoruz.
Ancak, herhangi bir gazetenin bir köflesinde yazma f›rsat› bulan kiflilerin çevresindeki her fleyi haks›z ve mant›ks›z biçimde suçlamaya kalkmas›n› da kabullenmemiz
mümkün de¤il. ‹stanbul Serbest Muhasebeci Mali Müflavirler Odas› Yönetim Kurulu
olarak, Bas›n Konseyi’nden, bu durumu ele alarak, Say›n Aykut Ifl›klar’›n yazd›¤›
yaz›n›n bas›n eti¤i aç›s›ndan de¤erlendirilmesini ve Bas›n Konseyi’nin uygun bulaca¤› bir “ceza”n›n verilmesini talep ediyoruz.
******
258
1990-2008 KAMUOYUNA DÖNÜK ÇALIfiMALAR <<<
1999-2002_239-402
10/3/08
9:07 PM
Türkiye’nin K›s›lmayan Sesiyiz
Page 259
YAHYA ARIKAN
1999
>>> ‹SMMMO, Maliye Bakan› Sümer Oral’a
rapor sundu
Vergi yasalar›nda yap›lmas› beklenen de¤ifliklikler öncesinde, muhasebeci ve
mali müflavirlerin etkin örgütü ‹SMMMO yöneticilerinden oluflan bir heyet Maliye
Bakan› Sümer Oral’› ziyaret ederek, de¤ifliklik önerilerini kapsayan bir rapor sundu.
‹SMMMO Baflkan› Yahya Ar›kan’›n sundu¤u raporda flu de¤ifliklikler önerildi:
• Vergi cezalar›, zaman içinde ödenmesi hiçbir biçimde mümkün olmayacak
kadar yükselmektedir. Cezada faiz uygulamas›ndan vazgeçilmelidir
• Vergi ziya›na sebebiyette kas›t unsurunun aranmas› gerekti¤i aç›k bir ifade
ile belirtilmelidir.
• Vergi cezalar› uzlaflma kapsam›na al›nmal›d›r
• Vergi idaresinde çal›flanlar ve muhasebe camias› için Temmuz veya A¤ustos
aylar›nda en az bir ayl›k mali tatil uygulamas› getirilmelidir.
• Basit usulde kapsam›ndaki mükelleflerin kay›t ve belge düzeni için, esnaf
odalar› ve TÜRMOB iflbirli¤i yaparak çözüm yolu bul mal›d›r.
• Gayrimenkullerin de¤er art›fl›ndan do¤an kazançlar gözden geçirilmeli, elde
tutma ilkesi en az 4 y›l ile sürekli hale getirilmelidir.
• Geçici vergide beyan ve ödeme süresi 75 güne ç›kar›lmal›, yan›lma pay› yüzde 15 ve kurumlar geçici vergi oran› yüzde 15 olmal›d›r.
• Emlak vergisi mükellefleri 2000 y›l›nda genel beyana davet edilmeli, bu tarihten itibaren genel beyandan vazgeçilerek, emlak vergisi de¤erleri Maliye Bakanl›¤›
taraf›ndan saptanacak bir oranda art›r›lmal›d›r.
MAL‹YE BAKANI SÜMER ORAL’A SUNULAN VERG‹ DE⁄‹fi‹KL‹KLER‹ ÖNER‹
RAPORU
I – GENEL GÖRÜNÜM
4369 say›l› yasal düzenlemelerin uygulama sonuçlar› hakk›nda henüz bir bilgi
birikimine ulafl›lmadan ve sa¤l›kl› sonuçlar› de¤erlendirilmeden, baz› vergi yasalar›n-
>>> 1990-2008 KAMUOYUNA DÖNÜK ÇALIfiMALAR
259
1999-2002_239-402
10/3/08
9:07 PM
YAHYA ARIKAN
Page 260
Türkiye’nin K›s›lmayan Sesiyiz
da de¤ifliklik yap›lmas› gerekti¤i kamuoyunda tart›fl›lmaya bafllanm›flt›r.
Günümüzde dünya gittikçe küçülmekte ve ülkeler aras›ndaki ekonomik iliflkiler
yeni bir sistem yaratmakta, bu ba¤›ml›l›k ise etkilenme ve iç içeli¤i artt›rmaktad›r.
Ulusal ekonomiler, dünyadaki de¤iflikliklerden etkilenmekte ve bunun sonuçlar› k›sa
sürede ekonomide görülmektedir. 1998 y›l›nda küreselleflmenin baflar›l› ülkeleri olarak gözüken Asya ülkelerinde görülen “kriz”; ülkemizde de, 4369 say›l› yasan›n de¤ifliklik sürecine rastlam›fl ve bu durum, 4369 ile birlikte ekonomideki durgunlu¤un
as›l nedenleri aras›nda gösterilmifltir.
II VERG‹ S‹STEM‹M‹Z
Türk vergi sistemi, gelir ve kazanç vergilerinde özde de¤iflikli¤i 1949 Vergi Reformu ile Fritz Neumark ve Adnan Barlas’›n katk›lar›yla gerçeklefltirilmifl ve bu sistem, yap›lan de¤iflikliklerle günümüzdeki ekonomik de¤iflimleri kavrayamaz duruma
gelmifltir. Bunun sonu cunda;
Vergi oranlar› ve cezalar› artm›fl,
Asgari geçim indirimi kald›r›lm›fl,
Bürokratik ifllemler ço¤alm›fl,
Spekülatif kazançlar vergilendirilememifl ve vergi adaleti ilkesinden giderek
uzaklafl›lm›flt›r.
4369 say›l› yasa ile vergi taban›n›n geniflletilmesi, vergi oranlar›n›n düflürülmesi, kay›t d›fl›l›¤›n önlenmesi, sistemin sadelefltirilerek uygulanabilir hale getirilmesi, vergi yükünü artt›rmadan vergi gelirlerinin artt›r›lmas› ve bu yolla kamu finansman dengesinin sa¤lanmas› temel amaçlar olarak benimsenmifltir.
4369 say›l› yasayla sisteme giren “TANIMSIZ GEL‹R” kavram›, vergide yasall›k ilkesiyle ba¤daflmamaktad›r.
Gelir Vergisi Yasas›nda yap›lan de¤iflikliklerin özünü, gelirin tan›m› ve buna
ba¤l› olarak gelire giren kazanç ve iratlar›n vergilendirilme yönteminin düzenlenmesi
oluflturmufl ve 4369 say›l› yasayla GVK’nin 1, 2, 80, 81, ve 82. maddelerinde
önemli de¤ifliklikler yap›lm›flt›r.
Yine VUK’de yap›lan de¤ifliklikler sonucunda, cezalar belirli olmaktan ç›kar›lm›fl
ve cezaya faiz uygulanmas› mükellefin hak arama özgürlü¤ünü fiilen kullan›lamaz
hale getirmifltir. Bir taraftan cezalar artt›r›l›rken, öte yandan her türlü vergi uzlaflma kapsam›na sokularak, hürriyeti ba¤lay›c› cezalar›n uygulama olana¤› ortadan kald›r›lm›flt›r.
260
1990-2008 KAMUOYUNA DÖNÜK ÇALIfiMALAR <<<
1999-2002_239-402
10/3/08
9:07 PM
Page 261
YAHYA ARIKAN
Türkiye’nin K›s›lmayan Sesiyiz
III – ÖNER‹LER‹M‹Z
VERG‹ USUL KANUNU
1 CEZALAR
22.07.1998 tarih 4369 say›l› Kanunla Vergi Usul Kanunu’nun cezalar da de¤ifliklikler yap›lm›fl ve ceza sistemine “vergi ziya› cezas›” bafll›kl› yeni ceza uygulamas› getirilmek suretiyle uygulamada basitlik sa¤lanmas› amaçlanm›flt›r.
Ancak cezan›n faize endekslenmifl olmas› hakl› elefltirileri beraberinde getirmifl ve cezalar›n gerek ödenme kabiliyetinin olmayabilece¤i gerekse cezaland›rmada
mükellefin ›slah›n›n ötesinde faaliyetlerine son vermeleri sonucunu do¤uraca¤› noktalar›nda elefltiriler yo¤unlaflm›flt›r.
Ceza hesaplamas›nda faiz uygulamas›na ba¤l›l›k ortadan kald›r›lmas› gerekir.
Böylece cezalar›n belirlili¤i ve hukuki güvenlik ortam› sa¤lanacakt›r.
Vergi ziya› cezas›n›n hesaplanmas›nda gecikme faizinin de dikkate al›nmas›
anayasal bir ilke olan cezalar›n yasall›¤› ilkesine de ayk›r›l›k teflkil etti¤i yönünde
elefltiriler bulunmaktad›r. Zira gecikme faizi oran› Bakanlar Kurulu Karar› ile belirlenmekte, Bakanlar Kurulu ise yürütmenin bir organ› olmas› nedeniyle cezan›n bir
unsurunu belirlemesi durumunda bunun yasama yetkisi devri olaca¤› aç›kt›r. Bu ne
denle cezada faiz uygulamas›n›n kald›r›lmas› ile bu elefltiriler sona erecektir.
341’inci maddeye ilave edilecek bir paragraf ile vergi ziya›na sebebiyette KASIT UNSURU aranmas› gerekti¤i aç›k bir ifade ile belirtilmelidir.
Mükellefin iyi niyetini ortadan kald›rmayacak nitelikteki hatalardan ortaya ç›kan ve beyanname üzerinde tespiti mümkün bulunan hatalardan kaynaklardan fiiller için daha hafif ceza uygulamas› getirilmelidir.
2 UZLAfiMA ve ‹ND‹R‹M
Mevcut düzenlemede, vergi cezalar› uzlaflma kapsam› d›fl›nda tutularak uzlafl›lan vergiye göre düzeltilmektedir.
‹ndirimden yararlan›lmas› halinde ise, vergi asl› aynen kalmakta cezalar ise
büyük oranda silinmektedir.
Vergi cezalar›n›n indirime tabi tutulabilmesi yasal düzenleme ile getirilmifl,
ancak uzlaflma kapsam› d›fl›nda tutulmas› ve vergideki uzlaflma oran›na göre düzeltilerek gecikme faize ile birlikte aranmas› her iki maddenin karfl›laflt›r›larak uy-
>>> 1990-2008 KAMUOYUNA DÖNÜK ÇALIfiMALAR
261
1999-2002_239-402
10/3/08
9:07 PM
Page 262
YAHYA ARIKAN
Türkiye’nin K›s›lmayan Sesiyiz
gulanmas›na neden olacakt›r. Bu karfl›laflt›rma ise, indirim veya uzlaflmalar›n seçimini zorlaflt›racakt›r.
Bu nedenle cezalar›n uzlaflma kapsam›na al›nmas› uygun olacakt›r.
3 MAL‹ TAT‹L
Mükelleflerin, vergi idaresinde çal›flanlar›n ve muhasebe camias›n›n, huzur
içinde bir tatil yapabilmesi için temmuz veya a¤ustos aylar›nda en az bir ayl›k bir
mali tatil uygulamas› getirilmelidir.
Vergi ödemeleri ve di¤er mükellefiyetler tatil günleri d›fl›nda yap›lmal›d›r.
Tatilin hangi tarihler aras›nda olaca¤› ve vergilendirme ile mükellefiyetlerin
tatil d›fl›ndaki hangi günlerde yap›laca¤› gibi hususlar Ma liye Bakanl›¤›, TOBB ve
TÜRMOB temsilcileri aras›nda kararlafl t›r›larak haz›rlanacak bir geçici madde
VUK’ye konulmal›d›r.
GEL‹R VERG‹S‹ KANUNU
1 GEL‹R‹N TANIMI
Gelir Vergisi Kanunu’nun 2. maddesinin 7. f›kras›n›n de¤ifltirilmesi ile “kayna¤›
ne olursa olsun di¤er her türlü kazanç ve iratlar” vergileme kapsam›na al›nm›flt›r.
Gelirin yeni tan›m› ile ilgili olarak kanunun 80, 81 ve 82’inci maddeleri yeniden gözden geçirilmeli, söz konusu maddelerde muallâk ve kapal› ifadeler kullan›lmamal›d›r.
2 BAS‹T USULDE VERG‹LEME
Gelir Vergisi Kanununun 46, 47, 48 ve 51. maddelerinde yap›lan düzenlemeler
sonucunda 4369 say›l› kanundan önce götürü usulde vergilendirilen mükelleflerin
gerçek gelirlerini vergilendirmek ve kay›t d›fl› ekonominin bir k›sm›n› kayda almak
amac›yla basit usulde vergilendirme sistemine geçilmifltir.
Götürü usulün yerine basit usul ikame edilmifl ve özü itibariyle mükellef kitlesi de¤iflmemifltir. Bu mükellef kitlesinin genel özellikleri; alt gelir düzeyinde bulunmalar›, okuma yazma oranlar›n›n düflük düzeyde olmas›, genellikle yapt›klar› ifl
d›fl›nda baflkaca bir gelir kayaklar›n›n olmamas›, geçimlik iflletmeler vb. fleklinde
s›ralanabilir.
Basit usul uygulamas›ndaki kay›t ve belge düzeninin sa¤lanmas› ile ilgili so-
262
1990-2008 KAMUOYUNA DÖNÜK ÇALIfiMALAR <<<
1999-2002_239-402
10/3/08
9:07 PM
Page 263
YAHYA ARIKAN
Türkiye’nin K›s›lmayan Sesiyiz
rumluluklar›n sadece ilgili esnaf odalar›na b›rak›lmas› yerinde de¤ildir. Bu nedenle
bu uygulaman›n yasal de¤ifliklik gerektiren boyutlar›n›n yeniden gözden geçirilmesi
ve bu konuda özellikle TÜRMOB ile iflbirli¤i içinde bu ifllerin yürütülmesinin sa¤lanmas› gerekir. Çünkü belge ve kay›t sitemini yürütecek insan gücünü nihayetinde
TÜRMOB üretecektir. Bu gerçek göz ard› edilerek sonuca ulafl›lamaz.
3 D‹⁄ER KAZANÇ VE ‹RATLAR
Di¤er kazanç ve iratlar›n vergilendirilmesi ile ilgili olarak yap›lmas› gerekenleri
ilkeler halinde ifade etmek ve bu ilkelere göre ilgili maddeleri yeniden düzenlemek yerinde olacakt›r.
• Bu düzenlemeler yap›l›rken kapal›, belirsiz ve tart›flmal› düzenlemelerden kaç›n›lmal›d›r.
• Di¤er kazanç ve iratlar Gelir Vergisi Kanunu’nun yedinci bölümünde yeniden
tan›mlanmal› ve vergiye tabi olan di¤er kazanç ve iratlar olabildi¤ince genifl olarak
tek tek say›lmal›d›r.
• Vergiden muaf esnaf ve gerçek usulde vergilendirilmeyen çiftçilere yönelik
olarak 4369 say›l› kanunun 41. maddesiyle Gelir Vergisi Kanunu’nun 80. maddesine ilave edilen otokontrol mekanizmas› konulmal›d›r.
• VUK 30/7. maddesinin tart›flmas›z uygulanmas› için, geçmifli s›f›rlayan ve mükellefin geçmifl y›llar ile ba¤lant›s›n› kesen bir düzenlemeye gidilmesi, bu aflamada mükelleflere matrah art›r›m› olana¤› tan›nmal› ve yeni geçifl süreci belirlenmelidir.
• Vergilendirilmeyecek di¤er kazanç ve iratlar olabildi¤ince ayr›nt›l› olarak yeniden say›lmal›d›r.
• Bu ayr›nt›larda özellikle, gayrimenkullerin de¤er art›fl›ndan do¤an kazançlar
yeniden gözden geçirilmeli, elde tutma ilkesi en az 4 y›l ile sürekli hale getirilmeli.
4 GEÇ‹C‹ VERG‹
Geçici vergi, vergileme dönemi mevcut hali ile korunmal›, beyan ve ödeme süresi 75 güne ç›kart›lmal›, geçici vergi hesaplamas›ndaki yan›lma pay› yüzde 15 olarak de¤ifltirilmeli, kurumlar geçici vergi nispeti yüzde 15 olmal›d›r.
EMLAK VERG‹S‹ KANUNU
Emlak vergisi mükellefleri 2000 y›l›nda genel beyana davet edilmeli, bu tarihten itibaren genel beyan sisteminden vazgeçilerek her y›l emlak vergisi de¤erleri ye-
>>> 1990-2008 KAMUOYUNA DÖNÜK ÇALIfiMALAR
263
1999-2002_239-402
10/3/08
YAHYA ARIKAN
9:07 PM
Page 264
Türkiye’nin K›s›lmayan Sesiyiz
niden de¤erleme katsay›s›n›n yar›s›na kadar artt›r›lmas› yetkisi Maliye Bakanl›¤›’na
tan›nmal›, vergi de¤erini de¤ifltiren haller oluflmad›kça beyanname verilmemelidir.
IV SONUÇ
“Vergi, devletin ifllevini ve yap›s›n› belirleyen en önemli etmenlerdendir. Devletin
vergi yükünü art›rmadan bugünkü ifllevleri yerine getirme olana¤› görülmemektedir.
Sonuçta devlet; e¤itim, sa¤l›k, sosyal güvenlik gibi ifllevlerinden k›smen vazgeçecek
ya da harca malar›n› verimli k›larak vergi yükünü art›racakt›r. Bu art›fl ise sa¤l›kl›
bir vergileme ve mali idare ile olacakt›r”.
.
******
264
1990-2008 KAMUOYUNA DÖNÜK ÇALIfiMALAR <<<
1999-2002_239-402
10/3/08
9:07 PM
Türkiye’nin K›s›lmayan Sesiyiz
Page 265
YAHYA ARIKAN
21 Temmuz 1999
>>> Ar›kan: Sosyal Güvenlik Yasas› oldu bittiye
gelmemeli
‹stanbul Serbest Muhasebeci Mali Müflavirler Odas› (‹SMMMO) Baflkan›
Yahya Ar›kan, Sosyal Güvenlik Yasas›’n›n “Emek Plat formu”nun görüflleri dikkate
al›nmadan, oldubittiye getirilerek ç›kar›lmamas› konusunda uyar›da bulundu.
Yahya Ar›kan, “Unutulmamal›d›r ki, sosyal güvenlik sisteminde bafllang›çta
yap›lacak yanl›fll›k, o andan itibaren sosyal devletin ve sosyal bar›fl›n temeline her
an patlayabilecek bir dinamit koymakla efl anlaml›d›r” dedi.
Yahya Ar›kan, düzenledi¤i bas›n toplant›s›nda ‹SMMMO’nun tasar›ya iliflkin
görüfllerini aç›klad›. Ar›kan, tasar›da kad›nlar›n 58 ve erkeklerin 60 yafl›nda emekli
olmas› ve gün say›s›n›n 8 bin 300 olarak saptanmas›n›n, çal›flanlar›n hayk›rd›¤›
“mezarda emeklilik” slogan›na hakl›l›k kazand›rd›¤›n› vurgulad›. ‹SMMMO olarak, iflçi
ve iflveren örgütlerinin birlikte kararlaflt›rd›¤› hükümlere aynen kat›ld›klar›n› belirten
Yahya Ar›kan, yeni yasada yer almas›n› istedikleri talepleri flöyle aç›klad›:
• ‹flveren, çal›flt›raca¤› kimselere hemen ifle girifl tarihini gösterir bir kimlik
belgesi vermelidir.
• Protez, araç ve gereç bedellerinin yüzde 20'si sigortal› taraf›ndan ödenmelidir.
• Sigortal› bir kifli sa¤l›k hizmetlerinden yararlanabilmek için en az 90 gün
süre ile hastal›k primi ödemelidir. Sosyal sigortalar kurumu, karfl›l›¤›nda prim almad›¤› hiçbir riskten sorumlu tutulmamal›d›r.
• Emekliler, tedavi giderleri ile araç ve protez giderlerinin yüzde 10'una katk›da bulunmal›d›r.
• Devlet, sosyal güvenlik sistemine yüzde 10 oran›nda katk›da bulunmal›d›r.
Sosyal güvenlik, devlet politikas› haline getirilmelidir.
• SSK'n›n prim alacaklar› rüçhanl› alacaklardan say›l›p, alacaklar içinde ilk s›ray› almal›d›r.
• ‹ste¤e ba¤l› sigortal›l›k primi ödeyenler, ödeyecekleri primi, kendi istekleri ile
prime esas kazanc›n alt s›n›r› ile üst s›n›r› aras›nda olmak flart›yla belirleyebilmelidir.
>>> 1990-2008 KAMUOYUNA DÖNÜK ÇALIfiMALAR
265
1999-2002_239-402
10/3/08
YAHYA ARIKAN
9:07 PM
Page 266
Türkiye’nin K›s›lmayan Sesiyiz
• Milletvekillerinin emeklilik flartlar› ve ayl›k ba¤lanma esaslar›, iflçilerin emeklili¤ine iliflkin yafl ve sürelerine göre düzenlenmelidir.
• Emekli ayl›klar›n›n ayl›k tüketici fiyat endekslerine (TÜFE) göre belirlenmesi
düflünülmektedir. Ancak, öncelikle, tüketici fiyat endeksleri harcama kal›plar› güncellenmeli ve günümüzün harcama al›flkanl›¤›n› gerçekçi biçimde yans›tmal›d›r. Bu
yap›ld›ktan sonra, maafl art›fllar›nda tüketici fiyat endeksleri kullan›labilir.
• Yafl yükseltmesi ile sanki sosyal güvenlik sistemindeki bütün eksiklikler giderilecekmifl gibi bir hava yarat›lmaktad›r. Bize göre, yafl yükseltilirken, baz› önlemler de birlikte al›nmal›d›r. Bunlardan en önemlileri, iflsizlik sigortas› ve ifl güvencesidir.
• Sosyal güvenlik kurumlar› idari ve mali aç›dan özerk ve demokratik bir yönetime kavuflturulmal›d›r. Buradaki özerklik bafl›na buyrukluk olarak yorumlanmamal›d›r. Özerk yönetim ayn› zamanda ciddi bir denetimi de getirecektir.
• Emeklilik yafl› kad›nlar için 53, erkekler için 55 olarak saptanmal›d›r.
• Prim ödeme gün say›s› en çok 5 bin 400 gün olmal›, 8 bin 300 gün gibi ülkemizde hiç kimsenin emekli olmas›na izin vermeyecek prim sisteminden vazgeçilmelidir.
• Emeklilikte bugüne kadar çal›flanlar›n haklar› korunmal›, emeklilik yafl› kademeli biçimde uzat›lmal›d›r. Örne¤in,
15 y›l ve daha fazla sigortal›l›k süresi bulunanlar için bugünkü mevzuat uygulanmal›d›r.
Sigortal›l›k süresi 10 ile 15 y›l aras›nda olan kad›nlar 43, erkekler ise 48 yafl›nda,
Sigortal›l›k süresi 5 ile 10 y›l aras›nda olan kad›n 45, erkek ise 50 yafl›nda,
Sigortal›l›k süresi 5 y›ldan az olan kad›nlar 47, erkekler ise 52 yafl›nda
emekli olabilmelidirler.
• Sosyal güvenlik kurumlar›n›n maddi sorunlar›, sadece emeklilik yafl›n›n uzat›lmas› ile çözülemeyecektir. ‹lk olarak flu andaki sigorta kaça¤›n›n önüne geçilmelidir. Sigortas›z çal›flan kifli say›s› 4.5 milyon olarak hesap edilmektedir. E¤er bu kifliler sigorta kapsam›na çekilirse, SSK’n›n yaklafl›k 1.7 katrilyonluk bir fon sa¤layaca¤› belirtilmektedir. Böylece, aç›klar neredeyse kendili¤inden ortadan kalkacakt›r.
• Kay›tl› çal›flmalar›n dörtte birine ulaflan önemli bir bölümünün asgari ücret
düzeyinden beyan edilmesinin, düflük ücret ve k›sa süreli çal›flma gösterme uygula-
266
1990-2008 KAMUOYUNA DÖNÜK ÇALIfiMALAR <<<
1999-2002_239-402
10/3/08
9:07 PM
Türkiye’nin K›s›lmayan Sesiyiz
Page 267
YAHYA ARIKAN
malar›n›n önüne geçilememifltir. Bu da prim gelirlerini düflürmektedir.
• Türkiye’de çal›flma yaflam›nda ifl de¤ifliklikleri ola¤anüstü yüksektir. Yeni ifl
bulma koflullar› yoktur. Emeklilik yafl› da yükseltilen çal›flanlar›n bu s›rada karfl›laflacaklar› geçici iflsizlik gibi durumlar için ifl güvencesi olanaklar› art›r›lmal›, iflsizlik
sigortas› uygulamas› da bafllat›lmal›d›r.
• “Tasarrufu Teflvik Fonu”nda bugüne de¤in biriken para tutar›, faizleriyle birlikte yaklafl›k 2 katrilyon lirad›r. Bu paran›n ‹flsizlik Sigortas› Fonu’na aktar›lmas›
do¤ru bir karar olacakt›r. Ancak, Tasarrufu Teflvik Fonu’na y›llarca ödeme yapanlar›n bu paralar› nas›l alacaklar› da aç›kl›¤a kavuflturulmal›d›r.
• Sosyal sigorta primlerinin düzenli ödenmesi sa¤lanmal›d›r. Primleri ödemeyenlerin üstüne gidilmeli ve kaçaklar minimuma indirilmelidir.
• Kay›t d›fl› sigortal› çal›flman›n en büyük nedeni prim ve vergi oranlar›n›n yüksek olmas›d›r. Vergi oranlar›n›n indirilmesinden sonra SSK prim oranlar› da indirilmelidir.
• Sosyal güvenlik kurumlar›n›n ellerinde biriken fonlar›n bankalarda düflük faizlerle yok edilmesi son bulmal›, modern fon yönetimi biliminin ›fl›¤›nda uzmanlarca
maksimum gelir getirici biçimde yönetilmesinin altyap›s› kurulmal›d›r.
• K›yak emeklilik, süper emeklilik gibi özel emeklilik uygulamalar› kald›r›lmal›, bu
yollara bir daha kesinlikle gidilmemelidir.
• Tüm sosyal güvenlik kurulufllar› bir çat› alt›nda toplanmal›d›r.
******
>>> 1990-2008 KAMUOYUNA DÖNÜK ÇALIfiMALAR
267
1999-2002_239-402
10/3/08
YAHYA ARIKAN
9:07 PM
Page 268
Türkiye’nin K›s›lmayan Sesiyiz
12 Temmuz 1999
>>> ‹SMMMO Baflkan› Ar›kan: Hayali ihracat›
önlemenin yolu muhasebecilere denetim yetkisi
vermekten geçer
‹stanbul Serbest Muhasebeci Mali Müflavirler Odas› Baflkan› Yahya Ar›kan,
geçti¤imiz günlerde, Maliye Bakanl›¤› denetim elemanlar›n›n, ihracatç›lar›n Katma
De¤er Vergisi iade taleplerinin yüzde 22.8'inin sahte ve yan›lt›c› belgelere dayand›¤›n› belirledi¤ine iliflkin haberleri hat›rlatarak bir aç›klama yapt› ve çözüm önerisinde bulundu. Hayali ihracat› önlemek amac›yla çeflitli görüfller aç›kland›¤›n› belirten
‹SMMMO Baflkan› Yahya Ar›kan, bu konuda flunlar› söyledi:
“Yay›nlanan haberlerde, hayali ihracat›n özellikle tekstil ve konfeksiyonda çok
yayg›n oldu¤u belirtilerek, bu sektörlerde KDV oran›n›n düflürülmesiyle bu sorunun
bir ölçüde giderilebilece¤i ileri sürülmektedir. Bir baflka çözüm yolu olarak da, nakit
iade yerine mahsup sisteminin getirilmesi ve ihracatç› firmalara söz konusu tutarlar›n gelir, kurumlar, KDV ve muhtasar vergi borçlar› yan›nda sigorta borçlar›n›n
mahsubu yoluyla ödenmesi önerilmektedir. Bu uygulaman›n, belli sektörlerdeki sahte ve yan›lt›c› fatura kullan›m›n› ortadan kald›raca¤› ve sektörde ciddi çal›flan imalatç› ve ihracatç› firmalar›n desteklenmesi yolunu açaca¤› da savunulmaktad›r.
Bize göre hayali ihracat›n çözüm yolu çok kolayd›r. Bunun için, Türkiye çap›ndaki 40 bin kiflilik muhasebeci ve mali müflavir ordusundan yararlan›lmal›d›r. Öncelikle mali müflavir ve muhasebecilere KDV iadesinde etkin rol verilmeli, mali müflavir
ve muhasebeciler iade s›ras›nda da “karfl›t inceleme” yetkisiyle donat›lmal›d›r. Bu
yolla, sahtecilik hemen önlenebilir. Bu yetki için yeni yasa ç›kar›lmas›na da gerek
yoktur. Maliye Bakanl›¤›’n›n alaca¤› bir karar ile hemen uygulamaya geçilebilir. Böylece, suiistimale çok aç›k oldu¤u y›llar dan beri bilinen hayali ihracat yaras›na neflter at›lm›fl olunacak, Devlet, sahtekârl›k yapanlara bofl yere trilyonlarca lira ödemekten kurtulacakt›r.”
******
268
1990-2008 KAMUOYUNA DÖNÜK ÇALIfiMALAR <<<
1999-2002_239-402
10/3/08
9:07 PM
Türkiye’nin K›s›lmayan Sesiyiz
Page 269
YAHYA ARIKAN
19 Temmuz 1999
>>> Sosyal Güvenlikte Adil ve Do¤ru Çözüm Ne
Olmal›?
Muhasebeciler, gelir ve giderleri göz önünde tutarak sosyal güvenlik kurulufllar›nda kal›c› çözümün nas›l olaca¤›n› araflt›rd›.
Sosyal güvenlik kurulufllar›n›n yap›s› sa¤lamlaflt›r›lmal›, giderek güçlenmeli,
hem çal›fl›rken hem de emeklilikte ücretlilere güven vermeli.
‹stanbul Serbest Muhasebeci Mali Müflavirler Odas› (‹SMMMO) Baflkan›
Yahya Ar›kan, en gerçekçi çözümlerin yer ald›¤› SOSYAL GÜVENL‹K RAPORU’nu
çarflamba sabah› saat 10.00’da kahvalt›l› bas›n toplant›s› ile aç›klayacak.
YER
: ‹SMMMO Levent Lokali
TAR‹H
: 21 Temmuz 1999 Çarflamba
SAAT
: 10.00
******
>>> 1990-2008 KAMUOYUNA DÖNÜK ÇALIfiMALAR
269
1999-2002_239-402
10/3/08
YAHYA ARIKAN
9:07 PM
Page 270
Türkiye’nin K›s›lmayan Sesiyiz
1999
>>> ‹SMMMO Baflkan› Yahya Ar›kan, Uluslararas›
Tahkim’le ilgili Anayasa de¤iflikliklerindeki kayg›lar›n›
aç›klad›
• Yabanc› sermayenin ülkeye getirilmesi konusunda kolayc› ve ileride sorunlara neden olacak bir yol seçildi¤i endiflesindeyiz.
• Dan›fltay’›n sadece görüfl aç›klamas› devre d›fl› b›rak›lmas› demektir. Dan›fltay’›n uyar›, yeniden gözden geçirilmesini amaçlayan veto gibi haklar› da olmal›d›r.
• As›l düzenlemeler yasa ile yap›lacakt›r. Bu aflamada de¤iflikliklerin halka ve
tart›flmaya aç›k yap›lmas› yararl›d›r.
• Sözleflmelerin her aflamas›nda kamunun ç›karlar›n›n korunmas›na dikkat
edilmelidir. Devletin haklar›n› karfl› tarafa devredece¤i temlik gibi uygulamadan kaç›n›lmal›d›r.
• Devlet uluslararas› tahkim hukuku konusunda, tüm kamu kurumlar›na hizmet verecek bir merkezi dan›flma birimini hemen kurmal›d›r. Bilgisiz kurulufllar›n
kendilerini uluslararas› arenada savunmalar› ve hakl› ç›kmalar› mümkün de¤ildir.
‹stanbul Serbest Muhasebeci Mali Müflavirler Odas› (‹SMMMO) Baflkan›
Yahya Ar›kan, Türkiye Büyük Millet Meclisi’ne yeniden sunulan ve uluslararas› tahkime olanak tan›yan Anayasa de¤iflikliklerinin yarataca¤› sonuçlardan kayg› duyduklar›n› belirterek önerilerini aç›klad›.
Ar›kan, Türkiye’nin büyük altyap› yat›r›mlar›na giriflebilecek uluslararas› sermayenin, öncelikle Türkiye’de yap›lmas›n› flart kofltu¤u uluslararas› tahkime iliflkin
yasal ve Anayasal de¤iflikliklerin, ülkenin önde gelen ayd›nlar›, demokratik kitle ve
meslek örgütlerince endifle ile karfl›land›¤›n› hat›rlatarak flunlar› söyledi:
“Uluslararas› tahkim taraftarlar›, gerekçelerine temel olarak, Türkiye’nin k›sa
süre sonra enerjisiz kalaca¤› ve hemen enerji yat›r›mlar›n›n gerçekleflmesi için tahkime yol aç›lmas› gerekti¤i tezini ileri sürmektedirler.
Bu yaklafl›m, birkaç aç›dan elefltiriye aç›kt›r. Örne¤in, Türkiye’de son zamanlar›n en çok sorun yaratan uygulamalar› enerji alan›ndaki sözleflmelerden kaynaklan-
270
1990-2008 KAMUOYUNA DÖNÜK ÇALIfiMALAR <<<
1999-2002_239-402
10/3/08
9:07 PM
Türkiye’nin K›s›lmayan Sesiyiz
Page 271
YAHYA ARIKAN
maktad›r. Enerji Bakanl›¤›’n›n bugüne de¤in yapt›¤› birçok sözleflmede, yat›r›mc›ya
kay›ts›z flarts›z teslim oldu¤u, yat›r›mc›lar›n bu ihalelere girmek suretiyle cebinden
para harcamak bir yana Devletin elde etti¤i gelirlere ortak oldu¤u ortaya ç›km›flt›r.
Son olarak, Ankara kaynakl› ve bugüne de¤in yalanlanmayan haber lere göre
14 bölgenin elektrik da¤›t›m iflini alan özel sektör kurulufllar›, Enerji Bakanl›¤›'na
ödenecek devir bedellerinin kullan›c›lardan yapacaklar› tahsilâttan karfl›lanmas›n›
ve yurtd›fl›ndan bulup getirmeyi taahhüt ettikleri döviz kredisinin Hazine taraf›ndan temin edilip, kendilerine tahsis edilmesini istemektedirler. Devletin gelir ve olanaklar›n›n, bu flirketlerin kasalar›na hiç koflulsuz aktar›lmas›ndan baflka bir anlam›
olmayacak bu anlaflmay› Enerji Bakanl›¤›’n›n kabul etmeyece¤inden hiç de emin de¤iliz.
Halk›n ç›karlar›n› korumakta dikkatli davranmad›¤›n› teflhis etti¤imiz Enerji
Bakanl›¤›’n›n, flimdi de çok büyük yabanc› yat›r›mlar›nda ayn› tutumu sürdürece¤i
endiflesindeyiz.
Ayr›ca, Türkiye’nin enerji sorununun, Bakanl›¤›n aç›klad›¤› kadar vahim durumda olmad›¤›, uluslararas› yat›r›mlara giriflmeden enerji a盤›n›n giderilebilece¤i de
Elektrik Mühendisleri Odas› gibi bu iflin birinci derecede ilgilisi meslek kuruluflunca
aç›klanmaktad›r.
Anayasa Komisyonu’nda kabul edilen de¤ifliklik, Dan›fltay’›, sadece “görüfl bildirmekle” görevli k›lmaktad›r. Oysa k›sa süre önce eski ve yeni Enerji Bakanlar›, Dan›fltay’›n devre d›fl› kalmayaca¤›n› sürekli vurgulad›klar› aç›klamalar yapm›fllard›r.
Anayasa Komisyonu sonucuna bak›nca, Say›n Bakanlar›n da devre d›fl› kal›p kalmad›klar› sorusuna yan›t aramaktay›z.
Uluslararas› tahkime f›rsat tan›yacak Anayasa de¤iflikli¤i çal›flmalar› s›ras›nda da, Türkiye’de s›k görülen bir yanl›fll›¤›n tekrarland›¤› inanc›nday›z. Ulusal hukukumuzu ve kurumlar›m›z› bir anda devre d›fl› b›rakmayacak ancak yabanc› sermayeyi de teflvik edecek, titiz ve ayr›nt›l› haz›rlanm›fl bir de¤ifliklik yerine, ulusal ç›karlar›m›z› korumayaca¤› düflünülen bir de¤iflikli¤e gidilmekte, yani yine kolayc› bir yol
seçilmektedir. Bu meselenin en önemli yan›, uluslararas› sözleflmelerde Dan›fltay’›n
oynayaca¤› roldür. Dan›fltay Baflkan›, k›sa süre önceki yapt›¤› aç›klamada, Dan›fltay’›n devre d›fl› b›rak›lmamas› gerekti¤ini vurgulam›fl, bu konuda Enerji Bakan› ile
ayn› görüflte olmad›klar›n› aç›klam›flt›r.
Türkiye’nin en etkin meslek örgütlerinden birisi olan ‹SMMMO olarak, iç ve d›fl
>>> 1990-2008 KAMUOYUNA DÖNÜK ÇALIfiMALAR
271
1999-2002_239-402
10/3/08
YAHYA ARIKAN
9:07 PM
Page 272
Türkiye’nin K›s›lmayan Sesiyiz
zor ekonomik koflullarda, ülkemizin yabanc› sermaye gereksinimini karfl›layacak
uluslararas› tahkim konusundaki düzenlemeler s›ras›nda flu unsurlar›n hiçbir biçimde göz den uzak tutulmamas› gerekti¤ini özellikle vurgulamak istiyoruz.
• Türkiye çokuluslu yabanc› sermayeyi çekmek için, yarg› egemenli¤inden bir
ç›rp›da vazgeçmemelidir. Dan›fltay’›n, görüfl bildirmekten öteye, yeniden gözden geçirilmesini sa¤layacak veto, uyar› gibi haklar› da olmal›d›r.
• En do¤ru çözüm, Türkiye’nin taraf oldu¤u uluslararas› anlaflmalarla uyumlu,
yabanc› yat›r›mc›n›n hakl› taleplerini karfl›layabilecek ama ulusal yarg›n›n da d›fllanmayaca¤› bir düzenlemedir.
• Türkiye'de kamu hizmeti nedir, imtiyaz nedir? ‹mtiyaz devri halinde ç›kabilecek anlaflmazl›klarda idari yarg› hangi yasal dayanaklara göre karar verebilir; sözleflmelere müdahale yetkisi ve s›n›r› nerede bafllar, nerede biter? ‹lgili hukuk otoriteleri, bu gibi konularda yeterli yasal düzenlemeler ve aç›kl›k bulunmad›¤›nda; uluslararas› tahkim meselesinin ancak bu bütünlük içinde çözümlenebilece¤inde hemen
hemen görüfl birli¤i içindeler. Dolay›s›yla, yang›ndan mal kaç›r›rcas›na yap›lacak bir
anayasa de¤iflikli¤i, tek bafl›na sorunu çözümlemez, aksine, mevcut hukuk temelini
de ortadan kald›raca¤›ndan, daha büyük sorunlar yarat›r.
• Türkiye ayd›nlar›n›n özellikle üstünde durdu¤u bir konu gözden uzak tutulmamal›d›r. Tahkim davalar›nda hakem kararlar› her zaman adil olmamaktad›r. Dünyada, Türkiye ve Türkler hakk›nda yayg›n olan önyarg›lar›, kanaatleri düflünecek
olursak, herhangi bir anlaflmazl›k halinde kararlar›n Türkiye aleyhinde ç›kmas› olas›l›¤› da yüksek gibi görünmektedir.
• Türkiye’nin enerji kaçaklar›n› önlemesi ve bugünkü yat›r›mlar›n› tamamlamas›
halinde 2010 y›l›na kadar sorun yaflamayaca¤› gerçe¤i de unutulmamal›d›r. Bu konularda ciddi çal›flmalar yap›lmal›, baflta da söyledi¤imiz gibi hemen uluslararas›
sermayeye yamanmak kolayc›l›¤›na kaç›lmamal›d›r.
• Yine bir baflka önemli konu, kamu kurulufllar›n›n, uluslararas› hukuk, tahkim,
usul hukuku ve uluslararas› ticaretin yönü ve iflleyifli konusunda bilgili elemanlara
sahip olmamas›d›r. Devletin, kendi hakk›n› nas›l koruyaca¤›n› bilen ve yabanc›larla
anlaflmaya giden kamu kurumlar›na bu konuda dan›flmanl›k veren birimleri olmazsa,
Türkiye her anlaflmazl›kta aleyhinde karar al›nmas›n› peflinen kabul etmifl demektir.
Böyle bir birimin kurulmas›, Anayasa de¤iflikli¤i kadar ivedi ve önemlidir.
• Anayasa de¤iflikli¤i do¤al olarak çerçeve çizmekte, as›l düzenlemeyi yasala-
272
1990-2008 KAMUOYUNA DÖNÜK ÇALIfiMALAR <<<
1999-2002_239-402
10/3/08
9:07 PM
Türkiye’nin K›s›lmayan Sesiyiz
Page 273
YAHYA ARIKAN
ra b›rakmaktad›r. Yasal düzenlemeler s›ras›nda, devletin kendi hakk›n› korumas›n›
önleyen ve haklar›n› devreden temlik gibi hükümlere kesinlikle yer verilmemelidir. ‹ki
taraf›n ç›karlar›n›n korunmas›n› ön gören ticari bir anlaflma, devletin ç›karlar›n›n
yok oldu¤u bir kapitülasyona dönüflmemelidir.
• Kamu kurumlar›n›n yabanc› kurumlarla yapt›¤› ve ülke ç›karlar›na zarar verebilecek hükümler içeren tüm sözleflmeleri herkesin inceleyebilmesi mümkün k›l›nmal›d›r. Yasalara, sözleflmelerin yay›nlanmas›n› içeren “zorunlu fleffafl›k” ilkesi konulmal›d›r.
******
>>> 1990-2008 KAMUOYUNA DÖNÜK ÇALIfiMALAR
273
1999-2002_239-402
10/3/08
YAHYA ARIKAN
9:07 PM
Page 274
Türkiye’nin K›s›lmayan Sesiyiz
20 A¤ustos 1999
>>> ‹SMMMO Baflkan› Yahya Ar›kan Türkiye’ye
baflsa¤l›¤› mesaj› yay›nlad›
• Tüm muhasebeci arkadafllar›m›z› hemen kan vermeye ça¤›r›yorum
• Maliye Bakanl›¤› böyle bir do¤al afetin yaratt›¤› mücbir sebep dolay›s›yla 20
A¤ustos, 25 A¤ustos ve 31 A¤ustos’taki beyannamelerin verilmesini bir ay süreyle
ertelemelidir.
‹stanbul Serbest Muhasebeci ve Mali Müflavirler Odas› (‹SMMMO) Baflkan›
Yahya Ar›kan, 7.4’lik y›k›c› etkisiyle dünyan›n en büyük depremleri aras›nda oldu¤u
belirlenen ‹zmit merkez üslü depremde binlerce kiflinin ölmesinin yaratt›¤› büyük ›zd›rab› paylaflt›klar›n› belirterek, Türk ulusuna baflsa¤l›¤› diledi. Yahya Ar›kan flu anda on bini aflan ve enkaz›n alt›ndan ç›kar›larak hastanelerde tedavi alt›na al›nan
yaral›lar›n gereksinme duydu¤u kan›n karfl›lanmas›na yard›mc› olmak üzere, Oda
üyesi tüm muhasebeci ve mali müflavirleri ve stajyerleri zaman yitirmeksizin kan
vermeye koflmaya ça¤›rd›.
‹SMMMO Baflkan› Ar›kan, ayr›ca Maliye Bakanl›¤›’ndan da bir talepte bulundu. Ar›kan, “Karfl›laflt›¤›m›z böylesi büyük felaketlerde zor duruma düflen mükellefleri ve meslek mensuplar›n› rahatlatmak amac›yla Maliye Bakanl›¤›’na yasa ile verilmifl olan yetki kullan›lmal›d›r. Do¤al afetler gibi mücbir sebepler dolay›s›yla Bakanl›k
güncel yükümlülükleri erteleme hakk›na sahiptir ve bu konuda hemen aç›klama yapmal›d›r. Böylece 20 A¤ustos Cuma günü verilecek olan, ayl›k ve üç ayl›k muhtasar
beyannamesi, e¤lence vergisi beyannamesi, y›ll›k muhtasar beyannamesi 20 Eylül’e;
25 A¤ustos günü verilmesi gereken Katma De¤er Vergisi Beyannamesi 25 Eylül’e,
ay sonunda verilmesi gereken zorunlu tasarruf kesintisi beyannamesi, ayl›k SSK
beyannamesi, Ba¤-Kur ödemeleri ve di¤er ödemeler 30 Eylül tarihine ertelenmelidir. Bu vesile ile Türk ulusuna bir kez daha baflsa¤l›¤› diliyorum.” dedi.
******
274
1990-2008 KAMUOYUNA DÖNÜK ÇALIfiMALAR <<<
1999-2002_239-402
10/3/08
9:07 PM
Türkiye’nin K›s›lmayan Sesiyiz
Page 275
YAHYA ARIKAN
27 A¤ustos 1999
>>> ‹SMMMO Baflkan› Yahya Ar›kan Deprem
Vergisi için kaynaklar gösterdi
• Zarar beyan eden mükelleflerin öz kaynaklar› üzerinden vergi al›nmal›
• fians oyunlar›na 2 y›l süreyle vergi konmal›
• Bankalarda 10 milyar›n üzerinde hesab› olanlar ek vergi ödemeli
• Araçlarda, belli motor büyüklü¤ü ve ithal araçlara vergi konmal›
• Cep telefonlar›nda konuflma üzerinden vergi ödenmeli
• Borsadaki al›m sat›mlara binde 1 oran›nda ifllem vergisi konmal›
• Tasarrufu Teflvik Fonu, Afet Fonu’na aktar›lmal›
‹stanbul Serbest Muhasebeci Mali Müflavirler Odas› Baflkan› Yahya Ar›kan,
Marmara deprem felaketi sonras›nda gündeme gelen “Deprem Vergisi” konusunda
görüfllerini aç›klad›.
Yahya Ar›kan, depremin yaralar›n›n sar›lmas›nda kullan›lmak üzere al›nmas›
düflünülen vergilerin baflka yerlerde kullan›lmas› gibi bir kayg›n›n toplumda yerleflik
oldu¤unu belirterek, bu konuda herkesi rahatlatacak güvencelerin verilmesi gerekti¤ini vurgulad›. Ar›kan, Türkiye’deki 40 bin muhasebeci ve mali müflavirin, al›nan vergilerin ve toplanan yard›mlar›n amac›na uygun kullan›lmas› için görev yapabilece¤ini
söyledi.
Vergilerin toplanaca¤› yerlerle ilgili tart›flmalar›n sürdü¤ünü hat›rlatan ‹SMMMO Baflkan› Ar›kan, bu konudaki görüfllerini flöyle aç›klad›:
“Gelir ve Kurumlar Vergisi matrahlar› üzerinden al›nmas› düflünülen yüzde
5’lik vergi oran› yüksektir. Bu oran düflürülmelidir. Buna karfl›l›k, tüm KDV’lerin yüzde 1 oran›nda art›r›lmas› düflünülebilir. Bu ek KDV, herkesin vergiye kat›l›m›n› sa¤lar
ve ciddi bir yük getirmez. Çok büyük öz kaynaklara sahip olan kimi flirketler çeflitli
nedenlerle zarar göstermektedirler. Bunlar da öz kaynaklar üzerinden belli bir
oranda vergilendirilmelidir.
Bankalardaki örne¤in 10 milyar›n üzerindeki hesaplardan yine belli oranda vergi al›nmal›d›r.
>>> 1990-2008 KAMUOYUNA DÖNÜK ÇALIfiMALAR
275
1999-2002_239-402
10/3/08
YAHYA ARIKAN
9:07 PM
Page 276
Türkiye’nin K›s›lmayan Sesiyiz
Otomobillerde, 2000 cc’nin üstünde motor hacmi olanlara ve ithal araçlara
vergi konmal›d›r. Ayr›ca yat, kotra, helikopter ve uçaklardan da vergi al›nmal›d›r.
Cep telefonundaki vergi sadece konuflma ücreti üzerinden olmal›d›r.
Küçük konutlara hiçbir biçimde vergi getirilmemelidir. 200 metre karenin üstünde veya birden çok konutu olanlardan vergi al›nmal›d›r.
‹stanbul Menkul K›ymetler Borsas›’nda günlük al›m sat›mlar üzerinden binde 1
oran›nda ifllem vergisi al›nmal›d›r.
Baflta Milli Piyango, loto, say›sal loto ve at yar›fllar› olmak üzere tüm e¤lence
ve talih oyunlar›na, kupon veya bilet üzerinden maktu kesilmek üzere vergi konmal›d›r.”
Yahya Ar›kan, Tasarrufu Teflvik Fonu’nda 3.5 katrilyon lira dolay›nda biriken
paran›n da deprem yard›m› olarak aktar›labilece¤ini, kimsenin buna itiraz etmeyece¤ini belirterek, “En büyük endifle, toplanan paralar›n devlet taraf›ndan kendi borç
ödemelerinde kullan›lmas›d›r. Deprem için biriken paralar›n tutar› ve kullan›m› konusunda halk› bilgilendirmek ve rahatlatmak isteniyorsa, muhasebeci ve mali müflavirler gönüllü olarak görev yapmaya haz›rd›rlar.” dedi. Ar›kan, hükümetin bir yanl›fl
yaparak, h›zl› gönüllü yard›m kampanyalar›n›n sürdü¤ü dönemde vergiyi gündeme
getirdi¤ini, bu nedenle de gönüllü yard›mlar›n ak›fl›n› ve önünü kesti¤ine dikkat çekti.
******
276
1990-2008 KAMUOYUNA DÖNÜK ÇALIfiMALAR <<<
1999-2002_239-402
10/3/08
9:07 PM
Page 277
YAHYA ARIKAN
Türkiye’nin K›s›lmayan Sesiyiz
1999
>>> Deprem hesaplar›n› biz tutal›m
‹stanbul Serbest Muhasebeci Mali Müflavirler Odas› Baflkan› Yahya Ar›kan,
halk›n çok büyük bölümünde deprem hesaplar›n›n kullan›m›na iliflkin güvensizlik oldu¤unu belirterek, “fieffaf bir yönetim vaat ederek iktidara gelenlere bir ça¤r›m›z var.
Deprem hesaplar›nda biriken paralar›n do¤ru yerlere harcan›p harcanmayaca¤›
kuflkusu giderek artmaktad›r. Bu durum, yard›m miktar›n›n da olmas› gerekenin
çok alt›nda kalmas›na neden olmaktad›r. Hesaplar›n ve harcamalar›n, ‹SMMMO
üyesi muhasebeci ve mali müflavirlerce denetlenerek halka aç›klanmas› halinde bugün olmayan güven ortam› yerine gelecektir. Cömert Türk halk›, zor durumdaki depremzedelere gönüllerinden geldi¤i gibi coflkuyla yard›m edecektir.” dedi.
‹SMMMO Baflkan› Yahya Ar›kan, 3568 say›l› Serbest Muhasebecilik, Serbest Muhasebeci Mali Müflavirlik ve Yeminli Mali Müflavirlik Kanunu’nun, mesle¤e
iliflkin görevleri çok net biçimde tan›mlad›¤›n› hat›rlatarak flunlar› söyledi:
“Yasan›n 2c bendinde, mesle¤in konusu, gerçek ve tüzel kiflilere ait teflebbüs
ve iflletmelerin, belgelerine dayan›larak inceleme, tahlil, denetim yapmak, mali tablo
ve beyannamelerle ilgili konularda yaz›l› görüfl vermek, rapor ve benzerlerini düzenlemek, tahkim, bilirkiflilik ve benzeri ifller yapmak olarak tan›mlanm›flt›r. Yani, her türlü hesab›n denetimi meslek mensubunun görev kapsam› içindedir.
Depremle ilgili, tüm ulusumuzun yard›mlar›yla oluflan hesaplara iliflkin tereddütleri gidermenin yolu da baflta söyledi¤imiz gibi iyi ve aç›k bir denetimden geçmektedir. Bunun yerine, d›flar›ya kapal›, kimsenin inceleyemedi¤i bir fon oluflturarak
yard›m beklemek, kuflkular› daha da art›raca¤› için yard›mlar›n durmas›na neden
olacakt›r. Bu davran›fl, geliflen bir hareketi öldürecektir ve bu nedenle siyasi bir cinayet olarak da nitelendirilebilir.
Ancak, do¤ru bir ad›m at›larak, meslek mensuplar›na denetim, inceleme görevi
verilmesi yard›mlar›n 盤 gibi büyümesini de sa¤layacakt›r. ‹stanbul’daki 15 bini aflk›n meslek mensubu, ‹SMMMO taraf›ndan görevlendirilerek, hiçbir ücret almadan
harekete geçmeye haz›rd›r.”
******
>>> 1990-2008 KAMUOYUNA DÖNÜK ÇALIfiMALAR
277
1999-2002_239-402
10/3/08
YAHYA ARIKAN
9:07 PM
Page 278
Türkiye’nin K›s›lmayan Sesiyiz
22.10.1999
‹SMMMO Baflkan› Yahya Ar›kan:
>>> Demokrat ayd›nlar›n katliam› son bulmal›,
K›fllal›’n›n katilleri hemen yakalanmal›d›r
‹stanbul Serbest Muhasebeci Mali Müflavirler Odas› Baflkan› Yahya Ar›kan, eski
Kültür Bakan›, Ankara Üniversitesi ‹letiflim Fakültesi Ö¤retim Üyesi ve Cumhuriyet gazetesi yazar› Prof. Dr. Ahmet Taner K›fllal›’n›n bombal› sald›r› sonucu öldürülmesini k›nayarak, “Say›n Ahmet Taner K›fllal›’ya yönelik bu hareket, Türkiye’de demokrasi ve laik cumhuriyet düflmanlar›n›n yeniden Türkiye’yi kar›flt›rmak için hareketlendi¤ini göstermektedir.
K›fllal›’n›n katilleri h›zla yakalanmal› ve lay›k olduklar› cezaya çarpt›r›lmal›d›r” dedi.
Yahya Ar›kan, yapt›¤› aç›klamada flunlar› söyledi: “Türkiye’de demokrasi ve laikli¤in bayraktarlar›ndan Ahmet Taner K›fllal›, karanl›k güçler taraf›ndan öldürülmüfltür.
Say›n K›fllal›’n›n, demokrasi düflman› fleriatç› kesimlere karfl› yaz› ve söylevleriyle verdi¤i
kararl› mücadele, bu suikast›n, bugüne de¤in birçok sab›kas› bulunan fleriatç› terör örgütleri taraf›ndan yap›lm›fl olabilece¤i izlenimini vermektedir. Ancak, bu görüntüyü vermek isteyen ve toplumda huzur istemeyen baflka terör odaklar›n›n bu cinayeti gerçeklefltirmifl olabilece¤ini de gözden uzak tutamay›z.
Türkiye’nin önde gelen demokrasi savaflç›lar›, arka arkaya öldürülmektedir. Prof.
Dr. Bahriye Üçok, yazar Turan Dursun, Prof. Dr. Muammer Aksoy ve demokrasi ve özgürlük simgesi U¤ur Mumcu da yine suikast sonucu öldürülmüfllerdi ve flimdiye de¤in
katilleri yakalanamad›. Prof. Dr. Ahmet Taner K›fllal› suikast›n›n da ayn› biçimde sonuçlanmamas›n› istiyoruz. Türkiye Cumhuriyeti Devleti, kimi zaman çok etkin olabildi¤ini
gördü¤ümüz gücünü ve olanaklar›n› sonuna kadar kullan›p bu olay› bir an önce ayd›nlatmal› ve failllerini yakalayarak hak etti¤i cezay› vermelidir. Bu talebimizi, suçlular bulunmad›¤› sürece her f›rsatta tekrar edece¤iz.
Prof. Dr. Ahmet Taner K›fllal›’n›n öldürülmesi nedeniyle Cumhuriyet gazetesi çal›flanlar›na, Ankara Üniversitesi ‹letiflim Fakültesi ö¤retim kadrosuna ve ö¤rencilerine, demokrasi ve laiklik mücadelesinde kendisiyle gönül birli¤i içindeki herkese baflsa¤l›¤› diliyorum.”
******
278
1990-2008 KAMUOYUNA DÖNÜK ÇALIfiMALAR <<<
1999-2002_239-402
10/3/08
9:07 PM
Türkiye’nin K›s›lmayan Sesiyiz
Page 279
YAHYA ARIKAN
Ekim 1999
>>> Tüm ‹SMMMO üyelerine ömür boyu e-mail
adresi
‹SMMMO üyeleri yeni ve benzersiz bir hizmetten yararlanacaklar. ‹SMMMO, her
üyesine, üyenin ad› ve soyad›n› içeren, “ismmmo.com” ad› alt›nda ömür boyunca ücretsiz olarak kullanacaklar› özgün e mail adresi veriyor.
Bilindi¤i gibi, internetin ola¤anüstü h›zl› yayg›nlaflmas› ve bilgisayar kullan›m›n›n
çok üst düzeye ç›kmas› ile haberleflmede, telefon ve faks›n yan› s›ra, daha ucuz ve kolay bir haberleflme yöntemi öne ç›kt›. Bu da Türkçe’de elektronik posta ya da email
olarak adland›r›lan haberleflme türü.
Bugüne de¤in internet ba¤lant›s› için bir servis sa¤lay›c›s› ile anlaflanlara ayn›
zamanda email adresi de veriliyordu. Ancak, servis sa¤lay›c›s› de¤iflince email adresi
de de¤iflmek zorunda kal›yordu. ‹SMMMO üyeleri için bu sorun çözüldü. ‹SMMMO üyeleri, bundan böyle hangi servis sa¤lay›c›s›n› kullan›rsa kullans›n, ya da hiçbirine abone
olmasa da, dünyan›n her yerinde kullanabilecekleri ve Oda’n›n ünvan› ile bütünleflmifl,
ömür boyu geçerli, ücretsiz email adresi alacaklar.
Email adresleri [email protected] biçiminde olacak. Kapal› ve flifreli
zarf ile üyelere ulaflt›r›lacak email adresi, kullan›c› ad› ve flifrenin, bilgisayardaki email
program›na tan›t›lmas› ile geçerli hale gelecek. ‹SMMMO üyeleri, dünyan›n herhangi bir
yerindeki bilgi sayardan gelen email’leri okuyarak gerekirse yan›tlayabilecekler.
Bundan böyle, ‹SMMMO üyelerinin email adresleri duyuru listesine otomatik
olarak kaydedilecek ve ‹SMMMO’nun duyurular›, yasal de¤ifliklikler ve sirkülerler tüm
h›z›yla kendilerine ulaflt›r›lacak. Yak›nda bafllayacak yeni bir hizmetle, bu duyurular›
üyelerimiz müflterilerine de otomatik olarak gönderilebilecektir.
Yaln›zca ‹SMMMO üyelerine sunulan bu hizmet DATASS‹ST A.fi. taraf›ndan organize ediliyor. Email adreslerinin kurulmas› ve kullan›m›yla ilgili olarak Kas›m 1999’da
tüm üyelere, isme özel email adresleri, flifreleri ve kurulum + kullan›m k›lavuzlar› gönde
rilecektir. Üyelerimiz, ellerine ulaflmayan email adres zarflar› veya kurulum s›ras›ndaki
sorunlarla ilgili olarak 0212.325 47 37 numaral› telefonu arayabilirler.
******
>>> 1990-2008 KAMUOYUNA DÖNÜK ÇALIfiMALAR
279
1999-2002_239-402
10/3/08
YAHYA ARIKAN
9:07 PM
Page 280
Türkiye’nin K›s›lmayan Sesiyiz
15 Ekim 1999
>>> ‹SMMMO Baflkan› Yahya Ar›kan:
Vergi iadesi kalkarsa, kay›t d›fl› ekonomi bayram
eder
‹stanbul Serbest Muhasebeci Mali Müflavirler Odas› Baflkan› Yahya Ar›kan,
vergi iadesinin kald›r›lmak bir yana daha da geniflletilmesi gerekti¤ini belirterek,
“E¤er vergi iadesi uygulamas› kald›r›l›rsa kay›t d›fl› ekonomi o günü bayram ilan
eder” dedi.
‹SMMMO Baflkan› Yahya Ar›kan, Uluslararas› Para Fonu’nun (IMF) talebi
üzerine vergi iadesinin hemen kald›r›lmas›n›n gündeme gelmesiyle ilgili görüfllerini
aç›klad›. Ar›kan flunlar› söyledi:
“4369 say›l› yasa ile, vergi taban›n›n geniflletilmesi, kay›t d›fl› ekonominin kay›t alt›na al›nmas›, basitlik ve aç›kl›k getirilmesi, bireylerin vergi yükünün artt›r›lmamas› ve vergi gelirlerinde art›fl hedeflenmiflti. 4369 say›l› yasa, uygulamada çeflitli
kesimlerin yo¤un bask›lar› sonucunda 2002 y›l›na ertelendi.
Bu amaçlar› gerçeklefltirebilmek için de toplumun çeflitli kesimlerine çeflitli
avantajlar verilmiflti ve oto kontrol sistemi kald›r›lm›flt›. Örne¤in vergi oranlar› düflürülmüfl, yat›r›mlar› teflvik sistemleri daha avantajl› hale getirilmifl, ortalama kar
haddi ve hayat standard› kald›r›lm›flt›.
E¤er gelirin kayna¤›n› izah etme durumu devam etmifl olsayd›, belki vergi iadesinin kald›r›lmas› etkili olmayacakt›. Ancak tüm oto kontrol sisteminin kald›r›ld›¤›
bir süreçte, ücretlilerin y›llard›r sa¤l›kl› biçimde sürdürdü¤ü vergi iadesi sisteminin
kald›r›lmas›, vergi sistemine indirilecek bir darbe olacakt›r.
Çünkü bu sistem devre d›fl› b›rak›ld›¤›nda, katrilyonlarla ifade edilen kay›t d›fl›
ekonominin çap› çok daha büyüyecektir. Sadece 300 trilyon liral›k tasarruf yap›lmak istenirken, Gelir ve Kurumlar Vergisi’nde çok daha büyük zarar ortaya ç›kacakt›r. Di¤er bir deyiflle, ‘Dimyat’a pirince gidilirken evdeki bulgurdan olunacakt›r’.
Bir örnek vermek gerekiyorsa, 1998 y›l›nda 1 milyon iflletme esas›na tabi vergi
mükellefin beyan ettikleri matrahlar›n yüzde 98’i hayat standard›n›n alt›nda ol-
280
1990-2008 KAMUOYUNA DÖNÜK ÇALIfiMALAR <<<
1999-2002_239-402
10/3/08
9:07 PM
Türkiye’nin K›s›lmayan Sesiyiz
Page 281
YAHYA ARIKAN
mufltur. 1998 y›l› için 1. ve 2. dönem geçici vergi beyanlar›n›n yüzde 98’inde zarar
görünmektedir. Bunlar, kay›t d›fl› ekonomiyi gösteren çarp›c› örneklerdir. Kay›t d›fl›n›n daha da büyümemesi için, vergi iadesinin kald›r›lmas› de¤il, 5 kalem ile s›n›rlanan uygulaman›n iyice geniflletilmesi gerekir.
Vergi iadesi için belge toplayanlar sadece ücretliler ve emekliler de¤ildir. Yönetim kurulu üyeleri, TBMM, ‹l Genel Meclisi ve Belediye Meclisi üyeleri, özel kanun
ve idari kanunlara göre kurulmufl daimi veya geçici yönetim ve denetim kurullar›n›n
baflkan ve üyeleri, tasfiye memurlar›, bilirkifliler, resmi arabulucular, eksperler, spor
hakemleri, her türlü yar›flma jürisi üyeleri ve sporcular da bu sistemden yararlanarak belge toplamaktad›rlar.
Bu kadar genifl kesim, 1999 y›l›nda bugüne kadar belge toplam›flt›r. Durum
böyle iken vergi iadesinin kald›r›lmas› hem hukuk d›fl› olacakt›r, hem de kazan›lm›fl
bir hak halk›n elinden al›nacakt›r. Ayr›ca devletin verdi¤i bir sözden vazgeçmesi ciddi bir güvenilirlik sorunu yaratacakt›r. Ücretlilere bir yandan çok düflük zamlar yap›l›rken, milyonlar için ek bir gelir anlam›na gelen vergi iadesinin kald›r›ld›¤› günü, kay›t d›fl› ekonomi herhalde bayram ilan edecektir.”
******
>>> 1990-2008 KAMUOYUNA DÖNÜK ÇALIfiMALAR
281
1999-2002_239-402
10/3/08
YAHYA ARIKAN
9:07 PM
Page 282
Türkiye’nin K›s›lmayan Sesiyiz
27 Ekim 1999
>>> “29 Ekim Cumhuriyet Bayram› kutlamalar›
demokrasi düflmanlar›n›n yüre¤ine korku salmal›”
‹stanbul Serbest Muhasebeci ve Mali Müflavirler Odas› (‹SMMMO) Baflkan› Yahya Ar›kan, Türkiye’deki demokratik rejimden rahats›z olan ve totaliter ya da teokratik
rejim isteyenlerin giriflti¤i kanl› eylemlere ra¤men halk›n ezici bir ço¤unlu¤unun demokrasiyi sonuna kadar savunmakta kararl› oldu¤unu belirterek, “Önümüzdeki 29 Ekim
Cumhuriyet Bayram› törenleri de tüm görkemiyle kutlanarak bu karanl›k kesimin yüzüne tokat gibi patlamal›, demokrasi düflmanlar›n›n yüre¤ine korku salmal›d›r” dedi.
‹SMMMO Baflkan› Yahya Ar›kan, Ahmet Taner K›fllal›’n›n öldürülmesi sonras›nda
ortaya ç›kan durumu de¤erlendirdi¤i aç›klamas›nda flu görüfllere yer verdi:
“Atatürkçü ayd›nlar›n önde gelenlerinden Ahmet Taner K›fllal› hain bir bombal›
sald›r› sonucu öldürüldü. Daha önce de fleriatç› kesime karfl›, demokrasiden yana tav›rlar› bilinen Prof. Dr. Muammer Aksoy, Doç. Dr. Bahriye Üçok, yazar Turan Dursun,
gazeteci Çetin Emeç ve gazeteci U¤ur Mumcu benzeri bombal›silahl› sald›r›larda öldürülmüfllerdi. Aradan geçen y›llara ra¤men, bu suikastlar›n perde arkas› da ayd›nlat›lmad›, failler yakalanamad›. Sadece bir kaç›n›n ad›n› sayabildi¤imiz faili meçhul cinayetlerin çoklu¤u, Ahmet Taner K›fllal› cinayetinde de herkesi bu kez de kanl› ellere kelepçe
vurulamayaca¤› gibi karamsar bir düflünceye itiyor.
Önceki cinayetleri ve Ahmet Taner K›fllal› suikast›n› kimler yaparsa yaps›n amaçlar› çok aç›kt›r: Demokrasinin devre d›fl› b›rak›ld›¤›, karanl›k, ça¤d›fl› bask› rejimlerinin
iflledi¤i bir Türkiye. Ancak Türkiye’nin binlerce aktif sivil toplum örgütü, meslek kuruluflu, milyonlarca yafll›s› ve genciyle gösterdi¤i tepki, eli kanl› çevrelerin hedeflerine hiç
bir zaman ulaflamayacaklar›n› aç›k seçik anlatm›flt›r.
fiimdi bu karanl›k odaklara at›lacak yeni bir tokat için yeni bir f›rsat›m›z daha
vard›r. 76 y›ll›k Cumhuriyet’e ve demokrasiye ne kadar sahip ç›kt›¤›m›z›, 29 Ekim törenlerini daha da coflkulu ve görkemli biçimde düzenleyerek dosta düflmana göstermeliyiz. Bu törenlerin ihtiflam› demokrasi düflmanlar›n›n yüre¤ine korku salmal›, Türk halk›n›n demokrasinin sevgisini hiçbir yoruma meydan b›rakmayacak biçimde vurgulamal›d›r. Tüm demokratik güçler görev bafl›na.”
******
282
1990-2008 KAMUOYUNA DÖNÜK ÇALIfiMALAR <<<
1999-2002_239-402
10/3/08
9:07 PM
Türkiye’nin K›s›lmayan Sesiyiz
Page 283
YAHYA ARIKAN
27 Kas›m 1999
>>> Deprem vergisinde hedefi tutturmak
mümkün de¤il
‹stanbul Serbest Muhasebeci Mali Müflavirler Odas› (‹SMMMO) Baflkan›
Yahya Ar›kan, “Deprem Vergilerinde” hedeflenen geliri sa¤laman›n mümkün olmad›¤›n› belirterek “E¤er Maliye daha çok gelir sa¤lamak istiyorsa, bugüne kadar hiç
vergi vermeyenlere yönelmelidir. Daha önce vergisini vermifl olanlardan alabilece¤iniz çok fazla bir fley yoktur” dedi.
Yahya Ar›kan, TBMM’de önceki gün kabul edilen “Deprem Vergi leriyle” ilgili görüfllerini aç›klad›. Ar›kan, vergi yasalar›nda k›sa süre önce yap›lan de¤iflikliklerle,
önceki y›l Zekeriya Temizel döneminde vergi kapsam›na al›nanlar›n yeniden kapsam
d›fl›na ç›kar›ld›¤›n›, bunun da vergi gelirlerine olumsuz etkide bulunaca¤›n› belirterek
flunlar› anlatt›:
“Vergi alaca¤›n›z kesimleri kapsam d›fl›na ç›karacak olursan›z, do¤al olarak
toplayaca¤›n›z miktar da azal›r. Son düzenlemelerle faizlerde beyanname kald›r›lm›fl, telif kazançlarda beyanname zorunlulu¤una son verilmifltir. Kimi kesimlerin yaratt›¤› ‘d›flar›ya para kaçacak’ korkusuyla sa¤lanan bu avantajlar, yeterli vergi kazanc› sa¤lanmas› olas›l›¤›n› çok zay›flatm›flt›r.
Deprem vergileriyle ayn› vergi mükelleflerine bir kez daha yüklenilmektedir. Ayn› kesimden yeniden vergi almaya çal›flmak adil de¤ildir. Krizin etkisinde, y›l içindeki
beyan ettikleri vergileri bile ödeyeme yenler yeni vergileri de veremeyecektir.
Deprem vergileri ilk kez söz konusu oldu¤unda çeflitli önerilerde bulunmufltuk.
Özel ifllem vergisi ile bu önerilerimize kulak verildi¤ini görmekten memnunuz.
Son olarak bir kez daha vurgulamak gerekir ki, iyi vergi toplaman›n as›l yolu
vergiyi tabana yaymakt›r. Hükümet ve Maliye, öncelikle adil ve genifl kapsaml› bir
vergi yasas›n› nas›l yapaca¤›n› ele alarak buna iliflkin düzenlemeleri yapmal›d›r.”
******
>>> 1990-2008 KAMUOYUNA DÖNÜK ÇALIfiMALAR
283
1999-2002_239-402
10/3/08
9:07 PM
Page 284
YAHYA ARIKAN
Türkiye’nin K›s›lmayan Sesiyiz
Aral›k 1999
>>> Asgari ücretliler, 1999 y›l› için 37 milyon TL
vergi iadesi alacak
‹stanbul Serbest Muhasebeci Mali Müflavirler Odas› (‹SMMMO) Baflkan›
Yahya Ar›kan, vergi iadesi belgelerinin en geç 20 Ocak 2000 tarihine kadar ilgili
kurumlara verilmesi gerekti¤ini hat›rlatt›. Yahya Ar›kan, hesaplamalara göre, asgari ücret alan bir kiflinin 1999 y›l› için toplam 37 milyon lira, ayl›k ortalama net
200 milyon lira ücret alan bir kiflinin de 173 milyon liral›k vergi iadesi alaca¤›n›
aç›klad›.
Yahya Ar›kan, vergi iadesi belgelerinin topland›¤› bugünlerde, k›sa süre önce
ç›kan vergi iadesinin kald›r›laca¤› yolundaki aç›klamalar› hat›rlatarak, “Son yap›lan
yasal de¤ifliklikler sonras›nda, vergi iadesi d›fl›nda kay›t d›fl›na yönelik olarak hiçbir
oto kontrol sistemi kalmam›flt›r. ‹dare oto kontrolü daha da artt›rmak için, bu
sistemi kald›rmak bir yana vergi iadesi kapsam›na giren belgelerin çeflitlerini daha
da artt›rmal›d›r” dedi.
‹SMMMO Baflkan› Ar›kan, vergi iadesinin bu y›lki uygulama yöntemiyle ilgili flu
aç›klamalarda bulundu:
Özel gider indirimine konu olan harcamalar
Gelir Vergisi Kanunu'nun 63. maddesine eklenen 5 No’lu bendine göre; ücretlilerin kendisi, efli ve çocu¤u için yapt›¤› e¤itim, sa¤l›k, g›da, giyim ve kira harcamalar› özel gider indiriminin kapsam›na girer.
Maliye Bakanl›¤›’n›n yay›nlad›¤› 176. Seri No’lu Tebli¤’e göre, bu harcamalar›n
neler oldu¤u ve harcamalar›n nitelikleri belirlenmifl durumdad›r. Buna göre;
a) E¤itim Giderleri:
E¤itim ve ö¤retim kurumlar› ile anaokulu, krefl ve dershanelere e¤itim amac›yla yap›lan ödemeler ile kurs ücretleri kitap ve k›rtasiye al›mlar› için yap›lan harcamalar, özel gider indirimine esas al›nacakt›r.
284
1990-2008 KAMUOYUNA DÖNÜK ÇALIfiMALAR <<<
1999-2002_239-402
10/3/08
9:07 PM
Page 285
YAHYA ARIKAN
Türkiye’nin K›s›lmayan Sesiyiz
b) Sa¤l›k Giderleri:
Ücretlilerin yapt›¤› ilaç masraf›, sa¤l›k malzemesi ve hastane giderleri ile muayene, tahlil, fizik tedavi ve difl protez ücretleri, gözlük ve lens al›mlar› gibi sa¤l›k
harcamalar› özel gider indirimine konu teflkil edecektir. Ücretlilerin yapt›¤› bu harcamalar›n bir k›sm›n›n iflverence karfl›lanmas› halinde, ücretlinin kendisinin karfl›lad›¤› harcama tutar› özel gider indirimine konu olacakt›r.
c) G›da Giderleri:
G›da giderlerinden, her türlü yiyecek ve içecek için yap›lan harcamalar›n anlafl›lmas› gerekir. Ancak, içecek giderlerinden; sigara, alkollü içkiler ve bira bu kapsamda de¤erlendirilemeyecektir. Ayr›ca, evlerde beslenen kufl, kedi, köpek gibi hayvanlar ile di¤er hayvanlar›n tüketimi için al›nan yem, mama vs. g›da maddelerine
dâhil harcamalar g›da giderleri kapsam›na girmeyecek ve özel gider indirimine konu
teflkil etmeyecektir.
d) Giyim Giderleri:
Giyim giderlerinden kumafl, haz›r elbise, ayakkab›, flapka, iç çamafl›r›, çorap,
kemer gibi giyime müteallik her türlü mallar›n sat›n al›nmas› için yap›lan harcamalar ile bunlara iliflkin dikim, tamir, onar›m gibi harcamalar›n anlafl›lmas› gerekmektedir.
e) Kira Giderleri
‹kamet edilen konut için yap›lan kira ödemesinin tamam›n›n anlafl›lmas› gerekir. Bu uygulamada, kiran›n defaten veya bir kaç ayl›k veya ayl›k dönemler itibariyle
ödenmesinin önemi bulunmamaktad›r. Ancak, kira ödemesinin kapsad›¤› dönem belgede belirtilecektir.
Özel Gider ‹ndirimine Girmeyen Harcamalar
1 Vekâlet ücretleri,
2 Yolcu ve yük tafl›ma giderleri,
3 Otel, motel ve pansiyonlara ödenen konaklama ücretleri,
4 Tiyatro, sinema, konser salonu, plaj gibi yerlere yap›lan girifl ücreti ödemeleri,
>>> 1990-2008 KAMUOYUNA DÖNÜK ÇALIfiMALAR
285
1999-2002_239-402
10/3/08
9:07 PM
Page 286
YAHYA ARIKAN
Türkiye’nin K›s›lmayan Sesiyiz
5 Ziynet ve süs eflyas› al›mlar›,
6 Temizlik madde ve malzemesi al›mlar›,
7 Her türlü kad›n ve erkek tuvalet ve ›triyat madde ve malzemesi al›mlar›,
8 Kozmetik maddelerin al›mlar›,
9 Çiçek al›mlar›,
10 Kuaför ve berberlere ödenen ücretler,
11 Foto¤raf filmi ve tab ücreti,
12 Fotokopi ücreti,
13 Ampul, flüoresan ampul ve pil al›mlar›,
14 Plak, teyp ve videokaset al›mlar› ile bunlar›n kiralanmas› karfl›l›¤›nda ödenen ücretler,
15 Konutlar›n boya ve badana giderleri ile duvar k⤛d› giderleri,
16 Elektrik ve su tesisat› için yap›lan ödemeler,
17 Billuriye, züccaciye al›mlar›,
18 Çocuk oyuncaklar›,
19 Havlu, çarflaf, nevresim al›mlar›,
20 Plastik eflya al›mlar›,
21 Çanta ve valiz al›mlar›,
22 Noter giderleri,
23 fiehir flebekesi su giderleri,
24 Sigara, alkollü içkiler ve bira için yap›lan giderler,
25 S›hhi tesisat malzemeleri,
26 Askeri ve okul kantinlerine yap›lan harcamalar,
27 Yurtd›fl› e¤itim ve ö¤retim harcamalar›,
28 Kol ve duvar saati,
29 Her türlü h›rdavat malzemesi,
30 Tüp gaz giderleri,
31 Genel bütçeye giren dairelere ait lojman giderleri
Özel Gider ‹ndirimi Uygulamas›
Ücretlilerin harcama belgelerini biriktirmesi ve iflverene ibraz›:
Ücretliler, kendileri, efl ve çocuklar› ad›na düzenlenen harcama belgelerini 1
Ocak'tan bafllayarak 31 Aral›k tarihine kadar biriktireceklerdir.
286
1990-2008 KAMUOYUNA DÖNÜK ÇALIfiMALAR <<<
1999-2002_239-402
10/3/08
9:07 PM
Türkiye’nin K›s›lmayan Sesiyiz
Page 287
YAHYA ARIKAN
1 Ocak 1999 – 31 Aral›k 1999 aras›nda toplanan belgeler
a G›da, giyim, kira, sa¤l›k ve e¤itim olarak grupland›r›lacak
b Zarf›n arkas›na s›ra numaras›na göre yaz›lacak
c Herhangi bir zarf›n ön yüzüne masraf gruplar›na icmal yap›larak hesaplama
yap›lacakt›r.
E¤er bir belgede birden fazla harcama cinsi varsa en yüksek harcama hangisi
ise fiflin toplam› o cins kabul edilerek tasnif yap›lacakt›r.
Örne¤in; süper marketten al›nan bir belge ile 2.000.000. TL g›da,
4.000.000.TL. giyim ve 3.000.000.TL k›rtasiye malzemesi al›n m›flsa, bunlar›n
toplam› olan 9.000.000.TL giyim eflyas› olarak dikkate al›nacakt›r.
Ücretliler bir y›l boyunca biriktirdikleri özel gider indirimine konu harcama belgelerini, ertesi takvim y›l›n›n 20 Ocak tarihinin mesai saati sonuna kadar "Özel Gider ‹ndirimine Ait Bildirim" ile iflverenlerine beyan edeceklerdir.
Bu bildirimde ücretliler, harcamalar›n toplam tutar›n› ve bu tutar›n 1/3'nü hesaplayarak, göstereceklerdir.
UYGULAMA SIRASI
1- 12 ayl›k vergi matrah›n› toplayacaks›n›z, bu mebla¤ “y›ll›k gelir vergisi matrah›”n›z olacakt›r.
2- Buldu¤unuz y›ll›k gelir vergisi matrah›n› %35 ile çarpacaks›n›z bulunan
mebla¤ “y›ll›k vergi matrah›ndan indirebilece¤iniz tutar”d›r.
3- Bu indirimi yapabilmeniz için indirebilece¤iniz tutar›n 3 kat› kadar belge
toplayacaks›n›z. (Kümüle vergi matrah›n›n %5 fazlas›)
4- Ayl›k olarak kesilen gelir vergilerinin 12 ayl›k toplam›n› alacak s›n›z bu tutar
“y›ll›k kesilen gelir vergisi toplam›”d›r.
5- Y›ll›k gelir vergisi matrah›ndan, getirdi¤iniz belgenin 1/3’ünü düfleceksiniz.
Bu mebla¤ “yeni vergi matrah›” olacakt›r.
6- Yeni vergi matrah›n›; dilime giren vergi oran› ile çarpacaks›n›z, bu “yeni verginiz” olacakt›r.
7- “Y›ll›k kesilen gelir vergisi toplam›ndan” hesaplanan “yeni vergiyi” ç›kard›¤›n›z zaman “iade edilecek vergi iadesini” bulursunuz.
>>> 1990-2008 KAMUOYUNA DÖNÜK ÇALIfiMALAR
287
1999-2002_239-402
10/3/08
9:07 PM
Page 288
YAHYA ARIKAN
Türkiye’nin K›s›lmayan Sesiyiz
ÖRNEKLER
AYLIK
NET ÜCRET
ASGAR‹ ÜCRET
100.000.000
150.000.000
200.000.000
250.000.000
300.000.000
350.000.000
400.000.000
450.000.000
500.000.000
600.000.000
TOPLANAB‹LECEK
BELGE TUTARI
741.135.150
1.271.991.724
2.017.074.863
2.806.527.549
3.601.053.450
4.411.176.943
5.184.500.889
6.056.386.628
6.881.184.437
7.671.744.862
9.402.598.984
‹ADE ALINACAK
TUTAR
37.056.757
63.599.587
100.853.743
173.970.546
240.070.230
294.078.463
345.633.393
442.158.472
536.421.079
626.770.842
783.549.915
• Yukar›daki ücretler TTF kesintisi olmayan ç›plak net ücretler içindir.
• Asgari ücretteki dönemsel de¤ifliklikler ile SSK tavan ve taban›ndaki de¤ifliklikler dikkate al›nm›flt›r.
• Hesaplama getirilebilecek en fazla belge tutar› baz al›narak yap›lm›flt›r.
• Yukar›daki ücret d›fl›nda gelir vergisine tabi ek ödemeler hesaba kat›lmam›flt›r.
******
288
1990-2008 KAMUOYUNA DÖNÜK ÇALIfiMALAR <<<
1999-2002_239-402
10/3/08
9:07 PM
Türkiye’nin K›s›lmayan Sesiyiz
Page 289
YAHYA ARIKAN
1999
>>> Ar›kan: Hükümet rantiyeye teslim oldu
‹stanbul Serbest Muhasebeci Mali Müflavirler Odas› (‹SMMMO) Baflkan›
Yahya Ar›kan, vergi yasalar›ndaki son de¤ifliklikleri, “Hükümetin rantiyeye teslim olmas›” olarak de¤erlendirdi.
Yahya Ar›kan, Ankara’da Maliye Bakan› Sümer Oral’a yapt›klar› ziyarette de¤ifliklik önerilerini içeren bir dosya sunduklar›n› hat›rlatarak, “Taleplerimizin büyük
ölçüde yeni yasada yer almas›ndan memnunluk duyuyoruz. Ancak, komisyona sunulan tasar›daki kimi maddeler ise kabul edemeyece¤imiz, de¤iflmesi gereken hükümler içermektedir. ‹fl iflten geçmeden, yasa henüz TBMM’de kabul edilmeden önce bu önerilerimizin dikkate al›nmas›n› talep ediyoruz.” dedi.
Yahya Ar›kan, tasar›daki flu yanl›fllara dikkat çekti:
Serbest meslek erbab›na ve esnafa gelen vergi yükü haks›zd›r ve Anayasaya
ayk›r›d›r: Beyan yoluyla gelir vergisi ödeyen yükümlülerin, 1999 y›l› kazançlar› üzerinden 2000 y›l›nda ödeyece¤i vergi yükünde 5 puanl›k artt›r›ma gidilmifltir. Bu
yolla bütçe a盤› bir miktar kapat›lmaya çal›fl›lmaktad›r. Elde edilecek gelirin, toplam gelir hesapland›¤›nda, dev bütçe aç›klar›n›n kapat›lmas›nda küçük bir yama bile
olamayaca¤› görülmektedir. Tasar›, bu haliyle yasan›n geriye ifllemesini öngörmektedir ve Anayasa’ya da ayk›r›d›r.
Mali Milat’ta beyaz sayfa aç›lmal›d›r: Mali Milat’›n 3 y›l gibi uzun bir süreyle
ertelenmesinin gerekçesi nedir? Türkiye, gelece¤i aç›s›ndan, kay›t d›fl› ekonomi ve
daha çok vergi toplanmas› mücadelesini ara vermeden sürdürmelidir. fiimdi yap›lacak olan, geçmifli temizleyen, geçmiflte olanlara hesap sormayan beyaz bir sayfa
aç›p, nereden buldun sürecini iflletmektir. Bundan böyle do¤al olarak gelirin tan›m›,
her türlü harcaman›n kayna¤› sorulmal›d›r.
Faizde beyannameyi kald›rmak üniter sistemi bozar: Faiz gelirlerinin artan
oranl› vergilendirilmesi yerine stopaj uygulamas› getirilmektedir. Böylece beyanname de kald›r›lmaktad›r. Beyanname vermemeye gerekçe olarak 'sermaye kaç›yor'
denilmektedir. Kay›tl› ekonomiye geçilmesi için at›lan her ad›mda sermayenin kaçaca¤› ileri sürülürse, bu Türkiye’nin hiçbir zaman kay›tl› ekonomiye geçemeyece¤i an-
>>> 1990-2008 KAMUOYUNA DÖNÜK ÇALIfiMALAR
289
1999-2002_239-402
10/3/08
YAHYA ARIKAN
9:07 PM
Page 290
Türkiye’nin K›s›lmayan Sesiyiz
lam›na gelir. Beyannameden vazgeçmek Türkiye’nin üniter vergi sistemine ve vergi
adaletine ayk›r›d›r. Serbest meslek erbab›n›n ve ticaret erbab›n›n 3.5 milyar aflan
k›sm› için beyanname vermeye devam etmesi vergi adaleti ilkesini derinden zedelemektedir.
Mali Tatil bu Meclis’ten ç›kmal›d›r: Maliyecilerle, muhasebeci ve mali müflavirlerin, y›llardan beri ›srarla talep ettikleri Mali Tatil’le ilgili düzenleme yasaya girmelidir. Haz›rlanacak bir mükerrer madde ile 1 Temmuz ve 31 Temmuz tarihleri aras›
Mali Tatil olarak saptanabilir. Bizim örnek olarak da haz›rlad›¤›m›z bir madde ile on
binlerce mali kesim personelinin hakl› talebi, uygun biçimde karfl›lanm›fl olacak,
önemli bir sorun da geçmiflte kalacakt›r.
******
290
1990-2008 KAMUOYUNA DÖNÜK ÇALIfiMALAR <<<
1999-2002_239-402
10/3/08
9:07 PM
2000
Page 291
BASIN
BÜLTENLER‹
‘
Vergi gelirlerindeki gerilemenin
çözümü muhasebecilerin beyannameleri
denetlemesine ba¤l›d›r. Her türlü harcama belgesi vergiden düflülmeli. Yoksa
kay›t d›fl› büyümeye devam edecektir.”
>>> 2000 VERG‹ ‹ADES‹NDE MATRAH YÜKSELT‹LEREK
S‹STEM DAHA CAZ‹P HALE GET‹R‹LMEL‹D‹R
1999-2002_239-402
292
10/3/08
9:07 PM
Page 292
1999-2002_239-402
10/3/08
9:07 PM
Page 293
YAHYA ARIKAN
Türkiye’nin K›s›lmayan Sesiyiz
12 Ocak 2000
‹SMMMO Baflkan› Yahya Ar›kan
>>> “Vergi iadesinde matrah yükseltilerek sistem
daha cazip hale getirilmelidir”
‹stanbul Serbest Muhasebeci Mali Müflavirler Odas› (‹SMMMO) Baflkan› Yahya
Ar›kan, vergi iadesinde vergi matrah›n›n yüzde 35 yerine yüzde 5060’lara ç›kar›lmas›
durumunda hem çal›flanlar›n eline daha çok para geçece¤ini, hem de vergide oto kontrol sisteminin daha iyi çal›flaca¤›n› ve vergi gelirlerinin artaca¤›n› belirtti.
Yahya Ar›kan, vergi iadesinde çal›flanlar›n eline bu y›l daha az para geçece¤ini
belirten haberler üzerine konuyla ilgili flu aç›klamay› yapt›:
“Vergi iadelerinde çal›flanlar›n daha az oranda iade almas›, de¤iflik yerlerde
“Hükümetin kaz›¤›” biçiminde de¤erlendirilmektedir.
Geçen y›l, Gelir Vergisi oranlar› yüzde 25’ten 15’e indirilmifltir. Ayr›ca gelir
vergisi dilimleri de yükseltilmifltir. Böylece, iade oranlar› düflmüfl, ücretlilerin alacaklar› para yüzde olarak gerilemifltir.Vergi iadesi sistemi, ücretliler aç›s›ndan oldu¤u kadar Mali ‹dare aç›s›ndan da titizlikle korunmas› gereken bir sistemdir. Çünkü vergi sisteminde bugün sadece iki otokontrol yöntemi kalm›flt›r. Bunlardan birisi
ücretlilere vergi iadesidir. Di¤eri de serbest muhasebeci ve serbest muhasebeci
mali müflavirlere verilen beyannameleri imzalama yetkisidir. Mali ‹dare, elindeki bu
iki kozu iyi kullanmal› ve sa¤lam biçimde tutmal›d›r. Vergi iadesini iyilefltirmek için 2
düzenleme yap›labilir. Bunlardan birisi, harcama kalemlerinin geniflletilmesidir. Yani,
her türlü harcama vergi iadesi kapsam›na al›nmal›d›r.
‹kinci olarak da vergi iadesinde yüzde 35 olan vergi matrah› yüzde 50-60’lara ç›kar›lmal›d›r. Böylece ücretliler, vergi iadesinden daha yüksek gelir sa¤layabilirler. Bu da sonuçta tüm al›flverifllerde belge kullan›lmas›n› ve Devletin vergi gelirlerinin artmas›n› sa¤lar. ‹dare hem kendisine hem de milyonlarca ücretliye yarayacak
bu de¤ifliklikler için hemen yetkisini kullanmal›d›r.”
******
>>> 1990-2008 KAMUOYUNA DÖNÜK ÇALIfiMALAR
293
1999-2002_239-402
10/3/08
9:07 PM
Page 294
YAHYA ARIKAN
Türkiye’nin K›s›lmayan Sesiyiz
27 Ocak 2000
‹SMMMO Baflkan› Yahya Ar›kan
>>> Dursun Çalt›’ya yap›lan silahl› sald›r›y› k›nad›
‹stanbul Serbest Muhasebeci Mali Müflavirler Odas› (‹SMMMO) Baflkan›
Yahya Ar›kan, eski Cumhuriyet Halk Partisi fiiflli ‹lçe Baflkan› Dursun Çalt›’ya yönelik silahl› sald›r›y› k›nad›.
Yahya Ar›kan, bugün yapt›¤› aç›klamada, “Odam›z›n üyesi olan Dursun Çalt›’n›n silahl› sald›r› sonucu yaraland›¤›n› üzüntüyle ö¤rendik. Say›n Çalt›, siyasi partideki görevi s›ras›nda, halk›n paras›na kendi ç›karlar› için harcayarak yurtd›fl›na
kaçan eski fiiflli Belediye Baflkan› Gülay Asl›türk’le ilgili yolsuzluk ve usulsüzlükleri
herkesten önce kamuoyuna aç›klayan, halk› ayd›nlatan bir kifliydi. Dursun Çalt›,
muhasebecilerin “karanl›klar› ayd›nlatma” idealleri için çal›flan cesur bir meslek
mensubudur. Say›n Çalt›’ya yönelik bu sald›r›y› nefretle k›n›yoruz. Say›n Dursun
Çalt›’ya geçmifl olsun dileklerimizi gönderirken, teti¤i çeken kifli veya kifliler ile arkas›ndakilerin hemen yakalanarak adalet önüne ç›kar›lmas›n› talep ediyoruz.”
******
294
1990-2008 KAMUOYUNA DÖNÜK ÇALIfiMALAR <<<
1999-2002_239-402
10/3/08
9:07 PM
Türkiye’nin K›s›lmayan Sesiyiz
Page 295
YAHYA ARIKAN
9 fiubat 2000
‹stanbul Serbest Muhasebeci Mali Müflavirler Odas› Baflkan› Yahya Ar›kan
>>> “6. Karadeniz Odalar› Zirvesi’nde Mali
Sisteme Check-Up Yap›ld›”
6’›nc› Karadeniz Odalar› Toplant›s›, 4 - 6 fiubat tarihleri aras›nda ‹stanbul’da gerçeklefltirildi.
Toplant›n›n aç›fl konuflmalar›n› DSP ‹stanbul Milletvekili Masum Türker, TÜRMOB Genel Baflkan› Mustafa Özyürek, ‹zmir SMMMO Baflkan› Ayhan Baltac› ve
Adana SMMMO Baflkan› Ahmet Coflar yapt›.
Toplant›ya ‹SMMMO Baflkan› Yahya Ar›kan, Amasya SMMMO Baflkan› Peyami Mutluer, Giresun SMMMO Baflkan› Fikri Çalçal›, Karabük SMMMO Baflkan› Hüseyin Eken, Ordu SMMMO Baflkan› Ertu¤rul Yüksel, Rize SMMMO Baflkan› Yaflar
Y›lmaz, Samsun SMMMO Baflkan› Ahmet Havyal›, Trabzon SMMMO Baflkan› Kenan Atalay ve Zonguldak SMMMO Baflkan› Zeki Dirlik kat›ld›lar.
‹SMMMO Baflkan› Yahya Ar›kan, Türk Vergi Sistemi’nde yaflanan sorunlar›n,
toplant›n›n panel bölümünde ayr›nt›lar›yla ele al›nd›¤›n› belirterek, sonuç bildirgesinde üzerinde durulan konular› flöyle anlatt›:
“3 günlük birlikteli¤imizde mesle¤in ve meslektafllar›n durumunu ele ald›k ve
mali sistemin daha iyi ifllemesi için bir sonuç bildirgesi yay›nlad›k. Bildirgedeki taleplerimiz flunlar› kaps›yor:
1. Vergi yasalar›nda gerek anlafl›l›rl›k, gerekse di¤er yasalarla uyum aç›s›ndan
sorunlar vard›r. Bu nedenle vergi yasalar›, kendi içerisindeki tutars›zl›¤a son verilecek biçimde, anlafl›l›r bir dille yeniden yaz›lmal›d›r.
2. Vergi iadesi ya da as›l ad›yla Özel Gider ‹ndirimi sistemindeki yanl›fll›klar
düzeltilmelidir. Kay›t d›fl› ekonominin önlenmesinde, belge düzeninin oluflmas›nda
önemli bir uygulama olan bu sistem yeniden ayl›k olmal›, her türlü harcamalar geçerli say›lmal› ve hesaplamalarda baz al›nan yüzde 35 oran› en az yüzde 50’ye ç›kar›lmal›d›r.
3. Basit usulde ticari kazanc› tespit uygulamas› gözden geçirilmelidir. Gide-
>>> 1990-2008 KAMUOYUNA DÖNÜK ÇALIfiMALAR
295
1999-2002_239-402
10/3/08
YAHYA ARIKAN
9:07 PM
Page 296
Türkiye’nin K›s›lmayan Sesiyiz
rek kay›t d›fl›l›¤› besler hale getiren basit usule göre ticari kazanc›n tespiti uygulamas›n›n, 4369 say›l› yasadaki amac›ndan sapmas› dikkate al›narak özellikle yasada belirtilmifl olan 3 y›ll›k süreyi aflmamas› konusunda gerekli çal›flmalar yap›lmal›d›r.
4. Muhasebecilerin günlük yaflamlar›nda hala angarya niteli¤inde olan gereksiz bürokratik ifllemlerin kald›r›lmas› ya da kolaylaflt›r›lmas› için yeni bir rapor haz›rlat›lmal›d›r.
5. Vergi dairelerinde farkl› farkl› uygulamalarla karfl›laflmaktay›z. Buna son
verilmesi hem Maliye’nin yükünü hem de meslek mensuplar›n›n yükünü hafifletecektir.
6. ‹SMMMO’nun bafllatt›¤› her üyeye ücretsiz eposta olana¤›, yurt çap›ndaki
45 bini aflk›n meslek mensubuna ve stajyerlere de sa¤lanmal›d›r.
7. Muhasebecilik mesle¤inin vergi için de¤il, bilgi için yap›ld›¤› gerçe¤inden hareketle odalar›n üstünde merkezi bir dan›flma birimi kurulmal›, her odan›n web sitesinin oluflturulmas›na yard›mc› olunmal›d›r.”
******
296
1990-2008 KAMUOYUNA DÖNÜK ÇALIfiMALAR <<<
1999-2002_239-402
10/3/08
9:07 PM
Türkiye’nin K›s›lmayan Sesiyiz
Page 297
YAHYA ARIKAN
20 Nisan 2000
>>> SSK primlerinde mahsup uygulamas› kabul
edilemez
‹stanbul Serbest Muhasebeci Mali Müflavirler Odas› (‹SMMMO) Baflkan›
Yahya Ar›kan, SSK primlerinin bu ay yüzde 68 artt›r›ld›ktan sonra önümüzdeki aylarda yüzde 25’e çekilmesi ve aradaki fark›n mahsup edilmesi uygulamas›n›n kabul
edilemez oldu¤unu söyledi.
Yahya Ar›kan, geçti¤imiz günlerde çok tart›fl›lan bu konuyla ilgili olarak Çal›flma ve Sosyal Güvenlik Bakan› Yaflar Okuyan’›n yapt›¤› aç›klama üzerine flunlar›
söyledi:
“Sigorta prim tavan ve taban rakamlar›, bilindi¤i gibi enflasyon oran›nda artt›r›lmaktad›r. Bu nedenle son bir y›ll›k enflasyon oran› olan yüzde 68.2 oran›nda
artt›r›lmas› gerekmektedir. Enflasyon hedefinin yüzde 25 oldu¤u dönemde böyle bir
art›fl›n sak›ncalar›n› geçti¤imiz ay yapt›¤›m›z bas›n duyurular›yla anlatm›fl ve yetkililerin önlem almas›n› istemifltik.
Ancak Bakanlar Kurulu’nun gerekli düzenlemeyi yapmas›n› beklerken, Çal›flma
Bakan› Say›n Yaflar Okuyan’›n bu ay kesintinin yüzde 68.2 üzerinden al›naca¤› ve
daha sonra mahsup edilece¤i aç›klamas›n› gördük. H›zl› davranarak bu sorunu çözmek yerine, zaten s›k›nt›da olan mükelleflerden yüksek ücretler tahsil edip daha
sonra mahsup yoluna gitmek bizce hükümet olma ciddiyeti ile ba¤daflmamaktad›r.
Prim art›fl oran›n›n yüzde 25 olmas›na iliflkin düzenleme ivedilikle yap›lmal›d›r. Mükellefler de primleri bu orana göre ödemelidir. Yetkilileri göreve davet ediyoruz.”
Yahya Ar›kan, bu art›fl›n, SSK’ya kazanç getirmek yerine kay›plara neden olaca¤›n› belirterek bu konuda flunlar› söyledi:
“Bilindi¤i gibi sigorta prim tavan ve taban rakamlar›, enflasyon oran›nda art›r›l›yor. Bu nedenle de, 1 Nisan’dan itibaren, son bir y›ll›k enflasyon oran› olan yüzde
68.9 oran›nda art›fl yap›lacak. Böylece, sigorta prim taban ücreti 120 milyon liradan 202 milyon 560 bin liraya, tavan ücreti ise 360 milyon liradan 607 milyon
>>> 1990-2008 KAMUOYUNA DÖNÜK ÇALIfiMALAR
297
1999-2002_239-402
10/3/08
YAHYA ARIKAN
9:07 PM
Page 298
Türkiye’nin K›s›lmayan Sesiyiz
680 bin liraya yükselecektir. Öteden beri, iflçi ücretlerinden yap›lan yüksek kesintiler ve iflverenlerin ödedi¤i yüksek paylar istihdamdaki en büyük engellerden birisi
olarak durmaktad›r. Hem iflçi, hem de iflveren kesimi, y›llardan bu yana kesintilerin
düflürülmesini talep etmektedir.
Durum böyle iken, flimdi SSK kesintilerinin çok yükseklere ç›kar›lmas›, yeni sigortal› iflçi çal›flt›rmay› önlemenin yan› s›ra çal›flan iflçiler için de tehlikelidir. Çünkü
hem reel olarak ücretleri düflmektedir. Hem de bu kesintiyi istemeyen iflverenler iflçi ç›karacaklar veya baflka yollara baflvuracaklard›r.
Sigorta prim tavanlar›n›n bu kadar yükseltilmesi, iflyerlerindeki, üçretlerin asgari ücretten gösterilmesi e¤ilimini körükleyecektir. Bunun sonucunda, emeklilik koflullar› iyice a¤›rlaflt›r›lm›fl olan ücretlilerin, prim tavan› üzerinden SSK’ya bildirim
yap›larak yüksek ücretle emekli olmalar› olas›l›¤› da sona erecektir. Emekli olma
flans›na kavuflanlar da düflük ücretlerle emekli maafllar›na raz› olmak zorunda kalacaklard›r.
Ülkede her türlü art›fl›n yüzde 25’lerde tutuldu¤u bir dönemde sigorta prim
taban ve tavan ücretlerinin bu kadar yüksek oranda art›r›lmas›ndan vakit varken
vazgeçilmelidir. Bakanlar Kurulu, bu konuda bir karar alarak uygun bir art›fl oran›
saptamal› ve bu geçerli olmal›d›r. Bunun için henüz çok geç kal›nmam›flt›r.”
******
298
1990-2008 KAMUOYUNA DÖNÜK ÇALIfiMALAR <<<
1999-2002_239-402
10/3/08
9:07 PM
Türkiye’nin K›s›lmayan Sesiyiz
Page 299
YAHYA ARIKAN
21 Nisan 2000
>>> “Gelir vergisindeki gerilemenin çözümü
muhasebecilerin beyannameleri denetlemesine
ba¤l›d›r”
‹stanbul Serbest Muhasebeci Mali Müflavirler Odas› (‹SMMMO) Baflkan›
Yahya Ar›kan, gelir vergisinde yaflanan hayal k›r›kl›¤›n›n yap›lan yanl›fll›klar›n sonucu
oldu¤unu belirterek, “Hedeflenen gelirlere ulafl›lamayaca¤›n› aylar öncesinden söylemifltik. E¤er bizim uyar›lar›m›z dikkate al›nmazsa bu kötü gidifl düzelmez” dedi.
‹SMMMO Baflkan› Ar›kan, önceki gün tüm gazetelerde yer alan gelir vergisinde yüzde 39.2 oran›nda gerileme oldu¤u haberleri üzerine, enflasyonun da dikkate
al›nmas› halinde reel kay›plar›n yüzde 100’ün üstüne ç›kt›¤›n› vurgulad› ve çözümlere iliflkin flu aç›klamay› yapt›:
“Bizce bu büyük gerilemenin nedenleri flunlard›r: Her uygun f›rsatta vurgulad›¤›m›z sözleri bir kez daha söylemek istiyorum. Mali idare, muhasebeci ve mali müflavirleri etkin k›lmal›d›r. Vergilerin art›r›lmas› ancak meslek mensuplar› ile yap›lacak
yak›n iflbirli¤i ile mümkün olabilir. Bunun birinci ad›m› tüm beyannamelerin meslek
mensuplar›nca denetlenmelidir.
Beyannamelerin imza kapsam› d›fl›na ç›kar›lmas› sistemi dejenere etmektedir.
Beyanname imzalamalar›ndaki istisnan›n kald›r›lmas› gerekmektedir. Böylece çok
önemli bir oto kontrol avantaj› da sa¤lanacakt›r.
Basit usulde çal›flanlar›n yüzde 60’› zarar beyan etmifltir. Art›k modern vergi
sisteminde basit usulün yeri kalmam›flt›r, basit usul iflas etmifltir. Ayr›ca, basit
usul kapsam›ndaki mükelleflerin kay›tlar›n›n tutulmas›nda muhasebe örgütlerinin
her zaman özveriye haz›r oldu¤unu s›k s›k vurguluyoruz. Gelir Vergisi Kanunu’nun
46’c› madde sine konu olan muhasebe bürolar›, esnaf odalar› ile serbest muhasebeci mali müflavirler odalar›n›n ifltiraki ile kurulmal›, bu konulardaki yasal düzenleme zaman kaybetmeden yap›lmal›d›r.
>>> 1990-2008 KAMUOYUNA DÖNÜK ÇALIfiMALAR
299
1999-2002_239-402
10/3/08
YAHYA ARIKAN
9:07 PM
Page 300
Türkiye’nin K›s›lmayan Sesiyiz
Vergi gelirlerini art›racak bir baflka unsur da her türlü harcama belgesinin
gösterilebilmesi olana¤›n›n sa¤lanmas›d›r. Bu yap›lmad›¤› sürece, al›flverifllerde belge al›nmamakta, kay›t d›fl› ekonomi daha da büyümektedir. Mali idare ivedilikle bu
yönde bir karar almal›d›r. K›sacas›, enflasyonla mücadele için son y›llar›n en ciddi
ekonomik program›n› uygulayan Türkiye’nin, ak›ll› politikalarla gelirlerini artt›rmas›
gerekmektedir. Yurtd›fl›ndan kredi almak için her yola baflvuran Türkiye, öncelikle
kendi olanaklar›n› daha ak›ll›ca kullanmal›d›r. Bu konudaki geliflme de ancak serbest
muhasebeci ve mali müflavirlerle iflbirli¤i yap›larak sa¤lanabilir.”
******
300
1990-2008 KAMUOYUNA DÖNÜK ÇALIfiMALAR <<<
1999-2002_239-402
10/3/08
9:07 PM
Türkiye’nin K›s›lmayan Sesiyiz
Page 301
YAHYA ARIKAN
27 Nisan 2000
>>> Geçici vergide beyanname verme süresi
60-70 güne ç›kar›lmal›
‹stanbul Serbest Muhasebeci Mali Müflavirler Odas› (‹SMMMO) Baflkan›
Yahya Ar›kan, geçici verginin yeniden 3’er ayl›k dönemler halinde beyan edilmesi ve
ödenmesi karar›n›n yerinde oldu¤unu, ancak beyanname verilme süresinin 45 günden 60-70 güne ç›kar›lmas› gerekti¤ini söyledi.
‹SMMMO Baflkan› Yahya Ar›kan, geçici vergide yine 3’er ayl›k dönemlere dönülmesi hakk›ndaki Bakanlar Kurulu karar›yla ilgili flu aç›klamay› yapt›:
“Geçici vergi için 3’er ayl›k dönemlerde beyanname verilmesi ve ödeme yap›lmas› bizim öteden beri savundu¤umuz bir uygulamad›r. Bu sisteme dönülmesini
sa¤layan Bakanlar Kurulu karar›n› destekliyoruz.
Ancak beyannamelerin verilmesiyle ilgili, muhasebeci ve mali müflavirlerin yaflad›klar› bir zaman sorunu vard›r. Bilindi¤i gibi, beyannamelerin, her dönemin ard›ndan geçen 45 günlük sürede verilmesi gerekmektedir. Örne¤in Temmuz-A¤ustosEylül döneminin beyannamesi en geç 15 Kas›m’da verilecektir.
Geçici vergi beyannameleri, KDV beyannameleri verildikten sonra haz›rlanmaktad›r. Böylece KDV beyannamesinden sonra meslek mensuplar›na 20 günlük süre
kalmaktad›r. Ayr›ca bu dönem, 3 ayl›k muhtasar beyannamesi dönemi ile çak›flmaktad›r. Bu nedenlerle, meslek mensuplar›na geçici vergi beyannamelerini haz›rlamak için yeterli ve uygun süre kalmamaktad›r.
Maliye Bakanl›¤›, 45 günlük süreyi 60-70 güne ç›karmal›d›r. E¤er bu yap›lmazsa, sistemin oturmas› ve gelecekte düzgün çal›flmas›nda sorunlar yaflar›z.
Önümüzdeki günlerde süreyle ilgili bu yasal düzenlemenin yap›lmas›n› bekliyoruz.”
******
>>> 1990-2008 KAMUOYUNA DÖNÜK ÇALIfiMALAR
301
1999-2002_239-402
10/3/08
YAHYA ARIKAN
9:07 PM
Page 302
Türkiye’nin K›s›lmayan Sesiyiz
5 May›s 2000
>>> SSK tavan ve taban prim art›fllar› yüzde
10’u geçmemeli
‹stanbul Serbest Muhasebeci ve Mali Müflavirler Odas› (‹SMMMO) Baflkan›
Yahya Ar›kan, enflasyon hedefleri ve son y›l›n SSK prim art›fllar› göz önüne al›nd›¤›nda, 1 Nisan’dan geçerli olacak Sosyal Sigortalar Kurumu tavan ve taban prim
art›fl oranlar›n›n yüzde 10’u geçmemesi gerekti¤ini söyledi. Ar›kan, ayr›ca, asgari
ücretle tavan ve taban ücretlerinin ayr› olmas›n›n sorunlar ç›kard›¤›n› belirterek,
“Bu durum kay›t d›fl›na neden oluyor” dedi.
‹SMMMO Baflkan› Yahya Ar›kan, geçmifl y›llardan bu yana asgari ücret ile
SSK taban ve tavan ücretlerinin art›fllar›n› kapsayan bir araflt›rma sonuçlar›n›
aç›klarken flu görüfllere yer verdi: “Asgari ücret, SSK taban ve tavan ücretlerini
karfl›laflt›ran bir araflt›rma yapt›k. Buna göre, günlük asgari ücret rakam› 1 Ocak
2000 tarihinden itibaren günlük 3 milyon 660 bin lira olmufltur. 1 Temmuz’da ise
3 milyon 960 bin lira olacakt›r. Asgari ücretin bu flekilde y›ll›k art›fl› sadece yüzde
26.92’ye karfl›l›k gelmektedir.
Öte yandan SSK günlük taban prim ücreti 1999 y›l› Nisan ay›nda 3 milyon
112 bin lira iken 2000 y›l› Nisan ay›nda 6 milyon 415 bin liraya yükselmifltir. Art›fl
oran› tam yüzde 106.2’dir ve yüzde 86 olarak aç›klanan enflasyonun çok üzerindedir.
SSK günlük tavan prim ücreti ise son bir y›l içinde 5 milyon 7 bin 450 liradan
19 milyon 245 bin liraya ç›km›flt›r. Bu art›fl oran› ise yüzde 217’ye ulaflmaktad›r.
Bu durumda, Nisan ay›ndan geçerli olmak üzere uygulanacak yüzde 25’lik art›fl bile
prim art›fllar›n› enflasyonun çok üzerinde bir yere getirecektir. SSK tavan ve taban
prim art›fllar›n›n yüzde 10’u geçmemesi en uygun çözümdür. Hükümeti ve Bakanl›¤›
bu flekilde karar almaya ça¤›r›yoruz.
SSK prim tavan art›fllar›n›n yüksekli¤i ile asgari ücret aras›ndaki fark da
baflka ve çok önemli bir sorun yaratmaktad›r. Asgari ücretin neredeyse 1.5 kat›
302
1990-2008 KAMUOYUNA DÖNÜK ÇALIfiMALAR <<<
1999-2002_239-402
10/3/08
9:07 PM
Türkiye’nin K›s›lmayan Sesiyiz
Page 303
YAHYA ARIKAN
olan sigorta prim tavan› üzerinden yap›lan kesintiler asgari ücretlilerin zarar›na olmaktad›r. Kesintilerin artmas› ile eline geçen ücret azalan genç iflçiler sigortas›zl›¤› kabul etmektedir. Sigortas›z iflçili¤i önleyece¤ini aç›klayan yetkililer, bu uygulamalar› ile sigortas›z iflçili¤i art›rmaktad›rlar. Çal›flma ve Sosyal Güvenlik Bakanl›¤›
sigorta prim taban ücretlerinin asgari ücret ile eflitlenmesini sa¤lamal›d›r.”
******
>>> 1990-2008 KAMUOYUNA DÖNÜK ÇALIfiMALAR
303
1999-2002_239-402
10/3/08
YAHYA ARIKAN
9:07 PM
Page 304
Türkiye’nin K›s›lmayan Sesiyiz
2000
>>> Yahya Ar›kan: Ça¤dafl muhasebeciler laik
demokrasiye sahip ç›kacakt›r
‹stanbul Serbest Muhasebeci Mali Müflavirler Odas› (‹SMMMO) Baflkan›
Yahya Ar›kan, “Ça¤dafl muhasebecilerin, Türkiye’de, fleriat özlemi içindekilere karfl›
durarak laik demokrasiye sahip ç›kaca¤›n›” belirtti.
Ça¤dafl Demokrat Muhasebeciler Birli¤i, Levent’te bir dayan›flma gecesi düzenledi. Rekor düzeyde kat›l›m›n oldu¤u geceye DSP ‹stanbul Milletvekili Masum
Türker ve TÜRMOB Genel Baflkan› Mustafa Özyürek de kat›ld›lar.
‹SMMMO Baflkan› Yahya Ar›kan, yapt›¤› konuflmada 10 y›l önce bir sandalyesi ve daktilosu bile olmayan kurumun, bugün çok say›daki hizmet binas› ve etkin faaliyetleriyle ülkenin önde gelen meslek odalar›ndan birisi oldu¤unu vurgulad›. Yahya
Ar›kan, mesleki alanda mali idare ile sürekli iflbirli¤i içinde olduklar›n› ve y›llardan bu
yana mevzuatta istedikleri de¤ifliklikleri ad›m ad›m gerçeklefltirdiklerini vurgulad›.
Ar›kan, Türkiye’de, Avrupa Birli¤i’ne ve ça¤dafl dünyaya kat›lmak yolunda
olumlu geliflmeler yafland›¤›n› belirterek, “Ancak fleriat özlemi içinde olanlar›n demokrasimize yönelik tehditleri sürmektedir. Sakal›n›, b›y›¤›n› keserek kravat takan
Fethullah Gülen ve yandafllar›n›n, ülkemize fleriat düzenini getirmek hedeflerinden
sapmad›¤›n› düflünüyoruz. Ancak biz ça¤dafl muhasebeciler, Türkiye’deki laik demokratik düzenin bekçileri olarak her türlü ça¤d›fl› ak›ma karfl› duraca¤›z ve baflar›ya ulaflmalar›na izin vermeyece¤iz.” dedi.
******
304
1990-2008 KAMUOYUNA DÖNÜK ÇALIfiMALAR <<<
1999-2002_239-402
10/3/08
9:07 PM
Page 305
YAHYA ARIKAN
Türkiye’nin K›s›lmayan Sesiyiz
24 May›s 2000
>>> Muhasebecilerin heyecanl› ve coflkulu genel
kurulu
‹SMMMO Baflkan› Yahya Ar›kan, ‹stanbul’un en büyük meslek kurulufllar›ndan birisi olan ‹SMMMO’nun genel kurulu için toplanan binlerce meslek mensubunun, mesle¤in
ilerlemesi yolunda önemli görüfller aç›klayaca¤›n› ve tart›flmalar yapaca¤›n› söyledi.
‹stanbul Serbest Muhasebeci ve Mali Müflavirler Odas› (‹SMMMO) Genel Kurulu
27 May›s 2000 tarihinde ‹stanbul Princess Oteli’nde toplanacak.
‹stanbul’da çal›flan 15 bine yak›n muhasebeci ve mali müflavirin üye oldu¤u ‹SMMMO’nun iki gün sürecek genel kurulunda yönetim, denetim ve disiplin kurulu seçimleri
de yap›lacak.
‹SMMMO Baflkan› Yahya Ar›kan, ‹stanbul’un en büyük meslek kurulufllar›ndan birisi olan ‹SMMMO’nun genel kurulu için toplanan binlerce meslek mensubunun, mesle¤in
ilerlemesi yolunda de¤erli görüfller aç›klayaca¤›n› ve yararl› tart›flmalar yapaca¤›n› söyledi. Genel kurulda, meslek ad›na sürdürülen önemli çal›flmalar› ve etkinlikleri de anlatma olana¤› bulacaklar›n› belirten Yahya Ar›kan, “‹SMMMO Genel Kurulu, muhasebecilik
mesle¤inin daha ileri bir yere gelmesi için efli bulunmaz bir platform olacakt›r. Meslek
mensuplar›, y›llardan bu yana genel kurullar› eflsiz bir tart›flma ve düflünce aktarma
yeri olarak kullan›rlar. Bu y›lki genel kurulumuza, bir önceki genel kurula göre daha da
mutlu, coflkulu ve heyecanl› kat›l›yoruz. Siz de¤erli medya mensuplar›n› da bu sevinçli
günümüzde aram›zda görmek bize mutluluk verecektir.” dedi.
‹SMMMO Genel Kurulu
YER
: Princess Oteli – Maslak
TAR‹H
: 27 May›s 2000 Cumartesi
SAAT
: 11.00
(NOT: Seçimler, 28 May›s Pazar Günü, ‹stanbul Teknik Üniversitesi Taflk›flla binas›nda yap›lacakt›r.)
******
>>> 1990-2008 KAMUOYUNA DÖNÜK ÇALIfiMALAR
305
1999-2002_239-402
10/3/08
9:07 PM
Page 306
YAHYA ARIKAN
Türkiye’nin K›s›lmayan Sesiyiz
29.05.2000
>>> Yahya Ar›kan’a güvenoyu
‹stanbul Serbest Muhasebeci Mali Müflavirler Odas› (‹SMMMO) seçimlerini
Ça¤dafl Demokrat Muhasebeciler Birli¤i Grubu’nun adaylar› kazand›.
‹SMMMO seçimleri, dün, ‹stanbul Teknik Üniversitesi’nin Taflk›flla’daki Mimarl›k Fakültesi binas›nda yap›ld›. Üç grubun kat›ld›¤› seçimler çok heyecanl› geçti.
Taflk›flla tarihi binas›n›n önü, balonlar ve di¤er süslemelerle bir bayram yerine döndü. Her grup temsilcilerinin oy için gelen meslektafllar›n› teker teker karfl›lad›¤› gün
boyunca muhasebecilere ücretsiz yiyecek içecek ikram› da yap›ld›.
Saat 17.00’de oy kullanma sona erdi ve sand›klar›n aç›lmas›ndan sonra yap›lan say›mda Ça¤dafl Demokrat Muhasebeciler Birli¤i’nin adaylar›n›n seçimi kazand›¤› ortaya ç›kt›. Buna göre, flu andaki ‹SMMMO Baflkan› Yahya Ar›kan’›n da içinde
oldu¤u gruba 2.709 oy ç›kt›. Di¤er gruplardan Meslekte Birlik’e 1.659 ve Güçbirli¤i
Grubuna 1.483 oy ç›kt›.
Muhasebecilerden 6’›nc› kez güvenoyu alan Yahya Ar›kan’la birlikte Yönetim
Kurulu’na Yücel Akdemir, Hüseyin F›rat, Muammer Keskin ve Hüseyin Bekiro¤lu seçildiler.
‹SMMMO Denetleme Kurulu’na Reflit Küçük, Osman Çetiner, Alper Yüksel ve
Disiplin Kurulu’na Aziz Gökdeniz, Necati Kalkan, Coflkun Kolso, Ayflin Hangül ve
Hasan Çotuk seçildi.
‹SMMMO Baflkan› Yahya Ar›kan’›n özgeçmifli:
1953 Antalya do¤umlu. Orta ö¤renimini ‹stanbul Atatürk Lisesi’nde tamamlad›ktan sonra, 1976 y›l›nda ‹.T.‹.A. fiiflli Siyasal Bilimler Yüksek Okulu’nu bitirdi. Bir
süre vergi dairesinde çal›flt›. 1979 y›l›ndan beri serbest olarak çal›flmaktad›r. Mali
Müflavirler Muhasebeciler Birli¤i Beyo¤lu fiubesi’nin Kurucu Baflkan› ve Baflkanl›¤›n›, ‹SMMM Odas›’n›n Müteflebbis Yönetim Kurulu Baflkanl›¤›’n› yapm›flt›r. Halen
‹SMMM Odas›’n›n Yönetim Kurulu Baflkan›. Evli ve iki çocuk babas›.
******
306
1990-2008 KAMUOYUNA DÖNÜK ÇALIfiMALAR <<<
1999-2002_239-402
10/3/08
9:07 PM
Türkiye’nin K›s›lmayan Sesiyiz
Page 307
YAHYA ARIKAN
2 Haziran 2000
>>> Yahya Ar›kan yeniden ‹SMMMO Baflkan›
‹stanbul Serbest Muhasebeci Mali Müflavirler Odas›’n›n (‹SMMMO) 28 May›s’ta yap›lan seçimler sonucunda seçilen yönetim, denetleme ve disiplin kurullar›ndaki görev da¤›l›m› dün yap›ld›.
‹SMMMO Yönetim Kurulu’ndaki da¤›l›m sonucu Baflkanl›¤a yeniden Yahya
Ar›kan getirildi. Muammer Keskin Baflkan Yard›mc›s›, Yücel Akdemir Oda Sekreteri
ve Hüseyin Bekiro¤lu da Oda Sayman› oldular. Hüseyin F›rat ise Yönetim Kurulu
üyesi olarak görev yapacak.
‹SMMMO Denetim Kurulu Baflkanl›¤›na Reflit Küçük seçildi. Alper Yüksel ve
Osman Çetiner de Denetleme Kurulu üyesi olarak görev yapacaklar.
‹SMMMO Disiplin Kurulu Baflkan› ise Aziz Gökdeniz oldu. 5 kiflilik Disiplin Kurulu’nda, Necati Kalkan, Coflkun Kolso, Ayflin Hangül ve Hasan Çotuk da üye olarak
çal›flacaklar.
******
>>> 1990-2008 KAMUOYUNA DÖNÜK ÇALIfiMALAR
307
1999-2002_239-402
10/3/08
YAHYA ARIKAN
9:07 PM
Page 308
Türkiye’nin K›s›lmayan Sesiyiz
14 Haziran 2000
>>> Yahya Ar›kan Vergi Yasas›’nda yap›lmas›
gereken de¤ifliklikleri aç›klad›
‹stanbul Serbest Muhasebeci Mali Müflavirler Odas› (‹SMMMO) Baflkan› Yahya
Ar›kan, vergi yasalar›nda yap›lmas› gereken de¤iflikliklerle ilgili önerilerde bulundu.
56. Hükümet dönemindeki “Vergi Reformu”nu, temel yaklafl›m› ve mant›¤› aç›s›ndan desteklediklerini, ancak do¤al olarak zaman içinde baz› de¤ifliklikler gere¤inin ortaya ç›kt›¤›n› vurgulayan Ar›kan, yap›lacak düzenlemelerin yeniden eskiye dönülmesine
yol açmamas›n› istedi. Ar›kan, yeni haz›rlanacak yasalarla ilgili önerilerini flöyle s›ralad›:
• Mali Milat gözden geçirilmelidir. Ülkemizdeki para sahiplerinin büyük ço¤unlu¤u
servetini ya yurtd›fl›na tafl›m›flt›r ya da yast›k alt›ndan ç›karmam›flt›r. Gelirin tan›m›n›n, “Nereden Buldun?” esas›na göre de¤il, beyan edilen gelirin denetlenmesi esas›na göre oluflmas›nda büyük yarar vard›r.
• Geçici Vergi oran›, Kurumlar Vergisi’nden yüksektir. 1998 y›l›nda 10 milyar kazanc› olan bir kurum, yüzde 17,5 olan geçici vergi yükünü 12 eflit taksitte öderken, bu
y›l oran yüzde 25’e ç›kar›l m›flt›r. Ödeme süresi de daralt›larak kurumlar s›k›nt›ya sokulmufltur. Bu oran yüzde 15’e indirilmelidir.
• Muhasebecilerin sa¤l›kl› geçici vergi beyannamesi verebilmesi için, beyanname
verme süresi her dönem 1'er ay kayd›r›lmal›d›r.
• Cezalar yeniden gözden geçirilmelidir. Çünkü k›sa sürede katlanarak yükselmekte ve ödenemez hale gelmektedir.
Bir örnek vermek gerekirse, 1998 y›l›na ait bir cezan›n 2002 y›l›nda tarh edildi¤ini, mükellefin bu cezaya karfl› dava açt›¤›n› ve davan›n da 2005 y›l›nda sonuçland›¤›n› varsayal›m. 1998 y›l›nda tarh edilen 1.000.000. TL’lik gelir vergisi, ceza ve gecikme faizleriyle birlikte 2005 y›l›nda 26.450.000 TL’ye ç›kacakt›r. Bunu hangi mükellef
ödeyebilir? Cezadan gecikme faizi al›nmas› kald›r›lmal›d›r.
• Ayr›ca Gelir Vergisi Kanunu’nun 2/7 maddesi; bu maddeye göre yap›lacak incelemelerde matrah fark› tespit edilmesi halinde, yap›ld›¤› y›ldan bir önceki y›l›n kazanc›
olarak nitelendiriliyor, tarh ile ilgili zaman afl›m› kald›r›l›yor.
308
1990-2008 KAMUOYUNA DÖNÜK ÇALIfiMALAR <<<
1999-2002_239-402
10/3/08
9:07 PM
Türkiye’nin K›s›lmayan Sesiyiz
Page 309
YAHYA ARIKAN
Örne¤in, 2010 y›l›nda inceleme yap›laca¤›n› ve servetteki art›fl›n da 2001 y›l›
oldu¤unun tespit edilece¤ini varsayal›m. Mükellef bu art›fl› izah ederse bir sorun
yok. ‹spat edemiyorsa 2009 y›l›n›n servet art›fl› olarak vergilendirilecektir. Yani
31.12.2009 tarihindeki rayiç bedel üzerinden vergi al›nacakt›r. Hiçbir kurumun bunun alt›ndan kalkmas› kolay de¤ildir.
• Basit usul ifllemez hale gelmifltir. Sistemin ifller hale gelmesi için muhasebeci odalar› ile iflbirli¤i yap›lmal›d›r.
• Anonim flirketlerde hisse devri 3 aydan fazla tutuluyorsa, al›m sat›m aras›ndaki fark vergiye tabi de¤ildir. Ancak limitet flirketlerde 3,5 milyar› afl›yorsa
vergiye tabidir. Bu adaletsizlik de düzeltilmelidir.
• Piyasalar›n en büyük sorunlar›ndan naylon faturaya karfl› önlem al›nmal›d›r.
Bunun kolay bir çözümü de vard›r. Faturalara hologram yap›flt›r›lmas› halinde gerçek ve naylon faturalar birbirinden kolayl›kla ayr›lacakt›r.
• Sa¤l›k, e¤itim ve kültür harcamalar›ndan al›nan KDV kald›r›lmal›d›r.
• Muhasebeci ve mali müflavirler baflta olmak üzere, mali kesimde çal›flan
herkesin yararlanabilece¤i Mali Tatil uygulamas› zaman geçirilmeden yürürlü¤e konulmal›d›r.
******
>>> 1990-2008 KAMUOYUNA DÖNÜK ÇALIfiMALAR
309
1999-2002_239-402
10/3/08
YAHYA ARIKAN
9:07 PM
Page 310
Türkiye’nin K›s›lmayan Sesiyiz
15 Eylül 2000
>>> “Sorunlu bankalarla ilgilenmesi gerekenler
gerçekleri söyleyenleri suçluyor”
‹stanbul Serbest Muhasebeci Mali Müflavirler Odas› (‹SMMMO) Baflkan›
Yahya Ar›kan, “Bankac›l›k sistemindeki sorunlar› çözmek için u¤raflmas› gerekenler,
bunun yerine sorunlar› anlatanlar› suçlamay› tercih ediyorlar. Enflasyonla mücadele için iflçinin, memurun birkaç milyon liral›k zamm› konuflulurken, milyarlarca dolarl›k yeni y›k›mlarla karfl›laflmamak için yetkilileri göreve ça¤›r›yorum” dedi.
‹SMMMO Baflkan› Yahya Ar›kan, ‹stanbul Ticaret Odas› Baflkan› Mehmet Y›ld›r›m’›n zor durumda oldu¤u söylenen 10 banka ile ilgili yapt›¤› önemli aç›klamay›
hat›rlatarak, Devlet Bakan› Recep Önal’›n, Y›ld›r›m hakk›nda suç duyurusunda bulunmas›n›n yanl›fll›¤›n› vurgulad›. Ar›kan, bir bakan›n da ayn› yönde aç›klama yapt›¤›n› belirterek flunlar› söyledi:
“Devlet Bakan› Say›n Yüksel Yalova, birkaç gün önce, bir ekonomi gazetesinde
yay›nlanan haberinde 16 banka yerine sadece 5 bankaya el konulmas›ndan flikâyet
etmifltir.
fiu anda elde bulunan 8 bankan›n maliyeti 8.5 milyar dolard›r ve maliyetin
1015 milyar dolara ulaflaca¤› belirtilmektedir. ‹stanbul Ticaret Odas› Baflkan› da,
Say›n Yalova’n›n söyledi¤i sözlerin benzerini söyleyerek, yetkilileri, yeni banka skandallar›na yol aç›lmamas› ve milyarlarca dolarl›k yeni harcamalar yap›lmamas› için uyarm›flt›r. Ancak, Bankalar Birli¤i’nin flikayet baflvurusu üzerine Devlet Bakan› Say›n Recep Önal, Say›n Mehmet Y›ld›r›m hakk›nda suç duyurusunda bulunmufltur.
Daha önce de ekonomiden sorumlu bir bakan, bankalar›n kötü durumunu aç›klam›fl, ancak gere¤ini yerine getirmedi¤i için kriz Türkiye’de halk›n cebinden milyarlarca dolar› al›p götürmüfltü. fiimdi, sorunun önemi ve vahameti yine bir bakan taraf›ndan aç›klanmaktad›r. Yine, sorumlu bakanlar, Türkiye’ye milyarlarca dolara
patlayacak bir krizin önlemlerini almak yerine kolay yolu seçerek do¤ruyu söyleyenler hakk›nda suç duyurusunda bulunmaktad›rlar.
Aylard›r süren enflasyonla mücadele program›nda, ellerine sefalet ücretleri
310
1990-2008 KAMUOYUNA DÖNÜK ÇALIfiMALAR <<<
1999-2002_239-402
10/3/08
9:07 PM
Türkiye’nin K›s›lmayan Sesiyiz
Page 311
YAHYA ARIKAN
düzeyinde para geçen memurlara ve kamu iflçilerine yap›lacak birkaç milyon liral›k
zam üzerinde büyük tart›flmalar yap›lmaktad›r. IMF Türkiye Masas› fiefi Carlo Cottarelli, Türkiye’den ayr›lma dan önce ücret zamlar›n›n düflük tutulmas›yla ilgili ›srarl› görüflünü aç›klam›flt›r. Durum bu kadar ciddi iken, Türkiye’nin, içleri boflalt›ld›¤›
sonradan herkesçe aç›k seçik görülen bankalara harcanacak katrilyonlarca liras›
yoktur.
Bu arada, Bankac›l›k Düzenleme ve Denetleme Kurulu’nun göreve bafllam›fl olmas›, bize, yetkililerin bugüne kadarki yanl›fl tutumlar›n›n sona erece¤i umudunu
vermektedir. Kurul Baflkan› Say›n Zekeriya Temizel, camiam›z›n çok yak›ndan tan›d›¤› ve birlikte çal›flt›¤› cesur, kararl› bir devlet adam›d›r. Say›n Zekeriya Temizel ve
arkadafllar›n›n, sorunlu bankalar hakk›nda ivedi önlemler almas›n› bekliyoruz.”
******
>>> 1990-2008 KAMUOYUNA DÖNÜK ÇALIfiMALAR
311
1999-2002_239-402
10/3/08
YAHYA ARIKAN
9:07 PM
Page 312
Türkiye’nin K›s›lmayan Sesiyiz
Ekim 2000
>>> Susurluk’u unutmad›k, unutturmayaca¤›z,
Susurluk için özel bir araflt›rma komisyonu
kurulmal›d›r
‹stanbul Serbest Muhasebeci Mali Müflavirler Odas› (‹SMMMO) Baflkan›
Yahya Ar›kan, 4’üncü y›ldönümünde Susurluk’la ilgili sevindirici, halk›n taleplerini
karfl›layan geliflmeler yaflanmad›¤›n› belirterek, “Her düzeydeki yetkililer bilmelidir
ki, Susurluk’u da unutmad›k ve aradan y›llar geçse de unutturmayaca¤›z. Susurluk’u çözmek için ola¤anüstü yetkilere sahip özel bir araflt›rma komisyonu kurulmal›d›r” dedi.
Yahya Ar›kan, Türkiye’de arka arkaya patlayan büyük skandallar›n en vahimi
olan “Susurluk Olay›”n›n çözümünden vazgeçildi¤i gibi bir görüntü ile karfl› karfl›ya
kald›klar›n› belirterek flunlar› söyledi:
“Mafya-devlet-siyasetçi iliflkilerini çok net biçimde ortaya döken Susurluk
Kazas›’n›n 4’üncü y›l›na geldik. Kaza sonras› k›sa sürede ortaya ç›kan gerçekler,
hiçbir hukuk devletinde yaflanmayacak kadar çirkin iliflkilerin Türkiye’de bir realite
oldu¤unu gösterdi.
Eli kanl› kanun kaçaklar›, güvenlik güçlerinin en üst yöneticileri ile kol kola halay çekerken, faili meçhul cinayet say›s›n›n her gün artt›¤› karanl›k günlerin sorumlular›n›n yakalanarak yarg› önüne ç›kar›lmas› için bugüne kadar beklememize ra¤men bir sonuç al›namad›. Susurluk’un çözülmesi için milyonlarca kifli haftalarca
›fl›klar›n› yak›p söndürerek kararl›l›¤›n› vurgulad›. Dönemin ana muhalefet lideri,
Baflbakanl›¤a geldikten sonra 15 gün içinde olay› çözece¤ini iddia etmiflti, ancak
aylarca hükümetin bafl›nda kalmas›na ra¤men bu konu da bir ad›m ileri gidilemedi.
Susurluk’un, devletin derinliklerinde kilitlenmesi ve daha içeriye girilerek ayd›nlat›lmas›na izin verilmemesi yine karanl›k güçlerin ifline yarad› ve en son Prof. Dr.
Ahmet Taner K›fllal›’ya yap›lan suikasttaki gibi kanl› odaklar›n yeniden hareketlenmesine neden oldu.
312
1990-2008 KAMUOYUNA DÖNÜK ÇALIfiMALAR <<<
1999-2002_239-402
10/3/08
9:07 PM
Türkiye’nin K›s›lmayan Sesiyiz
Page 313
YAHYA ARIKAN
Susurluk’un 4’üncü y›ldönümünde Türkiye’deki tüm politik güçlere bir kez daha
hat›rlatmak gere¤ini duyuyoruz. Susurluk çözülüp, buna kar›flanlar cezaland›r›lmad›¤› sürece Türkiye’de kimse kendisini güvende hissedemez ve demokratik hukuk
devletini gerekti¤i gibi ifllete meyiz.
Susurluk’la ilgili yeni ve ola¤anüstü yetkilere sahip özel bir araflt›rma komisyonu kurulmal›, suçlular hangi düzeyde olursa olsun yakalan›p hak etti¤i cezaya
çarpt›r›lmal›d›r. Bu yap›lmaz, bu kadar önemli bir konu sürüncemeye b›rak›l›rsa, biz
bundan iflbafl›ndaki hükümetleri sorumlu tutaca¤›z. Halka, demokratik hukuk devleti vaat eden herkese de Susurluk’u hat›rlataca¤›z. Susurluk’u unutmad›k, kimsenin
unut turmas›na da izin vermeyece¤iz.”
******
>>> 1990-2008 KAMUOYUNA DÖNÜK ÇALIfiMALAR
313
1999-2002_239-402
10/3/08
YAHYA ARIKAN
9:07 PM
Page 314
Türkiye’nin K›s›lmayan Sesiyiz
30 Ekim 2000
>>> Maliye’nin dolayl› vergilerde ›srar› vergi
adaletsizli¤ini büyütüyor
‹stanbul Serbest Muhasebeci Mali Müflavirler Odas› Baflkan› Yahya Ar›kan,
hükümetin, 2001 y›l› bütçesindeki aç›klar›n karfl›lanmas› için yine iletiflim vergisi,
özel ifllem vergisi gibi dolayl› vergilere yönelmesini elefltirerek, “Mali idare yine iflin
kolay›na kaçarak Türkiye’deki vergi adaletsizli¤inin boyutlar›n› büyütmektedir. Vergi
denetimlerini artt›rmayan, kay›t d›fl›ndakileri sistem içine çekmek için u¤raflmayan
mali idarenin, sürekli vergi ald›¤› kesimden daha çok vergi toplamaya kalkmas› kabul edilecek bir tutum de¤ildir” dedi.
‹SMMMO Baflkan› Yahya Ar›kan, vergi gibi çok önemli bir konuda y›llardan bu
yana görülen yanl›fl gidiflin bu y›l da aynen sürece¤inin belli oldu¤unu vurgulad›. Ar›kan, ‹SMMMO’nun ve vergi ile ilgili de¤iflik kurulufllar›n say›s›z kez yapt›¤› uyar›lar›n
dikkat al›nmad›¤›n›, ancak Türkiye’de adil ve yayg›n bir vergi sistemi oturtuncaya
kadar düflüncelerini aç›klamaya devam edeceklerini belirterek flunlar› söy ledi.
“‹yi bir mali idare, as›l gelir kayna¤› olarak dolays›z vergileri ön planda tutar.
Çünkü dolays›z vergiler, kazananlardan kazançlar› oran›nda vergi al›nmas›n› sa¤lar.
Dolayl› vergiler ise as›l olarak yaflamlar›n› sürdürebilmek için harcama yapmak zorunda kalanlar›n ödedi¤i vergilerdir. Dolayl› vergiler artt›r›l›rsa bundan öncelikle dar
gelirli kesimler olumsuz etkilenir.
Buna karfl›n, 2001 y›l› bütçe tasar›s›nda vergi gelirlerinin yine dolayl› vergilere
dayand›¤›n› görmekteyiz. Bütçe tasar›s›ndaki tahmini vergi gelirlerinin yüzde 63’ü
dolayl› vergilerden gelecek. Bu oran, bu y›lki yüzde 58.9’luk oran›n yaklafl›k yüzde 4
üstünde. Çok de¤il 10 y›l öncesine gidecek olursak, 1990 y›l›nda bu pay yüzde 43
oran›ndayd›.
Sona 10 y›l içinde dolayl› vergilerin pay›n›n yüzde 20 artarak yüzde 63 gibi
çok yüksek düzeye ç›kmas› vergi sisteminin düzelmek bir yana giderek kötüleflti¤ini
çok kesin biçimde ortaya koymaktad›r.
3 y›ll›k Enflasyonu ‹ndirme Program›’n›n baflar›yla sürmesi maksimum miktar-
314
1990-2008 KAMUOYUNA DÖNÜK ÇALIfiMALAR <<<
1999-2002_239-402
10/3/08
9:07 PM
Türkiye’nin K›s›lmayan Sesiyiz
Page 315
YAHYA ARIKAN
da ve ucuz mali kaynak kullan›m›na ba¤l›d›r. Maliye öncelikle flu anda yüzde 1’lerde
olan vergi denetimini h›zla artt›rmal› ve kaçak vergi miktar›n› düflürmelidir. Türkiye’de beyana dayal› vergilerin oran› yüzde 67’lere kadar inmifltir.
Ayr›ca kay›t d›fl› da sürekli kanayan bir yara olarak durmaktad›r. Türkiye milli
gelirine yak›n miktarda bir kay›t d›fl› ekonomi oldu¤u herkesçe kabul edilmektedir.
Bu kadar müthifl gelirleri sa¤layanlar henüz maliye ile tan›flmam›flt›r ve vergi vermemektedirler.
1985 y›l›ndan 2000 y›l›na Türkiye’nin nüfusu 15 milyon artarak 50 milyondan
65 milyona ç›km›flt›r. Bu sürede nüfus yaklafl›k yüzde 30 dolay›nda artarken gerçek usuldeki mükellef say›s› 1 milyon 967 binden 1 milyon 988 bine ç›km›fl, yani sadece yüzde 1 oran›nda artm›flt›r. Vergi taban› 15 y›l içinde ayn› kalm›flt›r.
Sonuç olarak, bir yanda befl kurufl vergi vermeden trilyonlar kazananlara dokunulmazken öte yanda günlük yaflam›n› sürdürebilecek harcama yapanlar›n vergilerini artt›rmak ülkemizdeki vergi adaletsizli¤ini daha da büyütür ve çok sözü edilen
sosyal patlamalara hakl›l›k kazand›r›r.”
******
>>> 1990-2008 KAMUOYUNA DÖNÜK ÇALIfiMALAR
315
1999-2002_239-402
316
10/3/08
9:07 PM
Page 316
1999-2002_239-402
10/3/08
9:07 PM
2001
Page 317
BASIN
BÜLTENLER‹
‘
“Biz ‹stanbul Muhasebeci ve Mali
Müflavirler Odas› olarak her zaman evimizin önünü temiz tutuyoruz. Her kifli
ve kurumun ayn› davranmas› halinde bu
kutsal amaca h›zla ulaflabiliriz”
>>> CUMHURBAfiKANI’NIN ‘TÜRK‹YE BAfiTAN AfiA⁄I YIKANMALI’ ÇA⁄RISINA DESTEK
1999-2002_239-402
318
10/3/08
9:07 PM
Page 318
1999-2002_239-402
10/3/08
9:07 PM
Türkiye’nin K›s›lmayan Sesiyiz
Page 319
YAHYA ARIKAN
19 Ocak 2001
>>> “Biz evimizin önünü y›k›yoruz. Herkes
ayn›s›n› yaparsa bu kutsal amaca ulafl›r›z”
‹stanbul Serbest Muhasebeci Mali Müflavirler Odas› (‹SMMMO) Baflkan›
Yahya Ar›kan Cumhurbaflkan› Ahmet Necdet Sezer’in, arka arkaya patlak veren
yolsuzluk operasyonlar› hakk›nda söyledi¤i, “Türkiye bafltan afla¤› y›kanmal›. Kime
ve nereye giderse gitsin sonuna kadar gidilmeli” sözlerine tam destek verdiklerini
belirterek, “Biz ‹stanbul Muhasebeci ve Mali Müflavirler Odas› olarak her zaman
evimizin önünü temiz tutuyoruz. Her kifli ve kurumun ayn› davranmas› halinde bu
kutsal amaca h›zla ulaflabiliriz” dedi.
‹SMMMO Baflkan› Yahya Ar›kan, yolsuzluklardan ar›nm›fl temiz bir Türkiye’nin, her türlü piyasa ifllemleri kay›t alt›na al›nmas›, idari mekanizmas›n›n düzgün
ifllemesi, memurlar› ald›klar› ücretler bak›m›ndan tatmin edilmesi halinde gerçekleflebilece¤ini belirterek flunlar› söyledi:
“Yolsuzluk skandallar›n›n birinci nedeni, piyasa ifllemlerinde belge al›n›p verilmesi sisteminin oturmam›fl olmas›d›r. Her türlü al›m sat›m da belge düzenlenmesi,
bunlar›n kay›t alt›na al›nmas› bu skandallar›n önüne geçmekte önemli fayda sa¤lar.
Ülkemizde, neredeyse kay›t içindeki para kadar paran›n, yani yüzlerce trilyon liran›n
kay›t d›fl›nda olmas›, nereden gelip nereye gitti¤inin bilinmemesi her türlü yolsuzlu¤a davetiye ç›kar›r. Biz uzun y›llardan bu yana kay›t d›fl›na son verilmesi, mali denetimlerin artt›r›lmas›, belgesiz hiçbir piyasa iflleminin yapt›r›lmamas› için ça¤r›larda bulunduk, raporlar haz›rlay›p bunlar› yetkililere sunduk ve say›s›z kez toplant›larda bunu dile getirdik. Ancak bugüne de¤in hiçbir hükümet döneminde ciddi ad›m
at›lmad› ve flu andaki bafl›boflluk aynen sürmektedir. Denetimler yüzde 1’in üstüne
ç›kamam›flt›r. Kay›t d›fl› ekonomi küçülece¤ine büyümektedir.
Ortaya ç›kar›lan her skandal›n gösterdi¤i gibi, suç odaklar› kamu görevlileri ile
iflbirli¤i içindedirler. Türkiye’nin çok a¤›r ekonomik koflullar› alt›nda ezilmifl, bunalm›fl
>>> 1990-2008 KAMUOYUNA DÖNÜK ÇALIfiMALAR
319
1999-2002_239-402
10/3/08
YAHYA ARIKAN
9:07 PM
Page 320
Türkiye’nin K›s›lmayan Sesiyiz
kamu görevlileri s›k›nt›dan kurtulufl yolu olarak böylesi yasa ve kural d›fl› yollara gidebilmektedirler. Yarg›tay Baflkan›’n›n k›sa süre önce söyledi¤i “Hâkimlerimiz vicdan› ile cüzdan› aras›nda kalmaktad›r” sözü her an hat›rlanmal›d›r. Kamu personelini
mutlu edecek bir mali reform çal›flmas› için geç bile kal›nm›flt›r.
Ayr›ca, gümrüklerden bafllamak üzere tüm idari yap›lanmada suçlular›n geçebilece¤i büyük gedikler vard›r. Bunca y›l›n ve olay›n tecrübesi ›fl›¤›nda, bu aç›klar›n
kapat›larak kötü niyetlilere geçifl f›rsat› verilmemesi de bir zorunluluktur.
Gelece¤i ayd›nl›k bir Türkiye için daha önce de s›k s›k gündeme getirdi¤imiz flu
önerilere kulak verilmesini istiyoruz:
• Her türlü yap›lan giderler belge karfl›l›¤›nda olmal›; ücretli ve iflverenler vergi
matrah›ndan indirebilmelidir.
• Vergi oranlar› düflürülmelidir.
• SSK prim oranlar› indirilmelidir.
• Tüm harcamalarda nakit miktar›na s›n›r getirilerek, tüm ekonomik ifllemler
kredi kart› veya banka kanal›yla gerçeklefltirilmelidir.
• Harcama ve tasarrufun kayna¤› bilgisayar ortam›nda izlenmelidir.
• Kay›t d›fl› vergi mükellefleri kay›t içine al›nmal›d›r.
• Basit usul, gerçek usule dönüfltürülmelidir.
• Tüm vergi beyannameleri ve mali tablolar meslek mensuplar› taraf›ndan denetlenmelidir.
Temiz Türkiye için devletin yan› s›ra meslek örgütlerine de büyük görevler düflmektedir. Her meslek kuruluflu, yasa d›fl›na ç›kan mensuplar› için ceza sistemini iflletmelidir. Kamuoyuna aç›klanan son olaylarda, zanl›lar aras›nda muhasebeci ve
mali müflavirlerin de oldu¤u belirtilmektedir. Geliflmeleri çok dikkatli izliyoruz. Suçlu
oldu¤u kan›tlanan meslek mensuplar›m›z Disiplin Kurulu taraf›ndan hemen cezaland›r›lmaktad›r. Üyelerimizin, Türkiye’nin k›t kaynaklar›n›n haks›zca ya¤malanmas›na
ortak olmas›na izin vermeyiz. K›sacas› biz evimizin önünü temiz tutuyoruz ve herkesten de bunu bekliyoruz. Temiz Türkiye gibi kutsal amaca ancak böyle ulaflabiliriz. ”
******
320
1990-2008 KAMUOYUNA DÖNÜK ÇALIfiMALAR <<<
1999-2002_239-402
10/3/08
9:07 PM
Page 321
YAHYA ARIKAN
Türkiye’nin K›s›lmayan Sesiyiz
20 Ocak 2001
>>> “Vergi iadesinde pazartesi son gün”
‹stanbul Serbest Muhasebeci Mali Müflavirler Odas› (‹SMMMO) Baflkan›
Yahya Ar›kan, ücretlilerin, vergi iadesi belgelerini 22 Ocak 2001 Pazartesi gününe
kadar vermek zorunda olduklar›n› hat›rlatt›.
‹SMMMO Baflkan› Ar›kan, iflçi ve memurlar›n vergi iadesi belgelerini haz›rlarken
bafll›ca iki noktada sorun yaflad›klar›n›n anlafl›ld›¤›n› belirterek flunlar› söyledi:
“Al›flverifllerini büyük marketlerden yapanlar›n ald›klar› faturaya do¤al olarak
giyim, g›da gibi ayr› grupta tutulacak kalemler birlikte yaz›l›yor. Fifllerin grupland›r›lmas› s›ras›nda bu belgelerin nereye konulaca¤›yla ilgili tereddütler yaflan›yor. En
uygun yol, fifl veya faturada hangi grubun tutar› yüksek ise belgeyi o gruba koymakt›r.
Bir de belgeleri teslim etmeden önce kapsama girmeyen kalemlerin ç›kar›larak
hesab›n ona göre yap›lmas› faydal› olacakt›r. Böylece, iflyerlerine verilen binlerce
kalemden oluflan belgelerin hesaplar›n›n yeniden hesaplanmas›n›n ve büyük bir zaman›n bofla gitmesinin önüne geçilmifl olacakt›r. Geçerli olmayan mallar›n bir listesini sizlere sunuyoruz. Vergi iadesi kapsam›ndaki fatura ve fifllerin en geç 20 Ocak
2001 Cumartesi gününe kadar iflyerlerine verilmesi gerekiyor. Ancak bu y›l 20 Ocak
Cumartesi gününe geldi¤i için, belgeler 22 Ocak Pazartesi günü de verilebilir.
Son kez, vergi iadesi sisteminin en önemli k›s›mlar› hakk›nda bilgileri yeniden
hat›rlatmakta yarar görüyoruz:
Özel gider indirimine konu olan harcamalar
Gelir Vergisi Kanunu'nun 63. maddesine eklenen 5 No’lu Bendi’ne göre;
Ücretlilerin kendisi, efli ve çocu¤u için yapt›¤› e¤itim, sa¤l›k, g›da, giyim ve kira
harcamalar› özel gider indiriminin kapsam›na girer.
Maliye Bakanl›¤›’n›n yay›nlad›¤› 176. seri No’lu Tebli¤’e göre, bu harcamalar›n
neler oldu¤u ve harcamalar›n nitelikleri belirlenmifl durumdad›r. Buna göre;
>>> 1990-2008 KAMUOYUNA DÖNÜK ÇALIfiMALAR
321
1999-2002_239-402
10/3/08
9:07 PM
Page 322
YAHYA ARIKAN
Türkiye’nin K›s›lmayan Sesiyiz
a) E¤itim Giderleri:
E¤itim ve ö¤retim kurumlar› ile anaokulu, krefl ve dershanelere e¤itim amac›yla yap›lan ödemeler ile kurs ücretleri kitap ve k›rtasiye al›mlar› için yap›lan harcamalar, özel gider indirimine esas al›nacakt›r.
b) Sa¤l›k Giderleri:
Ücretlilerin yapt›¤› ilaç masraf›, sa¤l›k malzemesi ve hastane giderleri ile muayene, tahlil, fizik tedavi ve difl protez ücretleri, gözlük ve lens al›mlar› gibi sa¤l›k
harcamalar› özel gider indirimine konu teflkil edecektir.
Ücretlilerin yapt›¤› bu harcamalar›n bir k›sm›n›n iflverence karfl›lanmas› halinde, ücretlinin kendisinin karfl›lad›¤› harcama tutar› özel gider indirimine konu olacakt›r.
c) G›da Giderleri:
G›da giderlerinden, her türlü yiyecek ve içecek için yap›lan harcamalar›n anlafl›lmas› gerekir. Ancak, sigara, alkollü içkiler ve bira bu kapsamda de¤erlendirilemeyecektir. Ayr›ca, evlerde beslenen kufl, kedi, köpek gibi hayvanlar ile di¤er hayvanlar›n tüketimi için al›nan yem, mama ve sair g›da maddelerine dâhil harcamalar g›da
giderleri kapsam›na girmeyecek ve özel gider indirimine konu teflkil etmeyecektir.
d) Giyim Giderleri:
Giyim giderlerinden kumafl, haz›r elbise, ayakkab›, flapka, iç çamafl›r›, çorap,
kemer gibi giyime müteallik her türlü mallar›n sat›n al›nmas› için yap›lan harcamalar ile bunlara iliflkin dikim, tamir, onar›m gibi harcamalar›n anlafl›lmas› gerekmektedir.
e) Kira Giderleri:
‹kamet edilen konut için yap›lan kira ödemesinin tamam›n›n anlafl›lmas› gerekir. Bu uygulamada, kiran›n defaten veya bir kaç ayl›k veya ayl›k dönemler itibariyle
ödenmesinin önemi bulunmamaktad›r. Ancak, kira ödemesinin kapsad›¤› dönem belgede belirtilecektir.
Özel gider indirimine girmeyen harcamalar
1- Vekâlet ücretleri,
322
1990-2008 KAMUOYUNA DÖNÜK ÇALIfiMALAR <<<
1999-2002_239-402
10/3/08
9:07 PM
Türkiye’nin K›s›lmayan Sesiyiz
Page 323
YAHYA ARIKAN
2- Yolcu ve yük tafl›ma giderleri,
3- Otel, motel ve pansiyonlara ödenen konaklama ücretleri,
4- Tiyatro, sinema, konser salonu, plaj, yüzme havuzu gibi yerlere yap›lan girifl
ücreti ödemeleri,
5- Ziynet ve süs eflyas› al›mlar›,
6 -Temizlik madde ve malzemesi al›mlar›,
7- Her türlü kad›n ve erkek tuvalet ve ›triyat madde ve malzemesi al›mlar›,
8- Kozmetik maddelerin al›mlar›,
9- Çiçek al›mlar›,
10- Kuaför ve berberlere ödenen ücretler,
11 -Foto¤raf filmi ve tab ücreti,
12- Fotokopi ücreti,
13- Ampul, floresan ampul ve pil al›mlar›,
14- Plak, teyp ve video kaset al›mlar› ile bunlar›n kiralanmas› karfl›l›¤›nda öde
nen ücretler,
15- Konutlar›n boya ve badana giderleri ile duvar ka¤›d› giderleri,
16- Elektrik ve su tesisat› için yap›lan ödemeler,
17- Billuriye, züccaciye al›mlar›,
18- Çocuk oyuncaklar›,
19- Havlu, çarflaf, nevresim al›mlar›,
20- Plastik eflya al›mlar›,
21- Çanta ve valiz al›mlar›,
22- Noter giderleri,
23- fiehir flebekesi su giderleri,
24- Sigara, alkollü içkiler ve bira için yap›lan giderler,
25- S›hhi tesisat malzemeleri,
26- Askeri ve okul kantinlerine yap›lan harcamalar,
27- Yurtd›fl› e¤itim ve ö¤retim harcamalar›,
28- Kol ve duvar saati,
29- Her türlü h›rdavat malzemesi,
30- Tüp gaz giderleri,
31- Genel bütçeye giren dairelere ait lojman giderleri
>>> 1990-2008 KAMUOYUNA DÖNÜK ÇALIfiMALAR
323
1999-2002_239-402
10/3/08
9:07 PM
Page 324
YAHYA ARIKAN
Türkiye’nin K›s›lmayan Sesiyiz
Özel gider indirimine konu olacak harcama belgeleri
Ücretliler özel gider indirimine konu olan harcamalar›n› gelir ve kurumlar vergisi mükelleflerinden alacaklar› flu belgelerle tevsik edeceklerdir.
1-Fatura,
2-Serbest meslek makbuzu,
3-Perakende sat›fl fifli,
4-Ödeme kaydedici cihazlara ait sat›fl fifli (yazar kasa fifli)
Özel gider indirimi uygulamas›
1-Ücretlilerin harcama belgelerini biriktirmesi ve iflverene ibraz›:
Ücretliler, kendileri, efl ve çocuklar› ad›na düzenlenen harcama belgelerini
1 Ocak'tan bafllayarak 31 Aral›k tarihine kadar biriktireceklerdir.
1 Ocak 2000 – 31 Aral›k 2000 aras›nda toplanan belgeler:
a) G›da, giyim, kira, sa¤l›k ve e¤itim olarak grupland›r›lacak
b) Zarf›n arkas›na s›ra numaras›na göre yaz›lacak
c) Herhangi bir zarf›n ön yüzüne masraf gruplar›na icmal yap›larak hesaplama yap›lacakt›r.
E¤er bir belgede birden bir den fazla harcama cinsi varsa en yüksek harcama
hangisi ise fiflin toplam› o cins kabul edilerek tasnif yap›lacakt›r.
Örne¤in; süper marketten al›nan bir belge ile 12.000.000. TL g›da,
40.000.000.TL. giyim ve 8.000.000.TL k›rtasiye malzemesi al›nm›flsa, bunlar›n
toplam› olan 60.000.000.TL giyim eflyas› olarak dikkate al›nacakt›r.
Ücretliler bir y›l boyunca biriktirdikleri özel gider indirimine konu harcama belgelerini, ertesi takvim y›l›n›n 20 Ocak tarihinin mesai saati sonuna kadar "Özel Gider ‹ndirimine Ait Bildirim" ile iflverenlerine beyan edeceklerdir.
Bu bildirimde ücretliler, harcamalar›n toplam tutar›n› ve bu tutar›n 1/3'nü
hesaplayarak, göstereceklerdir.
2- ‹flverenlerce yap›lacak ifllemler:
‹flverenler, ücretliler taraf›ndan kendilerine verilen bildirimi ve harcama belgelerini alacaklard›r. ‹flverenler kendilerine ibraz edilen harcama belgelerinin geçerli
belge olup olmad›¤›n›, harcaman›n özel gider indirimi kapsam›na girip girmedi¤ini ve
harcama toplam›n›n ve bu toplam›n 1/3'ünün do¤ru beyan edilip edilmedi¤ini kontrol
edeceklerdir.
324
1990-2008 KAMUOYUNA DÖNÜK ÇALIfiMALAR <<<
1999-2002_239-402
10/3/08
9:07 PM
Page 325
YAHYA ARIKAN
Türkiye’nin K›s›lmayan Sesiyiz
Ücretlilerin, ücretlerinden hesaplanan gelir vergisi üzerinden mahsup edilen
bu vergi, mahsup iflleminin yap›ld›¤› ayda ücretliye nakden ödenmesi zorunludur. ‹flverenler, kendilerine ibraz edilen özel gider indirimine ait bildirimlerde yer alan harcama tutarlar›n› da dikkate alarak, "Özel Gider ‹ndirimine Ait Bordro"yu ocak ay›
sonuna kadar düzenlemek zorundad›rlar.
Bordro muhteviyat›ndan da görülece¤i üzere iflverenler, her bir ücretli için,
ücretlinin yararlanaca¤› gelir vergisi fark›n› ayr› ayr› hesaplamak ve bordroda göstermek zorundad›rlar. Di¤er taraftan, iflverenler kendilerine ibraz edilen bildirim ve
harcama belgelerini tarh zaman afl›m› süresi içinde saklamak ve istenildi¤inde, vergi incelemesine yetkili olanlara ibraz etmek zorundad›rlar.
3- Özel gider indiriminden do¤an gelir vergisi fark›n›n ücretlilere ödenmesi:
‹flverenler, ocak ay› sonuna kadar düzenleyecekleri özel gider indirimine ait
bordroda yer alan gelir vergisi fark›n›, 1 fiubat tarihinden itibaren ücretlilerine ödeyecekleri ücretlerin gelir vergisinden mahsup edeceklerdir. Bu mahsup ifllemleri, her
bir ücretli için ayr› ayr› yap›lacakt›r. Bir ücretliye ait mahsup edilecek vergi, di¤er
ücretlilerin vergileriyle ilgilendirilmeyecektir.
Bu mahsup ifllemi için iflverenler ücretliler için düzenledikleri ücret bordrosunda, "Özel Gider ‹ndiriminden Do¤an Mahsup Edilecek Gelir Vergisi" bafll›¤› alt›nda
bir sütun daha açacak ve mahsup ettikleri vergi tutar›n› bu sütunda göstereceklerdir. Bu sütunda gösterilen tutar, ücretler üzerinden tevkif suretiyle kesilen gelir
vergisinden mahsup edilecek ve kalan k›sm› muhtasar beyannameyle beyan edile
rek ödenecektir.
Bu mahsuba ra¤men arta kalan bir tutar›n bulunmas› halinde, bu tutar ücretlilerin müteakip aylara ait hesaplanan gelir vergisinden mahsup edilecektir.
UYGULAMA SIRASI (RAKAMSIZ)
1. 12 ayl›k vergi matrah›n› toplayacaks›n›z, bu mebla¤ “y›ll›k gelir vergisi matrah›”n›z olacakt›r.
2. Buldu¤unuz y›ll›k gelir vergisi matrah›n› %35 ile çarpacaks›n›z bulunan mebla¤ “Y›ll›k vergi matrah›ndan indirebilece¤iniz tutar”d›r.
3. Bu indirimi yapabilmeniz için indirebilece¤iniz tutar›n 3 kat› kadar belge
toplayacaks›n›z. (Kümülâtif vergi matrah›n›n %5 fazlas›)
>>> 1990-2008 KAMUOYUNA DÖNÜK ÇALIfiMALAR
325
1999-2002_239-402
10/3/08
9:07 PM
Page 326
YAHYA ARIKAN
Türkiye’nin K›s›lmayan Sesiyiz
4. Ayl›k olarak kesilen gelir vergilerinin 12 ayl›k toplam›n› alacaks›n›z bu tutar
“y›ll›k kesilen gelir vergisi toplam›”d›r.
5. Y›ll›k gelir vergisi matrah›ndan, getirdi¤iniz belgenin 1/3’ünü düfleceksiniz.
Bu mebla¤ “yeni vergi matrah›” olacakt›r.
6. Yeni vergi matrah›n›; dilime giren vergi oran› ile çarpacaks›n›z, bu “yeni verginiz” olacakt›r.
7. “Y›ll›k kesilen gelir vergisi toplam›ndan” hesaplanan “yeni vergiyi” ç›kard›¤›n›z zaman “iade edilecek vergi iadesini” bulursunuz.
AYLIK
NET ÜCRET
Asgari Ücretli
100.000.000.
150.000.000.
200.000.000.
250.000.000.
300.000.000.
350.000.000.
400.000.000.
500.000.000.
600.000.000.
700.000.000.
800.000.000.
900.000.000.
1.000.000.000.
TOPLANAB‹LECEK
BELGE TUTARI
985.030.200
1.213.662.537
1.959.598.247
2.891.175.000
3.506.003.350
4.285.829.278
5.099.118.638
5.868.545.917
7.448.980.880
9.234.681.816
10.882.848.001
12.479.284.830
13.870.563.047
15.368.245.297
‹ADE ALINACAK
TUTAR
49.251.510
60.683.126
97.979.913
155.044.526
219.075.505
285.271.194
380.340.672
437.734.728
616.863.550
915.438.022
1.124.555.283
1.338.755.872
1.595.915.187
1.768.035.532
• Yukar›daki ücretler TTF kesintisi olmayan Haziran 2000 itibariyle iflsizlik
sigortas› olan ç›plak net ücretler içindir.
• Asgari ücretteki dönemsel de¤ifliklikler ile SSK tavan ve taban›ndaki de¤ifliklikler dikkate al›nm›flt›r.
• Hesaplama getirilebilecek en fazla belge tutar› baz al›narak yap›lm›flt›r.
Yukar›daki ücret d›fl›nda gelir vergisine tabi ek ödemeler hesaba kat›lmam›flt›r.
******
326
1990-2008 KAMUOYUNA DÖNÜK ÇALIfiMALAR <<<
1999-2002_239-402
10/3/08
9:07 PM
Page 327
YAHYA ARIKAN
Türkiye’nin K›s›lmayan Sesiyiz
12 fiubat 2001
>>> “Dürüst ve ilkeli ekonomi gazetecili¤inin
liderinin ölümü hepimizi çok üzdü”
‹SMMMO Baflkan› Yahya Ar›kan, Dünya gazetesi sahibi Nezih Demirkent’in ölümü
dolay›s›yla gazete yay›n yönetmeni Osman S. Arolat’a baflsa¤l›¤› mesaj› gönderdi.
Say›n Osman S. Arolat
Dünya gazetesi Genel Yay›n Yönetmeni
Muhasebe camias› olarak Say›n Nezih Demirkent’in ölümünden duydu¤umuz
üzüntüyü size, tüm yak›nlar›na ve çal›flma arkadafllar›n›za bildirmek ve baflsa¤l›¤›
dilemek istiyorum.
1990’l› y›llardan bu yana, ‹stanbul Serbest Muhasebeci ve Mali Müflavirler
Odas›’n›n kurulufl döneminde ve tüm çal›flmalar›nda Say›n Nezih Demirkent’i muhasebe camias›n›n yan›nda bulduk. Sesimizi her duyurmak istedi¤imizde, taleplerimizde ve elefltirilerimizde Dünya gazetesinin sayfalar›n› bize açt›. Say›n Demirkent bizim için, dürüst, ilkeli, yans›z ekonomi gazetecili¤inin ülkemizdeki en önde gelen örneklerinden birisidir. Hiçbir ekonomik gücün etkisi alt›nda kalmadan, sadece gerçekleri aktarmaya çal›flt›¤›na hemen hemen herkesin inand›¤› Dünya gazetesi gibi
bir kurumu Türk medyas›na kazand›rd›¤› için kendisine müteflekkiriz. Sizin ve arkadafllar›n›z›n, Say›n Demirkent’in emanetine ayn› hassasiyet ve inançla sahip ç›kaca¤›n›z› biliyoruz. Türk medyas›n›n temel direklerinden birisi ve ekonomi yay›nc›l›¤›n›n duayeni Say›n Nezih Demirkent’in kayb› dolay›s›yla muhasebe camias›n›n üzüntülerinizi bir kez daha belirtirken, sizlere de sab›rlar diliyorum.
******
>>> 1990-2008 KAMUOYUNA DÖNÜK ÇALIfiMALAR
327
1999-2002_239-402
10/3/08
YAHYA ARIKAN
9:07 PM
Page 328
Türkiye’nin K›s›lmayan Sesiyiz
20 Mart 2001
>>> “Her fleye yeniden bafllarken on milyarlarca
dolarl›k kay›t d›fl›n› da tarihe gömelim”
‹stanbul Serbest Muhasebeci Mali Müflavirler Odas› (‹SMMMO) Baflkan›
Yahya Ar›kan, Türkiye’nin içinde bulundu¤u zor dönemi aflarak düzlü¤e ç›kaca¤› konusunda kimsenin kuflkusu bulunmamas› gerekti¤ini söyledi.
Yahya Ar›kan, kas›m ve flubat aylar›nda yaflanan krizlerin, Türkiye’de yaflayan
herkesi olumsuz etkiledi¤ini ve büyük bir durgunlu¤a yol açt›¤›n› belirterek, bu nedenle krizden ç›kmak için bir “ulusal kurtulufl” mücadelesi vermek zorunda oldu¤umuzu vurgulad›. Yahya Ar›kan, Devlet Bakan› Kemal Dervifl’in öncülü¤ünde haz›rlanan yeni program sayesinde y›llardan bu yana tedavi edilemeyen, kangren olmufl
hastal›klar için de h›zl› operasyonlar gerçeklefltirilmesini ve yeni döneme sa¤lam
ad›mlarla bafllanmas›n› istedi. Herkesin katk›s›n›n istendi¤i program için herkesin
görüfllerinin al›nmas›n›n zorunlulu¤u oldu¤unu anlatan Yahya Ar›kan, bafll›ca flu
önerilerde bulundu:
“Yetkililerin s›k s›k vurgulad›¤› gibi yeniden haz›rlanacak bir ekonomik program›n temel hedefi piyasalar›n ifllerli¤i, enflasyonun düflürülmesi ve gelir da¤›l›m›n›n
düzeltilmesi olacakt›r. Bunlar›n her birinin gerçekleflme süresi do¤al olarak farkl›d›r. Bunca denemeden sonra, yeni program›n bu hedeflere ulaflabilmesinin temel
koflulu, flimdiye de¤in yap›lamayan önemli de¤ifliklikleri yapmak, ad›mlar› atmakt›r.
Örne¤in, Devletin çok büyük kaynaklara ihtiyaç duydu¤u bu dönemlerde, kimi
hesaplara göre milli gelirin yüzde 50’sini aflt›¤› söylenen kay›t d›fl› ekonominin kay›t
içine al›nmas› konusunda ciddi önlemler al›nmam›flt›r. Yani on milyarlarca dolarl›k
ekonomik ifllemden hiç vergi al›nmamaktad›r. Kay›tl› vergi mükelleflerini çok s›k›flt›ran mali idare kay›t d›fl›ndakileri serbest b›rakmaktad›r. Nihai hedefimiz gelir da¤›l›m›n› düzeltmek ise kay›t d›fl›na ekonomiye derhal müdahale edilmelidir. Böylece,
bir y›lda devletin kasas›na milyarlarca dolar tutar›nda da para akacakt›r.
Yine, dev boyutlarda olan bir baflka sorun da kay›t d›fl› iflçi çal›flt›rmakt›r.
328
1990-2008 KAMUOYUNA DÖNÜK ÇALIfiMALAR <<<
1999-2002_239-402
10/3/08
9:07 PM
Türkiye’nin K›s›lmayan Sesiyiz
Page 329
YAHYA ARIKAN
Kay›t d›fl› istihdam dolay›s›yla hem Sosyal Sigortalar Kurumu, hem de devlet bütçesi önemli bir gelirden yoksun kalmaktad›r. Milyonlarca kifli de sigorta güvencesi
alamamaktad›r.
Henüz bafl›nda bulundu¤umuz bu uzun ve zorlu yola ç›karken, mali kesimde
büyük rahats›zl›k yaratan kronik sorunlar› geride b›rakmal›y›z. Yüzbinlerce esnaf,
tüccar ya da serbest meslek erbab›n›n ödeme zorlu¤u gözönünde tutularak ç›kar›lan vergide ödeme kolayl›¤› do¤ru bir karar olmufltur. Ayn› kolayl›klar›n, yine ödeme
zorluklar›n›n yafland›¤› SSK ve Ba¤-Kur primleri ile emlak ve çevre vergileri için de
getirilmesi çok yararl› olacakt›r. Bu kararlar da geçmiflin biriktirdi¤i sorunlar› azaltacak, herkesin hesaplar›n› yeniden yaparak önümüzdeki döneme haz›rlanmas›na
yard›m edecektir.
Güçlü devletler ve toplumlar, bazen, en kötü koflullar› mucizeler yaratmak için
bir f›rsat olarak kullanabilirler. Türkiye’nin ekonomik ve toplumsal birikimi, tecrübesi
ve dinamizmi, dünyaya örnek olacak bir flahlanma hareketini ortaya koyabilir. fiimdi
ilk ad›m›, her kesimin inand›¤›, güvendi¤i ve umut duyaca¤› çok sa¤lam bir program
haz›rlayarak atmal›y›z. Bundan sonra Türkiye’nin gösterece¤i baflar› performans›
herkese parmak ›s›rtacakt›r.”
******
>>> 1990-2008 KAMUOYUNA DÖNÜK ÇALIfiMALAR
329
1999-2002_239-402
10/3/08
YAHYA ARIKAN
9:07 PM
Page 330
Türkiye’nin K›s›lmayan Sesiyiz
23 Mart 2001
>>> SSK prim tavan›ndaki yüzde 48.73’lük
art›fl durdurulmal›
‹stanbul Serbest Muhasebeci Mali Müflavirler Odas› (‹SMMMO) Baflkan›
Yahya Ar›kan, Sosyal Sigortalar Kurumu prim tavan ve taban ödeme miktarlar›n›n,
1 Nisan 2001’den itibaren yüzde 48.73 oran›nda art›r›lmas›n›n durdurulmas›n› istedi.
Yahya Ar›kan, bu art›fl›n, SSK’ya kazanç getirmek yerine kay›plara neden olaca¤›n› belirterek bu konuda flunlar› söyledi: “Bilindi¤i gibi sigorta prim tavan ve taban rakamlar›, 2000 y›l›nda gerçekleflen yüzde 39’lük TÜFE oran› ile 2000 y›l› için
öngörülen yüzde 7 oran›ndaki gayr› safi yurt içi has›la büyüme rakam› do¤rultusunda art›r›l›yor. Bu nedenle de, 1 Nisan’dan itibaren, yüzde 48.73 oran›nda art›fl yap›lacak. Böylece, sigorta prim taban ücreti 150 milyon liradan 223 milyon 95 bin
liraya, tavan ücreti ise 600 milyon liradan 892 milyon 380 bin liraya yükselecektir.
Tavan ve taban ödeme tutarlar› bu oranda artt›r›l›rsa iflçinin cebinden her ay
11 milyon 695 bin lira ile 46 milyon 770 bin lira aras›nda fazladan para ç›kacak.
Ayr›ca iflverenin ödedi¤i paylar ile ‹flsizlik Sigortas› Fonu için kesilen para miktarlar› da artacak. ‹flçi ücretlerinden yap›lan yüksek kesintiler ve iflverenlerin ödedi¤i
yüksek paylar istihdamdaki en büyük engellerden birisidir. Hem iflçi, hem de iflveren
kesimi, y›llardan bu yana kesintilerin düflürülmesini talep etmektedir.
Durum böyle iken, flimdi SSK kesintilerinin çok yükseklere ç›kar›lmas›, yeni sigortal› iflçi çal›flt›rmay› önlemenin yan› s›ra çal›flan iflçiler için de tehlikelidir. Çünkü
reel olarak ücretleri düflmektedir. Bu kesintiyi istemeyen iflverenler de iflçi ç›karacaklar veya baflka yollara baflvuracaklard›r. Sigorta prim tavanlar›n›n bu kadar
yükseltilmesi, iflyerlerindeki, ücretlerin asgari düzeyden gösterilmesi e¤ilimini de
körükleyecektir.
Üstelik önümüzdeki dönemde enflasyonda art›fl olaca¤› düflünülürse, yak›n
330
1990-2008 KAMUOYUNA DÖNÜK ÇALIfiMALAR <<<
1999-2002_239-402
10/3/08
9:07 PM
Türkiye’nin K›s›lmayan Sesiyiz
Page 331
YAHYA ARIKAN
zamanda tavan ve taban prim ödeme tutarlar› ola¤anüstü boyutlara ulaflacakt›r.
Bu nedenle, her dönemdeki art›fllar›n enflasyona de¤il asgari ücrete ba¤lanmas›
çok daha yararl› bir yoldur. Sigorta prim taban ödeme tutar› asgari ücret ile eflitlenmeli, sigorta prim tavan tutar› ise 4 asgari ücret düzeyinde olmal›d›r. Asgari
ücretteki art›fl oranlar›n›n çok yüksek tutulmad›¤› göz önüne al›n›nca, her dönem
deki art›fllar›n personel istihdam eden iflyerlerinde ve çal›flanlarda rahats›zl›k yaratmas› söz konusu olmaz. Ayr›ca, bu makul art›fllar, istihdam› kay›t d›fl›na itmedi¤i için SSK da bir gelir kayb› yaflamaz. Hükümetin, k›sa sürede bu konuda karar
almas›n› bekliyoruz.”
******
>>> 1990-2008 KAMUOYUNA DÖNÜK ÇALIfiMALAR
331
1999-2002_239-402
10/3/08
YAHYA ARIKAN
9:07 PM
Page 332
Türkiye’nin K›s›lmayan Sesiyiz
30 Nisan 2001
>>> ‹SMMMO Antalya Zirvesi”nde 21'inci yüzy›lda
muhasebe mesle¤inin vizyonu ve misyonu
tart›fl›lacak
‹stanbul Serbest Muhasebeci Mali Müflavirler Odas›, Antalya’da bu y›l 5'incisini
düzenleyece¤i ve yabanc› konuklar›n da kat›laca¤› "Türkiye Muhasebe Denetimi Sempozyumu"nda, uzmanlarla birlikte "21'inci Yüzy›lda Muhasebe Mesle¤i'nin Vizyonu ve
Misyonu"nu tart›flacak.
‹SMMMO, 1997 y›l›ndan bu yana her y›l Nisan ay›nda, Türkiye ve dünyadaki muhasebe uzmanlar› ve konuyla ilgili meslek mensuplar›yla birlikte Antalya'da “Meslek
Zirvesi” düzenliyor. Bu sempozyumlarda, muhasebecilik mesle¤inin gelece¤i üzerine
görüfl al›flveriflleri yap›l›yor, gelecek y›llara ›fl›k tutuluyor.
‹SMMMO'nun gelenekselleflen sempozyumunun bu y›lki konusu “Yirmi birinci
Yüzy›lda Türk Muhasebe Mesle¤inin Vizyonu ve Misyonu" olarak seçildi. ‹SMMMO
Baflkan› Yahya Ar›kan, sempozyumun amac›n› flöyle anlatt›:
"Muhasebecilik dünyada en önemli mesleklerin bafl›nda geliyor. Ama Türkiye'de
gerekli ilgiyi görmedi¤ini düflünüyoruz. Düzenleyece¤imiz sempozyumda 10 y›ll›k sürecimizi de¤erlendirmek, Türkiye'deki konumunun bir tahlilini yapmak ve arkas›ndan
21'inci yüzy›la gider ken bu mesle¤in Türkiye'de olmas› gereken yeri tan›mlamak istiyoruz. Türkiye'de son yaflan›lan durumu herkes görüyor. Hükümetler s›k›flt›¤› zaman
ek vergilere baflvuruyor. Türkiye'de kay›t d›fl› ekonomiye iliflkin bir mücadele olmufl olsa ve burada da tüm toplumlarda oldu¤u gibi muhasebe mesle¤inin denetim gücünden yararlan›lsa baflka hiçbir fleye gerek kalmayacakt›. Böyle bir mesle¤e önem verilmifl olsayd› belki de yaflanan bu olumsuzluklar, ekonomik krizler de olmayacakt›.
Sempozyumumuzda biz bunun tahlilini yapaca¤›z. As›l amac›m›z bu."
Antalya Belek'te 3 May›s Perflembe günü bafllay›p 5 May›s Cumartesi günü
sona erecek sempozyumun aç›fl konuflmalar›n›, TBMM Plan ve Bütçe Komisyonu
Baflkan› Metin fiahin, Antalya Belediye Baflkan› Bekir Kumbul, Gelirler Genel Müdürü
Akif Hamzaçebi, TÜRMOB Genel Baflkan› Mustafa Özyürek ve ‹SMMMO Baflkan›
Yahya Ar›kan yapacaklar.
332
1990-2008 KAMUOYUNA DÖNÜK ÇALIfiMALAR <<<
1999-2002_239-402
10/3/08
9:07 PM
Türkiye’nin K›s›lmayan Sesiyiz
Page 333
YAHYA ARIKAN
Türkiye'nin önde gelen uzmanlar› da 3 gün boyunca "Ülkemizdeki Muhasebe
Mesle¤inin Vizyonu ve Misyonu", "Para ve Sermaye Piyasalar› Aç›s›ndan Ülkemiz
Muhasebe Mesle¤inin Vizyonu ve Misyonu", "Muhasebe Mesle¤inin Müflterileri Karfl›s›nda Vizyonu ve Misyonu", "Kamu Sektörü Aç›s›ndan Muhasebe Mesle¤inin Vizyonu ve Misyonu" ve "Vergi Denetimi Karfl›s›nda Muhasebe Mesle¤inin Vizyonu ve
Misyonu" konular›nda bildiri sunacaklar ve tart›flma yapacaklar.
Ayr›ca sempozyum özel oturumunda, "Muhasebe Mesle¤inin ve Muhasebecinin Türkiye'nin Kalk›nmas›ndaki Rolü", "Küreselleflen Dünyada Türkiye'deki Muhasebe Denetimi Gerçe¤i", "21'inci Yüzy›l da Muhasebe Mesle¤inden Beklenen Görevler
Neler Olmal›d›r?" ve "21'inci yüzy›lda Muhasebe ve Denetim Mesle¤i Aç›s›ndan Meslek Eti¤i Çerçevesinde Haks›z Rekabet" konulu bildiriler tart›fl›lacak.
******
>>> 1990-2008 KAMUOYUNA DÖNÜK ÇALIfiMALAR
333
1999-2002_239-402
10/3/08
YAHYA ARIKAN
9:07 PM
Page 334
Türkiye’nin K›s›lmayan Sesiyiz
15 May›s 2001
>>> Çal›flma Bakanl›¤›, sigorta ödeme kolayl›¤›n›
zorlu¤a dönüfltürüyor
‹stanbul Serbest muhasebeci Mali Müflavirler Odas› (‹SMMMO) Baflkan› Yahya
Ar›kan, Çal›flma Bakanl›¤›’n›n ve Sosyal Sigortalar Kurumu’nun ödeme zorlu¤u çeken
mükellefler için getirdi¤i ödeme kolayl›¤›n›n, yay›nlanan genelgenin yetersizli¤i ve aç›k
olmamas› nedeniyle sigorta müdürlüklerinde personel ile mükellefleri s›k›nt›ya soktu¤unu, bu sorunlar› giderecek aç›klaman›n ivedilikle yap›lmas› gerekti¤ini vurgulad›.
Yahya Ar›kan, SSK’n›n 30 Nisan tarihli genelgesi ile yürürlü¤e giren, ödeme kolayl›¤› uygulamas› hakk›nda çok say›da flikâyetler ald›klar›n› belirterek flunlar› söyledi:
“Bilindi¤i gibi, genelge, SSK’ya borcu olanlar›n birikmifl borçlar›na y›ll›k yüzde 3
oran›nda tecil faizi uygulanmas›n› ve Haziran 2001 tarihinden bafllayarak 18 ay taksitlendirilmesini öngörüyordu.
Kuruma borçlar› birikmifl olan çok say›da mükellefimiz bu f›rsattan yararlanmak üzere baflvurular›n› yapt›. Ancak genelge uyar›nca 1 milyar liral›k borçlar›n üstündeki borçlarda teminat al›nmas› gerekti¤i belirtiliyordu. Görevliler, mükelleflerden,
bu teminatlar›n geçerli oldu¤unu ispatlamas› taleplerinde bulundular. Bu bilindi¤i gibi
oldukça zor ve uzun zaman alan bir ifllemdir. Oysa daha önce Maliye Bakanl›¤›’n›n
mükellefe sundu¤u ödeme kolayl›¤›nda oldu¤u gibi, teminat veren kiflinin ayr›ca bunlar› ispatlama yükümlülü¤ü yoktur. Verilen beyan yeterli olmal›d›r. SSK’n›n genelgesinde bu konuda aç›kl›k olmad›¤› için, sigorta müdürlüklerinde mükellefler ispat zorunlulu¤una zorlanmaktad›rlar.
Genelgeye göre baflvuru süresi 31 May›s’ta sona ermektedir. Yani sadece 15
günlük bir süre kalm›flt›r. Çal›flma Bakanl›¤›, sigorta müdürlüklerine ve personele teminat beyan›n›n yeterli oldu¤u konusunda bilgi vermelidir, aç›klama yapmal›d›r. E¤er
bu yap›lmazsa, birçok mükellef bu kolayl›ktan yararlanamayacak ve al›nan bu do¤ru
karar amac›na ulaflamayacakt›r.
******
334
1990-2008 KAMUOYUNA DÖNÜK ÇALIfiMALAR <<<
1999-2002_239-402
10/3/08
9:07 PM
Türkiye’nin K›s›lmayan Sesiyiz
Page 335
YAHYA ARIKAN
16 May›s 2001
>>> Sigorta prim art›fl› KDV art›fl›ndan daha
y›k›c›
‹stanbul Serbest Muhasebeci Mali Müflavirler Odas› (‹SMMMO) Baflkan› Yahya
Ar›kan, sigorta prim taban ve tavanlar›ndaki art›fl›n, Katma De¤er Vergisi’ndeki yüzde
1’lik art›fltan daha y›k›c› etki yapt›¤›n› söyledi.
Yahya Ar›kan, Bakanlar Kurulu’nun, SSK prim taban ve taban ke sintilerine yüzde 40’dan bafllayarak yükselen oranda art›fl getirmesinin, sorunlar› daha da büyütece¤ini belirterek flunlar› söyledi:
“Sosyal Sigortalar Kurumu, son dönemde, büyük boyutlardaki aç›klar›n› azaltmak için ücretlerden kesilen primleri h›zla artt›rma yolunu seçmifltir. Çal›flma Bakanl›¤›, böylece kurumun zararlar›n›n azalt›ld›¤›n› kamuoyuna gösterme çabas› içindedir.
Ancak bu fevkalade yanl›fl bir yoldur. ‹flsizli¤in en yüksek düzeyine ç›kt›¤›, birkaç ay önce çal›flan yüz binlerce kiflinin bugün iflini kaybetti¤i bir dönemde Çal›flma Bakanl›¤› iflçilik maliyetlerini yükseltmektedir. Her sigortal› için getirilen ek yük, içinde yaflad›¤›m›z
ciddi bir ekonomik kriz ortam›nda çal›flanlar›n ifllerinden ç›kar›lmas› tehdidini do¤urmaktad›r.
Ayr›ca, primlerin ve vergilerin yükseltilmesinin getirece¤i çok önemli bir sak›ncay›
y›llardan bu yana vurguluyoruz. Böylesi haks›z ve mant›ks›z art›fllar, kay›t d›fl›n› daha
da büyütmektedir. ‹flçisine ödeyece¤i ücret kadar vergi ve sigorta kesintisi ile karfl›laflan iflveren, sigortas›z iflçi çal›flt›rmay› tercih etmektedir. ‹fl bulabilmek için fazla seçene¤i olmayanlar da sigortas›z çal›flmay› kabul etmektedirler.
Son dönemdeki bir baflka e¤ilim de Türkiye’deki fabrikalar›n yurt d›fl›na gitmesidir. Yüksek kesintiler bu e¤ilimde önemli rol oynamaktad›r. Biz yabanc› sermayeyi getirmeyi amaçlarken, iflçilerimizin çal›flt›¤› fabrikalar da d›flar›ya giderse hem iflçiler için
ekmek kap›lar› azal›r, hem de Türkiye’nin milli geliri azal›r. fiunu aç›kl›kla söyleyebiliriz ki,
SSK prim kesintisi art›fl›, KDV’deki 1 puanl›k art›fltan daha y›k›c› etki yapm›flt›r. Çal›flma Bakanl›¤›’n›, piyasalara kulak vermeye ve yanl›fltan geri dönmeye ça¤›r›yoruz.”
******
>>> 1990-2008 KAMUOYUNA DÖNÜK ÇALIfiMALAR
335
1999-2002_239-402
10/3/08
YAHYA ARIKAN
9:07 PM
Page 336
Türkiye’nin K›s›lmayan Sesiyiz
22 May›s 2001
>>> Deprem bölgesinde beyanname verme süresi
en az bir ay uzat›lmal›d›r
‹stanbul Serbest Muhasebeci Mali Müflavirler Odas› (‹SMMMO) Baflkan›
Yahya Ar›kan, deprem bölgesindeki meslek mensuplar›n›n haziran ay›nda alt›ndan
kalk›lamayacak bir beyanname yükü ile karfl› karfl›ya olacaklar›n› belirterek beyanname verme süresinin en az bir ay uzat›lmas›n› istedi.
Bolu, Düzce, Adapazar›, Kocaeli ve Yalova’daki mücbir sebebin 31 May›s 2001
tarihinde sona erdi¤ini belirten Yahya Ar›kan, haziran ay›nda meslek mensuplar›n›n
geçmifli kapsayan bir yo¤un bir çal›flmaya girifleceklerini vurgulad› ve flunlar› söyledi:
“Meslektafllar›m›z, deprem tarihinden itibaren vermeleri gereken bütün beyannameleri haziran ay› içinde vermek zorunda kalacaklard›r. Bunun anlam›, toplam 18
ayl›k Katma De¤er Vergisi, Muhtasar ve iki y›ll›k Gelir Vergisi ve Kurumlar Vergisi
beyannamelerinin sadece 1 ayl›k sürede haz›rlanmas›d›r. Tüm bu beyannamelerin 1
ayl›k sürede haz›rlanmas› hiçbir flekilde mümkün de¤ildir. Deprem bölgesindeki beyannamelerin düzgün olarak haz›rlan›p yetifltirebilmesi için ek süre verilmesi zorunludur. Haziran ay› sonuna kadar olan sürenin temmuz ay› sonuna kadar uzat›lmas›
halinde meslek mensuplar›m›z üstlerine düflen görevi yerine getirebileceklerdir. Bakanlar Kurulu’nun k›sa süre içinde meslektafllar›m›z› rahatlat›c› bu karar› almas›n›
bekliyoruz.”
******
336
1990-2008 KAMUOYUNA DÖNÜK ÇALIfiMALAR <<<
1999-2002_239-402
10/3/08
9:07 PM
Türkiye’nin K›s›lmayan Sesiyiz
Page 337
YAHYA ARIKAN
27 Haziran 2001
>>> SSK ödeme kolayl›¤›nda ilk taksit temmuz
sonuna ertelensin
‹stanbul Serbest Muhasebeci Mali Müflavirler Odas› (‹SMMMO) Baflkan›
Yahya Ar›kan, Sosyal Sigortalar Kurumu (SSK) prim ödemelerinde ilk taksitin,
SSK’n›n bilgisayar sistemlerinin yetersizli¤i dolay›s›yla temmuz ay› sonuna ertelenmesi gerekti¤ini belirtti.
Yahya Ar›kan, k›sa bir süre önce, mükelleften gelen talep do¤rultusunda,
SSK yönetiminin de biriken borçlara yönelik bir ödeme kolayl›¤› getirdi¤ini hat›rlatarak flunlar› söyledi:
“SSK’n›n tan›d›¤› bu olanaktan yararlanmak için on binlerce mükellef baflvuruda bulundu. Bilindi¤i gibi, baflvurular may›s ay› sonunda bitti. ‹lk taksidin de haziran ay› sonundan itibaren yat›r›lmas› gerekiyor.
Ancak Sosyal Sigortalar Kurumu’nun bilgisayar altyap›s›n›n, baflvuru yapanlar›n borç ödeme tablolar›n› haz›rlamaya yeterli olmad›¤› bugünlerde ortaya ç›kt›.
Haziran ay›n›n sonuna gelmemize ra¤men, bir çok mükellefe borç ödeme dökümleri
verilmedi. Mükellefin sigorta müdürlükleriyle yapt›¤› temaslar, herkesin dökümünün
haz›rlanmas›n›n en az biriki hafta alaca¤›n› gösteriyor.
Bu nedenle, ne ödeyece¤ini bilemeyen mükellefin, borcunu ödeyememek gibi bir
durumla karfl› karfl›ya kalmamas› için taksitlerin bafllang›c›n›n haziran ay› sonu yerine temmuz ay› sonuna ertelenmesi bir zorunluluktur. SSK yönetimi, h›zla yeni bir
karar al›p duyurusunu yaparak, bu olumlu projenin istendi¤i gibi sonuçlanmas›n›
sa¤lamal›d›r.”
******
>>> 1990-2008 KAMUOYUNA DÖNÜK ÇALIfiMALAR
337
1999-2002_239-402
10/3/08
YAHYA ARIKAN
9:07 PM
Page 338
Türkiye’nin K›s›lmayan Sesiyiz
27 Temmuz 2001
>>> Maliye, Damga Vergisi’ni düflürürken
münfesih flirketler sorununu da çözmeliydi
‹stanbul Serbest Muhasebeci Mali Müflavirler Odas› (‹SMMMO) Baflkan›
Yahya Ar›kan, Maliye’nin, Damga Vergisi’ni flirket kurulufllar›nda azaltmas›n›n ve
sermaye art›r›mlar›nda kald›rmas›n›n çok isabetli oldu¤unu, ancak, bu s›rada, sermaye art›ramad›¤› için münfesih durumda olan on binlerce flirketin otomatik olarak
kapanmas› karar›n›n da al›nmas› gerekti¤ini söyledi.
‹SMMMO Baflkan› Ar›kan, 3 Temmuz’daki Resmi Gazete’de yay›nlanan ve baz›
kanun hükmünde kararnamelerle Damga Vergisi’nde de¤ifliklik yapan kanun hükümlerinin piyasalar aç›s›ndan olumlu oldu¤unu belirterek konuyla ilgili flunlar› aç›klad›:
“Yeni düzenlemeye göre, bundan sonra anonim, eshaml› komandit ve limitet
flirket sözleflmelerinde Damga Vergisi oran› binde 5 olarak hesaplanacak ve hesaplanan Damga Vergisi 13 milyar liray› geçme yecektir. Ayr›ca, di¤er bir hükümle, anonim, eshaml› komandit ve limitet flirketlerin yapacaklar› sermaye art›r›mlar› bundan böyle Damga Vergisi’ne tabi olmayacakt›r. Mali idarenin bu kararlar› çok isabetli olmufltur. Damga Vergisi, flirket kurarak üretim yapmak isteyenlerin ve sermaye art›r›mlar›n›n önünde bir engel olarak durmaktayd›. Bu engel kald›r›lm›flt›r.
Öte yandan, konuyla ilgili bir baflka noktaya da de¤inmek zorunday›z. Sermaye art›r›mlar› konusu, bize, 1989 y›l›nda sermayelerini art›ramad›klar› için münfesih
duruma düflen anonim ve limitet flirketleri hat›rlatmaktad›r. Bilindi¤i gibi bu tarihte anonim flirketler sermayelerini 5 milyar TL’ye, limitet flirketler de sermayelerini
500 milyon TL’ye ç›karmakla yükümlüydüler. On binlerce flirket bunu yapamad› ve
münfesih say›ld›.
Anacak tasfiye sürecinin nas›l iflleyece¤i belirtilmedi¤i ve flirketler otomatik
olarak tasfiye edilmedi¤i için, o günden bu yana bu flirketlerin kay›tlar› hem vergi
dairelerinde, hem de ticaret odalar›nda duruyor. Ticaret odalar›, ancak biriken
borçlarla ilgili ifllemler yap›yor.
338
1990-2008 KAMUOYUNA DÖNÜK ÇALIfiMALAR <<<
1999-2002_239-402
10/3/08
9:07 PM
Türkiye’nin K›s›lmayan Sesiyiz
Page 339
YAHYA ARIKAN
Hiçbir ekonomik aktivitesi olmayan bu flirketlerin say›s›n›n Türkiye çap›nda 50
binin üstünde oldu¤u tahmin ediliyor. Bu flirketler vergi dairelerini ve ticaret odalar›n› bofl yere meflgul ediyor, zaten yetersiz olan iflgücü, bunlara bofluna çok zaman
harc›yor.
Maliye Bakanl›¤› ile Ticaret Bakanl›¤›, çok h›zl› biçimde bir araya gelerek kangren olmufl bu soruna çözüm bulmal›d›r. En uygun çözüm de, bu flirketlerin, 31 Aral›k 1998 tarihinden itibaren otomatik olarak tasfiye edilmifl say›lmalar›d›r. Çünkü
ekonomi d›fl› olan bu flirketlerden al›nabilecek bir ekonomik de¤er de yoktur. Böylece
defterdarl›klar ile sanayi ve ticaret odalar› canl›l›¤›n› sürdüren di¤er flirketlere gereken zaman› ay›rabileceklerdir.”
******
>>> 1990-2008 KAMUOYUNA DÖNÜK ÇALIfiMALAR
339
1999-2002_239-402
10/3/08
YAHYA ARIKAN
9:07 PM
Page 340
Türkiye’nin K›s›lmayan Sesiyiz
30 Temmuz 2001
>>> Hükümet, vergi ve sigortas›n› ödemek
isteyene zorluk ç›karmas›n
‹stanbul Serbest Muhasebeci Mali Müflavirler Odas› (‹SMMMO) Baflkan› Yahya
Ar›kan, Maliye Bakanl›¤› ile Çal›flma ve Sosyal Güvenlik Bakanl›¤›’na ça¤r› yaparak, “Hükümet vergi ve sigorta prim borcunu ödemek isteyenlere zorluk ç›karmamal›d›r” dedi.
‹SMMMO Baflkan› Ar›kan, Maliye’nin bafllatt›¤› vergi borçlar›na ödeme kolayl›¤›
ve Sosyal Sigortalar Kurumu’nun aynen sürdürdü¤ü prim borçlar›na ödeme kolayl›¤›
uygulamalar›nda sorunlar yafland›¤›n› belirterek flunlar› söyledi:
“Bilindi¤i gibi borçlar›n› ödeyemeyen vergi mükelleflerine, mart ay›nda baflvuru
yaparak borçlar›n›n dondurulmas› ve yüzde 3’lük y›ll›k faiz ile 18 ayl›k taksitte ödeme
kolayl›¤› getirilmifltir. Yapt›¤›m›z ça¤r›lara cevap veren SSK da ayn› biçimde 13 Temmuz’a kadar baflvuranlar›n borçlar›n›n, y›ll›k yüzde 3 faiz ile 18 taksitte ödenmesine
f›rsat tan›m›flt›r.
Baflvuru yaparak bu olanaklardan yararlanmak isteyenlerin iyi niyetli ve samimi
olduklar› kuflkusuzdur. Ancak, baflvurudan bu yana yaflanan irili ufakl› yeni krizler, birçok mükellefin hesaplar›n› yeniden altüst etmifltir. Bu nedenle kimi mükelleflerimiz
taksitlerini ödemekte zorlanm›fl ya da ödeyememifltir. Taksitlerinde sorun olan mükelleflerimiz borçlar›n› ödemek için gittiklerinde, aksamadan dolay› eski program›n uygulanamayaca¤›, geçerli faizler üzerinden gecikme zamm› ödenmesi gerekti¤i söylenmektedir.
‹yi bafllayan ve olumlu yönüyle herkesin destekledi¤i bu program›n güzel sonuçland›r›labilmesi ve hedeflenen tahsilât›n yap›labilmesi için Hükümete, özellikle de Maliye ile Çal›flma ve Sosyal Güvenlik Bakanl›klar›na görevler düflmektedir. Her iki bakanl›k,
vergi ödeme kolayl›¤› için baflvuru yapanlar›n, taksitlerde aksama olsa da ayn› koflullarla
ödeme yapabilmesine olanak sa¤lamal›, kendisinin d›fl›ndaki geliflmelerden olumsuz etkilenen iyi niyetli mükellefin borcunu ödemesinin önüne zorluk ç›karmamal›d›r.”
******
340
1990-2008 KAMUOYUNA DÖNÜK ÇALIfiMALAR <<<
1999-2002_239-402
10/3/08
9:07 PM
Türkiye’nin K›s›lmayan Sesiyiz
Page 341
YAHYA ARIKAN
7 A¤ustos 2001
>>> Ba¤Kur borç taksitlendirmesinde
mükelleften ayr›ca haraç isteniyor
‹stanbul Serbest Muhasebeci Mali Müflavirler Odas› (‹SMMMO) Baflkan›
Yahya Ar›kan, Ba¤-Kur’un, prim borcu olanlara tan›d›¤› taksitle ödeme kolayl›¤›ndan yararlanmak isteyen her mükelleften 5 milyon liral›k bir kitap al›nmas›n› flart
kofltu¤unu belirterek bundan hemen vazgeçilmesini istedi.
Ar›kan, Ba¤-Kur’a borçlu olanlar için, a¤ustos ay› sonuna kadar baflvurmalar›
halinde, borçlar›n› y›ll›k yüzde 3 faizle ve 18 taksitte ödeme kolayl›¤›n›n getirildi¤ini
hat›rlatarak konuyla ilgili flunlar› söyledi:
“Vergiler ve SSK primlerinden sonra Ba¤-Kur prim borçlar› için de ödeme kolayl›¤› karar› ç›kar›lmas›, daha önce de vurgulad›¤›m›z gibi çok yerinde olmufltur.
Ancak, bu olanaktan yararlanmak için Ba¤-Kur il müdürlüklerine gidenler, hofl olmayan bir uygulama ile karfl›laflm›fllard›r. Her mükelleften 5 milyon TL karfl›l›¤›nda
“Otomasyon” adl› bir kitab› almalar› istenmifl, bunu almayanlar›n borç taksitlendir
mesinden yararlanamayaca¤› aç›klanm›flt›r. Görevliler, bu konudaki talimat› Ba¤Kur Genel Müdürü’nden ald›klar›n› söylemifllerdir.
Prim borçlar›n›n taksitlendirilmesi genelgesinde do¤al olarak böyle bir fley
yoktur. Mükellefin ne ifline yarayaca¤› belli olmayan böyle bir kitap için dayatma
yapman›n hukukta yeri yoktur. Mükellef, kendisi için yararl› bulmas› halinde ve diledi¤i takdirde böyle bir kitab› alabilir. Ancak, zorla kitap sat›fl› yapman›n haraç almaktan fark› yoktur.
Ba¤-Kur Genel Müdürlü¤ü’ne ça¤r›da bulunuyoruz. Binlerce mükellefin tepkisine neden olan böylesi haks›z ve mesnetsiz bir uygulamadan hemen vazgeçilmelidir.”
******
>>> 1990-2008 KAMUOYUNA DÖNÜK ÇALIfiMALAR
341
1999-2002_239-402
10/3/08
YAHYA ARIKAN
9:07 PM
Page 342
Türkiye’nin K›s›lmayan Sesiyiz
7 Eylül 2001
>>> “30 A¤ustos idari tatilinin yaratt›¤› s›k›nt›
çözümlenmeli”
‹stanbul Serbest Muhasebeci Mali Müflavirler Odas› (‹SMMMO) Baflkan›
Yahya Ar›kan, 30 A¤ustos Zafer Bayram› dolay›s›yla ilan edilen idari tatilin onbinlerce mükellefi s›k›nt›ya soktu¤unu belirterek, “Maliye’ye ve SSK’ya borcunu ödeyemeyenler için 10 günlük ek süre verilmelidir” dedi.
‹SMMMO Baflkan› Yahya Ar›kan, 30 A¤ustos Zafer Bayram› dolay›s›yla 31
A¤ustos Cuma gününün Bakanlar Kurulu’nca idari tatil say›ld›¤›n› hat›rlatarak,
Türkiye çap›nda iflini ay›n son gününe b›rakan çok say›da mükellefin, sürpriz biçimde karfl›lar›na ç›kan bu tatil dolay›s›yla zor duruma düfltüklerini belirtti. Mükellefin,
hükümetin karar› ile yüksek oranlarda ceza faizi ödemek durumunda kald›¤›n› vurgulayan Ar›kan çözüm için flunlar› söyledi:
“‹dari tatil nedeniyle, Maliye ve SSK’ya vergi borcunu taksidini ödeyemeyenler
yüzde 120’lik faizlerle karfl›laflt›lar. Çünkü a¤ustos ay› bitmiflti ve onlar da normal
zamanda ödemelerini yapmam›fllard›. Ancak bunda mükellefin hiçbir kusuru yoktur.
Hem Maliye, hem de SSK’n›n idari tatil süresini eylül ay› bafl›na eklemeleri gerekirdi. Bunu yapmad›lar ve her zamanki gibi kolayc›l›¤› seçerek mükelleften yüzde
120’lik faiz cezas› tahsil etmeye kalkt›lar.
Maliye Bakanl›¤›’na ve Sosyal Sigortalar Kurumu’na buradan sesleniyorum.
Birikmifl vergi ve sigorta prim taksidini ödemek isteyenlere ivedilikle bir kolayl›k
sa¤lanmal›d›r. Asl›nda, her iki kurumun da böyle bir olas›l›¤› önceden düflünüp bilgisayar programlar›n› ve kendilerini buna göre haz›rlamalar› gerekirdi. Önümüzdeki
günlerde 10 günlük bir ek süre verilerek, a¤ustos taksidini yat›ramayan mükellefin
bu ödemesini cezas›z yapabilmesi olana¤› sa¤lanmal›d›r.
342
1990-2008 KAMUOYUNA DÖNÜK ÇALIfiMALAR <<<
1999-2002_239-402
10/3/08
9:07 PM
Türkiye’nin K›s›lmayan Sesiyiz
Page 343
YAHYA ARIKAN
BA⁄KUR, ESNAFIN TAKS‹TLEND‹RMEDEN YARARLANMASINI
‹STEM‹YOR MU?
Öte yandan, Ba¤-Kur’da bilindi¤i gibi prim borcu taksitlendirmesi için baflvurular devam etmektedir. Ancak, Ba¤-Kur müdürlüklerindeki anlafl›lmaz uygulamalar, sanki bu kurumun mükellefin taksitlendirmeden yararlanmas›n› istemedi¤i gibi
bir izlenim ortaya koymaktad›r. Getirilen kolayl›ktan yararlanan ve iflinden ayr›lama yanlar yerine baflvuruyu yapmak üzere meslek mensuplar›m›z Ba¤-Kur müdürlüklerine gitmektedirler. Ancak, burada, meslek mensuplar›n›n baflvurular› kabul
edilmemekte, vekâletname verilmifl avukatlar›n baflvuru yapmas› istenmektedir.
Ba¤-Kur’a sormak istiyoruz. Amac›n›z üzüm yemek de¤ilmidir? Böyle bir konuyla avukatlar›n ne ilgisi vard›r? Çok iyi bilindi¤i gibi bu ifllerin hepsini avukatlar
de¤il muhasebeciler yapar. Üzerinde kimli¤i olan yetkili bir muhasebecinin mükellefi
ad›na yapaca¤› baflvurunun kabul edilmemesinin mant›kl› hiçbir yan› yoktur. Ba¤Kur Genel Müdürlü¤ü, ivedilikle böylesi anlafl›lmaz yaklafl›mlara son vererek, meslek
mensuplar›n›n mükellefi ad›na ifllem yapabilmesine f›rsat vermelidir.
Ayr›ca, böylesi sorunlar nedeniyle baflvurusunu yapamayan çok say›da Ba¤Kur üyesi kalm›flt›r. Tan›nan süre de 15 Eylül’de sona ermektedir. Ba¤-Kur’da biriken prim borçlar›n›n taksitlendirmesi olana¤›ndan yararlanma süresi 30 Eylül’e kadar uzat›lmal›d›r.”
******
>>> 1990-2008 KAMUOYUNA DÖNÜK ÇALIfiMALAR
343
1999-2002_239-402
10/3/08
YAHYA ARIKAN
9:07 PM
Page 344
Türkiye’nin K›s›lmayan Sesiyiz
10 Eylül 2001
>>> Vergi numaras› sistemi ek önlemlerle
desteklenmelidir
‹stanbul Serbest Muhasebeci Mali Müflavirler Odas› Baflkan› Yahya Ar›kan, 1
Eylül’den itibaren kullan›m› yayg›nlaflt›r›lan Vergi Kimlik Numaras›’n›n, Türkiye’nin
kay›t d›fl› ekonomi ile yapmas› gereken mücadelenin önemli bir aflamas› oldu¤unu
belirterek, “Bu aç›dan vergi numaras› uygulamas›n›n arkas›nday›z. Ama iyi sonuç
alabilmek için ivedilikle ek önlemlerle desteklenmesi gerekir” dedi.
‹SMMMO Baflkan› Ar›kan, vergi kimlik numaras›n›n korkutucu olmamas› için
ad›n›n, örne¤in “vatandafll›k numaras›” olarak de¤ifltirilmesini ve kiflilerle ilgili sosyal güvenlik ve nüfus bilgileri dahil tüm bilgilerin bu kimlik numaras› içine kat›lmas›n›n çok yararl› olaca¤›n› vurgulad›. Ar›kan konuyla ilgili flunlar› söyledi:
“Bilindi¤i gibi 1 Eylül’den itibaren banka ve finans kurumlar›nda yap›lacak ifllemlerde de vergi kimlik numaras› sorulmaya bafllanm›flt›r. Böylece y›llardan bu yana uygulanan vergi numaras› daha da yayg›nlaflm›fl olmaktad›r.
Vergi numaras›, ekonominin tümüyle kay›t içine çekilmesinde önemli bir aflamad›r. Ancak tek bafl›na yeterli de¤ildir. ‹vedilikle flu önemli düzenlemelerin de yap›lmas› gereklidir:
1. Enflasyon muhasebesi uygulamas› hemen bafllat›lmal›d›r. Bu, yabanc› sermayenin Türkiye’ye gelmesinde de teflvik unsuru olacakt›r.
2. Her türlü harcama vergi matrah›ndan düflülebilmelidir. Böylece, herkes
tüm harcamalar› için belge alacak, ticari ifllemler kayda girecek ve daha çok vergi
toplanabilecektir.
3. Ücretliler dâhil olmak üzere, Türkiye’de yaflayan herkes y›ll›k vergi beyannamesi vermelidir. Mali idare, ülkede yaflayan vatandafllar›n hepsi ile ilgili do¤ru bilgilere sahip olmal›d›r.
4. 50 milyon TL’nin üstündeki tüm ifllemler kredi kart› veya banka yoluyla yap›lmal›d›r. Nakit paran›n ortadan kalkmas›, ticari ve ekonomik ifllemlerin incelenebilir olmas›n› sa¤layacakt›r.
5. Kamu muhasebesinde beklenen amaca ulaflabilmek için ‹stanbul’da 18 bin
344
1990-2008 KAMUOYUNA DÖNÜK ÇALIfiMALAR <<<
1999-2002_239-402
10/3/08
9:07 PM
Türkiye’nin K›s›lmayan Sesiyiz
Page 345
YAHYA ARIKAN
ve yurt çap›nda 60 bin meslek mensubuna görev ve yetki verilmelidir. Maliye’nin
elindeki her y›l giderek azalan denetim elemanlar› ile bütün Türkiye’nin denetlenmesi
mümkün olmamaktad›r ve hiçbir zaman da olmayacakt›r. Muhasebeci ve mali müflavirler, büyük bir özdenetim gücü olarak kamu muhasebesinin iyileflmesine yard›mc› olacakt›rlar.
Son olarak vergi kimlik numaras› ad›n›n sak›ncal› olabilece¤ini belirtmek istiyorum. Bu ad, vatandafl için korkutucu özellik tafl›maktad›r. Bunun yerine, vergi,
sosyal güvenlik ve nüfus cüzdan› bilgilerinin de yerald›¤› bir “Vatandafll›k Kimlik Numaras›” uygulamak daha modern ve pratik bir yaklafl›m olacakt›r.”
******
>>> 1990-2008 KAMUOYUNA DÖNÜK ÇALIfiMALAR
345
1999-2002_239-402
10/3/08
YAHYA ARIKAN
9:07 PM
Page 346
Türkiye’nin K›s›lmayan Sesiyiz
12 Eylül 2001
>>> Suçsuz insanlar› katleden kanl› terörü
lanetliyoruz
‹stanbul Serbest Muhasebeci Mali Müflavirler Odas› (‹SMMMO) Baflkan›
Yahya Ar›kan, Amerika Birleflik Devletleri’nin çeflitli kentlerinde gerçeklefltirilen ve
binlerce kiflinin ölümüne neden oldu¤u belirtilen sald›r›lar› k›nad› ve “Suçsuz insanlar› katleden kanl› terörü nefretle lanetliyoruz” dedi. Ar›kan, bu sald›r›lar›n ABD’nin
dünya politikalar›n› gözden geçirmesine neden olmas›n› diledi.
‹SMMMO Baflkan› Yahya Ar›kan, Türkiye’ye ve Dünyaya yönelik yay›nlad›¤›
geçmifl olsun mesaj›nda flu görüfllere yer verdi:
“11 Eylül Sal› günü, tüm dünya bir dehfleti televizyondan naklen izledi. Dünyan›n en yüksek binalar›na ve di¤er pek çok binaya uçaklarla ve bombalarla yap›lan
sald›r›larda kesin rakam flu anda belli olmamas›na ra¤men binlerce kiflinin öldü¤üne
kesin gözüyle bak›l›yor.
Sald›rganlarla ilgili çok de¤iflik tahminler yap›l›yor ve flu ana kadar kesin bir
kan›t ortaya ç›kar›lamad›. ABD’nin içinden veya dünyan›n neresinden olursa olsun,
böyle bir sald›r›y› düzenleyenlerin hiçbir hakl› gerekçesi olamaz. Teröre binlerce insan›n› kurban vermifl bir ülkenin insanlar› olarak bizler, terörle hiçbir sonuç al›namayaca¤›n›, suçsuz insanlar›n ölmesi ve büyük trajedilerin yaflanmas›ndan öteye
etkisinin olmayaca¤›n› iyi biliyoruz. Ülkemizden binlerce kilometre uzaktaki bu eylemleri, ayn› ac›lar› hat›rlayarak nefretle lanetliyoruz.
Öte yandan, bu büyük eylemlerin, ABD yönetiminin uluslararas› politikalar›
aç›s›ndan da bir dönüm noktas›, bir ders olmas› umudunu tafl›yoruz. Dünyan›n jandarmas› kimli¤i ile kimi uluslara ve ülkelere karfl› anlafl›lmaz, kat› tutum tak›nan,
askeri sald›r›larda bulunan ABD’nin ayn› tutumunu sürdürmesi halinde önümüzdeki
dönemde yine suçsuz insanlar›n zarar görece¤i eylemlerle karfl›laflaca¤›m›z endiflesini de tafl›yoruz.”
******
346
1990-2008 KAMUOYUNA DÖNÜK ÇALIfiMALAR <<<
1999-2002_239-402
10/3/08
9:07 PM
Türkiye’nin K›s›lmayan Sesiyiz
Page 347
YAHYA ARIKAN
19 Eylül 2001
>>> Kay›t d›fl› ile mücadele terörle mücadele
kadar önemlidir
‹stanbul Serbest Muhasebeci Mali Müflavirler Odas› (‹SMMMO) Baflkan›
Yahya Ar›kan, kay›t d›fl› ekonominin ola¤anüstü büyüdü¤ünü belirterek, “Kay›t d›fl›
ekonomi ile mücadele, flu s›ralarda gündemde olan terörle mücadele kadar önemlidir” dedi.
Yahya Ar›kan, ABD, Japonya ve ‹sviçre gibi ülkelerde yüzde 10’un alt›nda olan
kay›t d›fl› ekonominin, Türkiye’de yüzde 50’ye ulaflt›¤›n›, bunun da 100 milyar dolarl›k kay›t d›fl› ekonomi anlam›na geldi¤ini vurgulad› ve konuyla ilgili flunlar› söyledi:
“Ekonomiyi kay›t alt›na almak, Türkiye’nin birinci sorunudur. Son 20 y›ll›k sürede, iktidara gelen tüm Baflbakanlar ve Maliye Bakanlar›, bu sorunun varl›¤›na
iflaret ederek önlem alman›n gerekli oldu¤unu vurgulam›fllard›r. Ancak, hiçbirisi de
ciddi ad›mlar atmadan iktidarlar›n› sürdürmüfllerdir.
Kay›t d›fl› ekonomi, ülkemizde bir kesime haks›z biçimde para aktar›lmas› demektir. Milli gelir böylece adaletsiz hale gelmektedir. Devlet daha az gelir sa¤lamaktad›r. Hazine, daha yüksek faizlerle para aray›fl›na girmekte, vergisini vermeyenler bu paray› borç alarak devlete verip ekstra haks›z para kazanmaktad›rlar.
Para s›k›nt›s›ndaki devlet, sosyal devletin gereklerini yerine getirememekte, vatandafl›na e¤itim ve sa¤l›k gibi en temel hizmetleri götürememektedir. Enflasyon daha
da yükselmektedir.
fiu andaki koflullar, asl›nda kay›t d›fl› ekonomi ile mücadele için en uygun zamand›r. Çünkü herhangi bir yasal düzenleme yap›ld›¤›nda yurt d›fl›na kaçacak veya
kaçt›¤› ileri sürülecek para yoktur. Milyarlarca dolarl›k s›cak para, fiubat krizinin
hemen ard›ndan ülkeyi terk etmifltir. Varolan para ise ekonomiden uzakta tutulmaktad›r. Bu durumda, kay›t d›fl› ile mücadele için gerekli önlemler hemen al›nmal›,
önümüzdeki döneme daha haz›r girmelidir. Kay›t d›fl› ekonomi için al›nacak önlemler
bellidir:
>>> 1990-2008 KAMUOYUNA DÖNÜK ÇALIfiMALAR
347
1999-2002_239-402
10/3/08
YAHYA ARIKAN
9:07 PM
Page 348
Türkiye’nin K›s›lmayan Sesiyiz
• Yap›lan tüm harcamalar vergi matrah›ndan düflülebilmelidir
• Hemen enflasyon muhasebesine geçilmelidir
• 100 milyon TL’nin üzerindeki al›flverifllerde banka hesaplar› ya da kredi kart›
kullan›lmal›d›r
• Kredi kart› kullan›m› yayg›nlaflt›r›lmal›d›r
• Hisse senedi, çek, senet gibi her türlü k›ymetli evrak nama yaz›lmal›d›r
• Tüm beyannamelerin meslek mensuplar› taraf›ndan imzalanmas› zorunlu k›l›nmal›d›r
Amerika Birleflik Devletleri’ndeki korkunç terör eylemini yapt›¤› ileri sürülenlere karfl› Türkiye’yi savafla sokmaya kararl› olanlar, kay›t d›fl› ekonomi ile mücadelenin de terörle mücadele kadar önemli oldu¤unu anlamal› ve gereken önlemleri h›zla
almal›d›r.”
******
348
1990-2008 KAMUOYUNA DÖNÜK ÇALIfiMALAR <<<
1999-2002_239-402
10/3/08
9:07 PM
Türkiye’nin K›s›lmayan Sesiyiz
Page 349
YAHYA ARIKAN
21 Eylül 2001
>>> Kay›t d›fl› ekonomi IMF’yi rahats›z etmiyor mu?
‹stanbul Serbest Muhasebeci Mali Müflavirler Odas› (‹SMMMO) Baflkan›
Yahya Ar›kan, Uluslararas› Para Fonu’nun (IMF) Tür kiye’deki temaslar› s›ras›nda,
geçen y›l oldu¤u gibi yine ücretlilere yap›lan vergi iadesinin kald›r›lmas› önerisinde
bulundu¤unu hat›rlatarak, “Ekonomiyi her yönüyle düzeltmek iddias›nda olan
IMF’nin kay›t d›fl› ekonomiyi görmezlikten gelmesini bir türlü anlayam›yoruz. Vergi
iadesinin kalkmas› kay›t d›fl›n›n ifline yarar. Milli gelirin yüzde 50’sine geldi¤i vurgulanan Türkiye’deki kay›t d›fl› ekonomi IMF’yi rahats›z etmiyor mu?” diye sordu.
‹SMMMO Baflkan› Ar›kan, ücretlilere vergi iadesi sisteminin, Türkiye’nin yeterli vergi toplayabilmesi aç›s›ndan çok önemli bir oto kontrol sistemi oldu¤unu belirterek flu aç›klamalarda bulundu:
“Maliye’nin kendi olanaklar› ile yapt›¤› vergi denetimi yüzde 1’in alt›ndad›r. Radikal
de¤iflikliklere gitmeden bu oran›n artmas›n› bekleyemeyiz. Türkiye’de, al›flverifllerde kasa
fifli ve fatura kesilmesini zorlayan tek fley ücretlilere vergi iadesidir. Bu sistem kald›r›l›rsa, hedeflenen bütçe gelirlerinin yar›s›na bile ulaflmak mucize olur.
Gelirlerini artt›rmak isteyen hükümet ivedilikle kay›t d›fl› ekonominin kald›r›lmas›na yönelik önlemler almal›d›r. Bunun ilk ad›m› da belge toplanmas›n› teflviktir.
Ücretlilere vergi iadesindeki k›s›tlamalar kald›r›lmal› ve her türlü belge geçerli say›lmal›d›r. Ayr›ca, her türlü harcama için al›nacak belgenin vergi matrah›ndan düflülebilmesine olanak sa¤lanmal›d›r. Böylelikle tüm ekonomik ifllemler kay›t alt›na al›nabilecektir.
Türkiye’nin birinci sorunu kay›t d›fl› ekonomidir. Bugünkü kriz koflullar›, mali
idareye kay›t d›fl›na karfl› gerekli mevzuat de¤iflikli¤i yapabilme f›rsat› da vermektedir. Çünkü al›nacak önlemleri bahane ederek yurt d›fl›na kaçaca¤› söylenecek s›cak para Türkiye’de yoktur. Eldeki paran›n çok büyük bölümü de ekonomik faaliyetlerin d›fl›ndad›r.
>>> 1990-2008 KAMUOYUNA DÖNÜK ÇALIfiMALAR
349
1999-2002_239-402
10/3/08
YAHYA ARIKAN
9:07 PM
Page 350
Türkiye’nin K›s›lmayan Sesiyiz
Maliye, en k›sa sürede enflasyon muhasebesi uygulamas›na geçmelidir. Çek,
senet benzeri k›ymetli evraklar›n hepsi bundan böyle nama yaz›lmal›d›r. 100 milyon
liran›n üstündeki parasal ifllemler banka üzerinden ya da kredi kart› ile yap›lmal›d›r.
Kredi kart› kullan›m› yayg›nlaflt›r›lmal›d›r. Tüm beyannamelerin meslek mensuplar›
taraf›ndan imzalanmas› zorunlu k›l›nmal›d›r. Bu önlemler kay›t d›fl› ekonominin belini k›racak önlemlerdir.
Öte yandan, y›llardan beri Türkiye’den ayr›lmayan ve dünyan›n en önemli ekonomistleri oldu¤u ileri sürülen IMF uzman ve yöneticilerinin, ülkemizdeki kay›t d›fl›
konusunda bugüne de¤in hemen hemen hiç konuflmamalar› ve önlem almak istememeleri dikkat çekicidir. Memurlara ve iflçilere daha az ücret zamm› vererek bütçeyi
denklemeye çal›flan IMF, neden gelirlerin artt›r›lmas› konusuna de¤inmemektedir?
Üstelik vergi iadesinin kald›r›lmas› gibi yapt›¤› öneriler, varolan gelirlerin daha da
azalmas›ndan baflka hiçbir sonuç vermeyecek önerilerdir. Türkiye ekonomisini her
yönüyle didik didik eden IMF, ülkemizde korkunç boyutlardaki kay›t d›fl› ekonomiden
rahats›z de¤ilmidir? Kay›t d›fl› ekonomi IMF’nin gündemine ne zaman gelecektir.”
******
350
1990-2008 KAMUOYUNA DÖNÜK ÇALIfiMALAR <<<
1999-2002_239-402
10/3/08
9:07 PM
Page 351
YAHYA ARIKAN
Türkiye’nin K›s›lmayan Sesiyiz
16 Ekim 2001
>>> ‹SMMMO, vergi sisteminin anayasas›n›
aç›klad›
‹stanbul Serbest Muhasebeci Mali Müflavirler Odas› (‹SMMMO) Baflkan›
Yahya Ar›kan, TBMM’de yap›lan ve dün bir madde d›fl›nda Cumhurbaflkan› Ahmet
Necdet Sezer taraf›ndan onaylanan Anayasa de¤iflikliklerini yerinde bulduklar›n›
belirterek, “fiimdi de s›ra, Türkiye’yi kriz ortam›ndan ç›karmaya yarayacak olan vergi mevzuat› de¤iflikliklerini yapmak, bir anlamda vergi sisteminde de yeni bir anayasa oluflturmakt›r” dedi.
Yahya Ar›kan, reel sektörü canland›rmak için hükümet ile ifl dünyas› aras›nda
sürdürülen zirve toplant›lar›n›n yarar›na de¤inerek, vergi sisteminde gerçeklefltirilecek düzenlemelerin de öncelikle üretim ve istihdam› teflvik edici nitelikte, hukukun
üstünlü¤ünü gözeten ve toplumsal uzlaflmaya dayal› de¤ifliklikler olmas› gerekti¤ini
anlatt›. Yahya Ar›kan, vergi sisteminde al›nmas› gereken do¤rudan ve dolayl› önlemleri flöyle s›ralad›:
VERG‹ S‹STEM‹NDE ALINMASI GEREKEN ÖNLEMLER
• Vergi sistemi vergi adaletini gözetmek suretiyle üretim ve istihdam› engellemeyecek hatta teflvik edecek tarzda oluflturulmal›d›r. Örne¤in yat›r›m indiriminden
stopaj al›nmamal›d›r.
• Türk Vergi Sistemi, hukukun üstünlü¤ünü ve kifli haklar›n›n esas alan, hakkaniyet ilkelerine riayet eden bir yap›ya kavuflturulmal›d›r.
• Vergi konusunda yap›lacak yasal düzenlemelerde toplumsal uzlaflman›n
aranmas› ilke olarak benimsenmelidir.
• Vergi kanunlar›nda s›k s›k de¤ifliklikler yap›lmamal›d›r.
• Vergi kimlik numaras›n›n vatandafll›k numaras›na dönüfltürülmesi sa¤lanmal›d›r.
• Geçmiflte yürüyen vergi kanunlar› ç›kar›lmamal›d›r.
• Nakit harcamalara s›n›r getirilmelidir. Örne¤in 100 milyon TL üzerindeki tüm
harcamalar kredi kart›, çek, banka ve finans kurumlar› arac›l›¤› ile olmal›d›r.
>>> 1990-2008 KAMUOYUNA DÖNÜK ÇALIfiMALAR
351
1999-2002_239-402
10/3/08
9:07 PM
Page 352
YAHYA ARIKAN
Türkiye’nin K›s›lmayan Sesiyiz
• Vergi sistemi, vergi kay›p ve kaça¤›n› önleyecek oto kontrol mekanizmalar›na
kavuflturulmal›d›r.
• Ekonomide kullan›lan belgeler nama yaz›l› hale getirilmelidir.
• Vergi kanunlar› aras›nda paralellik ve bütünlük sa¤lanmal›d›r.
• Kurum kazançlar›n›n vergilendirilmesinde gelir ve kurumlar vergisi aras›ndaki
entegrasyon tam olarak sa¤lanmal›; kurumlaflmay› özendirici hükümler getirilmelidir.
• Gerçekte indirilmesi gereken ancak kanunen kabul edilmeyen giderler olarak
tan›mlanan giderler, ekonomik gerçeklerle ba¤daflacak flekilde yeniden düzenlenmelidir.
• Reflit olan herkes y›ll›k beyanname vermelidir.
• Menkul sermaye iratlar›n›n vergilendirilmesine iliflkin düzenlemelerde istikrar
sa¤lanmal›d›r.
• Yüksek ve çok oranl› KDV uygulanmas›ndan vazgeçilmelidir.
• Tahsil edilen KDV’den, al›fllar›n KDV’si indirildikten sonra devir KDV olufluyorsa bu tutar o ay ilgili firmaya nakit olarak ödenmelidir.
• Vergi, SSK oran ve primleri azalt›lmal›, asgari ücretle SSK taban ve tavan
çeliflkisi düzeltilmelidir.
• Hayat standard› esas› kald›r›lmal›d›r.
• Kurumlarda geçici vergi oran› yüzde 15 e indirilmelidir.
• Fon pay› uygulamas› kald›r›lmal›d›r.
• ‹fllem vergilerinin oranlar› düflürülmeli ve bir tavan getirilmelidir.
• Vergi ziya› cezas›n›n hesaplanmas›nda gecikme faizinin esas al›nmas›n› düzenleyen hüküm kald›r›lmal›d›r.
• Belge düzeni basitlefltirilerek standart hale getirilmelidir.
• Banka ve sigorta muameleleri KDV kapsam›na al›nmal›d›r.
• Kurumlar Vergisi Kanunu’ndaki tasfiye, birleflme ve devir hükümleri yeniden
düzenlenmelidir.
ALINMASI GEREKEN D‹⁄ER ÖNLEMLER
• Halka güven veren fleffaf harcama ve bütçe reformu uygulanmal›d›r.
• Borçlanarak kalk›nma modelinden vazgeçilmelidir.
• Enflasyon tek haneye ininceye kadar, enflasyon muhasebesi uygulanmal›d›r.
352
1990-2008 KAMUOYUNA DÖNÜK ÇALIfiMALAR <<<
1999-2002_239-402
10/3/08
9:07 PM
Türkiye’nin K›s›lmayan Sesiyiz
Page 353
YAHYA ARIKAN
• Devlet muhasebe sisteminde; ödeme sisteminden, tahakkuk sistemine geçilmelidir.
• Naylon faturan›n önlenebilmesi için, fatura elektronik ortamda düzenlenmelidir.
• Denetim yeni memur al›narak de¤il, 3568 say›l› yasayla unvan alm›fl meslek
mensuplar›m›zca yap›lmal›d›r.
• Sosyal Güvenlik kurumlar› tek çat›da birlefltirilmelidir.”
******
>>> 1990-2008 KAMUOYUNA DÖNÜK ÇALIfiMALAR
353
1999-2002_239-402
10/3/08
YAHYA ARIKAN
9:07 PM
Page 354
Türkiye’nin K›s›lmayan Sesiyiz
25 Ekim 2001
>>> Ülkeyi, IMF’den borç alarak de¤il vergi
reformu yaparak kurtarabiliriz
‹stanbul Serbest Muhasebeci Mali Müflavirler Odas› Baflkan› Yahya Ar›kan,
Türkiye ekonomisinin, Uluslararas› Para Fonu’ndan (IMF) al›nacak birkaç milyar dolarla de¤il, iyi bir vergi reformu yap›larak ve kay›t d›fl› ile mücadele edilerek düze ç›kabilece¤ini söyledi.
‹SMMMO Baflkan› Ar›kan, eski Maliye Bakan› Zekeriya Temizel’in döneminde
gerçeklefltirilen vergi reformunun Türkiye’deki hastal›¤a do¤ru teflhis koyularak haz›rland›¤›n›, ancak yasan›n, kay›t d›fl›na al›fl›k kesimlerin koro halinde seslerini yükseltmeleri sonucunda uygulanmad›¤›n› hat›rlatt›. Bugünkü borç ç›kmaz›n›n gerçek
nedeninin, vergi reformunun gereklerinin yerine getirilmemesi oldu¤unu belirten Ar›kan konuyla ilgili flunlar› söyledi:
“Devletlerin as›l gelir kayna¤›, vatandafl›ndan adaletli biçimde alaca¤› vergilerdir. Milli gelirin yar›s›na ulaflan kay›t d›fl›na dokunmayarak toplanan vergiler ise
bugün oldu¤u gibi faizlere bile yetmez. Birkaç y›ldan beri süregelen borçlar›n ve faizlerin art›fl trendi, bugünkü bat›fl noktas›n› gösteriyordu. Vergi reformunun hiç ertelenmeden yürürlü¤e girmesi halinde bu ç›kmaza saplanmayacakt›k. Ancak, Türkiye’deki dev kay›t d›fl› kesim, büyük gürültü yaparak vergi reformunu etkisiz hale getirmeyi baflard›. Yöneticilerin beceriksizli¤i ve uluslararas› olumsuz konjonktür nedeniyle ç›kan sorunlar vergi reformuna ba¤land›. fiimdi de, “Mali Milat ve Nereden
Buldun” uygulamas›n›n yürürlü¤e girmesine daha 1 y›ldan fazla süre olmas›na ra¤men kay›t d›fl›n›n yeniden kazan kald›rd›¤›n› görüyoruz.
Öte yandan hükümet, sanki paraya ihtiyac› yokmufl gibi mali konularda olumlu ad›mlar atmaya niyetli gözükmüyor. Sadece ve sadece, IMF’nin verip vermeyece¤i belli olmayan kredilerinin beklentisine girmifl durumda. Bir de genifl halk kitlelerini daha da yoksullaflt›racak dolayl› vergilerde s›k s›k art›fl yap›l›yor. Oysa bu batakl›ktan ç›k›fl, daha önce de vurgulad›¤›m›z gibi kay›t d›fl› ekonominin kay›t alt›na
al›nmas› ile mümkün olabilir. IMF’nin, Türkiye’de dünya ortalamas›n›n çok üzerinde
354
1990-2008 KAMUOYUNA DÖNÜK ÇALIfiMALAR <<<
1999-2002_239-402
10/3/08
9:07 PM
Türkiye’nin K›s›lmayan Sesiyiz
Page 355
YAHYA ARIKAN
olan kay›t d›fl›na seyirci kalmas›n› ve önlem al›nmas› talebinde bulunmamas›n› da
bir türlü anlayam›yoruz.
Bizim aç›m›zdan bu dev sorunun çözümü çok aç›k ve kolayd›r. Kay›t d›fl› ile kararl› bir mücadele ve gerekli vergi mevzuat› düzenlemeleri, birkaç y›l içinde Türkiye
ekonomisini rahatlat›r. On binlerce kiflilik muhasebeci ve mali müflavir ordusu, hükümete ve mali idareye her zaman yard›ma haz›rd›r.
Son olarak, bizce mali idarenin vergi sisteminde al›nmas› gereken önlemlerin
baz›lar›n› da vurgulamak istiyorum:
• Gelirin yeni tan›m›ndan, yani harcama ve tasarrufun kayna¤›n› sorgulayan
sistemden asla vazgeçilmemelidir.
• Tüm harcamalar, belge karfl›l›¤›nda vergi matrah›ndan indirilmelidir.
• Enflasyon muhasebesi mutlaka ve mutlaka uygulanmal›d›r.
• Vergi kimlik numaras›n›n vatandafll›k numaras›na dönüfltürülmesi sa¤lanmal›d›r.
• Reflit olan herkes y›ll›k beyanname vermelidir.
• Nakit harcamalara s›n›r getirilmelidir. Örne¤in, 100 mil yon TL’nin üzerindeki
tüm harcamalar kredi kart›, çek, banka ve finans kurumlar› arac›l›¤› ile olmal›d›r.
• Ekonomide kullan›lan belgeler nama yaz›l› hale getirilmelidir.
• Hayat standard› esas› kald›r›lmal›d›r.
• Yüksek ve çok oranl› KDV uygulanmas›ndan vazgeçilmelidir.
• Vergi sistemi, vergi adaletini gözetmek suretiyle üretim ve istihdam› engellemeyecek, hatta teflvik edecek tarzda oluflturulmal›d›r.
• Türk Vergi Sistemi, hukukun üstünlü¤ünü ve kifli haklar›n› esas alan, hakkaniyet ilkelerine riayet eden bir yap›ya kavuflturulmal›d›r.”
******
>>> 1990-2008 KAMUOYUNA DÖNÜK ÇALIfiMALAR
355
1999-2002_239-402
10/3/08
YAHYA ARIKAN
9:07 PM
Page 356
Türkiye’nin K›s›lmayan Sesiyiz
30 Kas›m 2001
>>> Yahya Ar›kan, Vergi Raporu 2001’i aç›klad›
Bu rapor, Cumhuriyet tarihinin en büyük ekonomik sorununu yaflayan Türkiye’nin yeniden ekonomik canl›l›¤a kavuflmas›, fabrika bacalar›n›n tütmesi, iflyerlerinin aç›k olmas› ve iflsiz kalan milyonlar›n yeniden iflbafl› yapabilmelerine katk›da bulunmak amac›yla haz›rlanm›flt›r.
‹stanbul Serbest Muhasebeci Mali Müflavirler Odas› (‹SMMMO) olarak defalarca vurgulad›¤›m›z ve vurgulamaya devam edece¤imiz önemli bir nokta vard›r.
Türkiye ekonomisinin içine sapland›¤› bu batakl›ktan ç›kmas›n›n yolu, IMF ya da
Dünya Bankas›’ndan milyarlarca dolar borç almas› de¤il, ülke içi kaynaklar›na dönerek adaletli ve yayg›n bir vergi sistemini oturtmas›ndan geçer. Nedense, koskoca
bir ülkenin tüm politikac›lar›, ekonomistleri, yazarlar›, aylardan bu yana, sadece d›flar›dan sa¤lanacak borç miktar›na odaklanm›flt›r. Bugünkü bunal›m›n birinci nedeni
da¤ gibi biriken iç ve d›fl borçlar de¤il midir? Al›nacak yeni borçlar, k›sa sürelik ihtiyac›m›z› giderse de ileride yine ödeme sorunu olarak karfl›m›za gelmeyecek midir?
Çözümün, durmadan yeni borçlar almak olmad›¤›n›, Türkiye’yi seven herkese bir kez
daha vurgulamak istiyoruz.
Dünya üzerindeki her devletin as›l gelir kayna¤›, vatandafllar›ndan, flirketlerinden ald›¤› vergilerdir. Türkiye’de ise önümüzdeki y›l al›nacak vergi tutar›, borçlar›n
faizlerini bile ödemeye yetmeyecektir. ‹çinde büyük yanl›fll›klar› bar›nd›ran vergi sistemi de¤ifltirilip, yeni önlemler al›nmad›kça önümüzdeki y›llar›n çok ayd›nl›k olaca¤›n› söyleyemeyiz.
‹SMMMO olarak, Uluslararas› Para Fonu (IMF) ile yeni bir stand-by anlaflmas› planlar›n›n yap›ld›¤› bugünlerde, belli bafll› vergiler ile kay›t d›fl› ekonomi ve istihdam aç›s›ndan ülkemizin gelece¤ini kurtarmak için neler yap›lmas› gerekti¤ini belirtmek istiyoruz. Önerilerimizin gerçekleflmesi halinde, 2001 y›l›n›n bir kâbus gibi geride kalaca¤›n›, ilerideki y›llarda yeni IMF anlaflmalar›na gerek kalmadan Türkiye'nin
kendi gücü ile flahlanarak ileriye koflaca¤›n› düflünüyoruz.
Vergilerle ilgili k›sa de¤erlendirmemize önce Katma De¤er Vergisi ile bafllayal›m.
356
1990-2008 KAMUOYUNA DÖNÜK ÇALIfiMALAR <<<
1999-2002_239-402
10/3/08
9:07 PM
Page 357
YAHYA ARIKAN
Türkiye’nin K›s›lmayan Sesiyiz
KATMA DE⁄ER VERG‹S‹’NDE ASIL SORUNLAR VE ÇÖZÜM YOLLARI NED‹R?
Son günlerde kamuoyunun gündeminde olan Katma De¤er Vergisi, afla¤›da
ana hatlar› aç›kland›¤› biçimde, oldukça karmafl›k bir vergi düzenidir.
KDV’de, Ola¤anüstü Hal Bölgesi’ndeki kamu ticari ifllemlerinde, serbest bölgelerde, ihracatta istisnalar vard›r. KDV’nin Maliye’ye yat›r›lmas› s›ras›nda da indirimler söz konusudur. KDV’nin 5 ayr› oran› vard›r. Bunlar yüzde 1, yüzde 8, yüzde
18, yüzde 26 ve yüzde 40 fleklindedir. ‹hracata KDV iadesi yap›lmaktad›r ve e¤er
üretim ihracat için yap›lm›flsa maliyet içindeki KDV’ler iade edilmektedir. Ayr›ca ihracat yapma kayd›yla sat›n al›nan mallara KDV ödenme mektedir.
KDV matrah›n›n, çeflitli indirimler, istisnalar ve iadeler sonucu iade edilmesi
gereken miktar› yüzde 3 dolay›ndad›r. Örne¤in Maliye Bakanl›¤›’nca yay›nlanan
1998 y›l› Y›ll›k Katma De¤er Vergisi Bildirim Özeti’ne göre, yaklafl›k 1 milyon 250
bin beyannamede belirtilen KDV teslim ve hizmetler karfl›l›¤› teflkil eden bedel 94.5
katrilyon iken, iade edilmesi gereken KDV 2,5 katrilyon TL olmufltur.
Ancak, toplam vergi gelirleri içinde KDV’nin pay› yaklafl›k yüzde 30 gibi vazgeçilmez düzeydedir. 1998 y›l›nda, toplam vergi gelirleri 9.2 katrilyon TL’dir ve KDV
geliri 2.7 katrilyon TL olmufltur. Bu y›lda, KDV’nin oran› yüzde 29.5’a karfl›l›k gelmektedir. 1999 y›l›nda ise, toplam vergi gelirleri 14.8 katrilyon TL’dir. KDV geliri ise
4.1 katrilyon TL olarak yüzde 28.1 oran›nda gerçekleflmifltir.
KDV oranlar›n›n düflürülmesi halinde, bunun piyasalarda canlanma sa¤layarak toplam vergi gelirlerini eskisinden daha yüksek yapaca¤›n› söylemek olas› de¤ildir. Çünkü yukar›da söyledi¤imiz gibi, KDV, oldukça karmafl›k bir vergi sistemidir. ‹ndirilecek her 1 puan›n ne kadarl›k gelir azaltaca¤› Maliye taraf›ndan bile ancak tahminen söylenebilmektedir. fiu andaki tahmini hesaplara göre 1 puanl›k indirimler,
ayl›k 150200 trilyon dolay›nda vergi kayb›na yol açabilecektir.
DAR KAPSAMLI KDV ‹ND‹R‹M‹ HAKSIZLIKTIR
5 Kas›m 2001 tarihinde, bilindi¤i gibi, otomotiv ve beyaz eflyada, iki ay süre
ile yüzde 8 oran›nda KDV indirimine gidilmifltir. Bu sektörlerdeki yüzde 26’l›k KDV
oranlar›, yüzde 18’e düflürülmüfltür. Böylece, yan sektörleri de genifl ve güçlü olan
iki büyük sektörde sat›fl olanaklar› yarat›larak, piyasalara biraz canl›l›k gelmesi
amaçlanm›flt›r. Örne¤in, Otomotiv Sanayii Derne¤i Baflkan›’n›n aç›klamas›na göre,
y›l sonuna kadar yaklafl›k 10 bin araç sat›laca¤› tahmini yap›lm›flt›. KDV indirimi ile
>>> 1990-2008 KAMUOYUNA DÖNÜK ÇALIfiMALAR
357
1999-2002_239-402
10/3/08
9:07 PM
Page 358
YAHYA ARIKAN
Türkiye’nin K›s›lmayan Sesiyiz
bu say›n›n 20 – 25 bine ç›kabilece¤i belirtilmektedir. Beyaz eflya sanayii temsilcileri de, bu indirimin üretim ve istihdama katk›s› olmayaca¤›n›, ancak stoklar› eritmeye destek verece¤ini söylemektedirler. Bugüne kadarki uygulama, KDV indiriminden
beklenen faydan›n henüz sa¤lanamad›¤›n› ortaya koymaktad›r. Üstelik KDV indirimi
uygulanan ürünlerin büyük ço¤unlu¤unda, f›rsattan yararlanarak, bu indirimden daha fazla miktarda zam yap›ld›¤› da gözlenmektedir. Ayn› sektörlerin temsilcileri,
KDV indi riminin 2002 y›l›nda da sürmesini istemektedirler.
Maliye’nin yapt›¤› KDV indiriminin sadece iki sektörle s›n›rland›r›lmas›, kamuoyundan gelen tepkilerden de anlafl›laca¤› gibi haks›zl›¤a neden olmufltur. Öteden
beri güçlü lobi faaliyetleri yürütebilen bu iki sektörün yan› s›ra say›s›z sektörde
KDV indirimi beklentisi vard›r. Bu uygulaman›n bafllang›c›nda, tüm ifl dünyas›n›n talebi, KDV’nin, her alanda yüzde 50 oran›nda ve en az 6 ay süreyle indirilmesiydi.
Ancak gerek Uluslararas› Para Fonu’nun itiraz›, gerekse ortaya ç›kacak olas› gelir
kayb›n›n telafi edilebilece¤i bir kayna¤›n olmamas›, indirimin hem düflük oranl›, hem
de k›sa süreli olmas›na yol açm›flt›r.
As›l amaç olan, piyasalar›n canlanmas›, istihdam›n artt›r›lmas› için Katma
De¤er Vergisi gerçe¤ine ve KDV konusunda kal›c› olarak neler yap›labilece¤ine de¤inmek istiyoruz.
1. Türkiye’de KDV oranlar›, Avrupa ülkeleri ile karfl›laflt›r›ld›¤›nda yüksek de¤ildir. Kimi Avrupa Birli¤i ülkelerinde ortalama KDV oran› yüzde 15’lere kadar inse de,
birço¤unda yüzde 20’ler dolay›ndad›r. Avrupa’n›n KDV oranlar› ile Türkiye oranlar›
birbirine yak›nd›r.
BAZI AVRUPA ÜLKELER‹ VE TÜRK‹YE’DEK‹ KDV ORANLARI
KARfiILAfiTIRMASI
AVUSTURYA
FRANSA
ALMANYA
HOLLANDA
OTEL
10
19,6
16
6
ET
14
19,6
16
0
EKMEK
0
0
16
19
AKARYAKIT
10
19,6
16
6
SEY AHAT
10
0
16
6
OTOMOB‹L
0
0
16
19
E⁄‹T‹M
20
19,6
16
19
‹NG‹LTERE
BELÇ‹KA
17, 5
0
17,5
0
17,5
21
0
6
0
6
17,5
21
17, 5
21
TÜRK‹YE
18
8
1
18
18
18
18
358
1990-2008 KAMUOYUNA DÖNÜK ÇALIfiMALAR <<<
1999-2002_239-402
10/3/08
9:07 PM
Page 359
YAHYA ARIKAN
Türkiye’nin K›s›lmayan Sesiyiz
Türkiye’de, yukar›da söyledi¤imiz gibi 5 ayr› KDV oran› vard›r ve as›l karmafla
buradad›r. Oranlar yüzde 1 ile yüzde 40 aras›nda de¤iflmektedir. Üstelik ayn› türdeki ürün ve mallar›n KDV oranlar›nda anlams›z farkl›l›klar görülmektedir. KDV
oranlar› aras›ndaki ilginç çeliflkiler göze çarpmaktad›r: Örne¤in;
Ekmekte KDV oran› yüzde 1’dir. Buna karfl›l›k, tost ve sandviç ekme¤i ile
yufka ekmek ve simitte KDV oran› yüzde 18’dir.
Dergide KDV yüzde 1, kitapta ise yüzde 8’dir.
fieker pancar›ndan elde edilen flekerde KDV oran› yüzde 8, fleker kam›fl›ndan elde edilen flekerde ise yüzde 18’dir.
Leblebide, toptan sat›flta yüzde 1, perakende sat›flta yüzde 18’dir. fiekerli
leblebide ise, ister toptan isterse perakende olsun KDV oran› yüzde 18 olarak
saptanm›flt›r.
Özel okullarda KDV yüzde 8, dershanelerde ise yüzde 18’dir.
Kullan›lm›fl binek oto ve jeepte, KDV oran› yüzde 1 iken, buna karfl›l›k, kullan›lm›fl kamyon ve otobüste yüzde 18 uygulanmaktad›r.
Kablolu TV’de KDV yüzde 26, flifreli kanallarda yüzde 18 fleklinde belirlenmifltir. Lüks say›lan ve yüzde 26 oran›nda KDV’ye tabi tutulan mallardan baz›lar› flunlard›r: Kürk, kristal avize, havyar, elmas, p›rlanta, inci, fildifli eflya, yat,
kotra...
Bu arada, halka göre lüks olmayan ancak Maliye’ye göre lüks say›lan; buzdolab›, televizyon, çamafl›r makinesi, ütü, termosifon, elektrikli ›s›t›c› rezistanslar, çalar saatli radyolar gibi mallar da; kürk, havyar, kristal, yat ve kotra gibi
say›larak onlarla birlikte lüks mal tarifesine sokulmufltur.”
Bu çarp›c› örneklerde de görüldü¤ü gibi, KDV’de at›lmas› gereken ilk ad›m, tüm
mal ve ürünlerin yeniden gözden geçirilerek lüks ve normal s›n›f mallar›n yeniden
saptanmas›, oranlar aras›ndaki anlams›z farkl›l›¤›n giderilmesidir. Ayn› türden mal
için farkl› farkl› KDV ödenmesinin, ciddi devlet anlay›fl›nda yeri yoktur.
2. KDV matrahlar› düflüktür. KDV matrah›n›n artt›r›lmas›n›n birinci yolu, tüm
vergi gelirlerini artt›rmada oldu¤u gibi denetimlerin ço¤alt›lmas›d›r. Devlet Planlama Teflkilat›’n›n bir araflt›rmas›na göre, 1997 y›l›nda, yaklafl›k 63 bin vergi denetiminde, incelenen matrah 723 trilyon TL iken, denetleme sonucu matrah fark› 284
trilyon TL ç›km›flt›r. Bu da, ayn› y›l için en az 28 trilyon TL’lik vergi kayb› anlam›na
>>> 1990-2008 KAMUOYUNA DÖNÜK ÇALIfiMALAR
359
1999-2002_239-402
10/3/08
9:07 PM
Page 360
YAHYA ARIKAN
Türkiye’nin K›s›lmayan Sesiyiz
gelmektedir. Yap›lan hesaplar, tüm vergilerde, matrah›n en az yüzde 25 oran›nda
düflük gösterildi¤ini ortaya koymaktad›r.
YILLARA GÖRE DENET‹MLERDE ORTAYA ÇIKAN MATRAH FARKLARI
(M‹LYON TL)
1997 574
1997 2.592
‹NCEL ENEN
MAT RAH
4.379.562
419.154.162
BU LUNAN MAT RAH
FAR KI
123.532.495
38.422.235
GEL‹RLER KONTROLÖR.
VERG‹ DENETMEN‹.
TOPL AM
1997 1.776
1997 58.256
199 7 63.198
31.628.062
268.726.316
723.888.102
32.518.029
90.426.793
284.899.552
TEFT‹fi KURULU BfiK.
HESAP UZM.KUR.BfiK.
GEL‹RLER KONTROLÖR.
1998 437
1998 4.174
1998 2.502
20.945.829
714.904.254
135.198.268
92.549.075
184.860.388
142.230.580
VERG‹ DENETMEN‹.
TOPL AM
TEFT‹fi KURULU BfiK.
1998 61.635
199 8 68.748
1999 266
892.381.537
264.580.795
1.763.429.888 684.220.838
949.882
1.253.548
HESAP UZM.KUR.BfiK.
GEL‹RLER KONTROLÖR.
VERG‹ DENETMEN‹.
TOPL AM
TEFT‹fi KURULU BfiK.
HESAP UZM.KUR.BfiK.
1999
1999
1999
199 9
2000
2000
2.372
1.665
47.428
271.577.739
149.139.740
867.110.509
51.731
272
3.103
1.288.777.870 1.043.797.167
43.616.463
59.070.136
1.223.427.564 959.008.208
GEL‹RLER KONTROLÖR.
VERG‹ DENETMEN‹.
TOPL AM
2000 1.650
2000 55.310
2000 60. 335
DENET‹M B‹R‹ M‹
YILI
TEFT‹fi KURULU BfiK.
HESAP UZM.KUR.BfiK.
SAY ISI
512.999.650
200.551.329
328.992.640
658.274.904 430.970.298
1.695.702.732 538.050.372
3.621.021.663 1.987.099.014
3. KDV’de tahakkuk eden miktar ile tahsil edilen aras›nda yüzde 20’ye yak›n
bir fark vard›r. Bu asl›nda tüm vergilerin tahsilât›nda karfl›lafl›lan bir sorundur.
1998 ile 2000 y›llar› aras›nda gerçekleflen tahakkuk tahsilât oranlar› karfl›m›za
flöyle ç›kmaktad›r. 1998’de yüzde 84.7, 1999’da yüzde 81 ve 2000 y›l›nda ise yüzde 81.2’dir. K›sacas› bu tahsilât›n tümüyle gerçekleflmesi, KDV’de 1/5 oran›nda ve
oldukça yüksek miktardaki gelirin devletin kasas›na girmesi anlam›na gelecektir.
360
1990-2008 KAMUOYUNA DÖNÜK ÇALIfiMALAR <<<
1999-2002_239-402
10/3/08
9:07 PM
Page 361
YAHYA ARIKAN
Türkiye’nin K›s›lmayan Sesiyiz
1995 -200 0 Y ILLAR I KDV T AHAKKUK -TAHS‹LÂT GERÇ EKLE fiMES‹
Taha kkuk (Tr ilyon)
T ahsil at (T r ily on )
Yüzde
1995 254,8
212, 1
83,2
1996 50 3, 6
419, 2
83,2
1997 1.004 ,5
861, 3
85 ,7
1998 1.877,0
1.5 89,1
84, 7
1999 3.003,3
2.433,3
81,0
200 0 5. 526 ,9
4 .487,8
81,2
4. KDV oranlar›, daha önce de belirtti¤imiz gibi ülkemizde çok yüksek de¤ildir.
Ancak, özellikle flu anda içinde bulundu¤umuz ekonomik bunal›m, halk› yoksullaflt›rm›fl ve al›m gücünü çok düflür müfltür. Al›flverifllerde daha önceden de varolan fiyattan KDV’yi düflme, KDV pazarl›klar› iyice yerleflmifltir. Al›nan her malda vaz geçilecek olan KDV miktar›, mal›n yüzde 18 oran›nda daha ucuz olmas›n› sa¤lamaktad›r. Bu oran, h›zla yükselen fiyatlar dolay›s›yla hemen her mal için dikkate al›nacak
bir oran olmaktad›r. Böylece kay›t d›fl› büyümektedir.
Yukar›daki nedenle, Katma De¤er Vergisi oranlar›n› düflürmenin pazarl›¤› ortadan kald›raca¤›, düflük oranlar nedeniyle KDV’den ve dolay›s›yla al›flverifl belgesi
almaktan vazgeçmenin söz konusu olmayaca¤› genel olarak kabul görmektedir. Ancak, vergi uygula malar›nda, ço¤unluk taraf›ndan desteklenen görüfllerin olumsuz
so nuçlar verdi¤i örnekler de bulunmaktad›r. Bunlardan birisi de yak›n dönemde yaflad›¤›m›z hayat standard› uygulamalar›d›r. Ça¤d›fl› bir vergi olmas› nedeniyle aralar›nda ‹SMMMO’nun da bulundu¤u birçok kurulufl hayat standard›na karfl›d›r ve
bunu say›s›z kere aç›klam›flt›r. Bilindi¤i gibi hayat standard› 1999 y›l›nda kald›r›lm›fl ve beyan usulüne geçilmifltir. Bu kesimden elde edilen yüzlerce trilyon liral›k gelir bir anda ortadan kalkm›flt›r. 2000 y›l›nda hayat standard›n›n yeniden uygulanmas› ile Maliye yüzlerce trilyonluk yeni kayna¤a kavuflmufltur.
ASGAR‹ ÜCRETTEN GEL‹R VERG‹S‹ ALINMAMALIDIR
Gelir Vergisi, Türkiye’de toplanan vergiler içinde Katma De¤er Vergisi ile birlikte en büyük pay› oluflturmaktad›r. KDV ve Gelir Vergisi, toplam vergi gelirlerinin
yaklafl›k yüzde 60’›na ulaflmaktad›r.
1988 ile 2000 y›llar› aras› vergi gelirleri incelendi¤inde, Gelir Vergisi’nin 1990’l›
y›llardaki oran› yüzde 40’larda iken, 2000 y›l›nda yüzde 23.4’e indi¤ini görüyoruz.
>>> 1990-2008 KAMUOYUNA DÖNÜK ÇALIfiMALAR
361
1999-2002_239-402
10/3/08
9:07 PM
Page 362
YAHYA ARIKAN
Türkiye’nin K›s›lmayan Sesiyiz
Kurumlar Vergisi’nin toplam vergiler içinde pay› ise yüzde 10’lar dolay›ndad›r.
Bu oran, zaman zaman bir iki puan azalmakta ya da artmaktad›r.
Afla¤›daki tabloda, Gelir ve Kurumlar Vergisi’nin son 12 y›ll›k süre içinde toplam vergi gelirleri içindeki pay›n› ve geliflimini görebilirsiniz.
GEL‹R VE KURUMLAR VERG‹S‹N‹N GENEL BÜTÇE VERG‹ GEL‹RLER‹NDEK‹
PAYI (%)
M‹LYAR TL
YILLAR
1988
1989
VERG ‹
GEL‹R LER ‹
TAHS‹LAT I
14.232
25.550
GEL‹R
V ERG‹S‹
TAHS‹LAT I
4.801
9.871
V ERG‹
GEL‹R LER ‹
‹Ç‹NDE K‹
PAYI (% )
33,7
38, 6
KURUMLAR
VERG ‹S‹
TAHS‹LATI
2.118
3.598
V ERG‹
GEL‹ RLE R‹
‹ Ç‹NDE K‹
PAY I (%)
14 ,9
14 ,1
1990
1991
1992
45.399
78.643
141.602
18.609
33.355
60.056
41,0
42,4
42,4
4.637
7.063
10.078
10,2
9,0
7,1
1993
1994
1994
264.273
534.888
587. 760
106.661
181.884
181.884
40,4
34,0
30,9
19.132
43.976
43.976
7,2
8,2
7,5
1995
1996
1997
1.084.350
2.244.094
4.745.484
329.795
676.017
1.500.245
30,4
30,1
31,6
103.241
189.338
396.237
9,5
8,4
8,3
1998
1999
2000
9. 228.596
14.802.280
26.514.127
3.481.752
4.936.551
6.212.212
37,7
33,3
23,4
748.384
1.549.525
2.356.776
8,1
10,5
8,9
Türkiye’deki mükellefler, vergi oranlar›n›n yüksekli¤inden yak›nmaktad›r. Yüksek
vergi oranlar›, kay›t d›fl›l›¤›n nedenleri olarak gösterilmekte, kurum gelirlerinin büyük
ölçüde elden ç›kmas›na ve sermayenin azalmas›na neden oldu¤u ileri sürülmektedir.
Bu konuda dünya örneklerine bakacak olursak, Gelir Vergisi’nin alt ve üst s›n›rlar›na iliflkin flöyle bir tablo karfl›m›za ç›kmaktad›r.
362
1990-2008 KAMUOYUNA DÖNÜK ÇALIfiMALAR <<<
1999-2002_239-402
10/3/08
9:07 PM
Page 363
YAHYA ARIKAN
Türkiye’nin K›s›lmayan Sesiyiz
BAZI ÜLKELERE A‹T GEL‹R VERG‹S‹ ORANLARI
Ülkele r
Yunanistan
‹talya
Japonya
Holla nda
Portekiz
‹ngiltere
ABD
Brezilya
Kanada
Arjantin
Tür ki ye
Alt Dilim
5
10
10
13
15
20
15
15
17
15
15
Ü st Dili m
40
51
50
60
40
40
31
25
34
30
40
Gelir vergisi alt ve üst dilimleri, tabloda görülece¤i gibi di¤er ülkelerdeki oranlara çok yak›nd›r. Ancak, buradaki sorun, Türkiye’de vergi dilimlerinin düflük tutulmas›d›r. Böylece, ücretliler, bir kaç ay içinde üst dilimlere geçmektedir. Hiç vergi
al›nmamas› gereken bir asgari ücretli bile y›l sonuna do¤ru bir üst dilime geçerek
buradan vergi ödemektedir.
DOLAYLI VERG‹LER‹N ORANI ADALETS‹ZL‹⁄‹N GÖSTERGES‹D‹R
Akaryak›t ürünlerinden bafllayarak vatandafl›n kulland›¤› pek çok üründen al›nan vergilere bilindi¤i gibi dolayl› vergiler denmektedir. Dolayl› vergiler, zengin ya da
fakir olsun, yaflamak zorunda oldu¤u için temel mallar› tüketen insanlar›n üstüne
ayn› yükü getirir. Bu nedenle adaletsiz bir vergi oldu¤u herkesçe kabul edilir. Çünkü
kazanandan kazanc› oran›nda de¤il, zorunlu harcama yapan herkesten eflit al›nan
vergilerdir. Ancak, çok kez vurgulad›¤›m›z gibi, mali idarenin vergi toplamadaki aczi,
idareyi, en kolay yol olarak dolayl› vergileri sürekli artt›rmaya itmektedir. Bu e¤ilim
sürmekte ve son y›llarda dolayl› vergilerin pay›, h›zla artmaktad›r. 1990 y›l›ndan bu
yana dolayl› ve dolays›z vergi oranlar› flöyledir:
>>> 1990-2008 KAMUOYUNA DÖNÜK ÇALIfiMALAR
363
1999-2002_239-402
10/3/08
9:07 PM
Page 364
YAHYA ARIKAN
1990
1992
1994
1996
1998
2000
2001
DOLAYSIZ V ERG‹LER
(Yüzde)
52
50
41
39
47
42
38
Türkiye’nin K›s›lmayan Sesiyiz
DOL AYLI VE RG ‹LE R
(Yüzde)
48
50
59
61
53
58
62
Tablodan izlenebilece¤i gibi, kriz dönemlerinde halk›n üstüne binen yük daha
da artmaktad›r. 1995 krizi sonras› yüzde 61’e ç›kan dolayl› vergi oran›, 2001 y›l›
için en az yüzde 62 olarak tahmin edilmektedir. Muhtemelen daha da yukar›ya ç›kacakt›r. Dolayl› vergilerin düflürülmesi için mali idarenin çok s›k›, disiplinli ve uzak
görüfllü bir plan› uygulamaya koymas› gerekmektedir.
KURUMLAR VERG‹S‹’NDE ORAN YÜKSEKT‹R
Kurumlar Vergisi’nde oran yüzde 30’dur. Bu oran, fon ve kar da¤›t›m› halinde
yüzde 60’› bulmaktad›r ve afla¤›ya indirilmesi gereklidir.
Türkiye’deki flirketlerin birinci sorunu, çok büyük k›sm›n›n aile flirketi olmas›d›r.
Profesyonel yönetilen kurumlar›n say›s› azd›r. Aile flirketlerinde baflar› verilen verginin az olmas› ile ölçülmektedir. Bu nedenle kurumlar vergisinden sa¤lanan gelir az
olmaktad›r. Oysa profesyonel flirketlerde baflar›, brüt kar›n yüksekli¤i ile ölçülmektedir. Profesyonellik ve halka aç›kl›k oran› artt›kça kurumlar vergisinin de artmas›
beklenebilir.
Kurumlar Vergisi’nde bir baflka sorun, net kar›n ortaklar aras›nda paylafl›lmas›ndan sonra, bunu beyan eden gerçek kiflinin ayr›ca Gelir Vergisi ödemek zorunda b›rak›lmas›d›r. Kurum olarak vergisi ödenmifl olan bu gelirden, ikinci kez vergi
al›nmas› haks›z bir uygulama olarak kabul edilmektedir. Bu vergiden kaç›nmak isteyenler de, kurumlardaki vergi erteleme operasyonlar›na destek vermekte, s›cak
bakmaktad›rlar.
KAYIT DIfiI ‹LE MÜCADELE, TERÖRLE MÜCADELE KADAR ÖNEML‹D‹R
Türkiye’de kay›t d›fl› ekonominin, milli gelir içindeki pay›n›n yüksek oldu¤u ilgili
her kesimce tart›flmas›z kabul edilmektedir. Ancak, bu konuda yap›lan bilimsel ni-
364
1990-2008 KAMUOYUNA DÖNÜK ÇALIfiMALAR <<<
1999-2002_239-402
10/3/08
9:07 PM
Türkiye’nin K›s›lmayan Sesiyiz
Page 365
YAHYA ARIKAN
telikte bir araflt›rma yoktur. Bilim adamlar›, ekonomistler, kay›t d›fl› ekonomiyi çeflitli yöntemler kullanarak tahmini biçimde ortaya koymaktad›rlar.
Devlet Planlama Teflkilat›’n›n, Sekizinci Befl Y›ll›k Kalk›nma Plan› çerçevesinde
haz›rlad›¤› Kay›t D›fl› Ekonomi Özel ‹htisas Komisyonu’nun raporu, kay›t d›fl› ekonominin oranlar›n›, de¤iflikbilimsel çal›flmalara dayanarak vermektedir. Bu çal›flmalara göre, oranlar yüzde 10 ile yüzde 84 aras›nda de¤iflmektedir. Kalk›nma ‹çin Bölgesel ‹flbirli¤i Örgütü (OECD) rakamlar›, Türkiye’deki oran› yüzde 45 olarak vermektedir.
Dünya ülkelerine bak›ld›¤›nda, kay›t d›fl›n›n s›f›rland›¤› hiçbir ülkenin olmad›¤› görülmektedir. Mali ifllemlerin en s›k› biçimde gözetildi¤i Amerika Birleflik Devletleri’nde
bile bu oran yüzde 10 dolay›ndad›r. Ayr›ca, kay›t d›fl› ekonominin son y›llarda art›fl
gösterdi¤i belirtilmektedir. OECD ülkelerinde kay›t d›fl› ekonominin milli gelire oran› ortalama yüzde 15’e ulaflmaktad›r. Dünyadaki 76 ülkeyi kapsayan bir kay›t d›fl› araflt›rmas›, rakam›n 9 trilyon dolara kadar ç›kt›¤›n› gösteriyor. Uluslararas› Para Fonu’na
göre, 1998 y›l›nda, bu ülkelerin toplam Gayr› Safi Milli Hâs›las› 39 trilyon dolar tutmaktad›r. Bu da yaklafl›k olarak bir Amerika Birleflik Devletleri ekonomisi büyüklü¤ünde kay›t d›fl› ekonomi varoldu¤u anlam›na gelmektedir. Afla¤›daki tablo, dünyan›n kimi
geliflmifl ülkelerine iliflkin kay›t d›fl› ekonomi tahminlerini göstermektedir.
>>> 1990-2008 KAMUOYUNA DÖNÜK ÇALIfiMALAR
365
1999-2002_239-402
10/3/08
YAHYA ARIKAN
9:07 PM
Page 366
Türkiye’nin K›s›lmayan Sesiyiz
KAYIT DIfiI NEDEN‹YLE 7 -9 M‹LYAR DOLARLIK VERG‹ KAYBI VAR
Dünya rakamlar›n›n da gösterdi¤i gibi, Türkiye’nin kay›t d›fl› ekonomisi çok büyük miktardad›r. Yaklafl›k 200 milyar dolar oldu¤u tahmin edilen ülkemiz milli gelirinin yüzde 45’i oran›nda, yani 90 milyar dolar gibi ola¤anüstü boyutlarda bir kay›t
d›fl› ekonomi vard›r. Bu rakam›n yar›s›n›n kay›t içine al›nmas›, 67 milyar dolar dolay›nda KDV ve 12 milyar dolarl›k bir Gelir Vergisi sa¤lanmas› anlam›na gelir. Baflka
bir deyiflle, Uluslararas› Para Fonu’ndan 2002 y›l› için al›naca¤› belirtilen kredinin
yar›s›na yak›n miktarda paran›n kayb› söz konusudur.
Yine ayn› kapsamda alabilece¤imiz bir baflka konu yolsuzluklard›r. Ülke ekonomisine zarar veren kay›t d›fl›n›n yan› s›ra, kay›t içinde görünen paran›n yanl›fl kararlar ve usulsüzlüklere göz yummak suretiyle bofla gitmesi, ekonomide önemli zararlara yol açmaktad›r. Price Waterhouse Coopers (PWC) taraf›ndan yay›mlanan
“Opacity” adl› bir çal›flma, Türkiye’nin, yolsuzluklar ve yolsuzluklar›n ülke ekonomisine verdi¤i zarar bak›m›ndan dünya 4’üncüsü oldu¤unu saptamaktad›r. Araflt›rmaya göre, aralar›nda Türkiye’nin de yer ald›¤› ülkeler, bu nedenle uluslararas› borçlanmalarda fazladan risk maliyeti ödemektedir. Devletin gelir kayb› ve kaynak israf› nedeniyle yolsuzluklar, ekonomilerde gizli vergi gibi mali bir yük oluflturmaktad›r. Örne¤in,
s›ralamada 4’üncü olan Türkiye, yolsuzluklar nedeniyle yüzde 36 oran›nda fazladan
vergi ödemek durumunda kalmaktad›r. Yani, fleffafl›¤›n ve kurumsal düzenlemelerin
geçerli olmas› dolay›s›yla, yolsuzlu¤un yüksek olmamas› durumunda, Türkiye gibi ülkeler her y›l yüzde 36 oran›nda daha az vergi yükü ile karfl› karfl›ya kalacaklard›r.
Son 10 y›ll›k geliflmeyi gösteren vergi yükü tablosu, yolsuzluklar›n, vergi yükünü
sürekli artt›rd›¤›n› ortaya koymaktad›r. Afla¤›daki tabloda görüldü¤ü gibi, 1990 y›l›nda, vergi yükünü gösteren genel bütçe vergi gelirlerinin gayr› safi milli has›laya oran›
yüzde 11.4 iken, di¤er y›llarda h›zla artarak 2000 y›l›nda yüzde 18.9’a ç›km›flt›r. E¤er,
vergi yükünü, genel ve katma bütçe gelirleri, yerel yönetimlere yap›lan ödemeler, sosyal sigorta ödemelerini de dâhil ederek hesaplayacak olursak, 2000 y›l›nda vergi yükü
oran› yüzde 33’e ç›k maktad›r. Bu, çok yüksek bir orand›r. ‹çinde bulundu¤umuz y›lda
ortaya ç›kan say›s›z yolsuzluk skandal› da göz önüne al›nd›¤›nda, yukar›daki tezin
Türkiye için kesin bir geçerlilik tafl›d›¤› tart›fl›lmazd›r. Türkiye’de ayn› kesime yönelik,
sürekli artt›r›lan vergiler, vergi yükünü isyan ettirecek noktaya getirmifltir.
366
1990-2008 KAMUOYUNA DÖNÜK ÇALIfiMALAR <<<
1999-2002_239-402
10/3/08
9:07 PM
Page 367
YAHYA ARIKAN
Türkiye’nin K›s›lmayan Sesiyiz
1990
199
1992
1993
1994
GSM H (M ilyar)
397.178
634.393
1.103.605
1.997. 323
3.887.903 7.854.887
GENE L BÜT ÇE
VERG ‹
GEL‹RL ER‹ /
GSM H
45.399
78.643
141.602
264.273
534.888
1.084.350
11,4
1 2,4
12, 8
1 3,2
13 ,8
1 3,8
1996
199 7
1998
1999
2000
GSM H (M ilyar)
14.978.067 29.3 93.262 53.518.332 78.282.967 78.242.496
GENE L BÜT ÇE
VERG ‹
GEL‹RL ER‹ /
GSM H
2.244.094 4.745.484
9.228.596
14.802.280 14.807. 267
15 ,0
17, 2
18,9
1 6, 1
1995
18,9
Yolsuzluk, kara para ve kay›t d›fl› ile mücadele, beklenen düzeyde de¤ildir ve
temiz bir toplum için halka umut vermekten uzakt›r. Örne¤in, Maliye Bakan› Sümer
Oral, kas›m ay›n›n bafl›nda TBMM Plan ve Bütçe Komisyonu’nda yapt›¤› aç›klamada, 1997 flubat ay›nda büyük beklentilerle kurulan Mali Suçlar› Araflt›rma Kurulu`nun (MASAK) çal›flmalar›na da yer vermifltir. Oral, kay›t d›fl› ekonomi ve kara
para aklama suçunun tespitine iliflkin olarak bugüne kadar 787 dosya aç›ld›¤›n›,
bunun 405`inin MASAK`›n kendi personeli taraf›ndan incelemeye al›nd›¤›n›, 315`inin
incelemesinin tamamland›¤›n›, bunlardan 175`inde kara para aklama suçunun tespit edildi¤ini ve 26`s› için Cumhuriyet savc›l›klar›na suç duyurusunda bulunuldu¤unu, di¤er dosyalar›n daha ayr›nt›l› araflt›rma için inceleme elamanlar›na sevk edildi¤ini bildirmifltir. Oral, kurul d›fl› personele 382 dosya gönderildi¤ini, 787 dosyadan
470`inin incelendi¤ini ve 216`s›nda suç unsuru bulundu¤unu, 73`ünün savc›l›klara
gönderildi¤ini, 151 için ayr›nt›l› inceleme gere¤i duyuldu¤unu, 317`sinin incelemesine
devam edildi¤ini anlatm›flt›r. Aradan geçen dört y›la ra¤men, baz› dosyalar›n henüz
savc›l›k aflamas›n›n ötesine geçmemifl olmas›, umut k›r›c› niteliktedir.
KAYIT DIfiI EKONOM‹ KAYIT DIfiI ‹ST‹HDAMI DO⁄URUYOR
Kay›t d›fl› istihdam, özetle, fiilen çal›flarak üretime katk›da bulunanlar›n kayd›n›n, devlete vergi ödeyen, sosyal güvenceye sahip çal›flanlar içinde yer almamas›-
>>> 1990-2008 KAMUOYUNA DÖNÜK ÇALIfiMALAR
367
1999-2002_239-402
10/3/08
YAHYA ARIKAN
9:07 PM
Page 368
Türkiye’nin K›s›lmayan Sesiyiz
d›r. Kay›t d›fl› istihdam, çeflitli nedenlerle, çal›flanlara iliflkin bilgilerin resmi kurulufllara bildirilmemesidir.
Kay›t d›fl› ekonominin dev boyutlara ulaflt›¤› ülkemizde, kaçak olarak çal›flt›r›lan iflçi say›s›n›n da çok yüksek oldu¤u tart›flmas›zd›r. Bu konuda sa¤l›kl› istatistikî bilgiler yoksa da, Türk‹fl’in, gerek Çal›flma ve Sosyal Güvenlik Bakanl›¤› ile Sosyal
Sigortalar Kurumu’nun, gerekse Maliye Bakanl›¤› ile Hazine Müsteflarl›¤›’n›n yetkililerine dayand›rd›¤› araflt›rmas›na göre, kaçak olarak çal›flt›r›lan iflçi say›s›n›n
2.400.000 ile 4.000.000 aras›nda oldu¤u telâffuz edilmektedir. Kay›t d›fl›nda
çal›flt›r›lanlar›n kay›tl› ekonomiye dâhil edilmesi halinde, bütçe aç›klar›n› önemli ölçüde azaltaca¤› gibi Sosyal Sigortalar Kurumu’nun aktüeryal dengesini de sa¤layaca¤› tart›flmas›zd›r.
‹flverenleri, çal›flanlar› ve kendi hesab›na çal›flanlar› kay›t d›fl› ekonomide yer
almaya iten temel neden ekonomiktir. Kay›t d›fl› ekonomide çal›flmak, kazanc› art›rma, gelir vergisi ve sosyal katk›lardan kaç›nma olana¤› sa¤lamaktad›r. Burada
iflverenler aç›s›ndan amaç, maliyetleri azaltmakt›r.
Kay›t d›fl› istihdam, kay›t d›fl› ekonominin büyüklü¤üne ba¤l› olarak büyümekte
veya küçülmektedir. Afla¤›daki tablo, kay›t d›fl› ekono minin gayr› safi yurt içi hâs›laya oran›n›, di¤er ülkelerle karfl›laflt›rmal› olarak vermektedir. Görüldü¤ü gibi, çok
az say›da ülke, kay›t d›fl› aç›s›ndan Türkiye’den daha kötüdür. Tümüyle mafyan›n
elinde oldu¤u söylenen Rusya ekonomisindeki kay›t d›fl›l›k, Türkiye’den 5 puan daha
azd›r.
368
1990-2008 KAMUOYUNA DÖNÜK ÇALIfiMALAR <<<
1999-2002_239-402
10/3/08
9:07 PM
Page 369
YAHYA ARIKAN
Türkiye’nin K›s›lmayan Sesiyiz
RESM‹ GSY‹H'NIN YÜZDES‹ OLARAK KAYITDIfiI EKONOM‹ (%)
Ü lk eler
Nijerya
Tayland
M›s›r
Filipinler
Meksika
Türkiye
Rusya
Malezya
Güney Kore
Brezilya
Yunanistan
Macaristan
‹talya
‹spanya
Belçika
Arjantin
‹sveç
Danimarka
Kanada
Çek Cumhuriyeti
Fransa
Almanya
Avustralya
Holla nda
‹ngiltere
Hong Kong
Avusturya
ABD
Japonya
‹sviçr e
%
76
70
68
50
49
45
40
39
38
29
29
27
26
24
22
21
20
19
16
15
15
14
13
12
11
11
10
9
8
8
Kaynak: The Economist, Türkiye için D‹E
>>> 1990-2008 KAMUOYUNA DÖNÜK ÇALIfiMALAR
369
1999-2002_239-402
10/3/08
9:07 PM
Page 370
YAHYA ARIKAN
Türkiye’nin K›s›lmayan Sesiyiz
Kay›t d›fl› ekonomi bu oranda olunca, kay›t d›fl› istihdam da ciddi boyutlarda
karfl›m›za ç›kmaktad›r. Bugün toplam ücretli istihdam›n dörtte birinin kay›t d›fl› oldu¤u tahmin edilmektedir. Örne¤in T‹SK taraf›ndan haz›rlanan bu tabloya göre,
2000 y›l›nda ülkemizdeki toplam ücretli say›s› 10 milyon 375 bin olarak saptanm›fl
iken, kay›t d›fl› çal›flan ücretlilerin say›s› 2 milyon 457 bine ulaflmaktad›r. Bu say›,
toplam ücretlilerin dörtte birini oluflturmaktad›r.
TÜRK‹YE'DE ÜCRETL‹LER‹N DA⁄ILIMI 2000 YILI 2.ÇEYRE⁄‹, (B‹N K‹fi‹)
TOPLAM ÜCRETL‹
*SSK'ya Kay›tl›, Sendikal›lar
*SSK'ya Kay›tl›, Sendikas›zlar
DEVLET M EMURLARI
KAYIT DIfiI Ç ALIfiANLAR
10,375
1,050
4,750
2,118
2,457
Kay›t d›fl› istihdam›n büyük oldu¤u ülkelerde ekonomik iflleyiflte flöyle bir tablo
ile karfl›lafl›lmaktad›r:
Kaçak çal›flma, izleme ve denetimin zor oldu¤u tar›m ve hizmet sek törlerinde
yo¤unlaflmaktad›r. Türkiye’de, hemen her sektörde öteden beri izleme ve denetim
zaafiyeti oldu¤u herkes taraf›ndan kabul edilmektedir.
Küçük ölçekli iflletmelerde kay›t d›fl› istihdam artmaktad›r. Büyük ve köklü kurulufllar, çal›flma koflullar›n› toplu sözleflmelerle karfl›l›kl› anlaflmaya ba¤lam›fl, her
türlü ifllemini kay›t alt›na alm›fl biçimde çal›flmaktad›rlar. Türkiye’de, iflyerlerinin
yüzde 90’›nda çal›flan say›s› 10’un alt›ndad›r. Böyle bir da¤›l›m, sigortas›z iflçi çal›flt›rmak için çok uygun bir ortam oluflturmaktad›r. Gelir da¤›l›m›n›n bozuklu¤u da
kay›t d›fl› istihdama f›rsat tan›maktad›r. Bilindi¤i gibi, ülkemiz, gelir da¤›l›m› adaletsizli¤i aç›s›ndan dünyan›n en kötü durumdaki ülke lerinden birisidir.
Enflasyonun yüksek düzeylerde seyretmesi de kay›t d›fl› ekonomiyi ve istihdam› beslemektedir. Türkiye’nin son 30 y›l› yüksek enflasyon alt›nda geçmifltir. Son
y›llarda her ülkede enflasyon tek haneli düflük düzeylerde seyrederken, Türkiye bu
alanda dünya rekorlar› k›rmaktad›r. Yüksek enflasyonun h›zla artt›rd›¤› fiyatlar, iflyerlerinin ana sermayelerini h›zla kemirmektedir. Bunun sonucu olarak, yüklerini
azaltmak isteyen iflyerleri h›zla kay›t d›fl›na kaçmaktad›r.
Bugüne de¤in ‹SMMMO olarak say›s›z kez vurgulad›¤›m›z gibi, vergi sistemi ve
di¤er hukuki, idari yüklerin a¤›rl›¤›, mükellefi kay›t d›fl›na itmektedir. Sigorta prim
370
1990-2008 KAMUOYUNA DÖNÜK ÇALIfiMALAR <<<
1999-2002_239-402
10/3/08
9:07 PM
Türkiye’nin K›s›lmayan Sesiyiz
Page 371
YAHYA ARIKAN
tavanlar›n›n asgari ücrete ba¤lanmas› taleplerimize kulak vermeyen idarenin kamuoyunda tepkilere neden olacak biçimde artt›rd›¤› sigorta prim tavan ve taban ücretleri, çal›flanlar›n sigorta güvencesinden yoksun kalmas›na neden olmaktad›r.
Ülkemizde, özellikle kay›tl› iflletmelere getirilen her yeni yükümlülük, kay›t d›fl›
ekonominin geliflmesine neden olmaktad›r. Di¤er bir ifadeyle, Türkiye'de kay›t d›fl› istihdam›n geliflmesinin temelinde, istihdama dayand›r›lan vergi sistemi yatmaktad›r.
Türkiye'de toplumun genel vergi yükü dünyaya göre düflük, kay›tl› üretimin vergi yükü ise çok yüksektir. ‹flçi çal›flt›rma flartlar› a¤›rlafl›p, iflveren istihdamdan
uzaklaflt›kça, bu kaynak da kurumaktad›r.
Afla¤›daki tabloda görülece¤i gibi, iflverenlerin kay›tl› iflçi çal›flt›rmada öncelikle göz önünde bulundurduklar› iflgücü maliyeti, çok say›daki vergi, sigorta ve fon
kesintisi ile yüksek düzeye ç›kmaktad›r. Bir iflçinin eline geçen ücretin iki kat›na yak›n miktar› iflverenin cebinden ç›kmaktad›r. Bu da iflverenin gözünü korkuttu¤u gibi,
kimi zamanlarda çal›flanlar›n gönüllü olarak kay›t d›fl›na geçmeleri sonucunu da yaratmaktad›r.
>>> 1990-2008 KAMUOYUNA DÖNÜK ÇALIfiMALAR
371
1999-2002_239-402
10/3/08
9:07 PM
Page 372
YAHYA ARIKAN
Türkiye’nin K›s›lmayan Sesiyiz
ÜLKELER ‹T‹BAR‹YLE NET ÜCRET/‹fiGÜCÜ MAL‹YET‹ ORANI, 1997
Ü lkele r
Av ustralya
Danimarka
Kanada
‹zlanda
‹rlanda
ABD
‹ngiltere
Lüksemburg
Norveç
‹sviçre
Japonya
AB ORTALAMASI
‹sveç
Yunanistan
Portekiz
Hollanda
Finlandiya
‹spanya
%
87.1
81.1
74.1
73.5
72.7
71.4
71.1
69.6
68.4
66.1
65.9
63.4
59.6
59.5
58.6
56.3
54.9
54.5
Türkiye(1997)
Türkiye(1999)
Belçika
Fransa
Av usturya
‹talya
Almanya
54.5
61.6
52.8
52.4
51.0
49.4
49.2
Kaynak: T‹SK, Avrupa Sanayi ve ‹flveren Konfederasyonlar› Birli¤i (UNICE)
KAYIT DIfiI ‹ST‹HDAMIN BÜYÜKLÜ⁄Ü
KAMU VE P‹YASA DENGELER‹N‹ BOZUYOR
Kay›t d›fl› istihdam› denetim ve kontrol alt›na alamayan yönetim, sosyal güvenlik kurumlar›n›n verdi¤i aç›klar›n da büyümesine seyirci kalmakta, daha sonra bu
aç›klar› Hazine’den yapt›¤› ödemelerle karfl›lad›¤› için de kamu aç›klar›, kamu kesimi
372
1990-2008 KAMUOYUNA DÖNÜK ÇALIfiMALAR <<<
1999-2002_239-402
10/3/08
9:07 PM
Page 373
YAHYA ARIKAN
Türkiye’nin K›s›lmayan Sesiyiz
borçlanma gere¤i artmaktad›r. Kamunun sürekli borç aramak zorunda kalmas› faizleri ve enflasyonu da yükseltmektedir.
‹fl dünyas›nda, a¤›r vergi yükü alt›ndaki iflletmeler, kay›t d›fl› iflçi çal›flt›ran iflletmelere karfl› daha zor durumda kalmaktad›rlar. Haks›z rekabet büyümektedir.
Bu durum, yasal çal›flan flirketleri yasa d›fl›na gitmeye zorlamaktad›r. Hükümetler
kay›t d›fl› istihdam nedeniyle, bütçeye koyduklar› tahmini geliri sa¤layamad›klar›
zaman, kay›t alt›n dakilerin yüklerini daha da artt›rma gibi kolay bir yolu tercih etmektedirler. fiirketler yeni yüklerin alt›ndan kalkmakta güçlük çekmek tedirler.
Devlet, kay›t d›fl›ndaki ekonomi ve istihdam›n boyutlar›n› bilemedi¤i için, ülkenin gelece¤ine yönelik yapaca¤› proje ve çal›flmalarda baflar› sa¤layamamakta,
sosyal güvenlik gibi can al›c› bir konuda uygulayaca¤› politikalarda yanl›fll›klar ortaya ç›kmaktad›r.
MODERN, ÇA⁄DAfi VE ADALETL‹ B‹R VERG‹
DÜZEN‹ ‹Ç‹N ÇÖZÜM ÖNER‹LER‹M‹Z:
GENEL OLARAK :
• Vergi sistemi vergi adaletini gözetmek suretiyle üretim ve istihdam› engellemeyecek hatta teflvik edecek tarzda oluflturulmal›d›r. Örne¤in yat›r›m indiriminden
stopaj al›nmamal›d›r.
• Türk Vergi Sistemi, hukukun üstünlü¤ünü ve kifli haklar›n›n esas alan, hakkaniyet ilkelerine riayet eden bir yap›ya kavuflturulmal›d›r.
• Vergi konusunda yap›lacak yasal düzenlemelerde toplumsal uzlaflman›n
aranmas› ilke olarak benimsenmelidir. Vergi ka nunlar›nda s›k s›k de¤ifliklikler yap›lmamal›d›r.
• Geçmiflte yürüyen vergi kanunlar› ç›kar›lmamal›d›r.
• Deprem vergisi veya “kriz vergisi” gibi vergi tekni¤ine ve hukuk ilkelerine uymayan ola¤anüstü vergiler tekrarlanmamal›d›r.
• Vergi kimlik numaras›n›n vatandafll›k numaras›na dönüfltürülmesi sa¤lanmal›d›r.
• Vergi kanunlar› aras›nda paralellik ve bütünlük sa¤lanmal›d›r.
KDV AÇISINDAN
• KDV’de sabit ve bugünküne oranla biraz daha düflük bir oran saptanmal›d›r.
Yüzde 26 ve yüzde 40 gibi çok yüksek oranlar düflürülmelidir.
>>> 1990-2008 KAMUOYUNA DÖNÜK ÇALIfiMALAR
373
1999-2002_239-402
10/3/08
9:07 PM
Page 374
YAHYA ARIKAN
Türkiye’nin K›s›lmayan Sesiyiz
• Gelirlerin yükselmesi için KDV’de matrah artt›r›lmal›d›r. Mali idarenin denetimleri ço¤alt›lmal›d›r.
• Tahakkuk tahsilât oranlar›n›n yüzde 100’e yaklaflmas› için önlemler al›nmal›d›r
• KDV pazarl›¤› yap›larak fatura ve kasa fifli al›nmamas›n› önlemek amac›yla,
herkesin tüm masraf›n› vergi matrah›na dâhil edebilmesi sa¤lanmal›d›r.
• Ücretlilere ve emeklilere vergi iadesi sisteminin kapsam› geniflletilmeli, al›nan her türlü belgenin kullan›lmas›na izin verilmelidir.
• Tahsil edilen KDV’den, al›fllar›n KDV’si indirildikten sonra devir KDV’si olufluyorsa, bu tutar o ay ilgili firmaya nakit olarak öden melidir.
• Banka ve sigorta muameleleri KDV kapsam›na al›nmal›d›r.
GEL‹R VE KURUMLAR VERG‹LER‹ AÇISINDAN:
• Gerçekte indirilmesi gereken ancak kanunen kabul edilmeyen giderler olarak
tan›mlanan giderler, ekonomik gerçeklerle ba¤daflacak flekilde yeniden düzenlenmelidir.
• Kurum kazançlar›n›n vergilendirilmesinde gelir ve kurumlar vergisi aras›ndaki
entegrasyon tam olarak sa¤lanmal›; kurumlaflmay› özendirici hükümler getirilmelidir.
• Menkul sermaye iratlar›n›n vergilendirilmesine iliflkin düzenlemelerde istikrar
sa¤lanmal›d›r.
• Kurumlar Vergisi Kanunu’ndaki tasfiye, birleflme ve devir hükümleri yeniden
düzenlenmelidir.
• Kurumlarda geçici vergi oran› yüzde 15 e indirilmelidir.
• Vergi ziya› cezas›n›n hesaplanmas›nda gecikme faizinin esas al›nmas›n› düzenleyen hüküm kald›r›lmal›d›r.
• Asgari ücret tümüyle vergi d›fl› b›rak›lmal›d›r.
KAYIT DIfiI AÇISINDAN:
• Nakit harcamalara s›n›r getirilmelidir. Örne¤in 100 milyon TL üzerindeki tüm
harcamalar kredi kart›, çek, banka ve finans kurumlar› arac›l›¤› ile olmal›d›r.
• Vergi sistemi, vergi kay›p ve kaça¤›n› önleyecek oto kontrol mekanizmalar›na
kavuflturulmal›d›r.
374
1990-2008 KAMUOYUNA DÖNÜK ÇALIfiMALAR <<<
1999-2002_239-402
10/3/08
9:07 PM
Page 375
YAHYA ARIKAN
Türkiye’nin K›s›lmayan Sesiyiz
• Ekonomide kullan›lan belgeler nama yaz›l› hale getirilmelidir.
• Vergi, SSK oran ve primleri azalt›lmal›, net ücret/iflgücü maliyeti oran› yükseltilmelidir.
• SSK prim taban ve tavan ücretleri asgari ücrete ba¤lanmal›d›r.
• Sosyal güvenlik kurumlar› tek çat›da birlefltirilmelidir.
• Enflasyon muhasebesine geçilmelidir
• Reflit olan herkes y›ll›k beyanname vermelidir.
ALINMASI GEREKEN D‹⁄ER ÖNLEMLER:
• Fon pay› uygulamas› kald›r›lmal›d›r.
• ‹fllem vergilerinin oranlar› düflürülmeli ve bir tavan getirilmelidir.
• Belge düzeni basitlefltirilerek standart hale getirilmelidir.
• Halka güven veren fleffaf harcama ve bütçe reformu uygulanmal›d›r.
• Hayat standard› esas› kald›r›lmal›d›r.
• Borçlanarak kalk›nma modelinden vazgeçilmelidir.
• Devlet muhasebe sisteminde; ödeme sisteminden, tahakkuk sistemine geçilmelidir.
• Vergi yönetimi güçlendirilmeli, vergi denetimi etkinlefltirilmelidir.
• Vergi dairelerine verilen beyannameler, bankalardan al›nan krediler, siyasi
partilerin ve adaylar›n seçim giderleri serbest muhasebeciler ve serbest muhasebeci mali müflavirler tara f›ndan denetlenmelidir. Ülkemizde yaflayan herkesin arzula d›¤› temiz toplum idealinin gerçekleflmesi için on binlerce kiflilik serbest muhasebeci ve serbest muhasebeci mali müflavir ordusu, ücretsiz hizmet vermeye
haz›rd›r.
******
>>> 1990-2008 KAMUOYUNA DÖNÜK ÇALIfiMALAR
375
1999-2002_239-402
10/3/08
YAHYA ARIKAN
9:07 PM
Page 376
Türkiye’nin K›s›lmayan Sesiyiz
5 Aral›k 2001
>>> Asgari ücretli, 2001 y›l› için 66 milyon TL
vergi iadesi alacak
‹stanbul Serbest Muhasebeci Mali Müflavirler Odas› (‹SMMMO) Baflkan› Yahya
Ar›kan, vergi iadesi belgelerinin en geç 20 Ocak 2002 tarihine kadar ilgili kuruma verilmesi gerekti¤ini hat›rlatt›. Yahya Ar›kan, hesaplamalara göre, asgari ücret alan bir kiflinin 2001 y›l› için toplam 66.3 milyon TL ve ayda ortalama net 400 milyon TL alan bir
kiflinin de 386 milyon TL vergi iadesi alaca¤›n› aç›klad›.
Yahya Ar›kan, k›sa süre önce Uluslararas› Para Fonu’nun (IMF), ekonomik önlemler kapsam›nda vergi iadesinin kald›r›lmas›n› istedi¤ini hat›rlatarak, “IMF nedense vergi
iadesinin kald›r›lmas› talebini s›k s›k gündeme getiriyor. Biz ise her f›rsatta vergi iadesinin kapsam› geniflletilerek sürmesi gerekti¤ini vurguluyoruz. Çünkü vergi sisteminde
vergi iadesi d›fl›nda hiçbir oto kontrol sistemi kalmam›flt›r. Mali idare, vergide oto kontrolü artt›rmak için vergi iadesi belgelerinin kapsam›n› geniflletmeli, her türlü belgenin
geçerli olmas›n› sa¤lamal›d›r” dedi.
‹SMMMO Baflkan› Yahya Ar›kan, vergi iadesinin bu y›lki uygulama yöntemiyle ilgili
flu aç›klamalarda bulundu:
“Özel gider indirimi ile ilgili olarak kanunda befl önemli husus say›lm›flt›r.
1- Özel gider indirimi sadece ücretlilerin yararlanabilece¤i bir indirim olup, harcamaya göre hesaplanacak tutar matrahtan indirilecektir.
2- Harcama Türkiye'de yap›lm›fl olacak ve vergiye tabi gelir ve kurumlar vergisi
mükelleflerinden al›nm›fl belgelerle tevsik edilecektir.
3- Özel gider indirimine sadece e¤itim, sa¤l›k, g›da, giyim ve kira harcamalar› konu
edilecektir.
4- ‹ndirim tutar› kanunda belirtilen harcamalar toplam›n›n 1/3'ü olarak hesaplanacakt›r.
5- ‹ndirim tutar›; harcaman›n yap›ld›¤› y›la ait ücretin y›ll›k vergi matrah›n›n yüzde
35'ini geçemeyecektir. Bakanlar kurulu yüzde 35 oran›n› s›f›ra kadar indirmeye ayr›ca,
harcama konular› harcama ve ücret tutar› itibariyle farkl› oranlar tespit etmeye yetkilidir.
Bakanlar Kurulu; yüzde 35 oran›n›, 2001 y›l› için aynen uygulama karar› alm›flt›r.
376
1990-2008 KAMUOYUNA DÖNÜK ÇALIfiMALAR <<<
1999-2002_239-402
10/3/08
9:07 PM
Page 377
YAHYA ARIKAN
Türkiye’nin K›s›lmayan Sesiyiz
Özel Gider ‹ndirimine Konu Olan Harcamalar
Gelir Vergisi Kanunu'nun 63. maddesine eklenen 5 numaral› bendine göre; ücretlilerin kendisi, efli ve çocu¤u için yapt›¤› e¤itim, sa¤l›k, g›da, giyim ve kira harcamalar› özel gider indiriminin kapsam›na girer. Maliye Bakanl›¤›n›n yay›nlad›¤› 176.
seri numaral› tebli¤e göre bu harcamalar›n neler oldu¤u ve harcamalar›n nitelikleri
belirlenmifl durumdad›r. Buna göre;
a) E¤itim Giderleri:
E¤itim ve ö¤retim kurumlar› ile anaokulu, krefl ve dershanelere e¤itim amac›yla yap›lan ödemeler ile kurs ücretleri kitap ve k›rtasiye al›mlar› için yap›lan harcamalar, özel gider indirimine esas al›nacakt›r.
b) Sa¤l›k Giderleri:
Ücretlilerin yapt›¤› ilaç masraf›, sa¤l›k malzemesi ve hastane giderleri ile muayene, tahlil, fizik tedavi ve difl protez ücretleri, gözlük ve lens al›mlar› gibi sa¤l›k
harcamalar› özel gider indirimine konu teflkil edecektir. Ücretlilerin yapt›¤› bu harcamalar›n bir k›sm›n›n iflverence karfl›lanmas› halinde, ücretlinin kendisinin karfl›lad›¤› harcama tutar› özel gider indirimine konu olacakt›r.
c) G›da Giderleri:
G›da giderlerinden, her türlü yiyecek ve içecek için yap›lan harcamalar›n anlafl›lmas› gerekir. Ancak, içecek giderlerinden; sigara, alkollü içkiler ve bira bu kapsamda de¤erlendirilemeyecektir. Ayr›ca, evlerde beslenen kufl, kedi, köpek gibi hayvanlar ile di¤er hayvanlar›n tüketimi için al›nan yem, mama ve sair g›da maddelerine dâhil harcamalar g›da giderleri kapsam›na girmeyecek ve özel gider indirimine
konu teflkil etmeyecektir.
d) Giyim Giderleri:
Giyim giderlerinden kumafl, haz›r elbise, ayakkab›, flapka, iç çamafl›r›, çorap,
kemer gibi giyime müteallik her türlü mallar›n sat›n al›nmas› için yap›lan harcamalar ile bunlara iliflkin dikim, tamir, onar›m gibi harcamalar›n anlafl›lmas› gerekmektedir.
>>> 1990-2008 KAMUOYUNA DÖNÜK ÇALIfiMALAR
377
1999-2002_239-402
10/3/08
9:07 PM
YAHYA ARIKAN
Page 378
Türkiye’nin K›s›lmayan Sesiyiz
e) Kira Giderleri:
‹kamet edilen konut için yap›lan kira ödemesinin tamam›n›n anlafl›lmas› gerekir. Bu uygulamada, kiran›n defaten veya bir kaç ayl›k veya ayl›k dönemler itibariyle
ödenmesinin önemi bulunmamaktad›r. Ancak, kira ödemesinin kapsad›¤› dönem belgede belirtilecektir.
Özel Gider ‹ndirimine Konu Olan Harcamalarda Aranacak fiartlar
Bir harcaman›n özel gider indirimine konu olabilmesi için
1-Harcamalar›n mutlaka Türkiye'de yap›lmas›,
2-Harcamalar›n Gelir ve Kurumlar vergisine tabi olan mükelleflerden al›nan
belgelerle tevsik edilmesi flartt›r.
3-Yap›lan harcaman›n ücretlinin kendisi medeni kanun hükümlerine göre aralar›nda evlilik ba¤› kurulmufl efli ve mükellefle beraber oturan veya mükellef taraf›ndan bak›lan (nafaka verilerek bak›lanlar dâhil) çocuklar› (yafl s›n›r› kald›r›lm›flt›r)
taraf›ndan yap›lmas› ve sat›n al›nan mal ve hizmetlerin bunlar taraf›ndan tüketilmesi gerekmektedir.
Belgesi ‹ndirim Konusu Yap›lamayacak Kurum ve Kurulufllar
Özel gider indirimine konu olan harcamalar›n gelir ve kurumlar vergisine tabi
olmayan kifli, kurum ve kurulufllara yap›lmas› halinde bu harcamalar özel gider indirimine konu teflkil etmeyecektir.
Kurumlar Vergisi Kanunu’nun 7. maddesi veya kendi özel kanunlar›nda yer
alan hükümlerde kurumlar vergisi muafiyeti tan›nan kurumlardan yap›lan harcamalar özel gider indirimine konu harcama olarak kabul edilmeyecektir. Ancak kurumlar
vergisi kanunun 8. maddesinde yer alan istisnalardan yararlanan kurumlar ile istisna uygulamas› öteden beri devam eden e¤itim ve sa¤l›k kurumlar›na yap›lan harcamalar özel gider indirimine konu olacakt›r.
• Ücretlinin yurtd›fl›nda yapt›¤› e¤itim harcamalar›, Türkiye'de yap›lmad›¤›
için, özel gider indirimine konu olmayacakt›r.
• Sa¤l›k Bakanl›¤›na ve üniversitelere ba¤l› hastanelerde yap›lan sa¤l›k harcamalar› için, bu hastanelerin döner sermayelerine ödenen paralar özel gider indirimine konu olmayacakt›r.
• Milli E¤itim Bakanl›¤›'na ba¤l› okullar›n okul aile birli¤ine veya okul koruma
378
1990-2008 KAMUOYUNA DÖNÜK ÇALIfiMALAR <<<
1999-2002_239-402
10/3/08
9:07 PM
Page 379
YAHYA ARIKAN
Türkiye’nin K›s›lmayan Sesiyiz
derne¤ine yap›lan ba¤›fllar da özel gider indirimine konu harcamalar kapsam›na girmemektedir.
• ‹çiflleri Bakanl›¤›'na ba¤l› baz› görevlilere, bir bakanl›k lojman› tahsis etmifltir. Lojman kira bedelleri lojmanlardan yararlanan personelin ücretlerinden kesilerek tahsil edilmektedir. Ücretlilerin, gelir veya kurumlar vergisi mükellefi olmayan kifli, kurum ve kurulufllara ödedi¤i kira bedelleri de özel gider indirimine konu edilmeyecektir.
• Tüketim Kooperatifi, Kurumlar Vergisi Kanunu’nun 7. maddesinin 16 numaral› bendinde yaz›l› flartlar› tafl›d›¤› için, Kurumlar Vergisi’nden muaf bulunmaktad›r. Bu kooperatiften yap›lan giyim ve g›da harcamalar›, kooperatifin Kurumlar Vergisi mükellefi olmamas› (muaf olmas›) nedeniyle indirime konu teflkil etmeyecektir.
• Ordu Yard›mlaflma Kurumu, Kurumlar Vergisi’nden muaf oldu¤undan, bu kurum taraf›ndan iflletilmekte olan ordu pazarlar›ndan yap›lan harcamalar, özel gider
indirimine konu edilmeyecektir.
Özel Gider ‹ndirimine Girmeyen Harcamalar
1- Vekâlet ücretleri,
2- Yolcu ve yük tafl›ma giderleri,
3- Otel, motel ve pansiyonlara ödenen konaklama ücretleri,
4- Tiyatro, sinema, konser salonu, plaj, yüzme havuzu gibi yerlere yap›lan girifl
ücreti ödemeleri,
5- Ziynet ve süs eflyas› al›mlar›,
6- Temizlik madde ve malzemesi al›mlar›,
7- Her türlü kad›n ve erkek tuvalet ve ›triyat madde ve malzemesi al›mlar›,
8- Kozmetik maddelerin al›mlar›,
9- Çiçek al›mlar›,
10- Kuaför ve berberlere ödenen ücretler,
11- Foto¤raf filmi ve tab ücreti,
12- Fotokopi ücreti,
13- Ampul, floresan ampul ve pil al›mlar›,
14- Plak, teyp ve video kaset al›mlar› ile bunlar›n kiralanmas› karfl›l›¤›nda ödenen ücretler,
15- Konutlar›n boya ve badana giderleri ile duvar k⤛d› giderleri,
>>> 1990-2008 KAMUOYUNA DÖNÜK ÇALIfiMALAR
379
1999-2002_239-402
10/3/08
YAHYA ARIKAN
9:07 PM
Page 380
Türkiye’nin K›s›lmayan Sesiyiz
16- Elektrik ve su tesisat› için yap›lan ödemeler,
17- Billuriye, züccaciye al›mlar›,
18- Çocuk oyuncaklar›,
19- Havlu, çarflaf, nevresim al›mlar›,
20- Plastik eflya al›mlar›,
21- Çanta ve valiz al›mlar›,
22- Noter giderleri,
23 fiehir flebekesi su giderleri,
24- Sigara, alkollü içkiler ve bira için yap›lan giderler,
25- S›hhi tesisat malzemeleri,
26- Askeri ve okul kantinlerine yap›lan harcamalar,
27- Yurtd›fl› e¤itim ve ö¤retim harcamalar›,
28- Kol ve duvar saati,
29- Her türlü h›rdavat malzemesi,
30- Tüp gaz giderleri,
31- Genel bütçeye giren dairelere ait lojman giderleri
Özel Gider ‹ndirimine Konu Olacak Harcama Belgeleri
Ücretliler özel gider indirimine konu olan harcamalar›n› Gelir ve Kurumlar Vergisi mükelleflerinden alacaklar› flu belgelerle tevsik edeceklerdir.
1-Fatura,
2-Serbest meslek makbuzu,
3-Perakende sat›fl fifli,
4-Ödeme kaydedici cihazlara ait sat›fl fifli (yazar kasa fifli)
380
1990-2008 KAMUOYUNA DÖNÜK ÇALIfiMALAR <<<
1999-2002_239-402
10/3/08
9:07 PM
Page 381
YAHYA ARIKAN
Türkiye’nin K›s›lmayan Sesiyiz
200 1 Y ILI ‹Ç‹ N ÖR NEK RAK AML AR
AYLI K
NE T ÜC RET
Asgari Ücretli
150.000.000.200.000.000.250.000.000.300.000.000.350.000.000.400.000.000.450.000.000.500.000.000.600.000.000.700.000.000.800.000.000.900.000.000.1.000.000.000.1.200.000.000.1.400.000.000.1.600.000.000.1.800.000.000.2.000.000.000.-
T OPLANAB‹L EC EK
BELG E T UTA R I
1.334.897.000.1.917.323.000.2.664.780.000.3.442.019.000.4.236.613.000.5.031.208.000.5.825.802.000.6.620.279.000.7.418.953.000.9.114.533.000.10.809.807.000.12.503.433.000.14.196.981.000.15.976.303.000.1 9.607.426.000.23.238.550.000.26.869.675.000.30.500.798.000.34.131.922.000.-
‹ ADE ALIN ACAK
T U TAR
66.343.000.95.291.000.132.438.000.194.830.000.271.932.000.333.401.000.386.055.000.438.703.000.494.892.000.687.511.000.880.093.000.1.035.701.000.1.175.982.000.1.383.782.000.1.856.433.000.2.309.912.000.2.670.845.000.3.031.779.000.3.392.713.000.-
Yukar›daki ücretler Aral›k 2001 itibariyle ç›plak net ücretlerdir.
Asgari ücretteki dönemsel de¤ifliklikler ile SSK tavan ve taban›ndaki de¤ifliklikler dikkate al›nm›flt›r.
Hesaplama getirilebilecek en fazla belge tutar› baz al›narak yap›lm›flt›r.
Yukar›daki iade al›nacak tutarlar damga vergisi düflüldükten sonraki net tutarlard›r.
Yukar›da tablo rakamlar› 1000 TL yuvarlama yap›larak hesaplanm›flt›r.
Yukar›daki ücret d›fl›nda gelir vergisine tabi ek ödemeler hesaba kat›lmam›flt›r.
******
>>> 1990-2008 KAMUOYUNA DÖNÜK ÇALIfiMALAR
381
1999-2002_239-402
10/3/08
YAHYA ARIKAN
9:07 PM
Page 382
Türkiye’nin K›s›lmayan Sesiyiz
27 Aral›k 2001
>>> “Vergi iadesinin kalkt›¤› gün, ‘kay›t d›fl›ndan
beslenenlerin bayram günü’ ilan edilsin”
‹stanbul Serbest Muhasebeci Mali Müflavirler Odas› (‹SMMMO) Baflkan›
Yahya Ar›kan, ücretlilere uygulanan vergi iadesinin, Uluslararas› Para Fonu’nun
(IMF) talepleri do¤rultusunda kald›r›lmas› için Maliye’nin Baflbakan Bülent Ecevit’e
öneride bulundu¤u hat›rlatarak, “fiimdiden Say›n Baflbakan Bülent Ecevit’i uyar›yorum. Vergi sisteminin son oto kontrol unsuru da kald›r›l›rsa katrilyonlarca liral›k
Katma De¤er Vergisi ve Gelir Vergisi kayb› ortaya ç›kar. E¤er bu konuda ›srar edilirse, biz de, vergi iadesinin kald›r›laca¤› günün kay›t d›fl›ndan beslenenlerin bayram
günü ilan edilmesini öneriyoruz” dedi.
‹SMMMO Baflkan› Ar›kan, IMF’nin son 5 y›l içinde defalarca vergi iadesinin
kald›r›lmas› talebinde bulundu¤unu ve her seferinde buna karfl› ç›kt›klar›n› hat›rlatarak flunlar› söyledi:
“Anlafl›ld›¤› kadar›yla, IMF, verece¤i kredinin yaratt›¤› sevinçten yararlanarak
bu kez vergi iadesini kald›rmak için ciddi bask›da bulunuyor. Ancak, vergi iadesinin
kald›r›lmas› karar›n›n, IMF’ye gönderilen niyet mektubuna konulmam›fl olmas› sevindiricidir. Yani, henüz ifl iflten geçmifl de¤ildir.
Maliye’nin, vergi iadesinin kald›r›lmas› önerisini Baflbakan Bülent Ecevit’e sundu¤unu ö¤rendik. Maliye’nin gerekçesinde, vergi iadesinin, fatura ve fifl toplanmas›na katk›da bulunmad›¤› ve otokontrol sistemi de oluflturmad›¤› ileri sürülüyor. Biz
bu görüfllere kesinlikle kat›lm›yoruz. Vergi iadesinden, memurlar ve iflçilerle birlikte
toplam 7 milyon 400 bin kifli yararlanmaktad›r. ‹flyerleri, fatura ve fiflleri, kendili¤inden de¤il, ücretlilerin talepleri üzerine kesmektedirler. Yani, Maliye’nin savundu¤unun tersine, burada çok ciddi bir oto kontrol söz konusudur. Maliye’nin kendi
olanaklar›yla yapt›¤› kontrollerin oran›n›n yüzde 1’in alt›nda oldu¤unu düflünecek
olursak, vergi iadesinin kalkmas› halinde önemli bir vergi kayb› ile karfl› karfl›ya kalaca¤›m›z aç›kt›r.
382
1990-2008 KAMUOYUNA DÖNÜK ÇALIfiMALAR <<<
1999-2002_239-402
10/3/08
9:07 PM
Türkiye’nin K›s›lmayan Sesiyiz
Page 383
YAHYA ARIKAN
Vergi iadesine, 2001 y›l›nda 345 trilyon TL ödenmifltir. Sistemin kald›r›lmas›
halinde, geçen y›lki rakamlara göre, yaklafl›k 1 katrilyon TL Katma De¤er Vergisi ve
1.7 katrilyon TL de Gelir Vergisi kayb› yaflanacakt›. Hesab› 2002 y›l› için de flöyle
yapabiliriz: Sistemden yararlanan 7 milyon dolay›ndaki kiflinin hepsinin asgari ücret üzerinden baflvurdu¤unu varsayarsak, 9 katrilyon 338 trilyonluk fatura ve fifl
kullan›ld›¤› ortaya ç›kar. Bu da sistem sayesinde 1.4 katrilyon KDV ve 2.3 katrilyon
Gelir Vergisi’nin devletin kasas›na girmesi anlam›na gelir. Vergi iadesinin kalkmas›,
iflyerlerinde fatura ve fifl kesilmesini s›f›ra kadar indirebilir. Bütçenin her kalemi üstünde titizlikle durarak gelir ve gider hesab› yapan IMF’nin, vergi iadesinin kald›r›lmas› sonucu karfl›lafl›lacak bu kadar büyük gelir kayb›n› görememesini de bir türlü
anlayam›yoruz. IMF’nin istedi¤i yap›l›rsa, milli gelirin yüzde 45’ine ulaflan kay›t d›fl›
ekonominin boyutlar› daha da büyüyecektir. Kay›t d›fl›ndan beslenenler bayram
edecektir.
S›k s›k vurgulad›¤›m›z gibi, yap›lmas› gereken, vergi iadesini kald›rmak de¤il,
kapsam›n› geniflletmek ve her türlü harcamay› vergi iadesi içine dâhil etmektir. Say›n Baflbakan Bülent Ecevit’ten, Maliye taraf›ndan önüne konulan öneriyi hemen
reddetmesini bekliyoruz.”
******
>>> 1990-2008 KAMUOYUNA DÖNÜK ÇALIfiMALAR
383
1999-2002_239-402
384
10/3/08
9:07 PM
Page 384
1999-2002_239-402
10/3/08
9:07 PM
2002
Page 385
BASIN
BÜLTENLER‹
‘
“Emlak Vergisi’nde genel beyandan
vazgeçilmesi halinde, emlak sahiplerinin
10-15 kat artan vergileri ödeyememe
kabusu sona erer”
>>> 2002 GENEL BEYANDAN VAZGEÇ‹L‹RSE EMLAK
VERG‹S‹ KABUS OLMAKTAN ÇIKAR
DE⁄ERLEND‹RMES‹NDEN
1999-2002_239-402
386
10/3/08
9:07 PM
Page 386
1999-2002_239-402
10/3/08
9:07 PM
Türkiye’nin K›s›lmayan Sesiyiz
Page 387
YAHYA ARIKAN
21 Ocak 2002
>>> Beyaz, “Sanatç› Gözüyle Vergi Dünyas›”n›
anlatacak
‹SMMMO ‹nsan Kaynaklar› Komitesi’nin düzenledi¤i “Etik De¤erler, Meslek
Ahlak› ve Güvenilirli¤i” söyleflisine sanatç› Beyaz›t Öztürk ve Türkiye Etik Vakf› Kurucu Baflkan› Bülent fienver kat›lacak.
‹SMMMO Baflkan› Yahya Ar›kan’n›n baflkanl›k yapaca¤› toplant›da, Türkiye’de kaybolan ve son zamanlarda büyük ihtiyaç hissedilen etik de¤erlerin meslek
ahlak› ve güvenilirli¤i aç›s›ndan önemi ele al›nacak. Sanatç› Beyaz, “Sanatç› Gözüyle Vergi Dünyas›” konulu bir konuflma yapacak. Toplant›ya tüm medya mensuplar› davetlidir.
TAR‹H
: 22 Ocak 2002 Sal›
SAAT
: 14.00 – 17.00
YER
: D›fl Ticaret Kompleksi Büyük Salon
Çobançeflme Mevkii Sanayi Cad. B Blok
Yenibosna-‹STANBUL
******
>>> 1990-2008 KAMUOYUNA DÖNÜK ÇALIfiMALAR
387
1999-2002_239-402
10/3/08
YAHYA ARIKAN
9:07 PM
Page 388
Türkiye’nin K›s›lmayan Sesiyiz
23 Ocak 2002
>>> Genel beyandan vazgeçilirse Emlak Vergisi
kabus olmaktan ç›kar
‹stanbul Serbest Muhasebeci Mali Müflavirler Odas› Baflkan› Yahya Ar›kan,
Maliye Bakanl›¤›’n›n genel beyan duyurusu sonras›nda Emlak Vergisi konusunda yaflanan pani¤e de¤inerek, “Emlak Vergisi’nde genel beyandan vazgeçilmesi halinde,
emlak sahiplerinin 10 – 15 kat artan vergileri ödeyememe kabusu sona erer” dedi.
Yahya Ar›kan, Emlak Vergisi’ne yurt çap›nda büyük tepki gösterilmesinin as›l
nedeninin, belediyelerin aç›klad›¤› metrekare birim de¤erlerinin yüksekli¤i ve bunun
da vergilerde büyük art›fllara yol açmas› oldu¤unu belirterek flunlar› söyledi:
“Emlak Vergisi tam 18 milyon kifliyi ilgilendirmektedir. Genel beyan ile emlak
sahiplerinin hepsi önümüzdeki mart, nisan ve may›s aylar›nda yeniden beyanname
vereceklerdir. ‹stanbul’da yapt›¤›m›z incelemeler metrekare fiyatlar›n›n çok fazla
yükseltildi¤ini ortaya koymaktad›r. Böylece, yeni beyan döneminde rayiç bedeller de
çok artaca¤› için vergilerde geçen y›la göre 25 kata varan art›fl söz konusu olmaktad›r. Bu konuda iki örnek vermek istiyoruz:
1. Kad›köy Ba¤dat Caddesi’ndeki 150 metrekare büyüklü¤ünde betonarme
karkas 1. s›n›f konutun 2001 y›l› vergisi 27 milyon 960 bin lirad›r. 1998 y›l› genel
beyan›nda 9 milyar 750 milyon lira olan matrah, 2002 y›l›nda 132 milyar liraya
ç›kmakta, vergi de 264 milyon liraya yükselmektedir. Bir y›l içindeki vergi art›fl›
tam 10 kata ulaflmaktad›r.
2. Kad›köy Sö¤ütlüçeflme Caddesi’ndeki, 40 metrekare betonarme karkas 2.
s›n›f iflyerinin 2001 y›l› vergisi 4 milyon 106 bin lirad›r. 1998 y›l› genel beyan›nda
694 milyon TL olan matrah, 2002 y›l› genel beyan› ile 25 milyar 270 milyon liraya
ç›kmaktad›r. 2002’de ödenecek vergi 101 milyon lirad›r ve tam 25 kat art›fl söz konusudur.
Emlak bedellerindeki art›fl, ayn› zamanda emlak al›m sat›m›nda ödenecek
harçlar›n da artmas›na neden olmaktad›r. Bu da bedelleri yükselen emlaklar›n fiyatlar›n›n daha da yükselmesine yol açacak, piyasada al›m sat›mlar› zorlaflt›ra-
388
1990-2008 KAMUOYUNA DÖNÜK ÇALIfiMALAR <<<
1999-2002_239-402
10/3/08
9:07 PM
Türkiye’nin K›s›lmayan Sesiyiz
Page 389
YAHYA ARIKAN
cakt›r. Ayr›ca kiralarda da flok art›fllar yaflanacakt›r.
Emlak Vergisi matrah›nda, bilindi¤i gibi y›ll›k art›fllar yeniden de¤erleme oran›n›n yar›s› kadar olmaktad›r. Ayr›ca, hükümetin, bu oran› yeniden de¤erleme oran›na
kadar yükseltmeye veya s›f›ra indirmeye de yetkisi vard›r.
Emlak vergisi matrah›n›n yeniden de¤erleme oran›n›n yar›s› kadar artt›r›lmas›, mükellefleri zorlamayan, makul art›fllar olarak kabul edilmektedir. Yeni yasa ile
bilindi¤i gibi büyük flehirlerde konutlar›n vergi oran› binde 1’den binde 2’ye ç›kar›lm›flt›r. Yani yüzde 100 oran›nda artt›r›lm›flt›r. E¤er, vergilerde matrah›n yine yeniden
de¤erleme oran›n›n yar›s› kadar artt›r›lmas› söz konusu olursa, yüzde 100’lük zam
ile vergide geçen y›la göre yüzde 150 dolay›nda bir art›fl söz konusu olacakt›r. Örne¤in, ‹stanbul’da geçen y›l 58 milyon TL olarak ödenen bir vergi, bu y›l 147 milyon
TL’ye ç›kacakt›r. Daha lüks bir konutun, örne¤in geçen y›l 203 milyon TL olan vergisi bu y›l 514 milyon TL’ye ç›kmaktad›r. Bu vergilerde yüzde 152 oran›nda art›fl vard›r. Asl›nda, Türkiye’nin bugünkü koflullar›nda Emlak Vergisi’ne yüzde 150 zam yapmak, emlak sahiplerini haks›z ve kabul edilemez bir yükün alt›na sokmakt›r. Baflbakan Bülent Ecevit’in vergi oranlar›n›n düflürülmesi talimat› bu nedenle yerindedir.
Ancak, oranlar›n düflürülmesine ra¤men, genel beyan yap›lacak olursa, yeni
saptanan metrekare de¤erleri yüzünden ödenecek vergiler yine bir önceki y›l›n birkaç kat›na ç›kacakt›r. Bu ise ekonomik bunal›m yüzünden büyük s›k›nt›lar içindeki
mükellefin vergisini hiç ödeyememesi anlam›na gelecektir.
Sorunun çözümü, genel beyandan vazgeçilmesidir. Hükümet, Emlak Vergisi
Yasas›’nda küçük bir de¤ifliklik yaparak genel beyan› kald›r›rsa, milyonlarca kiflinin
bu vergilerin yüksekli¤i nedeniyle her gece gördü¤ü kâbuslar sona erer. Hükümetin,
halk›n 盤l›¤›na kulak vererek sa¤duyulu ve h›zl› karar almas›n› bekliyoruz.”
>>> 1990-2008 KAMUOYUNA DÖNÜK ÇALIfiMALAR
389
1999-2002_239-402
10/3/08
9:07 PM
Page 390
YAHYA ARIKAN
Türkiye’nin K›s›lmayan Sesiyiz
‹STANBU L A RSA ME TREKARE B‹R‹M F ‹YATLA RI ( TL)
‹lçe
Cadd e/S ok ak
1998
2002
Ar t›fl Oran ›
(Yüzde )
3.233
Bahçeliev ler Çal›fllar Cad.
22.500 .000 TL
Bak›rkö y
Ataköy 8. K›s›m
95.000.000 TL 1.250.000.000 TL
1.216
Beflikt afl
Barbaros Bulva r›
75.000.000 TL
5 00.000.000 TL
567
Beflikt afl
Muallim Naci Sok.
36.000 .000 TL
400.000.000 TL
1.011
Beyo¤lu
Bankalar Caddesi
35 0.000 .000 TL 3.200.000.000 TL
814
Eminönü
360.000.000 TL 3.000.000.000 TL
733
Eminönü
Beyaz›t
Kalpakç›lar Cad.
Ordu Cad.
300.000.000 TL 1.500.000.000 TL
400
Kad›köy
Kad›köy
Bahariye Cad.
Ba¤da t Cad.
80.000 .000 TL 1.200.000.000 TL
100.000.000 TL 1.500.000.000 TL
1.400
1.400
fiiflli
Büyükdere Cad.
150.000.000 TL 3.000.000.000 TL
1.900
fiiflli
Fa tih
Halaskargazi Cad.
Millet Cad.
200.000.000 TL 3.000.000.000 TL
150.000.000 TL 1.500.000.000 TL
1.400
900
Fa tih
Vatan Cad.
180.000.000 TL 1.500.000.000 TL
733
Kartal
Atatürk Cad.
60.000.000 TL
Üskü dar
Altunizade
80.000 .000 TL 1.200.000.000 TL
Maltep e
Küçükyal ›
8.000 .000 TL
750.000.000 TL
5 00.000.000 TL
450.000.000 TL
******
390
1990-2008 KAMUOYUNA DÖNÜK ÇALIfiMALAR <<<
733
1.400
5.525
1999-2002_239-402
10/3/08
9:07 PM
Page 391
YAHYA ARIKAN
Türkiye’nin K›s›lmayan Sesiyiz
28 fiubat 2002
>>> ‹SMMMO seminerinde vergi mevzuat›ndaki
de¤ifliklikler aç›klanacak
‹stanbul Serbest Muhasebeci Mali Müflavirler Odas›’n›n (‹SMMMO) düzenledi¤i seminerde, “Gelir Vergisi Beyanname Düzenlenmesi ve Vergi Mevzuat›ndaki
Son De¤ifliklikler” ele al›nacak.
Seminerin aç›fl konuflmalar›n› TÜRMOB Genel Baflkan› Mustafa Özyürek ve
‹SMMMO Baflkan› Yahya Ar›kan yapacaklar. ‹SMMMO Sayman› Hüseyin Bekiro¤lu’nun baflkanl›¤›n› yapaca¤› oturumda Gelirler Genel Müdürlü¤ü Daire Baflkan›
Mehmet Ahkemo¤lu, D›fl Ticaret Vergi Dairesi Baflkan› Arif Bafler ve yeminli mali
müflavir Ahmet Kavak konuyla ilgili aç›klamada bulunacaklar.
Seminere de¤erli medya mensuplar› davetlidir.
Tarih
Saat
Yer
: 01 Mart 2002 Cuma
: 13:00 17:00
: ‹fl Bankas› ‹fl Kuleleri Levent/‹STANBUL
******
>>> 1990-2008 KAMUOYUNA DÖNÜK ÇALIfiMALAR
391
1999-2002_239-402
10/3/08
YAHYA ARIKAN
9:07 PM
Page 392
Türkiye’nin K›s›lmayan Sesiyiz
1 Mart 2002
>>> “10 binlerce kiflilik muhasebeci ordusu,
Türkiye’nin ayd›nl›k gelece¤i için üstüne düfleni
yapmaya haz›rd›r”
‹stanbul Serbest Muhasebeci Mali Müflavirler Odas› (‹SMMMO) Baflkan›
Yahya Ar›kan, on binlerce kiflilik muhasebeci ordusunun, Türkiye ekonomisini içinde
bulundu¤u derin krizden kurtarma müca delesinde verilecek görevleri yerine getirmeye haz›r oldu¤unu söyledi.
Yahya Ar›kan, 1 Mart Muhasebeciler Günü dolay›s›yla yay›nlad›¤› mesajda flu
görüfllere yer verdi:
“13 Haziran 1989’da ç›kan meslek yasam›z gere¤ince 1 Ocak 1990’da kurulan
‹SMMMO’nun üye say›s› bugün 18 bine ulaflm›fl, stajyer say›m›z 20 bine yaklaflm›flt›r. Türkiye çap›nda onbinlerce meslek mensubu, uluslararas› standartlarda kurallar› oluflturulmufl bir mesle¤in ça¤dafl üyeleri olarak çal›flmaktad›rlar.
‹SMMMO, meslek kuruluflu olman›n yan› s›ra, sorumlu sivil toplum kuruluflu
olarak muhasebecilik mesle¤inin ve ülkesinin daha ileriye gitmesi için öneri ve düflüncelerini her f›rsatta aç›klamaktad›r. Türkiye’nin büyük mali krizinin afl›lmas›nda,
krizi en yak›ndan izleyen bir mesle¤in mensuplar›n›n söylediklerine kulak verilmelidir.
2002 y›l› mart ay›nda, ekonomik krizin etkilerinin sürdü¤ü bugünlerde, ‹SMMMO
olarak belli bafll› flu önerileri yapmaktay›z :
• Türkiye’de çok uzun y›llardan bu yana yüzde 1’lerde seyreden vergi denetim
oran›n›n, son zamanlarda daha da düfltü¤ünü gözlemliyoruz. Vergi denetimi artt›r›lmal›d›r.
• Maliye’nin eleman s›k›nt›s› bu denetimlere olanak vermiyorsa, tüm beyanname ve mali tablolar›n meslek mensuplar›nca denetlenmesi yetkisi bize tan›nmal›d›r.
Böylece vergi kaça¤› yok denecek boyutlara ulaflacakt›r.
• Vergi taban› geniflletilmelidir. Sürekli ayn› kesimlerden vergi almak gibi yanl›fl
e¤ilim aynen sürmektedir. Türkiye’deki vergi yükü çok a¤›rd›r. Hiç vergi vermeyen ke-
392
1990-2008 KAMUOYUNA DÖNÜK ÇALIfiMALAR <<<
1999-2002_239-402
10/3/08
9:07 PM
Türkiye’nin K›s›lmayan Sesiyiz
Page 393
YAHYA ARIKAN
simlerin vergi mükellefi olmas› sa¤lanmal›d›r.
• Naylon faturaya karfl› önlem al›nmal›d›r. Piyasada birkaç katrilyonluk naylon
fatura dönmektedir. Naylon faturaya karfl› etkili mücadele yürütülmelidir.
• Mali Tatil yasallaflt›r›lmal›d›r. Aynen adli tatilde oldu¤u gibi, meslek mensuplar› ile vergi dairelerinde ve sigorta müdürlüklerinde çal›flanlar›n temmuz ya da
a¤ustos ay›nda 30 gün süre ile katil yapmas›na olanak verilmelidir.
• Kay›t d›fl› ekonomi küçültülmelidir. Milyarlarca dolarl›k gelirden hiçbir vergi
al›nmamaktad›r. Kay›t d›fl› kazançtan yap›lacak minimum kesintiler, Türkiye’ye
IMF’den daha al›nan borçlardan daha fazla para sa¤layacakt›r.
• Nakit harcamalara s›n›r getirilmelidir. Örne¤in 100 milyon TL üzerindeki tüm
harcamalar kredi kart›, çek, banka ve finans kurumlar› arac›l›¤› ile olmal›d›r.
• Sosyal güvenlik kurumlar› birlefltirilmelidir. Sürekli aç›k veren, olanaklar› zay›f üç kurum ayn› çat› alt›nda toplan mal› ve güçlü bir sosyal güvenlik kurumu oluflturulmal›d›r. Böylece hem büyük bir vergi kaça¤›n›n önüne geçilecek, hem de bofla
giden trilyonlar kurumun cebinde kalacakt›r.
• Vergi sistemi, vergi adaletini gözetmek suretiyle üretim ve istihdam› engellemeyecek, hatta teflvik edecek tarzda kurulmal›d›r. Örne¤in yat›r›m indiriminden
stopaj al›nma mal›d›r.
• Vergi kimlik numaras›n›n vatandafll›k numaras›na dönüfl türülmesi sa¤lanmal›d›r.
• Enflasyon muhasebesine geçilmesi karar› çok yerinde al›nm›fl bir karard›r.
Enflasyon muhasebesi, Türkiye’ye ciddi miktarda yabanc› sermaye giriflini de sa¤layacakt›r. Yeniden ertelenmesine olanak verilmemelidir.
• Bankalardan al›nan krediler, siyasi partilerin ve adaylar›n seçim harcamalar› serbest muhasebeciler ve serbest muha sebeci mali müflavirler taraf›ndan denetlenmelidir. Arzula d›¤›m›z temiz ve fleffaf toplum idealine ulaflmam›z için on binlerce kiflilik muhasebeci ordusu ücretsiz hizmet vermeye haz›rd›r.
******
>>> 1990-2008 KAMUOYUNA DÖNÜK ÇALIfiMALAR
393
1999-2002_239-402
10/3/08
YAHYA ARIKAN
9:07 PM
Page 394
Türkiye’nin K›s›lmayan Sesiyiz
19 Mart 2002
>>> Vergide beyaz sayfa açmak ekonomiye 200
milyar dolar sa¤lar
‹stanbul Serbest Muhasebeci Mali Müflavirler Odas› (‹SMMMO) Baflkan›
Yahya Ar›kan, 2003 y›l›nda bafllayacak olan Mali Milat’la birlikte genifl kapsaml›
düzenlenecek bir “Beyaz Sayfa Operasyonu”nun, yurtd›fl› ve “yast›kalt›”ndan ekonomiye 200 milyar dolarl›k kaynak girifli sa¤layaca¤›n› söyledi.
Yahya Ar›kan, Mali ‹dare’nin, Mali Milat öncesinde, Türkiye’deki tüm vergi sorunlar›n› kökünden çözmek ve yeni bir dönem bafllatmak için yapmas› gerekenleri
flöyle aç›klad›:
“Önce, Maliye, yurt çap›nda vergi kay›tlar›n› rahatça inceleyip kontrol alt›na
alabilece¤i elektronik sistemini haz›rlamal›d›r. Bilgisayarl› oto kontrol altyap›s›n›
oluflturmak, h›zla yerine getirilmesi gereken birinci ad›md›r. Bugün klasik yöntemlerle yüzde 2’lere ancak ulaflan denetimler, elektronik olarak çok yüksek oranlara
ç›kabilir.
Beyaz sayfada ikinci ad›m, geçmifle yönelik tüm sorunlar›n temizlenmesi için
flu kararlar›n al›nmas›d›r:
• Geçmiflten bu yana anlaflmazl›k konusu olan dosyalar›n ceza ve faizleri kald›r›lmal›d›r.
• Stok ve demirbafl aff› getirilmeli, bundan vergi al›nmamal›d›r.
• Yurtd›fl›ndan veya yast›k alt›ndan gelecek servetler vergi d›fl› b›rak›lmal›d›r.
• Ödenmeyen vergiler, ceza ve faizleriyle birlikte h›zla birikerek ödenemeyecek
hale gelmifltir. Ceza ve faizlerde bir indirim yap›lmal›; as›l vergide mükellefe gerçekten kolayl›k sa¤layacak bir taksitlendirmeye gidilmelidir.
• Geçmifle yönelik hiçbir vergi incelemesi yap›lmayaca¤›n›n güvencesi verilmelidir.
• Bundan böyle, her mükellefe, yapt›¤› tüm harcamalar› vergi matrah›ndan
düflebilme olana¤› sa¤lanmal›d›r. Harcamalar vergi matrah›ndan düflülebilirse, al›m
394
1990-2008 KAMUOYUNA DÖNÜK ÇALIfiMALAR <<<
1999-2002_239-402
10/3/08
9:07 PM
Türkiye’nin K›s›lmayan Sesiyiz
Page 395
YAHYA ARIKAN
sat›mlar›n hemen tümünden belge al›nacak ve ifllemler çok büyük oranda kay›t içine
girecektir.
Yapt›¤›m›z hesaplar, söyledi¤imiz önlem ve kararlar›n al›nmas› halinde ekonomiye kaynak olarak akacak paran›n 200 milyar dolar gibi dev boyutlarda oldu¤unu
ortaya koymaktad›r. Türkiye, böyle bir paray› ne yabanc› sermaye ile ne de borç
olarak bulabilir. Bu miktarda paran›n ekonomiye girmesi, çok say›da yeni ve büyük
yat›r›m›n gerçekleflmesi demektir. Kurulacak iflyerlerinde elemanlar istihdam edilecek, ekonomik faaliyetlerden dolay› Maliye trilyonlarca lira vergi toplayacakt›r.
Bunlar›n gerçeklefltirilmesi, vergisini normal ödeyip kay›tlar›n› do¤ru tutan
mükellefte adaletsizlik duygusu yaratacak ise de yepyeni bir dönem öncesinde böylesi önlemler al›nmas› bir zorunluluk gibidir. Ortaya ç›kaca¤› ileri sürülecek kay›plar,
getirece¤i faydalardan daha da düflük kalacakt›r. Sonuçta Türkiye kazançl› ç›kacakt›r.”
******
>>> 1990-2008 KAMUOYUNA DÖNÜK ÇALIfiMALAR
395
1999-2002_239-402
10/3/08
9:07 PM
YAHYA ARIKAN
Page 396
Türkiye’nin K›s›lmayan Sesiyiz
20 Mart 2002
>>> Ar›kan’dan Star gazetesi yazar› Mustafa
Mutlu’ya gönderilen aç›klama
Say›n Mustafa MUTLU
‹stanbul Serbest Muhasebeci Mali Müflavirler Odas› (‹SMMMO) ad›na yay›nlad›¤›m›z “Vergide beyaz sayfa açmak ekonomiye 200 milyar dolar sa¤lar” bafll›kl›
bas›n bültenimizle ilgili olarak, 20 Mart tarihinde köflenizde yapt›¤›n›z de¤erlendirmeler üzerine afla¤›daki yaz›y› yazmak gere¤ini duydum.
‹SMMMO olarak, kuruluflumuzdan bu yana, her zaman, birkaç kiflinin veya küçük ç›kar gruplar›n›n de¤il, toplumun ç›karlar›n› gözettik. Bununla ilgili olarak say›s›z bas›n aç›klamas›, radyo ve televizyon söyleflileri, paneller ve toplant›lar düzenledik. Birçok kitap yay›nlad›k ve yürüyüfller yapt›k. Tüm bu faaliyetlerimizin önemli bir
k›sm›na da ekonomi medyas›n›n de¤erli bir üyesi olarak siz yak›ndan tan›k oldunuz.
Yaz›n›zda bizi, küçük ç›kar gruplar›na destek vermekle itham etmenizin haks›zl›k oldu¤unu düflünüyorum.
Y›llardan bu yana, gündemimizdeki en önemli konu, hiç vergi ödemeden büyük
kazançlar sa¤layanlar›n kay›t alt›na al›nmas›d›r. “Kay›t d›fl› ile mücadele, terörle
mücadele kadar önemlidir” sözümüzü, her platformda yüksek sesle hayk›r›yoruz.
Birkaç ay önce yay›nlad›¤›m›z ve kamuoyunda büyük yank› yaratan “‹SMMMO Vergi
Raporu 2001”deki en uzun bölüm kay›t d›fl› ekonomiye ayr›lm›flt›r. Bu rapor, mali
idarenin üst düzey yöneticilerine ve Türkiye’de vergi ile yak›ndan ilgili herkese ulaflt›r›lm›flt›r. K›sacas›, kendimizi kay›t d›fl› ile mücadelenin y›lmaz bir savaflç›s› olarak
tan›mlayabiliriz.
“Beyaz Sayfa” talebimizin af istedi¤imiz biçimde ele al›nmas› da bizce yanl›fl
bir de¤erlendirmedir. Mali aff› hiçbir zaman savunmad›k. Ancak, baz› kesimlerin aksine, Türkiye’de Mali Milat’› savunan az say›da kurulufltan birisiyiz. Geçen y›l, Mali
Milat kimsenin haberi olmadan ertelendi¤ine buna karfl› ç›kan neredeyse sadece biz
olduk. Biz, yeni dönemde bir “beyaz sayfa” aç›lmas›n› ve öncesindeki sorunlar›n da
temizlenmesini istiyoruz.
396
1990-2008 KAMUOYUNA DÖNÜK ÇALIfiMALAR <<<
1999-2002_239-402
10/3/08
9:07 PM
Türkiye’nin K›s›lmayan Sesiyiz
Page 397
YAHYA ARIKAN
Piyasada milyarlarca dolarl›k sahte fatura dönmektedir. Faaliyetler tümüyle
kay›ts›zd›r. Bu faturalar›n resmilefltirilmesi halinde, devlet yüzde 18’lik KDV tahsilât› yapacakt›r. Bu faturalar Gelir ve Kurumlar Vergisi olarak devlete büyük kazançlar getirecektir. Bir kereye mahsus olarak bunlar›n resmilefltirilmesini savunmak ak›lc› bir taleptir.
‹flverenlerin, en büyük sorunu faturalar›n masraf olarak kabul edilmemesidir.
Biz, yap›lan tüm harcamalar›n masrafa geçilmesinden ve vergi matrah›ndan düflülmesinden yanay›z. Böylece tüm al›flverifller belgeli olacakt›r ve kay›t d›fl› ekonomiye
darbe vurulacakt›r.
‹steklerimiz aras›nda, mali idarenin, elektronik denetim sistemini kurmas› gelmektedir. Online denetim sistemi, yeni dönemin en önemli kontrol mekanizmas›n›
oluflturacakt›r. Bu kurulmazsa yine vergi d›fl› kesim bayram edecektir.
Stok ve demirbafllar›n kay›t içine al›nmas›, geçmiflten bu yana anlaflmazl›k
konusu olan dosyalar›n ceza ve faizlerinin kald›r›lmas› taleplerimiz, geçmiflte kalan
kargaflan›n sona erdirilmesini ve yeni döneme rahat girilmesini amaçlamaktad›r.
Bunlar›n da bir kereye mahsus ve son kez olmas› gerekti¤ini vurgulamaktay›z.
‹leri sürdü¤ümüz 200 milyar dolar da abart›l› bir rakam de¤ildir. Türkiye’deki
kay›t d›fl› oran›, OECD kaynaklar›na göre yüzde 45’tir. Bu oran, baflka kaynaklara
göre yüzde 65’lere ulaflmaktad›r. Yani kay›t d›fl› ekonomideki para 100 milyar dolar›n çok üstündedir. Yurt d›fl›ndaki ve yast›k alt›ndaki para da göz önünde bulundurulursa, yasal ekonomiye girecek para miktar›n›n 200 milyar dolara ulaflaca¤›n›
rahatl›kla tahmin edebiliriz.
Biz muhasebeciler, müflterilerimizin mali tablolar›n›n düzenli olmas›ndan sorumluyuz. E¤er, küçükbüyük tüm kurulufllar›n ekonomik ifllemleri düzenli olarak kay›t
alt›na al›n›rsa, devletin gelirlerine de düzen gelir.
18 bini aflk›n meslek mensubumuz, bir grubun ç›kar› ad›na oldu bittiye getirilerek ertelenen Mali Milat’›n yürürlü¤e girmesini ve öncesindeki sorun ve pürüzlerin
de giderilmesini istemektedir. Att›¤›m›z her ad›m›, sadece toplumun ç›kar›n› gözeterek atmaktay›z.
Türkiye’de adil, modern bir vergi düzeni kurulmas› için sürdürdü¤ümüz u¤raflta, zaman zaman yanl›fl anlafl›lmaktan ileri geldi¤ini düflündü¤ümüz tart›flmalar›n
yaflanmas›n›n ola¤an oldu¤unu düflünüyoruz. Yine de, vergi gibi toplumun yaflamsal
konular›ndan önde gelenlerinden birisini köflenize konu etti¤iniz için size teflekkür
>>> 1990-2008 KAMUOYUNA DÖNÜK ÇALIfiMALAR
397
1999-2002_239-402
10/3/08
YAHYA ARIKAN
9:07 PM
Page 398
Türkiye’nin K›s›lmayan Sesiyiz
etmek istiyorum. Türk toplumunun sürekli mutlulu¤u hedefine ulaflmak için yapt›¤›m›z yürüyüflte sizin de bizim yan›m›zda oldu¤unuzu biliyorum.
******
398
1990-2008 KAMUOYUNA DÖNÜK ÇALIfiMALAR <<<
1999-2002_239-402
10/3/08
9:07 PM
Page 399
YAHYA ARIKAN
Türkiye’nin K›s›lmayan Sesiyiz
1 Nisan 2002
>>> Kurumlar Vergisi Semineri’nde Hamzaçebi,
Boy ve Özyürek’e plaket verilecek
‹stanbul Serbest Muhasebeci Mali Müflavirler Odas›’n›n düzenledi¤i (‹SMMMO), “Kurumlar Vergisi Beyanname Düzenlenmesi Semineri”nde Gelirler Genel
Müdürü Akif Hamzaçebi, ‹stanbul Defterdar› Kadir Boy ve TÜRMOB Genel Baflkan›
Mustafa Özyürek’e, muhasebe mesle¤ine yapt›klar› katk› ve verdikleri destekten
dolay› Onur Plaketi verilecek.
Muhasebecilerin ve mali müflavirlerin ücretsiz kat›labilece¤i seminerde aç›fl
konuflmalar›n› Akif Hamzaçebi, Kadir Boy, Mustafa Özyürek ve Yahya Ar›kan yapacaklar. Oturum Baflkanl›¤›n› ‹SMMMO Baflkan Yard›mc›s› Muammer Keskin’in yapaca¤› seminer bölümünde, Gelirler Genel Müdür Yard›mc›s› Recep B›y›k, Bo¤aziçi
Kurumlar Vergi Dairesi Baflkan› Burhan Gezgin ve Marmara Üniversitesi Ö¤retim
Üyesi Dr. Bumin Do¤rusöz konuyla ilgili ayr›nt›l› bilgi sunacaklar.
Törene ve seminere tüm de¤erli medya mensuplar› davetlidir.
Tarih
Saat
Yer
: 3 Nisan 2002
: 13.00 – 17.00
: ‹fl Bankas› Genel Müdürlü¤ü (‹fl Kuleleri)
Oditoryum Salonu, Levent – BEfi‹KTAfi
******
>>> 1990-2008 KAMUOYUNA DÖNÜK ÇALIfiMALAR
399
1999-2002_239-402
10/3/08
9:07 PM
Page 400
YAHYA ARIKAN
Türkiye’nin K›s›lmayan Sesiyiz
3 Nisan 2002
>>> Oda baflkanlar› ‘‹stanbul ve Deprem
Gerçe¤i’ni tart›flacak
‹stanbul Serbest Muhasebeci Mali Müflavirler Odas›’nca, Prof. Dr. Aykut Barka’n›n an›s›na düzenlenen panelde, “‹stanbul ve Deprem Gerçe¤i” tart›fl›lacak.
Oturum Baflkanl›¤›n› ‹SMMMO Baflkan› Yahya Ar›kan’›n yapaca¤› panele, konuflmac› olarak Mimarlar Odas› Baflkan› Oktay Ekinci, ‹nflaat Mühendisleri Odas›
Baflkan› Cemal Gökçe, Jeofizik Mühen disleri Odas› ‹stanbul fiubesi Baflkan› Doç.
Dr. O¤uz Gündo¤du, Jeoloji Mühendisleri Odas› Baflkan› Yard. Doç. Dr. Y›ld›r›m
Güngör, AKUT Baflkan› Nasuh Mahruki ve avukat Erbay Yucak kat›lacak.
Son günlerdeki sars›nt›larla yeniden gündeme gelen ‹stanbul depreminin her
yönüyle masaya yat›r›laca¤› bu toplant›ya de¤erli medya mensuplar› da davetlidir.
Tarih
Saat
Yer
: 5 Nisan 2002 Cuma
: 13.00
: Mecidiyeköy Kültür Merkezi
******
400
1990-2008 KAMUOYUNA DÖNÜK ÇALIfiMALAR <<<
1999-2002_239-402
10/3/08
9:07 PM
Türkiye’nin K›s›lmayan Sesiyiz
Page 401
YAHYA ARIKAN
15 Nisan 2002
>>> ‘1 Dakika Karanl›k’ eylemi sal› gecesi
‹SMMMO’da
“Filistin’de Ayd›nl›k için 1 Dakika Karanl›k” eylemi, 16 Nisan 2002 Sal› akflam›
saat 21.00’de ‹stanbul Serbest Muhasebeci Mali Müflavirler Odas›’n›n F›nd›kl›’daki
hizmet binas› önünde gerçeklefltirilecek.
Bar›fl giriflimcileri taraf›ndan düzenlenen 1 dakika karanl›k eylemine, bu harekete destek veren gazeteci, yazar ve sanatç›lar ile büyük bir muhasebeci grubunun
kat›lmas› bekleniyor. ‹SMMMO Baflkan› Yahya Ar›kan ve bar›fl giriflimcileri, eylemin
anlam›n› belirten konuflmalar yapacaklar.
YER
Saat
Gün
: ‹SMMMO
Meclisi Mebusan Cad. Canfeda Ç›kmaz› No: 5 F›nd›kl› - ‹STANBUL
: 20.45
: 16 Nisan 2002 Sal›
******
>>> 1990-2008 KAMUOYUNA DÖNÜK ÇALIfiMALAR
401
1999-2002_239-402
10/3/08
YAHYA ARIKAN
9:07 PM
Page 402
Türkiye’nin K›s›lmayan Sesiyiz
16 Nisan 2002
>>> ‹SMMMO Baflkan› Yahya Ar›kan’›n,
“Filistin’de Ayd›nl›k ‹çin 1 Dakika Karanl›k”
eyleminde yapt›¤› konuflma metni
DE⁄ERL‹ BARIfi G‹R‹fi‹MC‹LER‹
20’‹NC‹ YÜZYILIN SONLARINDA, BAZI ‹Y‹MSER AYDINLAR, 21’‹NC‹ YÜZYILIN
B‹R BARIfi YÜZYILI OLACA⁄INI SÖYLÜYORLARDI. GERÇEKTEN DE ‹K‹ BÜYÜK DÜNYA SAVAfiI VE YÜZLERCE KÜÇÜK VE ORTA BOY SAVAfiIN YAfiANDI⁄I 20’‹NC‹
YÜZYILIN BENZER‹N‹N YAfiANMAYACA⁄I DÜfiÜNÜLÜYORDU HERHALDE...
fi‹MD‹ 21’‹NC‹ YÜZYILIN ‹LK YILLARINI YAfiIYORUZ. SAVAfiLAR Y‹NE B‹RB‹R‹N‹ ‹ZL‹YOR VE ‹NSANLIK ADINA BÜYÜK B‹R UMUTSUZLUKLA, ÇARES‹ZCE BU
SAVAfiLARI ‹ZL‹YORUZ. AYLARCA AFGAN‹STAN’DAK‹ SAVAfiI EKRANLARIMIZDAN ‹ZLED‹K. ORTA DO⁄U’DA GEÇM‹fiTE KALDI⁄INI DÜfiÜNDÜ⁄ÜMÜZ ‹SRA‹L
F‹L‹ST‹N SAVAfiI, HER GÜN DEVAM EDEN ÇATIfiMALARLA B‹R BÜYÜK SAVAfiA
DÖNÜfiTÜ. YOKSUL VE GÜÇSÜZ F‹L‹ST‹N HALKI, ATEfiE VE ÖLÜME MAHKÛM
ED‹LD‹. YÜZLERCE F‹L‹ST‹NL‹ ÖLDÜ, YÜZLERCES‹ YARALANDI, SAKAT KALDI.
SAVAfi HALA SÜRÜYOR.
TAB‹‹, ‹SRA‹L’DE ÖLEN MASUM ‹NSANLARI DA GÖZARDI EDEMEY‹Z. BELK‹
ONLAR DA, BÖLGEDE HER AN YAfiADIKLARI ÖLDÜRÜCÜ fi‹DDET‹N SONA ERMES‹N‹ HERKESTEN ÇOK ‹ST‹YORLARDI. BU fi‹DDET‹N KURBANI OLDULAR.
2002 YILINDA, ‹NSANLIK ARTIK IRKÇI KAN DAVALARINI SÜRDÜREMEZ.
GÜÇLÜLER‹N, GÜÇSÜZLER‹ EZ‹P YOK ETMES‹NE DE GÖZ YUMAMAZ. TÜRK‹YE’N‹N AYDINLARI, F‹L‹ST‹N’DE B‹R HALKIN YOK ED‹LMEYE ÇALIfiMASINI, ONLARIN ‹Ç‹NE ATILDI⁄I KARANLIKLARI YAfiAYARAK PROTESTO ED‹YOR.
DÜNYADA VE ÜLKEM‹ZDE BARIfiIN EGEMENL‹⁄‹N‹N SONSUZA DEK SÜRMES‹ ‹Ç‹N B‹ZE ÇOK BÜYÜK GÖREVLER DÜfiÜYOR. SÜREKL‹ BARIfi ‹Ç‹N, SÜREKL‹ U⁄RAfi ‹Ç‹NDE OLMALIYIZ.
B‹Z ÇOCUKLARIMIZA BARIfiI M‹RAS BIRAKMAK ‹ST‹YORUZ.
******
402
1990-2008 KAMUOYUNA DÖNÜK ÇALIfiMALAR <<<
2003-2005_403-468
10/3/08
9:08 PM
2003
Page 403
BASIN
BÜLTENLER‹
‘
Mesle¤imizdeki zararl› unsurlar› ay›klayarak önümüzdeki dönemde tertemiz ve
mükelleflere güven veren bir muhasebecilik mesle¤i ortaya ç›karaca¤›m›za inan›yoruz.”
>>> 2003 ‹SMMMO’DAN BÜYÜK ÖZDENET‹M VE
MESLEK‹ YAKINLAfiMA HAREKATI
2003-2005_403-468
404
10/3/08
9:08 PM
Page 404
2003-2005_403-468
10/3/08
9:08 PM
Page 405
YAHYA ARIKAN
Türkiye’nin K›s›lmayan Sesiyiz
7 Ocak 2003
>>> ‹SMMMO 2002 Vergi Raporu’nu aç›kl›yor
‹stanbul Serbest Muhasebeci Mali Müflavirler Odas›’n›n (‹SMMMO) haz›rlad›¤› “2002 Vergi Raporu”, Oda Baflkan› Yahya Ar›kan taraf›ndan, 9 Ocak Perflembe
günü kahvalt›l› bas›n toplant›s› ile aç›klanacak. 2002 Vergi Raporu’nda, Türk vergi
sistemine iliflkin tüm sorunlar ayr›nt›l› olarak belirleniyor ve çözüm önerileri aç›klan›yor.
‹SMMMO Baflkan› Yahya Ar›kan, bu toplant›da, ayr›ca, ilk kez bu y›ldan itibaren konulan, “Y›l›n en baflar›l› muhasebe bilim insan› ödülü”, “‹stanbul ilinin y›l›n en
baflar›l› ve kaliteli muhasebe bürosu ödülü”, “‹stanbul ilinin y›l›n en baflar›l› vergi dairesi müdürü ödülü” ve “Y›l›n en baflar›l› ekonomi muhabiri ödülü” hakk›nda aç›klamalarda bulunacak.
Toplant›m›za siz de¤erli medya mensuplar› davetlidir.
TAR‹H
SAAT
YER
: 9 Ocak 2003 Perflembe
: 10.00 (Kahvalt›l› toplant›)
: The Marmara Oteli, Tepe Salonu – TAKS‹M
******
>>> 1990-2008 KAMUOYUNA DÖNÜK ÇALIfiMALAR
405
2003-2005_403-468
10/3/08
YAHYA ARIKAN
9:08 PM
Page 406
Türkiye’nin K›s›lmayan Sesiyiz
17 Ocak 2003
>>> ‹SMMMO’dan büyük özdenetim ve mesleki
yak›nlaflma harekat›
‹stanbul Serbest Muhasebeci Mali Müflavirler Odas›’n›n (‹SMMMO) 50 kiflilik
denetim ordusu, 21 Ocak ile 7 Mart 2003 tarihleri aras›nda ‹stanbul’un tüm ilçelerindeki muhasebe bürolar›n› ziyaret edecek.
‹SMMMO Baflkan› Yahya Ar›kan, bu ziyaretlerin meslek mensuplar› ile oda aras›ndaki yak›nlaflmay› da sa¤layaca¤›n› belirterek konuyla ilgili flu bilgileri verdi:
“‹SMMMO, kuruldu¤u günden bu yana meslek mensuplar›n›n sesine kulak veren bir
meslek odas› olmufltur. Her y›l, yüzlerce muhasebeci ve mali müflavir arkadafl›m›z› iflyerlerinde ziyaret ederek çal›flma koflullar›n› yak›ndan izler, sorunlar›n› ve flikâyetlerini dinleriz.
E¤er çal›flmalar›nda bizim uygun bulmad›¤›m›z yönler varsa bu konuda da uyar›larda bulunuruz. Böylece, bütün muhasebeci ve mali müflavirlerin meslek kurallar› çerçevesinde çal›flmalar› amac›m›za bir ad›m daha yaklaflm›fl oluyoruz. 2003 y›l› ziyaretlerini de 21 Ocak
ve 7 Mart tarihleri aras›nda gerçeklefltirece¤iz. 50 kifli ile Çatalca’dan Tuzla’ya kadar bütün ilçelerdeki meslek mensubu arkadafl›m›z›n kap›s›n› çalaca¤›z.
Bu ziyaretlerden, kurallara uygun çal›flan ve haks›z rekabetten flikâyet eden meslek mensuplar› arkadafllar›m›z çok memnun oluyor. Çünkü az da olsa, sahte evrakla kaçak ve yetkisiz çal›flan muhasebeciler var. Bunlar, ‹SMMMO’nun yay›nlad›¤› kurallara uymad›klar› ve yükümlülükleri yerine getirmedikleri için, oda üyesi arkadafllar›m›za karfl› hak
s›z rekabet yarat›yor ve bundan yararlan›yorlar. Ayr›ca, bilgileri yetersiz oldu¤u için, muhasebe ifllemlerini de ço¤unlukla yanl›fl ve eksik yaparak mükelleflere büyük maddi ve manevi zarar veriyorlar. Kaçak ve yetkisiz çal›flan kiflileri bu ziyaretler s›ras›nda ortaya ç›kar›yor ve hemen haklar›nda suç duyurusunda bulunuyoruz. Böylece, mesle¤imizdeki zararl› unsurlar› ay›klayarak önümüzdeki dönemde tertemiz ve mükelleflere güven veren bir
muhasebecilik mesle¤i ortaya ç›karaca¤›m›za inan›yoruz.”
******
406
1990-2008 KAMUOYUNA DÖNÜK ÇALIfiMALAR <<<
2003-2005_403-468
10/3/08
9:08 PM
Türkiye’nin K›s›lmayan Sesiyiz
Page 407
YAHYA ARIKAN
2003
>>> ‹SMMMO’dan Sosyal Güvenlik Raporu
‹nsanlar, yaflamlar› boyunca gelir kay›plar›na u¤ramalar›na yol açabilecek
sosyal tehlikelerle s›k s›k karfl›laflabilmekte hatta bazen de vücut ve ruh sa¤l›¤›
için çok büyük harcamalar yapmak zorunda kalmaktad›rlar.
Sosyal güvenlik, herhangi bir nedenle çal›flamayan veya çal›flma gücünü k›smen kaybetti¤i için gelir kayb›na u¤rayan kiflinin asgari geçimini temin edebilecek
geliri sa¤lama, kazalara karfl› önlemler gelifltirme, hastal›klara karfl› korunmas›,
hastalananlara veya kazaya u¤rayanlara sa¤l›k yard›mlar› ve rehabilitasyon hizmetleri temini, iflsiz kalanlara iflsizlik yard›m› yaparak ifl buluncaya kadar geçimlerini sürdürmelerini sa¤lama, ölen sigortal›n›n geride kalan hak sahiplerinin korunmas› gibi görevler nedeniyle günümüzde bireylerin en önemli sosyal haklar›ndan birisidir.
Anayasam›z›n 60. maddesi, herkesin sosyal güvenlik hakk›na sahip oldu¤unu
belirtti¤inden, ister ba¤›ml›, ister ba¤›ms›z çal›fls›n veya devlete hiçbir prim katk›s›
olmas›n herkesin sosyal güvenlik flemsiyesi alt›na al›nmas› gerekmektedir.
TÜRK‹YE’DE BEfi AYRI SOSYAL GÜVENL‹K KANUNU BULUNMAKTADIR
Befl ayr› Sosyal Sigorta Kanunu bulunmas›na ra¤men sosyal sigortal›l›k ifllemlerini yürüten ancak üç sosyal sigorta kurumu bulunmaktad›r.
FARKLI SOSYAL S‹GORTA KURULUfiLARI ORGAN‹ZASYON DA⁄INIKLI⁄INI
GET‹RM‹fiT‹R
Farkl› sosyal sigorta kurulufllar›n›n varl›¤›, beraberinde organizasyon yap›s›n›n
da¤›n›kl›¤›n› getirmifltir.
SOSYAL GÜVENL‹K KURULUfiLARI AYRI AYRI BAKANLIKLARA BA⁄LIDIR
SSK ve Ba¤-Kur Çal›flma ve Sosyal Güvenlik Bakanl›¤›’na, T.C. Emekli Sand›¤›
ise Maliye Bakanl›¤›’na ba¤l› sosyal güvenlik kurulufllar›d›r.
>>> 1990-2008 KAMUOYUNA DÖNÜK ÇALIfiMALAR
407
2003-2005_403-468
10/3/08
YAHYA ARIKAN
9:08 PM
Page 408
Türkiye’nin K›s›lmayan Sesiyiz
SOSYAL GÜVENL‹K KURULUfiLARININ TEfiK‹LATLANMALARI DA TAMAMEN B‹RB‹R‹NDEN BA⁄IMSIZ OLUP, KURUMLAR ARASINDA ORGAN‹K B‹R
BA⁄ YOKTUR.
SOSYAL GÜVENL‹K KURUMLARININ SA⁄LIK ORGAN‹ZASYON VE YARDIMLARI B‹RB‹R‹NDEN FARKLILIKLAR GÖSTERMEKTED‹R.
SSK sa¤l›k sigortas›n› bizzat kendi sa¤l›k kurulufllar›nda sa¤l›k hizmeti üretme veya çeflitli özel/kamu sa¤l›k kurulufllar›ndan paket anlaflmalar yoluyla sa¤l›k
hizmeti sat›n alma yolunu tercih ederken, Ba¤-Kur’da sa¤l›k hizmetlerini özel/kamu
sa¤l›k kurulufllar›ndan sat›n alma yoluna gitmektedir. T. C. Emekli Sand›¤› ise yaln›zca pasif sigortal›lara anlaflmal› özel/kamu sa¤l›k kurulufllar›ndan sat›n alma yoluyla sa¤l›k hizmeti vermektedir.
SOSYAL GÜVENL‹K S‹STEM‹NDE SORUNLAR HER ZAMAN OLMUfiTUR
S›k›nt›lar, zaman›nda önlem al›nmad›¤› ve birçok yaflamsal konu üzerinde yeterince durulmad›¤› için günümüzde bir bunal›ma dönüflmüfltür. Sosyal güvenlik
alan›ndaki sorunlar›n bir k›sm› sosyal gü venlik sisteminden, bir k›sm› da sosyal güvenlik mevzuat›ndan kaynaklanmaktad›r.
SOSYAL GÜVENL‹K HARCAMALARI DÜfiÜKTÜR
Ülkemizde sosyal güvenlik harcamalar›na tahsis edilen kaynaklar›n oran›n›n,
geliflmifl ülkeler ile k›yasland›¤›nda çok düflük oldu¤u görülmektedir. Ancak, oransal
olarak bakt›¤›m›zda geliflmifl ülkelerin 1/3’ü kadar sosyal güvenlik harcamas› yapt›¤›m›z anlafl›lmaktad›r. Fakat bunu oransal aç›dan de¤erlendirmenin yan›lt›c› bir taraf› bulunmaktad›r. Fert bafl›na düflen sosyal güvenlik harcamas›na bakarak geliflmifl ülkeler ile k›yaslama yapt›¤›m›zda; geliflmifl ülkelerde fert bafl›na sosyal güvenlik harcamas› y›lda 2.500-6.000 dolar aras›ndad›r. Oysa Türkiye’de fert bafl›na
düflen milli gelir, 2001 y›l›nda 2.100 dolar civar›ndad›r.
Türkiye, mevcut kaynaklar› ile sosyal güvenli¤e ay›rd›¤› kayna¤› iki hatta üç
kat›na ç›karm›fl olsa bile ça¤dafl bir sosyal güvenlik hizmeti vermekte zorlanacakt›r. Ancak, sorun sadece sosyal güvenli¤e ayr›lan mali kaynaklar›n düflüklü¤ü de¤ildir. Ayr›ca, eldeki kaynaklar da etkin olarak kullan›lmamaktad›r.
408
1990-2008 KAMUOYUNA DÖNÜK ÇALIfiMALAR <<<
2003-2005_403-468
10/3/08
9:08 PM
Türkiye’nin K›s›lmayan Sesiyiz
Page 409
YAHYA ARIKAN
SOSYAL GÜVENL‹K KURUMLARININ GEL‹R G‹DER DENGES‹ BOZULMUfiTUR
Y›llardan beri izlenen sosyoekonomik politikalar neticesinde sosyal güvenlik
kurumlar›n›n gelir gider dengesi bozulmufl ve bu kurumlar kendi kendine yetemez
hale gelmifltir. Devletin sosyal güvenlik kurumlar›na düzenli ve sürekli bir katk›s› olmad›¤› halde, aç›k veren kurumlar›n finansman› genel bütçeden, Hazine taraf›ndan
karfl›lan maktad›r.
1999 y›l›nda, SSK’ya 1 katrilyon 111 trilyon, Ba¤-Kur’a ise 796 trilyon TL Hazine yard›m› yap›lmas›na karfl›n, 2002 y›l›n›n ilk 10 ay› itibariyle SSK’ya 1 katrilyon
931 trilyon, Ba¤-Kur’a ise 2 katrilyon 172 trilyon TL Hazine yard›m› yap›ld›¤› görülmektedir. 2002 y›l›nda sosyal güvenlik kurulufllar›na yap›lan yard›m›n toplam tutar›n›n yaklafl›k 12 katrilyon lira olaca¤› tahmin edilmektedir. Kamuoyunda, mali durumu kötü olarak gösterilen SSK, sosyal sigorta kurulufllar› içerisinde en az Hazine
yard›m› alan kurumdur.
Asgari ücretle çal›flan bir sigortal› ad›na, 2002 Aral›k ay›nda 35.122.500 TL
SSK primi iflçi hissesi ve 74.617.902 TL SSK primi iflveren pay› olmak üzere toplam 109.740.402 TL SSK primi ödenmekte ve kanuni kesintiler yap›ld›ktan sonra
iflçinin eline net 184.251.937 TL ücret geçmektedir. Ayn› dönemde SSK’dan yafll›l›k
ayl›¤› alan bir emekli sigortal›n›n alaca¤› en düflük emekli ayl›¤› ise 250.000.000
TL‘nin üzerindedir. Görüldü¤ü üzere devlet, katland›¤› bu a¤›r yüke ra¤men, kimseyi
memnun edememektedir.
ERKEN EMEKL‹L‹K SOSYAL GÜVENL‹K KURUMLARININ GEL‹RLER‹N‹ DÜfiÜRMEKTED‹R
Ülkemizde, yafll›l›k ayl›¤› bir tür iflsizlik sigortas› geliri olarak görülmüfl, sigortal›lar hem emeklilik ayl›klar›n› almaya, hem de kay›t d›fl› olarak çal›flmaya devam
etmifllerdir. 2001 y›l›nda, SSK’dan yafll›l›k ayl›¤› alan ve büyük bir ço¤unlu¤u fiilen
çal›flmas›n› sürdüren 2.418.992 emekli sigortal›dan sadece 127.200 kifli sosyal
güvenlik destek primi ödeyerek çal›flmas›n› sürdürmüfltür. Erken emeklilik sosyal
güvenlik kurumlar›n›n giderlerini art›r›c›, gelirlerini ise düflürücü bir sonuç do¤urmaktad›r.
>>> 1990-2008 KAMUOYUNA DÖNÜK ÇALIfiMALAR
409
2003-2005_403-468
10/3/08
9:08 PM
Page 410
YAHYA ARIKAN
Türkiye’nin K›s›lmayan Sesiyiz
EMEKL‹L‹K YAfiININ DÜfiÜRÜLMES‹ KURUMUN AKT‹F PAS‹F DENGES‹N‹
BOZMAKTADIR
Emeklilik yafl›n›n düflürülmesi aktifpasif dengesinin sosyal sigorta kurumlar›
aleyhine bozulmas›na neden olmufltur. Emekli Sand›¤› için aktifpasif sigortal› oran›
1970 y›l›nda 4.55; 1980 y›l›nda 3,3; 1990 y›l›nda 2,7 iken, bu oran 2002 y›l›nda
1.8’e kadar düflmüfltür. Yine, Sosyal Sigortalar Kurumu’nda ise aktif pasif oran›
1970 y›l›nda 9.03; 1997 y›l›nda 2,33; 2000 y›l›nda 1,97 iken 2001 y›l›nda 1,72’ye
düflmüfltür. Ba¤-Kur’da da aktif pasif oran› SSK ve Emekli Sand›¤›’ndan farkl› de¤ildir. Oysa Avrupa ülkelerinde bu oran›n 67 civar›nda oldu¤u bilinmektedir.
EMEKL‹L‹K YAfiI GÖZDEN GEÇ‹R‹LMEL‹D‹R
Her ülkenin kendi ekonomik ve sosyal koflullar›na göre bir emeklilik yafl›n› tespit etmesi do¤ald›r. Bu nedenle, ülkeler, kendi iç dinamiklerine göre emeklilik yafl›
belirlemifltir. Ancak, ülkemizde daha önce uygulanan, 3843 yafl›nda emeklilik uygulamas› dünyada örne¤i olmayan bir durumdur. 1 Nisan 1981 tarihinden önce malullük, yafll›l›k ve ölüm sigortalar›na tescil edilmifl olanlar›n 18 yafl›ndan önceki malullük, yafll›l›k ve ölüm sigortalar›na tabi olanlar›n sigortal›l›k süresi de dikkate al›nd›¤›ndan 13 yafl›nda malullük, yafll›l›k ve ölüm sigortalar›na tabi olarak çal›flan bir kad›n sigortal›n›n 33 yafl›nda, erkek sigortal›n›n da 38 yafl›nda SSK’dan emekli olabilmesi mümkün bulunmaktad›r.
Ülkemizdeki ortalama yaflam süresi dikkate al›nd›¤›nda, 20 y›l sigorta primi
ödeyen bir kat›l›mc› 27 y›l emekli maafl› alabilmektedir. Geliflmifl ülkelerde emekli
olanlar ortalama 914 y›l aras›nda ayl›k al›rken, ülkemizde bu ortalama 19 y›ld›r.
AYLIK BA⁄LAMA GEÇ SÜREDE YAPILMAKTADIR
Sosyal güvenlik kurumlar›ndan özellikle Ba¤-Kur ve SSK’n›n özellikle büyük flehirlerde ayl›k ba¤lama ifllemlerini 12 y›l gibi uzun sürelerde yapmalar› ciddi yak›nmalara neden olmaktad›r. Sorunun çözümü, ça¤›n gere¤i olarak otomasyona gitmekten ve idari ifllem lerin ve yaz›flmalar›n personelin inisiyatifine b›rak›lmamas›ndan
geçmektedir.
SA⁄LIK H‹ZMETLER‹ YETERS‹Z, KAL‹TES‹Z VE VER‹MS‹ZD‹R
Sosyal sigorta kurumlar›n›n yard›mlar› konusunda en çok sa¤l›k hizmetlerinin
410
1990-2008 KAMUOYUNA DÖNÜK ÇALIfiMALAR <<<
2003-2005_403-468
10/3/08
9:08 PM
Page 411
YAHYA ARIKAN
Türkiye’nin K›s›lmayan Sesiyiz
yetersizli¤i ve kalitesizli¤inden yak›n›lmaktad›r. Ülkemizdeki kamu sa¤l›k hizmetlerinin yetersizli¤i konusunda hiç kimsenin itiraz› bulunmamaktad›r. Nüfustaki h›zl› art›fla paralel sa¤l›k yat›r›m› yap›lmam›fl olmas›, hastane kap›lar›nda y›¤›lmalara neden olmaktad›r. Sa¤l›k yat›r›mlar› planl› ve sistemli yap›lmamaktad›r.
Bu konudaki en ilginç örnek Adilcevaz Onkoloji Hastanesi’dir. Türkiye’de Sa¤l›k
Bakanl›¤›’na ba¤l› sadece 3 onkoloji hastanesi bulunmaktad›r. Bunlardan birincisi
Ankara’da, ikincisi Bursa’da ve üçüncüsü de birkaç bin nüfuslu Adilcevaz ilçesindedir. Bu hastanede, onkoloji hastalar›n›n tedavisinde kullan›labilecek yeteri kadar cihaz bulunmamaktad›r. Adilcevaz Onkoloji Hastanesi’ne, 2002 y›l›nda toplam
30.000 kadar acil, 2000 genel cerrahi ve 2000 onkoloji hastas› baflvurmufl ve
onkoloji flikayetiyle baflvuran hastalardan sadece 50 hastaya kemoterapi uygulanm›flt›r. Yani, Adilcevaz Onkoloji Hastanesi’nin ismi, her ne kadar onkoloji hastanesi de olsa, bir dispanser gibi hizmet vermektedir. ‹stanbul, ‹zmir ve di¤er büyük
illerimizde olmamas›na ra¤men birkaç bin nüfuslu bir ilçede onkoloji hastanesinin
yap›lm›fl olmas› düflündürücüdür. Hemen hemen hiçbir t›bbi cihaz› olmad›¤› ve teflhis ve tedavi hizmeti verilmedi¤i halde her ay yüz milyarlarca lira idari ve personel
masraf› yap›lmaktad›r.
Yine, siyasi tercihlerle yap›lan di¤er bir sa¤l›k tesisi olarak Türko¤lu Fizik Tedavi Hastanesi gösterilebilecektir. Kahramanmarafl Devlet Hastanesi’nde tam teflekküllü ve en iyi flekilde çal›flan fizik tedavi servisi varken, Kahramanmarafl’a 10
dakikal›k bir mesafede bulunan Türko¤lu ilçesine ayr›ca bir fizik tedavi hastanesi
aç›lm›flt›r. Bu hastanenin, hastalar taraf›ndan ra¤bet görmemesi üzerine Kahraman marafl Devlet Hastanesi’ndeki Fizik Tedavi Servisi kapat›lm›fl ve hastalar Türko¤lu Fizik Tedavi Hastanesi’ne gitmek zorunda b›rak›lm›flt›r.
HEK‹MLERE ÖDENEN ÜCRETLER YETERL‹ DE⁄‹LD‹R
Sa¤l›k sistemindeki en önemli sorun, özellikle hekimlere yönelik personel politikas›ndaki yanl›fll›kt›r. Kamuda bir uzman hekime yaklafl›k 1 milyar TL, pratisyen ve
asistan hekimlere ise yaklafl›k 850 milyon TL ücret ödenmektedir. Ayr›ca hekimlere Türkiye’deki di¤er devlet memurlar›ndan farkl› olarak muayenehane açma ve özel
sa¤l›k kurumlar›nda çal›flma olana¤› tan›nmaktad›r. Düflük ücretle ve k›s›tl› sosyal
haklarla istihdam edilen hekimler, muayenehane ve özel sa¤l›k kurulufllar›nda çal›flmak suretiyle ek gelir elde etmek zorunda kalmak tad›rlar. Hatta özellikle hasta
>>> 1990-2008 KAMUOYUNA DÖNÜK ÇALIfiMALAR
411
2003-2005_403-468
10/3/08
9:08 PM
Page 412
YAHYA ARIKAN
Türkiye’nin K›s›lmayan Sesiyiz
haklar›na önem vermeyen baz› hekimlerin, özel muayenehanesine gelmeyen hastalar›n tedavisini ya hiç yapmad›¤› veya gerekti¤i gibi ilgilenmedi¤i ya da yatarak tedavilerde hastalar›n yat›fl ifllemini yapmad›¤›/ameliyat etmedi¤i s›kl›kla görülmektedir.
Yine, baz› hekimlerin etik olmayan bir flekilde reçete düzenledi¤i, belirli ilaçlar›,
ihtiyaç duyulsun veya duyulmas›n tüm hastalara yazd›¤›, bunun karfl›l›¤›nda da ilaç
flirketlerinden bir tak›m haks›z menfaatler sa¤lad›¤›, ilaç ve t›bbi sarf malzemeleri
ile medikal cihazlar›n gerçek fiyatlar›n›n kat kat fazlas›yla sat›n al›nd›¤›, baz› görüntüleme merkezlerinin gönderilen hasta bafl›na hasta gönderen hekimlere ödeme
yapt›¤›, baz› ilaç firmalar›n›n hekimleri lüks otellerde kongre ad› alt›nda a¤›rlad›¤›
vb. konular yaz›l› ve görsel bas›nda yer almaktad›r.
En son olarak Ankara DGM Savc›l›¤›’nca yürütülen ve SSK’n›n yaklafl›k 1 katrilyon lira doland›r›ld›¤› “Neflter” operasyonu bunun en güzel örne¤idir.
Bu durumun en önemli nedeni hekimlere yeterli ve gerçekçi bir ücret ödemesinin yap›lmamas›ndand›r. Hekimlerin ücret ve çal›flma koflullar› düzeltilerek, kamu ya
da özel kesimde çal›flmalar› konusunda tercih yapmalar› istenmelidir. Hekimler, bir
yandan mesleklerini en iyi flekilde, etik de¤erlere uygun olarak yapmak, bir yandan
da muayenehane veya özel sa¤l›k merkezlerinde ticaret yapma ikileminden kurtar›lmal›d›r.
HEK‹M SAYISI YETERL‹ DE⁄‹LD‹R
2001 y›l› rakamlar›yla ülke nüfusunun % 46’s›, (31.289.211 kifli) SSK kapsam›ndad›r. Türkiye genelinde 2000 y›l› rakamlar›yla bir hekime 758 kifli düflerken,
SSK’da bir hekime yaklafl›k 3840 kifli düflmektedir.
Günümüzde SSK sa¤l›k hizmetlerini sigortal›lar›na kendisi sunmakta, bir k›s›m hizmetleri d›flar›dan sat›n almaktad›r.
Tüm kamusal sa¤l›k tesisleri Sa¤l›k Bakanl›¤›n›n yönetimine b›rak›labilir. Sonuçta toplumun ihtiyac›na yeterli cevab› verecek hizmetin üretilmesi önemlidir. Ülkemizdeki sa¤l›k kurumlar›n›n da¤›n›k yap›s›, baz› sa¤l›k tesislerinin düflük kapasite
ile hizmet üretmesi sonucunu do¤urmaktad›r. Örne¤in, Erenköy PTT E¤itim Hastanesi (‹stanbul) ile hemen yak›n›ndaki SSK Göztepe E¤itim Hastanesi’nin teflhis ve
tedavi hizmetlerinin karfl›laflt›r›lmas› (poliklinik, tahlil, ameliyat say›s› vb.) halinde
durum daha aç›k görülecektir.
412
1990-2008 KAMUOYUNA DÖNÜK ÇALIfiMALAR <<<
2003-2005_403-468
10/3/08
9:08 PM
Page 413
YAHYA ARIKAN
Türkiye’nin K›s›lmayan Sesiyiz
MESA‹ SAATLER‹ DE⁄‹fiT‹R‹LMEL‹D‹R
Acil servisler d›fl›nda kamuya ait sa¤l›k tesislerinin hiçbirinde 08.00-15.00
saatleri d›fl›nda teflhis ve tedavi hizmetleri verilmemekte, acil ameliyatlar d›fl›ndaki
ameliyatlar yap›lmamaktad›r. Hatta baz› küçük illerle, ilçelerin büyük bir ço¤unlu¤unda bu saatler aras›nda bile hekimlerin bir k›sm›n›n özel muayenehanelerinde çal›flt›klar› bilinen bir gerçektir. Sa¤l›k sistemimiz çökmemiflse, bu, meslek onuru koru
yan hekim, hemflire ve di¤er yard›mc› personelin özverili çal›flmas›ndan dolay›d›r.
Kamu sa¤l›k tesislerinde, mesai saatleri de¤ifltirilmelidir. Kamu sa¤l›k tesislerinde mesai saatleri 08.00-16.00 saatleri ile 13.00-21.00 saatleri aras›nda olmal›d›r.
SOSYAL GÜVENL‹K KURUMLARI TEK ÇATIDA B‹RLEfiMEL‹D‹R
Sosyal güvenlik kurumlar›n›n öncelikle, “Sosyal Güvenlik Kurumlar› Baflkanl›¤›”
çat›s› alt›nda toplanmas› ve bu kurumlar›n faaliyetlerini ayn› binada sürdürmeleri
sa¤lanmal›d›r. Böylece, tüm sosyal güvenlik kurumlar›n›n tek çat› alt›nda toplanmas› hem idari ve mali tasarruflar› art›racak, hem de uzun vadede norm ve standart birlikteli¤i sa¤lanacakt›r. Halen, ayn› il s›n›rlar› içinde hem SSK Sigorta ‹l ve
Sigorta Müdürlükleri hem Ba¤-Kur ‹l Müdürlükleri ve flube müdürlükleri hem de T.C.
Emekli Sand›¤› Bölge Müdürlükleri ile irtibat bürolar› için ayr› binalar, ayr› personel,
ayr› demirbafl ve di¤er giderler yap›lmaktad›r. Tek çat› alt›nda birlefltirildi¤i takdirde bina, personel ve di¤er giderlerde önemli oranda tasarruflar sa¤land›¤› gibi, bu
kurumlar›n birbirleri ile iletiflimsizli¤inden kaynaklanan mükerrer ödeme ve giderler
ile kay›t d›fl› çal›flma ortadan kald›r›lacakt›r. Her üç kurum için ayr› ayr› yap›lan ve
yap›lmas› düflünülen otomasyon giderlerinden de çok önemli oranda tasarruf sa¤lanacakt›r.
SOSYAL GÜVENL‹K DEVLET POL‹T‹KASINA DÖNÜfiTÜRÜLMEL‹D‹R
Sosyal sigorta uygulamalar› siyasi iktidarlar›n müdahalesinden kurtar›larak,
bir devlet politikas›na dönüfltürülmelidir. Yine uzun vadede, özellikle yasal bir alt
yap› olarak sosyal güvenlikte farkl› yasalar›n ortadan kald›r›larak tek bir “Temel
Sosyal Güvenlik Yasas›” kabul edilerek, hayata geçirilmelidir.
>>> 1990-2008 KAMUOYUNA DÖNÜK ÇALIfiMALAR
413
2003-2005_403-468
10/3/08
9:08 PM
Page 414
YAHYA ARIKAN
Türkiye’nin K›s›lmayan Sesiyiz
TOPLUMDA SOSYAL GÜVENL‹K B‹L‹NC‹ OLUfiTURULMALIDIR
Toplumda bir sosyal güvenlik bilincinin oluflturulmas› için, temel e¤itim ve ö¤retim kurumlar›n›n müfredatlar›na sosyal güvenlik dersinin konmas› ile ifle bafllanmal›d›r. Her vatandafl, sosyal güvenli¤in önemini okul y›llar›nda kavramal›d›r. ‹lk e¤itim ile verilecek temel yurttafll›k bilgileri aras›na sosyal güvenli¤in konulmas› ilerisi
için birçok olumlu sonucu beraberinde getirecektir. Bu nedenle, ilkö¤retim düzeyinde ve üniversitelerin bütün bölümlerinde sosyal güvenlik dersleri mutlaka zorunlu
hale getirilmelidir.
SOSYAL GÜVENL‹K S‹STEM‹NDE ÜST KURUL OLUfiTURULMALIDIR
Sosyal güvenlik sistemi için (Bankac›l›k Düzenleme ve Denetleme Kurumu benzeri) bir üst kurul oluflturulmal›d›r. Böylelikle, sosyal güvenlik sistemi, d›fl etki ve
bask›lardan kurtar›larak, sosyal güvenlik kurumlar›n›n sosyal sigortac›l›k ilkelerine
göre hizmet vermeleri sa¤lanabilecektir.
TEMEL SOSYAL GÜVENL‹K VE TEMEL ‹fi YASASI ÇIKARILMALIDIR
Bas›n ‹fl Kanunu, Deniz ‹fl Kanunu ve 1475 say›l› ‹fl Kanunu yerine tüm sektörleri kapsayan Temel ‹fl Yasas› ile tüm vatandafllar› kapsayacak Temel Sosyal Güvenlik Yasas› ç›kar›lmal›d›r.
Temel Sosyal Güvenlik Kanunu, sosyal güvenlik sistemi ile ilgili kapsam, kurumsal yap›, yükümlülüklerin belirlenmesi, hak kazanma flartlar› gibi temel hususlar›
içerecek flekilde ana ilkeler tespit edilmeli ve sosyal güvenlik kurumlar›n›n verecekleri hizmetlerin asgari düzeyi belirlenerek bir standart oluflturulmal›d›r.
Temel ‹fl Yasas› ise, çal›flma mevzuat›ndaki, iflçi ve iflverene yönelik yükümlülükleri, güncel konular› da dikkate alarak düzenlemelidir. Çal›flan kesimler aras›ndaki mevzuattan kaynaklanan uygulama farkl›l›klar› sona erdirilmelidir. Vatandafllar
aras›nda Anayasa’n›n belirtti¤i eflitlik ilkesine uyulmal›d›r.
KAYIT DIfiI ‹ST‹HDAM ENGELLENMEL‹D‹R
Kay›t d›fl› istihdam sadece ülke vatandafllar› için geçerli de¤ildir. Son y›llarda
yabanc› kaçak iflçi istihdam› da, prim ve vergi kaça¤› yan›nda iç istihdam› olumsuz
etkilemeye bafllam›flt›r. Ülkemizde yabanc› kaçak iflçili¤in kay›t alt›na al›nmamas›,
bürokrasiden ve mevzuattan kaynaklanan engellere ba¤lanmaktad›r. Cayd›r›c› ce-
414
1990-2008 KAMUOYUNA DÖNÜK ÇALIfiMALAR <<<
2003-2005_403-468
10/3/08
9:08 PM
Page 415
YAHYA ARIKAN
Türkiye’nin K›s›lmayan Sesiyiz
zalar da yoktur. Yabanc› kaçak iflçileri çal›flt›ran iflyerlerinin say›ca çok, mekân
olarak da da¤›n›k olmas› denetimi güçlefltirmektedir. Bugün ülkemizde yabanc›lar›n
çal›flabilece¤i veya çal›flamayaca¤› ifllerle ilgili 70’e yak›n yasal düzenleme bulunmaktad›r. Bunlar› tek çat› alt›nda topla yan bir yabanc›lar yasas› ç›kar›lmas› gerekmektedir.
Türkiye'de iflyerlerinin küçüklü¤ü, bir yandan kay›t d›fl› iflçi çal›flt›rmay› teflvik
etmekte, öte yandan da denetim yoluyla sigortal›lar›n art›r›lmas›n› adeta imkâns›z
hale getirmektedir. Çünkü hangi denetim sistemi olursa olsun, küçük iflyerlerinin
bütünüyle denetlenmesi mümkün de¤ildir.
Ayr›ca, 50 ve daha fazla say›da iflçi çal›flt›ran iflverenlere yönelik ek istihdam
zorunlulu¤u kay›t d›fl› çal›flmay› art›rmaktad›r. ‹flverenler, iflyerinde ya sigortal› say›s›n› 50 kiflinin alt›nda tutmakta, ya da iflleri tafleronlara vererek tafleronlar›n
kay›t d›fl› iflçi çal›flt›rmas›n› sa¤lamaktad›r.
Kay›t d›fl› istihdam konusunda y›llardan beri dile getirilen husus, denetim elemanlar›n›n say›sal yetersizli¤idir. Bu husus do¤ru olmakla birlikte, say›n›n›n artt›r›lmas› da yeterli bir çare de¤ildir. Çünkü 2001 y›l› için say›s› 723.503’ü bulan iflyerinin denetimi, SSK’n›n istihdam edilebilece¤i denetim eleman›yla gerçeklefltirmesi
mümkün de¤ildir. Söz konusu iflyerlerinden 321.265’i bir tek sigortal› çal›flt›ran iflyerleridir. SSK Baflkanl›¤› sigorta müfettifllerinin say›s› yaklafl›k 400 civar›nda
olup, ülke düzeyindeki iflyerlerinin y›lda ancak yüzde 4’ünün denetimini yapabilmektedirler.
DENET‹MLER YETERS‹ZD‹R
SSK’n›n ve Ba¤-Kur’un denetim sistemi yetersizdir. Denetimde etkinlik sa¤lanmad›¤› sürece de, sisteme yönelik en köklü reformlar›n dahi amac›na ulaflmas›
olanakl› de¤ildir.
SSK mevzuat›n›n uygulanmas›n›n denetlenmesi amac›yla, di¤er tüm ülkelerde oldu¤u gibi, ülkemizde de Sigorta Teftifl Kurulu Baflkanl›¤› ve bu birime ba¤l› olarak görev yapmak üzere de sigorta müfettiflleri statüsü öngörülmüfltür.
Kay›t d›fl› istihdam›n önlenmesi için, Avrupa Birli¤i ülkelerindeki uygulamalara
benzer örgütlenme ve görev anlay›fl› içinde 506 say›l› Sosyal Sigortalar Yasas›’n›n
130’uncu maddesi ve ç›kar›lacak olan kurum teflkilat yasas›na sigorta denetmenlerinin istihdam›n› sa¤la yacak hükümlerin ivedilikle konulmas› ve SSK’da alt dene-
>>> 1990-2008 KAMUOYUNA DÖNÜK ÇALIfiMALAR
415
2003-2005_403-468
10/3/08
9:08 PM
Page 416
YAHYA ARIKAN
Türkiye’nin K›s›lmayan Sesiyiz
tim birimi olarak sigorta denetmenleri istihdam›n›n sa¤lanmas› suretiyle aflamal›
bir denetim sistemine geçilmesi gerekmektedir.
KAYIT DIfiI ‹ST‹HDAMIN ENGELLENMES‹ ‹Ç‹N ‹DAR‹ PARA CEZALARI
ARTTIRILMALIDIR
Sigortas›z çal›flt›rma ve kay›t d›fl› istihdam›n önlenmesi için mutlaka a¤›r
idari para cezalar›n›n bulunmas› gereklidir. Hatta bu anlamda kay›t d›fl› istihdam›
al›flkanl›k haline getirmifl iflverenler için yürürlükteki idari para cezalar›n›n yetersiz
kald›¤› bile söylenebilir. Ancak, SSK idari para cezalar›nda piflmanl›k gibi bir uygulaman›n olmamas› önemli bir eksikliktir. Bilmeden yap›lan yanl›fll›klar bilerek kay›t d›fl›
iflçi çal›flt›ranlar ayn› cezalara çarpt›r›lmaktad›r. SSK mevzuat›nda, iflverenler taraf›ndan eksiklerin düzeltilmesi veya baflka bir nedenle sonradan kendili¤inden prim
belgesi verilmesi halinde daha az idari para cezas› verilmeli, mutlaka uzlaflma yolu
aç›lmal› ve kay›t d›fl› istihdam› al›flkanl›k haline getirmifl iflverenlere her seferinde
katla narak artan çok daha a¤›r cezalar verilmelidir.
EK/1 VE EK/2 KALDIRILMALIDIR
Sendikal çal›flmalarda kullan›lmak amac›yla getirilen Çal›flma ve Sosyal Güvenlik Bakanl›¤›'na ve Bölge Müdürlü¤ü’ne (ayr› ayr›) Ek/1 ‹flçi ‹fle Girifl Bildirimi ve
Ek/2 ‹flçi Ç›k›fl Bildirimi belgesinin günümüzde bir anlam› kalmam›flt›r. Bilgisayar ve
otomasyon sistemleriyle sigortal›lara yönelik istatistikî bilgiler daha sa¤l›kl› edinilebilecektir.
BÜROKRAT‹K ‹fiLEMLER AZALTILMALIDIR
‹flverenler üzerindeki bürokratik ifllemler azalt›lmal›d›r. ‹flverenler, Sosyal Sigortalar Kurumu’na verilme zamanlar› ve içerikleri farkl› olan “ayl›k sigorta primleri
bildirgesi”, “dört ayl›k sigorta primleri dönem bordrosu” ve “ayl›k sosyal güvenlik
destek primi bord rosu”nun her amaç için kullan›fll› olacak flekilde yeniden düzenlenerek tek bir belge haline getirilmesi gerekmektedir.
‹ST‹HDAMIN ÖNÜNDEK‹ ENGELLER KALDIRILMALIDIR
‹flveren yükümlülükleri, adeta istihdam› önleyici niteliktedir. 100 iflçi çal›flt›ran
her iflverenin, 3’ü eski hükümlü, 3’ü özürlü ve 2’si terör ma¤duru olmak üzere toplam 8 kifli istihdam etmesi gerekmektedir. ‹flyerlerinde eski hükümlü ve özürlü is-
416
1990-2008 KAMUOYUNA DÖNÜK ÇALIfiMALAR <<<
2003-2005_403-468
10/3/08
9:08 PM
Türkiye’nin K›s›lmayan Sesiyiz
Page 417
YAHYA ARIKAN
tihdam etmek istemeyen iflverenler çal›flanlar›n 50’yi aflan k›sm›n› ya sigortal›
yapmamakta ya da iflçi say›s›n› 50 kiflinin üzerine ç›karmamaktad›r. Bu durum istihdam önünde ciddi engellerden birisidir.
‹flyerlerinde, çal›flt›r›lan eski hükümlülerin ve sakatlarla terör ma¤durlar›n›n
ücretlerinin vergiden muaf tutulmas› veya SSK primlerinin bir k›sm›n›n devlet taraf›ndan karfl›lanmas› sa¤lanmal›d›r. Banka, döviz bürolar›, alt›n tak› ve mücevherat
üretimi yapan iflyerleri, havaalanlar› ve özel güvenlik iflyerleri eski hükümlü istihdam›ndan muaf tutulmal›d›r. Eski hükümlü istihdam› yüzde 2’ye düflürülmeli, ayr›ca
kamu kurumlar›n›n hizmet ihaleleri gibi geçici ifllerde de eski hükümlü ve özürlü istihdam› zorunlulu¤u kald›r›lmal›d›r.
‹STE⁄E BA⁄LI S‹GORTALILAR SA⁄LIK H‹ZMETLER‹NDEN YARARLANMALIDIR
‹ste¤e ba¤l› sigorta malullük, yafll›l›k ve ölüm gibi uzun vadeli sigorta kollar›
için uygulanmaktad›r. Çal›flma yaflam› boyunca belki de bir gün (zorunlu sigortal›
oldu¤u süre) hastal›k sigortas› primi ödeyen sigortal›, daha sonra hastal›k sigortas› primi ödemeksizin emeklilik için gereken prim ödeme gün say›s›n› iste¤e ba¤l›
olarak tamamlay›p emekli oldu¤unda SSK’dan sa¤l›k yard›m› almaya bafllamaktad›r. Gerek SSK ve gerekse de Ba¤-Kur kapsam›ndaki iste¤e ba¤l› sigortal›lardan,
yüzde 20 malullük, yafll›l›k ve ölüm sigortalar› primiyle birlikte (SSK’da yüzde 11 ve
Ba¤-Kur’da da yüzde 20 oran›ndaki) sa¤l›k sigortas› primi de al›nmal› ve sigorta
primim öderken sa¤l›k hizmetlerinden yararlanmalar› da sa¤lanmal›d›r.
‹fiYER‹ HEK‹ML‹⁄‹ MÜESSES‹ YEN‹DEN DÜZENLENMEL‹D‹R
‹flyeri hekimli¤i müessesesi yeniden düzenlenerek, uygulama sorunlar› çözümlenmelidir. ‹flyeri hekimli¤i belgesi, Çal›flma ve Sosyal Güvenlik Bakanl›¤› ‹fl Sa¤l›¤›
ve Güvenli¤i Genel Müdürlü¤ü taraf›ndan verilmelidir. Mevcut sistemdeki bürokratik ifllemlerden kay naklanan sorunlar giderilmelidir.
DEVLET‹N F‹NANSMAN KATKISI GÖZDEN GEÇ‹R‹LMEL‹D‹R
Bat› Avrupa ülkelerinde (Danimarka d›fl›nda) devletin %20 dolay›nda finansman katk›s› bulunmaktad›r. Bugün gelinen noktada devletin sosyal güvenlik sisteminin finansman›na katk›s› art›k bir zorunluluk haline gelmifltir. Devletin katk›s›n›n,
sigortal›lar ve iflverenlerin prim yükünü azaltacak flekilde olmas› gerekmektedir.
>>> 1990-2008 KAMUOYUNA DÖNÜK ÇALIfiMALAR
417
2003-2005_403-468
10/3/08
9:08 PM
Page 418
YAHYA ARIKAN
Türkiye’nin K›s›lmayan Sesiyiz
Devletin sistemin finansman›na ifltiraki teflvik edici olmal›, prim ödeme yükümlü¤ünü yerine getiremeyenlerle kay›t d›fl› iflçi çal›flt›ranlar belirli bir süre devlet katk›s›ndan yararland›r›lmamal›d›r.
Devlet katk›s›ndan 10 ve daha fazla iflçi çal›flt›ran iflverenler yararland›r›lmal›d›r. Bu tür bir uygulama iflverenlerin 10’dan fazla iflçi çal›flt›rmaktan kaç›nmalar›n›
de¤il bilhassa artt›rmalar›n› sa¤layacak ve istihdam› artt›racakt›r. Buna göre,
devletin prim katk›s› az iflçi çal›flt›rana az, çok iflçi çal›flt›rana çok olmal›d›r. Böylece, kay›t d›fl› iflçi çal›flt›rman›n en fazla oldu¤u 19 aras› iflçi çal›flt›ran iflverenler de
devlet katk›s›ndan yararlanmak ve a¤›r para cezalar›na u¤ramamak için kay›t d›fl›
çal›flt›rmay› en aza indireceklerdir.
Ülkemizde, 2001 y›l› itibariyle 19 aras› iflçi çal›flt›ran iflyerlerinin toplam say›s›
710.249 olup bu iflyerlerinde 2001 y›l›nda 1.508.960 sigortal› çal›flmaktad›r. Yani,
iflyeri bafl›na sigortal› çal›flt›rma oran› ortalama 2 kiflidir.
Kay›t d›fl› istihdam› azaltmak için, fazla say›da iflçi çal›flt›ran iflyerlerine ek
kolayl›klar sa¤lanmal› ve primlerin bir k›sm› devlet taraf›ndan karfl›lanmal›d›r.
4 milyon kay›t d›fl› çal›flan sigortal› oldu¤u göz önünde bulunduruldu¤unda, 1
katrilyon 631 trilyon lira vergi kayb› ve 5 katrilyon 267 trilyon lira sigorta primi
kayb› oldu¤u görülmektedir. Bu kiflilerin kay›t d›fl› çal›flmas› nedeniyle yeflil kart ve
di¤er sosyal yard›mlardan ald›klar› pay da göz önünde bulunduruldu¤unda, kay›t
d›fl› istihdam›n devlete y›ll›k faturas› yaklafl›k 7 katrilyon lira olmaktad›r.
Oysa SSK ve Ba¤-Kur’a 2002 y›l›nda yap›lan Hazine yard›m›n›n toplam› 4
katrilyon 103 trilyon lirad›r. Bu yard›m›n sadece 1 katrilyon 931 trilyon liras› SSK’ya
yap›lm›flt›r. Devletin belirli oranlarda sigorta primine kat›lmas› halinde, 4.965.408
kay›tl› sigortal› için y›ll›k 915 trilyon lira ve 4.000.000 kay›tl› sigortal› için y›ll›k 629
trilyon lira olmak üzere toplam 1 katrilyon 544 trilyon lira katk›s› karfl›l›¤›nda 6 katrilyon 589 trilyon lira sigorta ve vergi geliri elde edilmifl olacakt›r.
4.5- 6 M‹LYON K‹fi‹ KAYIT DIfiI ÇALIfiIYOR
Kay›t d›fl› çal›flanlara yabanc› kaçak iflçileri de dâhil etti¤imizde ülkemizde
Ba¤-Kur ve SSK kapsam›nda olmas› gerekti¤i halde kay›t d›fl› çal›flan say›s›n›n
yaklafl›k 4.5-6 milyon kifli oldu¤u tahmin edilmektedir.
SOSYAL GÜVENL‹K KURUMLARI TAM OTOMASYONA GEÇMEL‹D‹R
Sosyal güvenlik kapsam›n›n geniflletilmesi ve ülke nüfusunun tamam›n›n tüm
sosyal güvenlik tehlikelerine karfl› güvence alt›na al›nmas› için öncelikle sosyal güvenlik kurumlar›n›n otomasyona geçifli sa¤lanmal›d›r.
418
1990-2008 KAMUOYUNA DÖNÜK ÇALIfiMALAR <<<
2003-2005_403-468
10/3/08
9:08 PM
Türkiye’nin K›s›lmayan Sesiyiz
Page 419
YAHYA ARIKAN
ASGAR‹ ÜCRET ‹LE S‹GORTA PR‹M‹NE ESAS KAZANÇ ARASINDAK‹
FARK ORTADAN KALDIRILMALIDIR
1 Nisan 2002 tarihinden geçerli olarak sigorta primine esas kazanc›n alt s›n›r› 327.583.2160 TL’ye ç›kar›lm›flt›r. 1 Ar›l›k 2003 tarihinden itibaren de asgari
ücret 306.000.000 TL olarak uygulanacakt›r. 1 Nisan 2003 tarihinde ise SPEK
taban› bir önceki y›l›n enflasyon oran› ile geliflmifllik oran› toplam› kadar artt›r›lacakt›r. Sigorta primine esas kazan›n alt s›n›r› son 6 y›l içinde sürekli asgari ücretin üzerinde olmufltur. Asgari ücret d›fl›nda oluflturulan bu sanal matrah iflçi ve
iflveren üzerinde olumsuz etki b›rakmaktad›r. Aradaki fark primler iflveren taraf›ndan ödendi¤i için, iflverene ayr› bir iflçilik maliyeti getirmekte ve kay›t d›fl› iflçi çal›flt›rmay› teflvik etmektedir. Bu nedenle, SSK’n›n prime esas kazanc›n alt s›n›r› mutlaka asgari ücret olarak dikkate al›nmal›, asgari ücretten ayr› bir prime esas kazanc›n alt s›n›r›n›n tespiti uygulamas›ndan vazgeçilmelidir.
SONUÇ ‹T‹BAR‹YLE
• SOSYAL GÜVENL‹KTE TUTARLI B‹R DEVLET POL‹T‹KASI OLUfiTURULMALIDIR.
• S‹STEM‹N F‹NANSMAN AÇIKLARI KAPATILMALIDIR.
• SOSYAL GÜVENL‹KTE DEVLET KATKISI SA⁄LANARAK PR‹M ORANLARI
DÜfiÜRÜLMEL‹D‹R.
• PR‹M TAHS‹LÂTINDA ETK‹NL‹K SA⁄LANMALIDIR.
• SOSYAL GÜVENL‹⁄‹N KAPSAMI GEN‹fiLET‹LMEL‹ VE KAYITDIfiILIKLA MÜCADELE ED‹LMEL‹D‹R.
• SOSYAL GÜVENL‹K KURUMLARI ARASINDA NORM B‹RL‹⁄‹ SA⁄LANMALIDIR.
• SOSYAL GÜVENL‹K HARCAMALARINA AYRILAN PAY YÜKSELT‹LMEL‹D‹R.
• SOSYAL GÜVENL‹K KURUMLARININ ÖZERK ÇALIfiMASI SA⁄LANMALIDIR.
• EMEKL‹L‹K YAfiI ‹LE S‹GORTALILIK VE PR‹M ÖDEME SÜRES‹ B‹RL‹KTE
DE⁄ERLEND‹R‹LMEL‹D‹R.
• SOSYAL GÜVENL‹K KURUMLARININ H‹ZMET KALITES‹ ARTIRILMALIDIR.
• SOSYAL S‹GORTA KURUMLARININ TOPLADIKLARI FONLARIN KULLANIMINDA ETK‹NL‹K SA⁄LANMALIDIR.
• SA⁄LIK S‹STEM‹ VE MEVZUAT GÜNÜMÜZ KOfiULLARINA UYARLANMALI VE
EN KISA ZAMANDA GENEL SA⁄LIK S‹GORTASI UYGULAMASINA GEÇ‹LMEL‹D‹R.
>>> 1990-2008 KAMUOYUNA DÖNÜK ÇALIfiMALAR
419
2003-2005_403-468
10/3/08
YAHYA ARIKAN
9:08 PM
Page 420
Türkiye’nin K›s›lmayan Sesiyiz
• SOSYAL GÜVENL‹K KURUMLARI ARASINDA ‹fiB‹RL‹⁄‹ SA⁄LANMALIDIR.
• SOSYAL GÜVENL‹K KURUMLARI TEK ÇATI ALTINDA B‹RLEfiMEL‹D‹R.
• B‹REYSEL EMEKL‹L‹K S‹STEM‹ TEfiV‹K ED‹LMEL‹D‹R.
• KARMAfiIK VE ANLAfiILMASI GÜÇ OLAN SOSYAL GÜVENL‹K MEVZUATININ ANLAfiILAB‹L‹R HALE GET‹R‹LMEL‹D‹R.
• BÜROKRAT‹K ‹fiLEMLER AZALTILMALI VE S‹GORTALILARA ‹L‹fiK‹N B‹LG‹LER B‹R TEK BELGE ‹LE DÜZENLENMEL‹D‹R.
• ‹fiVEREN ÜZER‹NDEK‹ ‹ST‹HDAM YÜKÜMLÜLÜKLER‹ YEN‹DEN DÜZENLENMEL‹D‹R.
• ‹fiYER‹ HEK‹ML‹⁄‹ YAYGINLAfiTIRILARAK ‹fiYER‹ HEK‹ML‹⁄‹NDEK‹ BÜROKRAT‹K ‹fiLEMLER AZALTILMALI VE SÖZLEfiME SERBESTÎS‹ GET‹R‹LMEL‹D‹R.
• ‹STE⁄E BA⁄LI S‹GORTALILARDAN SA⁄LIK S‹GORTASI PR‹M‹ DE ALINMALIDIR.
• ‹HALE KONUSU ‹fiLERDE UYGULAMA SORUNLARI ‹Ç‹N MEVZUAT DE⁄‹fi‹KL‹KLER‹ YAPILMALIDIR.
Sosyal güvenlik sisteminde yeni yap›lanmalar›n gündeme geldi¤i bu dönemde, norm ve standartlar aras›ndaki farkl›l›klarla, çal›flma ve sosyal güvenlik mevzuat›nda yer alan istihdam› ve yat›r›mlar› engelleyen mevzuattan kaynaklanan
bürokratik düzenlemeleri kamuoyu ile paylaflmak amac›yla ‹SMMMO taraf›ndan
bu çal›flma yap›lm›flt›r. Bu çal›flmada hem sorunlar ele al›nm›fl ve hem de çözüm
önerileri birlikte sunulmufltur.
420
1990-2008 KAMUOYUNA DÖNÜK ÇALIfiMALAR <<<
2003-2005_403-468
10/3/08
9:08 PM
2004
Page 421
BASIN
BÜLTENLER‹
‘
Türkiye'de SSK'ya kay›tl› 800 binin
üzerinde iflyeri bulunuyor. Çal›flma ve
Sosyal Güvenlik Bakanl›¤›, e-bildirge ad›n› verdi¤i uygulamay› ilk etapta 8 kifliden
fazla personel çal›flt›ran iflyerlerine yönelik planlad›.
>>> ‘2004 fi‹RKETLER‹ ‘E-B‹LD‹RGE CEZASI’ BEKL‹YOR
421
2003-2005_403-468
422
10/3/08
9:08 PM
Page 422
2003-2005_403-468
10/3/08
9:08 PM
Page 423
YAHYA ARIKAN
Türkiye’nin K›s›lmayan Sesiyiz
13 Mart 2004
>>> ‹SMMMO’nun “ak›ll› binas›” aç›ld›
‹stanbul Serbest Muhasebeci ve Mali Müflavirler Odas›’n›n (‹SMMMO) yaklafl›k
befl trilyon liraya mal olan “ak›ll›” hizmet ve kültür binas› dün Maliye Bakan› Kemal Unak›tan’›n da kat›ld›¤› bir törenle aç›ld›.
Binan›n aç›l›fl›nda konuflan ‹SMMMO Baflkan› Yahya Ar›kan, son günlerde mali
müflavirleri vergi daireleriyle karfl› karfl›ya getiren vergi beyannameleri sorununa da de¤indi. “Vergi sistemi öncelikle vergi adaletini gözeterek, üretim ve istihdam› engellemeyecek, hatta teflvik edecek tarzda olmal›d›r” diyen Ar›kan, kay›t d›fl› ekonomiyle müca
dele için flu önerilerde bulundu:
Fatura bir anlam ifade etmelidir. Yap›lan tüm harcamalar, ister ücreti, vergi mükellefi olsun vergi matrahlar›ndan indirilmelidir.
Ekonomide kullan›lan belgeler isme yaz›l› hale getirilmelidir.
Naylon faturan›n önlenebilmesi için faturalar elektronik ortamda düzenlenmelidir.
Naylon faturan›n cenneti olan basit usul mutlaka kald›r›lmal›d›r.
Konuflmalar›n ard›ndan flu isimlere de katk›lar›ndan ötürü flükran plaketi verildi:
‹stanbul Defterdar› Kadir Boy, eski TÜRMOB Baflkan› Mustafa Özyürek ve eski TÜRMOB Baflkan Yard›mc›s› Masum Türker, eski Gelirler Genel Müdürü Akif Hamzaçebi,
TÜRMOB Genel Baflkan› Mehmet Timur, fiiflli Belediye Baflkan› Mustafa Sar›gül, proje
tasar›m dan›flman› Erhan ‹flözen, mimar Celalettin Çavuflo¤lu.
Daha h›zl› ve kapsaml› hizmet olana¤› yaratacak
‹SMMMO’nun ‹stanbul genelinde yaklafl›k 22 bin üyesi ve 15 bin stajyeri bulunuyor.
Odan›n yeni hizmet binas› bu büyük meslek grubunun daha h›zl› ve genifl kapsaml› hizmet almas›n› sa¤layacak. Binada mali müflavir ve muhasebecilere kültürel etkinliklerle
de seslenilecek.
Yeni hizmet binas›, salt üye aidatlar›yla 2.5 y›l gibi k›sa bir sürede tamamland›.
Binadaki tüm ifllemler merkezi biçimde yönetiliyor. Toplam befl bin metrekare kapal› alana sahip olan bina iki bloktan olufluyor. 11 katl› A Blok’ta 100 kiflilik meclis salonu ile
250 kifli kapasiteli komite odalar› bulunuyor. Binada 260 kiflilik konferans salonu ile bir
sanat galerisi de var. B Blok’ta ise bir kütüphane ve dokuz adet dershane yer al›yor.
******
>>> 1990-2008 KAMUOYUNA DÖNÜK ÇALIfiMALAR
423
2003-2005_403-468
10/3/08
9:08 PM
YAHYA ARIKAN
Page 424
Türkiye’nin K›s›lmayan Sesiyiz
14 May›s 2004
>>> fiirketleri “ebildirge cezas›” bekliyor
Çal›flan say›s› 8'in üzerinde olan iflyerlerine SSK bildirimlerini internetten yapma zorunlulu¤u getiren ebildirge uygulamas› haziran ay›nda bafll›yor. fiirketler ebildirgeye geçemezse yüklü cezalar ödeyecek. Ancak uygulama ciddi bir sorunla karfl›
karfl›ya: ‹stan bul'daki muhasebe bürolar›n›n büyük bölümünde uygulama için yeterli
altyap› yok. Bu nedenle ‹SMMMO Baflkan› Yahya Ar›kan, cezai yapt›r›m›n flimdilik
kalkmas›n› ve ebildirge projesinin kademeli olarak uygulanmas›n› öneriyor.
Çal›flma ve Sosyal Güvenlik Bakanl›¤›'n›n Sosyal Sigortalar Kurumu (SSK) ifllemlerini internet üzerinden gerçeklefltirme zorunlulu¤u, haziran ay›ndan itibaren flirketleri zora sokacak. fiirketler ad›na ebildirge vermesi gereken muhasebecilerin yüzde 70'inin uygulama için yeterli altyap›ya ve internet ba¤lant›s›na sahip olmad›¤›n›
saptad›klar›n› belirten ‹stanbul Serbest Muhasebeci ve Mali Müflavirler Odas› (‹SMMMO) Baflkan› Yahya Ar›kan, bu nedenle ciddi s›k›nt›lar yaflanaca¤› uyar›s›n› yapt›.
Ar›kan, sorunun çözümü için cezai yapt›r›mlar›n kald›r›lmas›n› ve projenin kademeli
biçimde uygulanmas› önerisini getirdi.
Türkiye'de SSK'ya kay›tl› 800 binin üzerinde iflyeri bulunuyor. Çal›flma ve Sosyal Güvenlik Bakanl›¤›, ebildirge ad›n› verdi¤i uygulamay› ilk etapta 8 kifliden fazla
personel çal›flt›ran iflyerlerine yönelik planlad›. Bu projeye göre flirketler SSK'ya bordro ve bildirgelerini tek belge halinde internetten gönderecekler. SSK ifllemlerinde
k›rtasiyecili¤in azalt›lmas›, prim kay›p ve kaça¤›n›n azalt›lmas›n› sa¤lamay› amaçlayan bakanl›k, may›s bafl›nda aç›klad›¤› projenin uygulama tarihini de haziran olarak
saptad›.
Anket sonucu
Uygulaman›n gerçekleflebilirli¤ini araflt›ran ‹SMMMO, bu amaçla 8 bin iflyerini
ziyaret ederek bir anket gerçeklefltirdi. Anket sonuçlar›na göre, ‹stanbul’da çal›flan
serbest muhasebeci ve mali müflavirlerin yüzde 70’inde yeterli donan›m ve internet
ba¤lant›s› bulunmad›¤› saptand›. Ankete göre, bilgi teknolojisine yüksek maliyetler
yüzünden ulaflamayan muhasebe bürolar›, katlanarak büyüyecek para cezalar›na
çarpt›r›lacak.
424
1990-2008 KAMUOYUNA DÖNÜK ÇALIfiMALAR <<<
2003-2005_403-468
10/3/08
9:08 PM
Türkiye’nin K›s›lmayan Sesiyiz
Page 425
YAHYA ARIKAN
‹SMMMO Baflkan› Yahya Ar›kan, ebildirge projesinin Türkiye’nin geliflmesi ve
bürokrasinin azalt›lmas›nda gerekli bir uygulama oldu¤unu, bunu desteklediklerini
söyleyerek, bu konudaki önerilerini flöyle özetledi:
”Uygulamay› destekliyoruz, ancak kademeli geçifl öneriyoruz. Alt yap›s› olmayanlar için süre verilsin, haz›rlanmalar› için zaman tan›ns›n. Meslek mensuplar›na
standart getirilmesini biz de istiyor ve bu konuda üyelerimizi destekliyoruz. Maliyetler yüksek oldu¤u için iflyerlerinin ça¤a adaptasyonu kolay olmuyor. Modernizasyon için belli bir sermayeye ihtiyaçlar› var. Bu iflletmelere gerekirse bilgi teknolojilerine ulaflabilmeleri için kredi verilsin. ebildirgeye haz›r olanlar flimdi geçsin, haz›r olmayanlara ise haz›rlanmalar› için ileri bir tarih öngörülsün."
******
>>> 1990-2008 KAMUOYUNA DÖNÜK ÇALIfiMALAR
425
2003-2005_403-468
10/3/08
YAHYA ARIKAN
9:08 PM
Page 426
Türkiye’nin K›s›lmayan Sesiyiz
27.05.2004
>>> “‹SMMMO’ya gündelik siyasetin gölgesi
düflürülemez!”
‹stanbul Serbest Muhasebeci Mali Müflavirler Odas› (‹SMMMO) Baflkan›
Yahya Ar›kan’›n, oda seçimlerine siyasi müdahale giriflimlerine iliflkin bas›n aç›klamas› afla¤›da yer almaktad›r. Bilginize sayg›lar›m›zla sunar›z:
“Say›n bas›n mensubu. Bildi¤iniz gibi ‹SMMMO’nun 15. Ola¤an Genel Kurulu
bu hafta sonu yap›l›yor. Odam›z›n gündeminde seçim var. Genel kurulumuzda hem
mesleki sorunlar›m›z› dile getirmek, hem de ülkenin ekonomik sorunlar› için çözüm
önerilerimizi dile getirmek istiyoruz. Ancak ald›¤›m›z bir bilgi, bu demokratik yar›fla
güncel siyasetin müdahale etmek istedi¤ini gösterdi.
AKP ‹stanbul ‹l Örgütü 26 May›s 2004 Çarflamba günü tüm ilçe örgütlerini
toplay›p, partiye kay›tl› üyelerinden muhasebecilerinin bizzat aranmas› ve ‹SMMMO
seçimlerinde Meslekte Birlik Grubu’nun desteklenmesi için karar alm›flt›r.
Göreve geldi¤imizden bu yana hiçbir meslektafl›m›za siyasi görüfllerine göre
farkl› davranmad›k. ‹SMMMO’yu hiçbir siyasi partinin arka bahçesi yapmad›k. Göreve geldi¤imizden bu yana iktidarlar›n gelip geçici oldu¤una inand›k. ‹ktidarlara göre yöneticilik yapmad›k. ‹ktidar›n memuru olmad›k. Anlafl›l›yor ki, ‹SMMMO 15. Ola¤an Genel Kurulu’ndaki yar›fl, AKP destekli Meslekte Birlik Grubu ile mesle¤ine sahip ç›kan demokrat muhasebeciler aras›nda geçecek.
Gün mesle¤imizin onuruna sahip ç›kma günüdür. Gün, siyasi bask›lara boyun
e¤meme günüdür. Mesle¤imize ve ‹SMMMO’ya sahip ç›kmak için, tüm meslektafllar›m›z› genel kurulumuza kat›lmaya davet ediyorum. Ayr›ca, demokratik kitle örgütlerini ele geçirip kontrol etmeyi, onlar› etkisiz k›lmay› amaçlayan siyasi müdaha leleri k›n›yorum.
Sayg›lar›mla.”
******
426
1990-2008 KAMUOYUNA DÖNÜK ÇALIfiMALAR <<<
2003-2005_403-468
10/3/08
9:08 PM
Page 427
YAHYA ARIKAN
Türkiye’nin K›s›lmayan Sesiyiz
29 May›s 2004
>>> ‹SMMMO Baflkan› Ar›kan’dan adil bir vergi
reformu ça¤r›s›
‹stanbul Serbest Muhasebeci Mali Müflavirler Odas› (‹SMMMO) Baflkan›
Yahya Ar›kan, Türkiye’nin kronikleflmifl ekonomik sorunlar›ndan kurtulmas› için adaletli bir vergi sisteminin flart oldu¤unu, bunun için de kapsaml› bir vergi reformu gerekti¤ini vurgulad›. Türkiye’de dolayl› vergilerin oran›n›n yüzde 60’› geçti¤ini an›m
satan Ar›kan, vergi sisteminin sa¤l›kl› hale gelmesi için de az kazanan›n az, çok kazanan›n çok vergi vermesi gerekti¤inin alt›n› çizdi.
‹SMMMO’nun 15. Ola¤an Genel Kurulu bugün ‹stanbul’da Lütfi K›rdar Uluslararas› Kongre ve Sergi Saray›’nda bafllad›. ‹SMMMO Genel Kurulu’nda üyeler yar›n
da sand›k bafl›na giderek, yeni dönemin oda yönetimini belirleyecek.
‹SMMMO Genel Kurulu’nun ilk gününde genel görüflmeler yap›ld› ve mesleki
sorunlar gündeme getirilerek, çözüm önerileri sunuldu.
‹SMMMO Baflkan› Yahya Ar›kan, SSK bildirimlerinin internet üzerinden yap›lmas›n› zorunlu hale getiren ebildirge konusuna de¤inerek, bu uygulamaya kademeli
olarak geçilmesi gerekti¤i uyar›s›nda bulundu. Ar›kan konuflmas›nda ‹SMMMO üyelerine de ça¤r›da bulunarak, yar›n yap›lacak seçimlerde meslek örgütlerine sahip
ç›kmalar›n› istedi.
“2003’ün En ‹yileri” aç›kland›
‹SMMMO Genel Kurulu’nda geleneksel olarak verilen “Y›l›n En ‹yileri” ödülleri
de sahiplerini buldu. Ödüle lay›k görülen “Y›l›n En ‹yileri” flöyle:
2003’ün En Baflar›l› Gazetecisi Vahap Munyar (Hürriyet Gazetesi Ekonomi
Müdürü).
2003’ün ‹stanbul ‹linin En Baflar›l› Vergi Dairesi Müdürü Ömer Lütfi Özenç
(Bak›rköy Vergi Dairesi).
2003’ün En Baflar›l› Muhasebe Bilim ‹nsan› Doç. Dr. Cemal ‹bifl (Marmara
Üniversitesi).
>>> 1990-2008 KAMUOYUNA DÖNÜK ÇALIfiMALAR
427
2003-2005_403-468
10/3/08
YAHYA ARIKAN
9:08 PM
Page 428
Türkiye’nin K›s›lmayan Sesiyiz
Bilgi notlar›:
‹SMMMO’nun yaklafl›k 20 bin kay›tl› üyesi var. Oda üyeleri, ‹stanbul’da faaliyet gösteren tüm ticari iflletmelerin (yaklafl›k 500 bin iflletme) kay›tlar›n› tutuyor.
Genel Kurul’un ikinci gününde üyeler yeni dönem yönetimini belirlemek için sand›k
bafl›na gidecekler. Oy kullan›m› saat 09.00’da bafllayacak ve 17.00’ye kadar sürecek. Seçim sonuçlar›n›n ayn› gün, 30 May›s 2004 Pazar akflam› 19.00’dan sonra
belli olmas› bekleniyor.
******
428
1990-2008 KAMUOYUNA DÖNÜK ÇALIfiMALAR <<<
2003-2005_403-468
10/3/08
9:08 PM
Türkiye’nin K›s›lmayan Sesiyiz
Page 429
YAHYA ARIKAN
31 May›s 2004
>>> ‹SMMMO’da Ar›kan yeniden baflkan
‹stanbul Serbest Muhasebeci Mali Müflavirler Odas› (‹SMMMO) baflkanl›¤›na
yeniden Yahya Ar›kan getirildi. Yeni yönetim kurulunda Ar›kan’la birlikte görev yapacak isimlerle, görevleri flöyle: Muammer Keskin (Baflkan Yard›mc›s›), Hüseyin F›rat (Baflkan Yard›mc›s›), Yücel Akdemir (Sekreter), Hüseyin Bekiro¤lu (Sayman).
Görev da¤›l›m› sonras›nda bir aç›klama yapan Ar›kan, yeni dönemde de kay›t
d›fl› ekonomi ile mücadelenin gündemlerinde olaca¤›n› belirtirken, ça¤dafl ve adaletli
bir vergi yasas›n›n oluflturulmas› için de kendilerinden istenecek her türlü katk›y›
yapacaklar›n› belirtti. Ar›kan, meslektafllar›n› zor duruma sokan ebildirge uygulamas›n›n kademeli olarak uygulanmas› yönündeki giriflimlerini de sürdüreceklerini
vurgulad›.
Toplam 22 bin üyesi olan ‹SMMMO’da yeni dönem yönetimini belirleyecek olan
seçimler önceki gün sonuçlanm›flt›. ‹stanbul’da Lütfi K›rdar Uluslararas› Kongre ve
Sergi Saray›’ndaki seçimde sand›k bafl›na 6 bin 653 kifli giderken, seçim sonucunda halen ‹SMMMO baflkanl›¤›n› sürdüren Yahya Ar›kan’›n Ça¤dafl Demokrat Muhasebeciler Birli¤i Grubu 4 bin 852 oyla, toplam oylar›n yüzde 73’ünü ald›. Oylamada
Meslekte Birlik Grubu bin 723, Anadolum Grubu ise 78 oy elde etti.
******
>>> 1990-2008 KAMUOYUNA DÖNÜK ÇALIfiMALAR
429
2003-2005_403-468
10/3/08
YAHYA ARIKAN
9:08 PM
Page 430
Türkiye’nin K›s›lmayan Sesiyiz
29 Haziran 2004
>>> SSK e-bildirge uygulamas›n› üç ay süreyle
erteledi
Sosyal Sigortalar Kurumu (SSK) yediden fazla çal›flan› olan iflletmelere, SSK
prim ve hizmet bildirimlerini internet üzerinden yapmamalar› halinde para cezas›n›
öngören karar›n› üç ay süreyle erteledi. Böylece uygulama için gerekli teknik altyap›
haz›rl›¤›n› tamamlayamayan muhasebeciler erteleme nedeniyle para cezas› ödemekten kurtuldu. Buna göre a¤ustos ay› SSK bildirimlerini eylül ay› sonuna kadar
internet üzerinden yapmayan kurulufllar idari para cezas› ödemek zorunda kalacaklar.
‹stanbul Serbest Muhasebeci Mali Müflavirler Odas› (‹SMMMO), 1 May›s
2004’te bafllayan uygulaman›n gerekli altyap› haz›rl›klar› için ertelenmesi gerekti¤ini savunuyordu. ‹SMMMO Baflkan› Yahya Ar›kan, erteleme karar›na iliflkin aç›klamas›nda ebildirge uygulamas›n› çok önemli bir dönüflüm projesi olarak gördüklerini
ve bu nedenle desteklediklerini belirterek, muhasebecilere uyum süresi tan›nmas›n›
da olumlu bulduklar›n› vurgulad›.
“E-bildirge uygulamas›yla, di¤er sigortal›lar›n prim gün say›s› ile yap›lan sahte
emeklilik ifllemleri ortadan kalkacak, sigortal›lar›n hizmet dökümlerine ulaflmalar›
için aylarca beklenmesine gerek kalmayacak ve çok önemli oranda tasarruf sa¤lanacak” diyen Ar›kan, muhasebecilere de ça¤r›da bulundu:
“Muhasebeci ve mali müflavirler edevlet uygulamas›n›n ilk örneklerinden biri
olan ebildirge projesiyle, kuyruklarda zaman yitirmeyecek, posta masraf› ödemeyecek ve strese girmeyecek. Mükelleflerin tüm bilgilerine h›zl›ca ulaflmak çok önemli
bir ad›md›r. Ayn› kolayl›k ödemelerde de yaflanacakt›r. Sigortal›lar da bu sayede
hizmetlerden daha h›zl› ve sa¤l›kl› bir biçimde yararlanma imkân›na kavuflacakt›r.
Bu nedenle ‹SMMMO olarak ülkemiz için çok önemli olan bu projeye sahip ç›k›lmas›n›, tüm meslek mensuplar›n›n sadece 8’den fazla olan iflyerleri için de¤il 1 ile 7 aras›nda iflçi çal›flt›r›lan iflyerleri için de kullan›c› kodu ve flifre al›narak ebildirge
kapsam›na girilmesini tavsiye ediyoruz.”
******
430
1990-2008 KAMUOYUNA DÖNÜK ÇALIfiMALAR <<<
2003-2005_403-468
10/3/08
9:08 PM
Türkiye’nin K›s›lmayan Sesiyiz
Page 431
YAHYA ARIKAN
7 Temmuz 2004
>>> Enflasyon düzeltmesi y›l sonunda uygulanmal›
‹stanbul Serbest Muhasebeci Mali Müflavirler Odas› Baflkan› Yahya Ar›kan, Maliye
Bakanl›¤›’na ça¤r›da bulunarak, flirketlere enflasyon düzeltmesi için öngörülen 10 A¤ustos
2004 tarihinin de¤ifltirilerek, uygulaman›n 31 Aral›k 2004 tarihinde yap›lmas›n› istedi. Ar›kan bu istemine gerekçe olarak da Maliye Bakanl›¤›’n›n ç›kard›¤› ilgili kanunda hala anlafl›lmayan hükümler bulunmas›n›, 2003 bilançolar›ndaki mali tablolar›n düzeltilmesine iliflkin
tebli¤in geç yay›nlanmas›n› ve 2004 uygulamas›na iliflkin de henüz hiçbir tebli¤ yay›nlanma
mas›n› gösterdi. Ar›kan, 2004 y›l› uygulamas›na iliflkin hemen bir tebli¤ ç›kar›lsa bile bunun
anlafl›lmas›n›n ve uygulamas›n›n k›sa sürede olamayaca¤›n› da vurgulad›.
‹flletmelerin y›llar boyunca yüksek enflasyon nedeniyle bozulan mali tablolar›n›n güncellenmesini ve ayn› nedenle yaflanan mali kay›plara son verilmesini hedefleyen enflasyon
düzeltmesiyle ilgili 5024 say›l› kanun 30.12.2003 tarihli ve 25332 say›l› Resmi Gazete’de
yay›nlanm›flt›. Maliye Bakanl›¤› bu y›l›n fiubat ay›n›n sonunda yasa çerçevesinde ç›kard›¤›
bir tebli¤le de, mükelleflerin 31.12.2003 tarihli mali tablolar›ndaki bilançolar›n›n enflasyon
düzeltmelerini 10 A¤ustos 2004’e kadar yapmalar›n› öngörmüfltü. Ancak gerek yasan›n
içinde hala yeterince anlafl›lamayan hükümlerin bulunmas›, gerek ilgili tebli¤in geç yay›nlanmas›, gerekse 2004’e iliflkin uygulaman›n nas›l yap›laca¤›n› belirleyecek tebli¤in hala yay›nlanmam›fl olmas› ortaya uygulamay› olumsuz biçimde etkileyecek bir tablo ç›kar›yor.
‹SMMMO Baflkan› Ar›kan, üyelerinin uygulamaya iliflkin belirsizlikler nedeniyle flikâyette bulundu¤unu belirterek, istemlerini flöyle dile getirdi:
“Enflasyon düzeltmesinden toplumca gerekli yarar› elde edebilmek için; 5024 say›l› yasan›n geçici 25. maddesine göre yap›lacak 31.12.2003 bilançosunun enflasyon
düzeltmesine tabi tutulmas› y›l sonuna kadar ihtiyari hale getirilmelidir. Ayr›ca, Vergi
Usul Kanu nu’nun mükerrer 298. maddesine göre 2004’te yap›lacak enflasyon düzeltmesinin geçici vergi dönemlerinde yap›lmamas›n›, 31.12.2003 tarihli bilançonun ve
2004 y›l›na ait mali tablolar›n enflasyon düzeltmesinin 2004 hesap dönemi sonunda
düzeltilmesini talep ediyoruz. ‹lgili yasa, Maliye Bakanl›¤›’na bu yetkiyi vermektedir. Tüm
ifl dünyas› ve muhasebecilerle, mali müflavirler bunun gere¤ini beklemektedir.”
******
>>> 1990-2008 KAMUOYUNA DÖNÜK ÇALIfiMALAR
431
2003-2005_403-468
10/3/08
YAHYA ARIKAN
9:08 PM
Page 432
Türkiye’nin K›s›lmayan Sesiyiz
16 Temmuz 2004
>>> Mükellefler vergi bar›fl› f›rsat›n› de¤erlendirmeli
‹stanbul Serbest Muhasebeci Mali Müflavirler Odas› (‹SMMMO) Baflkan›
Yahya Ar›kan, TBMM’de kabul edilen ve vergi bar›fl› süresini Eylül ay› sonuna kadar
uzatan de¤ifliklik için mükelleflere; “Bu kez vergi bar›fl›ndan yararlan›n, bu f›rsat› da
kaç›r›rsan›z çok zor duruma düflersiniz” uyar›s›nda bulundu.
Ar›kan, 2003 y›l› cirolar› 15 trilyon veya aktif toplamlar› 7,5 trilyonun alt›nda
kalan iflletmelerin dilerlerse 31.12.2003 tarihli mali tablolar›n› ve geçici vergi döneminde enflasyon düzeltmesi ifllemlerini y›l sonunda yapabilmelerini sa¤layan de¤ifliklik için de Maliye Bakan l›¤›’na ve TBMM Genel Kurulu’na teflekkür etti.
TBMM’de yap›lan bu de¤ifliklik öncesinde ‹SMMMO Baflkan› Ar›kan, Maliye
Bakanl›¤›’na bir ça¤r›da bulunarak, flirketlere enflasyon düzeltmesi için öngörülen
10 A¤ustos 2004 tarihinin de¤ifltirilmesini ve uygulaman›n 31 Aral›k 2004 tarihinde yap›lmas›n› istemiflti. Ar›kan, bu de¤ifliklik nedeniyle Maliye Bakan› Kemal
Unak›tan baflta olmak üzere eme¤i geçen herkese birer teflekkür mektubu da gönderdi.
******
432
1990-2008 KAMUOYUNA DÖNÜK ÇALIfiMALAR <<<
2003-2005_403-468
10/3/08
9:08 PM
Page 433
YAHYA ARIKAN
Türkiye’nin K›s›lmayan Sesiyiz
Ekim 2004
>>> Türk muhasebecili¤inin tarihi yaz›ld›
Türkiye’de muhasebecilik, önceleri “ç›rakl›ktan” yetiflilen bir meslekken, zaman
ve zorlu bir süreç içinde; meslek e¤itimi, kurallar› ve örgütüyle bütünlüklü bir konuma ulaflt›. ‹SMMMO Baflkan› Yahya Ar›kan’›n “Dünden Bugüne Türkiye’de Muhasebecilik ve ‹SMMMO Tarihi” kitab›, hem bu mesle¤in, hem de Türkiye ekonomisinin
iniflli ç›k›fll› ve epey ilginç hikâyesini anlat›yor.
Bafllang›c› eski M›s›r’a kadar uzanan, Hammurabi Kanunlar›’nda ve Tevrat’ta
bile önemine vurgu yap›lan muhasebecilik mesle¤inin dünya ve Türkiye’deki tarihçesi
kitaplaflt›r›ld›. ‹stanbul Serbest Muhasebeci Mali Müflavirler Odas› (‹SMMMO)
Baflkan› Yahya Ar›kan’›n yazd›¤› kitap; bir mesle¤in ve bir meslek örgütünün “envanterini” oldu¤u kadar, Türk ekonomisinin krizlerle, inifl ve ç›k›fllarla biçimlenen hikâyesini de sunuyor.
Toplam 13 bölümden oluflan kitapta; önce muhasebecilik mesle¤inin do¤ufl hikâyesi anlat›l›yor, ard›ndan da Cumhuriyet dönemi ekonomisi ve muhasebecili¤in
geliflimi aktar›l›yor. ‹SMMMO’nun Türkiye’deki vergi sistemine ve sosyal sorunlara
iliflkin gelifltirdi¤i çözüm önerilerinin de yer ald›¤› kitapta, muhasebecilerin yapt›¤›
zorlu kimlik mücadelesi ilginç tan›kl›klarla dile getiriliyor.
Türk ekonomisinin çetelesi
Vergi sorunu, Türkiye’nin geliflmesinin, ilerlemesinin önündeki en büyük engellerden. Kitapta, ‹SMMMO’nun bu konuda y›llard›r dile getirdi¤i görüfller de aktar›l›yor ve “32 milyon seçmeni olan bir ülkede iki – üç milyon vergi mükellefi olmas›
utanç verici. Halk vergi vermeye özendirilmeli. Kay›td›fl› ekonomiye karfl› çok sert
önlemler getirilerek, milyonlarca insan›n vergi vermeden toplumun haklar›n› gasp
etmesi engellenmeli” deniyor. ‹SMMMO bir yandan meslek standartlar›n› ve mesleki
haklar›n çerçevesini gelifltirmeye çal›fl›rken, bir yandan da Türkiye’nin sorunlar›na
yönelik çözüm önerileri gelifltirdi. Kitapta bu önerilerin y›llar içinde izledi¤i seyir,
Türk ekonomisinin geliflim hikâyesini merak edenler için de ilginç bir baflvuru kayna¤›
oluflturuyor.
>>> 1990-2008 KAMUOYUNA DÖNÜK ÇALIfiMALAR
433
2003-2005_403-468
10/3/08
9:08 PM
YAHYA ARIKAN
Page 434
Türkiye’nin K›s›lmayan Sesiyiz
Kitab›n Künyesi
‹SMMMO’nun yay›nlad›¤› “Dünden Bugüne Türkiye’de Muhasebecilik ve ‹SMMMO Tarihi” kitab›, toplam 13 bölümden ve 458 sayfadan olufluyor. ‹SMMMO Baflkan› Yahya Ar›kan’›n yazd›¤› kitab›n proje ve yay›n yönetmeni Osman Kapusuz, editörü ise Haflim Akman. Tan Oral da kitaba çizimleriyle katk›da bulundu. Kitap sat›fla sunulmayacak, ‹SMMMO üyelerine ve isteyenlerin yararlanabilmesi için Türkiye
genelindeki kütüphanelere da¤›t›lacak.
******
434
1990-2008 KAMUOYUNA DÖNÜK ÇALIfiMALAR <<<
2003-2005_403-468
10/3/08
9:08 PM
Türkiye’nin K›s›lmayan Sesiyiz
Page 435
YAHYA ARIKAN
Aral›k 2004
>>> 2004 y›l› vergi indirimi sistemi ve vergi
iadesi (ücretliler)
Yahya Ar›kan
‹SMMMO Baflkan›
I-G‹R‹fi
24.04.2003 tarihli Resmi Gazete’de “4842 Say›l› Baz› Kanunlarda De¤ifliklik
Yap›lmas› Hakk›nda Kanun” yay›mlanm›flt›r. 4842 Say›l› Kanun’un 15’nci maddesi
ile GVK’nin mükerrer 121’nci maddesi de¤ifltirilmifltir. Mükerrer 121’nci madde
01.01.2004 tarihinden itibaren yürürlü¤e girmektedir. Buna göre; 01.01.2004’den
itibaren gerçek ücretlerin vergilendirilmesinde, özel gider indirimi ve özel indirimin
yerine vergi mahsubu ve iadesi uygulamas› getirilmektedir.
Gerçek ücretlerde özel gider indirimine iliflkin hüküm GVK’nin 63/5’nci maddesinde yer almaktayd›. Bu hüküm, 4842 Say›l› Kanun’un 37’nci maddesi ile yürürlükten kald›r›lm›flt›r. Yürürlükten kalkma tarihi ise ayn› Kanun’un 39’ncu maddesi
ile 01.01.2004 olarak belirlenmifltir. 01.01.2004’den itibaren yürürlü¤e girecek olan
mükerrer 121’nci maddesi uygulamas› özetle flöyle olacakt›r:
E¤itim, sa¤l›k, g›da, giyim ve kira harcamalar› için fatura ve fifl toplanacakt›r. Bunlar y›l sonunda iflverene teslim edilecektir. Verilecek fatura ve fifl tutar›,
gelir vergisindeki toplam matrah› geçemeyecektir.
Çal›flanlar, toplad›klar› ve fatura fifllerin; ilk 3 milyar TL için “yüzde 8”, 3 ile
6 milyar TL aras›ndaki bölüm için “yüzde 6”, 6 milyar TL’yi aflan k›s›m için “yüzde
4” vergi iadesi almaya hak kazanacakt›r.
Bu iadeler mahsuben veya nakden olabilecektir.
2978 say›l› yasaya göre; emeklilerin beyan edecekleri harcama tutar›n›n
“yüzde 5”i iade olarak ödenecektir. Bakanlar Kurulu’na bu oran› “yüzde 7,5”a kadar
ç›karma yetkisi verilmifltir.
>>> 1990-2008 KAMUOYUNA DÖNÜK ÇALIfiMALAR
435
2003-2005_403-468
10/3/08
9:08 PM
YAHYA ARIKAN
Page 436
Türkiye’nin K›s›lmayan Sesiyiz
II-VERG‹ ‹ND‹R‹M‹NDEN YARARLANACAK OLANLAR
Vergi indirimi sadece gerçek usulde tespit edilen ücretlilere uygulanacakt›r.
Ücret, iflverene tabi belirli bir iflyerine ba¤l› olarak çal›flanlara hizmet karfl›l›¤› verilen para ve ay›nlar ile sa¤lanan ve para ile temsil edilebilen menfaatlerdir. Afla¤›da
yaz›l› ödemeler de ücret say›l›r.
‹stisna d›fl›nda kalan emeklilik, maluliyet, dul ve yetim ayl›klar›,
Evvelce yap›lm›fl veya gelecekte yap›lacak hizmetler karfl›l›¤›nda verilen para
ve ay›nlarla sa¤lanan di¤er menfaatler,
Türkiye Büyük Millet Meclisi, il genel meclisi ve belediye meclisi üyeleri ile özel
kanunlar›na veya idari kararlara göre kurulan daimi veya geçici bütün komisyonlar›n üyelerine ve yukar›da say›lanlara benzeyen di¤er kimselere bu s›fatlar› dolay›s›yla ödenen veya sa¤lanan para, ay›n ve menfaatler,
Yönetim ve denetim kurullar› baflkan› ve üyeleriyle tasfiye memurlar›na bu s›fatlar› dolay›s›yla ödenen veya sa¤lanan para, ay›n ve menfaatler,
Bilirkiflilere, resmi arabuluculara, eksperlere, spor hakemlerine ve her türlü
yar›flma jürisi üyelerine ödenen veya sa¤lanan para, ay›n ve menfaatler,
Sporculara transfer ücreti veya sair adlarla yap›lan ödemeler ve sa¤lanan
menfaatler.
III-VERG‹ ‹ND‹R‹M‹NE KONU OLAN HARCAMALAR
AHARCAMA ÇEfi‹TLER‹
Gelir Vergisi Kanunu'nun mükerrer 121’nci maddesine göre; ücretlilerin kendisi,
efli ve çocu¤u için yapt›¤› e¤itim, sa¤l›k, g›da, giyim ve ikamet ettikleri konutlara
ait kira harcamalar› vergi indiriminin kapsam›na girer.
Bu hüküm, yürürlükten kald›r›lan GVK 63/5 hükmü ile paralellik arz etmektedir. Tek istisnas› eski hükümdeki “kira harcamas›” ifadesinin “ikamet ettikleri konutlara ait kira harcamalar›” ifadesi ile de¤ifltirilmifl olmas›d›r. Böylece, tebli¤de
yap›lan aç›klama kanun maddesi haline getirilmifltir.
Bir kanun maddesi di¤er kanun maddesi yerine gelmifl ancak yeni gelen kanun
maddesindeki harcama kalemlerine iliflkin anlay›fl ile eski kanun maddesinin anlay›fl›
de¤ifltirilmemifltir. Dolay›s›yla, yeni bir tebli¤ yay›nlanana kadar eski kanun maddesine iliflkin geçerli harcama çeflitlerini aç›klayan Maliye Bakanl›¤›’n›n yay›nlad›¤›
176. seri nolu tebli¤in de yer alan aç›klamalar›n yeni kanun maddesi uygulamas›nda
436
1990-2008 KAMUOYUNA DÖNÜK ÇALIfiMALAR <<<
2003-2005_403-468
10/3/08
9:08 PM
Türkiye’nin K›s›lmayan Sesiyiz
Page 437
YAHYA ARIKAN
da geçerli olmas› gerekmektedir. Di¤er taraftan, eski sistemin uygulamas›n› aç›klayan ve GVK’nun mükerrer 121’nci maddesi hükümlerine ayk›r› olmayan di¤er tebli¤lerin hükümleri de yeni bir tebli¤ yay›nlanana kadar uygulanmal›d›r.
176 no’lu GVK tebli¤inde, eski ad›yla özel gider indirimi, yeni ad›yla ücretlerde
vergi indirimi sistemi için geçerli olan harcamalar›n nitelikleri belirlenmifl durumdad›r. Buna göre;
1. E¤itim Giderleri
E¤itim ve ö¤retim kurumlar› ile anaokulu, krefl ve dershanelere e¤itim amac›yla yap›lan ödemeler ile kurs ücretleri kitap ve k›rtasiye al›mlar› için yap›lan harcamalar, vergi indirimine esas al›nacakt›r.
2. Sa¤l›k Giderleri
Ücretlilerin yapt›¤› ilaç masraf›, sa¤l›k malzemesi ve hastane giderleri ile muayene, tahlil, fizik tedavi ve difl protez ücretleri, gözlük ve lens al›mlar› gibi sa¤l›k
harcamalar› vergi indirimine konu teflkil edecektir. Ücretlilerin yapt›¤› bu harcamalar›n bir k›sm›n›n iflverence karfl›lanmas› halinde, ücretlinin kendisinin karfl›lad›¤›
harcama tutar› vergi indirimine konu olacakt›r.
3. G›da Giderleri
G›da giderlerinden, her türlü yiyecek ve içecek için yap›lan harcamalar›n anlafl›lmas› gerekir. Ancak, içecek giderlerinden; sigara, alkollü içkiler ve bira bu kapsamda de¤erlendirilemeyecektir. Ayr›ca, evlerde beslenen kufl, kedi, köpek gibi hayvanlar ile di¤er hayvanlar›n tüketimi için al›nan yem, mama ve sair g›da maddelerine dâhil harcamalar g›da giderleri kapsam›na girmeyecek ve vergi indirimine konu
teflkil etmeyecektir.
4. Giyim Giderleri
Giyim giderlerinden kumafl, haz›r elbise, ayakkab›, flapka, iç çamafl›r›, çorap,
kemer gibi giyime müteallik her türlü mallar›n sat›n al›nmas› için yap›lan harcamalar ile bunlara iliflkin dikim, tamir, onar›m gibi harcamalar›n anlafl›lmas› gerekmektedir.
>>> 1990-2008 KAMUOYUNA DÖNÜK ÇALIfiMALAR
437
2003-2005_403-468
10/3/08
9:08 PM
YAHYA ARIKAN
Page 438
Türkiye’nin K›s›lmayan Sesiyiz
5. Kira Giderleri
‹kamet edilen konut için yap›lan kira ödemesinin tamam›n›n anlafl›lmas› gerekir. Bu uygulamada, kiran›n defaten veya bir kaç ayl›k veya ayl›k dönemler itibariyle
ödenmesinin önemi bulunmamaktad›r. Ancak, kira ödemesinin kapsad›¤› dönem belgede belirtilecektir.
B. VERG‹ ‹ND‹R‹M‹NE KONU OLAN HARCAMALARDA ARANACAK fiARTLAR
GVK’nin mükerrer 121’nci maddesine göre; bir harcaman›n vergi indirimine konu olabilmesi için;
Harcamalar›n Türkiye'de yap›lmas›,
Harcamalar›n gelir ve kurumlar vergisine tabi olan mükelleflerden al›nan belgelerle tevsik edilmesi,
Bu belgelerin iflverene verilmesi,
Yap›lan harcaman›n ücretlinin kendisi, medeni kanun hükümlerine göre aralar›nda evlilik ba¤› kurulmufl efli ve mükellefle beraber oturan veya mükellef taraf›ndan bak›lan (Nafaka verilerek bak›lanlar dâhil) çocuklar› (yafl s›n›r› kald›r›lm›flt›r)
taraf›ndan yap›lmas› ve sat›n al›nan mal ve hizmetlerin bunlar taraf›ndan tüketilmesi flartt›r.
C. VERG‹ ‹ND‹R‹M‹NE G‹RMEYEN HARCAMALAR
Baz› harcamalar için vergi indirimi hakk›ndan yararlanmak mümkün de¤ildir.
Bunlar liste halinde afla¤›da say›lm›flt›r.
Vekalet ücretleri,
Yolcu ve yük tafl›ma giderleri,
Otel, motel ve pansiyonlara ödenen konaklama ücretleri,
Tiyatro, sinema, konser salonu, plaj, yüzme havuzu gibi yerlere yap›lan girifl
ücreti ödemeleri,
Ziynet ve süs eflyas› al›mlar›,
Temizlik madde ve malzemesi al›mlar›,
Her türlü kad›n ve erkek tuvalet ve itriyat madde ve malzemesi al›mlar›,
Kozmetik maddelerin al›mlar›,
Çiçek al›mlar›,
Kuaför ve berberlere ödenen ücretler,
438
1990-2008 KAMUOYUNA DÖNÜK ÇALIfiMALAR <<<
2003-2005_403-468
10/3/08
9:08 PM
Türkiye’nin K›s›lmayan Sesiyiz
Page 439
YAHYA ARIKAN
Foto¤raf filmi ve tab ücreti,
Fotokopi ücreti,
Ampul, floresan ampul ve pil al›mlar›,
Plak, teyp ve video kaset al›mlar› ile bunlar›n kiralanmas› karfl›l›¤›nda ödenen
ücretler,
Konutlar›n boya ve badana giderleri ile duvar k⤛d› giderleri,
Elektrik ve su tesisat› için yap›lan ödemeler,
Billuriye, züccaciye al›mlar›,
Çocuk oyuncaklar›,
Havlu, çarflaf, nevresim al›mlar›,
Plastik eflya al›mlar›,
Çanta ve valiz al›mlar›,
Noter giderleri,
fiehir flebekesi su giderleri,
Sigara, alkollü içkiler ve bira için yap›lan giderler,
S›hhi tesisat malzemeleri,
Askeri ve okul kantinlerine yap›lan harcamalar,
Yurtd›fl› e¤itim ve ö¤retim harcamalar›,
Kol ve duvar saati,
Her türlü h›rdavat malzemesi,
Tüp gaz giderleri,
Genel bütçeye giren dairelere ait lojman giderleri
D. VERG‹ ‹ND‹R‹M‹NE KONU OLACAK HARCAMA BELGELER‹
Ücretliler vergi indirimine konu olan harcamalar›n› gelir ve kurumlar vergisi
mükelleflerinden alacaklar› flu belgelerle tevsik edeceklerdir.
Fatura,
Serbest meslek makbuzu,
Perakende sat›fl fifli,
Ödeme kaydedici cihazlara ait sat›fl fifli (yazar kasa fifli)
IV-BELGES‹ ‹ND‹R‹M KONUSU YAPILAMAYACAK KURUM VE KURULUfiLAR
Belgesi indirim konusu yap›lamayacak kurum ve kurulufllar afla¤›da aç›klanm›flt›r:
>>> 1990-2008 KAMUOYUNA DÖNÜK ÇALIfiMALAR
439
2003-2005_403-468
10/3/08
9:08 PM
Page 440
YAHYA ARIKAN
Türkiye’nin K›s›lmayan Sesiyiz
Vergi indirimine konu olan harcamalar›n gelir ve kurumlar vergisine tabi olmayan kifli, kurum ve kurulufllara yap›lmas› halinde bu harcamalar vergi indirimine konu teflkil etmeyecektir.
Kurumlar Vergisi Kanunu’nun 7. maddesi veya kendi özel kanunlar›nda yer
alan hükümlerde kurumlar vergisi muafiyeti tan›nan kurumlardan yap›lan harcamalar vergi indirimine konu harcama olarak kabul edilmeyecektir.
Ordu Yard›mlaflma Kurumu 205 say›l› kurulufl kanununun 35. maddesine göre kurumlar vergisinden muaf oldu¤undan, bu kurum taraf›ndan iflletilmekte olan
ordu pazarlar›ndan yap›lan harcamalar, vergi indirimine konu edilmeyecektir.
Tüketim Kooperatifi, Kurumlar Vergisi Kanunu’nun 7. maddesinin 16 numaral›
bendinde yaz›l› flartlar› tafl›d›¤› için, kurumlar vergisinden muaf bulunmaktad›r. Bu
kooperatiften yap›lan giyim ve g›da harcamalar›, kooperatifin kurumlar vergisi mükellefi olmamas› (muaf olmas›) nedeniyle indirime konu teflkil etmeyecektir.
Kurumlar Vergisi Kanunu’un 8. maddesinde yer alan istisnalardan yararlanan kurumlar ile istisna uygulamas› öteden beri devam eden e¤itim ve sa¤l›k kurumlar›na yap›lan harcamalar vergi indirimine konu olacakt›r.
Ücretlinin yurtd›fl›nda yapt›¤› e¤itim harcamalar›, Türkiye'de yap›lmad›¤› için,
vergi indirimine konu olmayacakt›r.
Sa¤l›k Bakanl›¤›’na ve üniversitelere ba¤l› hastanelerde yap›lan sa¤l›k harcamalar› için, bu hastanelerin döner sermayelerine ödenen paralar vergi indirimine
konu olmayacakt›r.
Milli E¤itim Bakanl›¤›'na ba¤l› okullar›n okul aile birli¤ine veya okul koruma
derne¤ine yap›lan ba¤›fllar da vergi indirimine konu harcamalar kapsam›na girmemektedir.
‹çiflleri Bakanl›¤›'na ba¤l› baz› görevlilere, bakanl›k lojman› tahsis edilmifltir.
Lojman kira bedelleri lojmanlardan yararlanan personelin ücretlerinden kesilerek
tahsil edilmektedir. Ücretlilerin, gelir veya kurumlar vergisi mükellefi olmayan kifli,
kurum ve kurulufllara ödedi¤i kira bedelleri de vergi indirimine konu edilmeyecektir.
V- VERG‹ ‹ND‹R‹M‹ UYGULAMASI
Yukar›da da aç›klad›¤›m›z gibi, yeni sistem eskisinin yerine gelmifl ve eskisine
tamamen ayk›r› olmayan ama ondan farkl› bir sistemdir. Dolay›s›yla, eski sistemin
uygulamas›n› aç›klayan ve GVK’nin mü kerrer 121’nci maddesi hükümlerine ayk›r› ol-
440
1990-2008 KAMUOYUNA DÖNÜK ÇALIfiMALAR <<<
2003-2005_403-468
10/3/08
9:08 PM
Page 441
YAHYA ARIKAN
Türkiye’nin K›s›lmayan Sesiyiz
mayan tebli¤lerin hükümleri yeni bir tebli¤ yay›nlanana kadar geçerli kabul edilmesi
ve uygulanmas› gerekmektedir. Buna göre uygulama afla¤›daki flekilde olacakt›r:
A. ÜCRETL‹LER‹N HARCAMA BELGELER‹N‹ B‹R‹KT‹RMES‹ VE ‹fiVERENE
‹BRAZI
Ücretliler, kendileri, efl ve çocuklar› ad›na düzenlenen harcama belgelerini 1
Ocak'tan bafllayarak 31 Aral›k tarihine kadar biriktireceklerdir. Toplanan belgeler:
G›da, giyim, kira, sa¤l›k ve e¤itim olarak grupland›r›lacak
Zarf›n arkas›na s›ra numaras›na göre yaz›lacak
Herhangi bir zarf›n ön yüzüne masraf gruplar›na icmal yap›larak hesaplama
yap›lacakt›r.
E¤er bir belgede birden fazla harcama cinsi varsa en yüksek harcama hangisi
ise fiflin toplam› o cins kabul edilerek tasnif yap›lacakt›r. Örne¤in; süper marketten
al›nan bir belge ile 60.000.000 TL g›da, 120.000.000 TL giyim ve 50.000.000
TL k›rtasiye malzemesi al›nm›flsa, bunlar›n toplam› olan 230.000.000 TL giyim
eflyas› olarak dikkate al›nacakt›r.
Ücretliler bir y›l boyunca biriktirdikleri vergi indirimine konu harcama belgelerini, ertesi takvim y›l›n›n 20 Ocak tarihinin mesai saati sonuna kadar "Vergi ‹ndirimine Ait Bildirim" ile iflverenlerine beyan edeceklerdir.
B. ‹fiVERENLERCE YAPILACAK ‹fiLEMLER
‹flverenler, ücretliler taraf›ndan kendilerine verilen bildirimi ve harcama belgelerini alacaklard›r. ‹flverenler kendilerine ibraz edilen harcama belgelerinin geçerli
belge olup olmad›¤›n›, harcaman›n vergi indirimi kapsam›na girip girmedi¤ini ve harcama toplam›n›n vergi matrah›n›n toplam›n› aflmad›¤›n› kontrol edeceklerdir.
Ücretlilerin, ücretlerinden hesaplanan gelir vergisi üzerinden mahsup edilen
bu vergi, mahsup iflleminin yap›ld›¤› ayda ücretliye nakden ödenmesi zorunludur. ‹flverenler, kendilerine ibraz edilen vergi indirimine ait bildirimlerde yer alan harcama
tutarlar›n› da dikkate alarak, "Vergi ‹ndirimine Ait Bordro"yu Ocak ay› sonuna kadar düzenlemek zorundad›rlar.
Bordro muhteviyat›ndan da görülece¤i üzere iflverenler, her bir ücretli için,
ücretlinin mahsup ve iade edilecek gelir vergisini ayr› ayr› hesaplamak ve bordroda
göstermek zorundad›rlar.
Di¤er taraftan, iflverenler kendilerine ibraz edilen bildirim ve harcama belgele-
>>> 1990-2008 KAMUOYUNA DÖNÜK ÇALIfiMALAR
441
2003-2005_403-468
10/3/08
YAHYA ARIKAN
9:08 PM
Page 442
Türkiye’nin K›s›lmayan Sesiyiz
rini tarh zaman afl›m› süresi içinde saklamak ve istenildi¤inde, vergi incelemesine
yetkili olanlara ibraz etmek zorundad›rlar.
C. VERG‹ ‹ND‹R‹M‹NDEN DO⁄AN GEL‹R VERG‹S‹ FARKININ ÜCRETL‹LERE
ÖDENMES‹
‹flverenler, ocak ay› sonuna kadar düzenleyecekleri özel gider indirimine ait
bordroda yer alan indirilecek gelir vergisini, 1 fiubat tarihinden itibaren ücretlilerine
ödeyecekleri ücretlerin gelir vergisinden mahsup edeceklerdir. Bu mahsup ifllemleri,
her bir ücretli için ayr› ayr› yap›lacakt›r. Bir ücretliye ait mahsup edilecek vergi, di¤er ücretlilerin vergileriyle ilgilendirilmeyecektir.
Bu mahsup ifllemi için iflverenler ücretliler için düzenledikleri ücret bordrosunda, "Vergi ‹ndiriminden Do¤an Mahsup Edilecek Gelir Vergisi" bafll›¤› alt›nda bir sütun daha açacak ve mahsup ettikleri vergi tutar›n› bu sütunda göstereceklerdir.
Bu sütunda gösterilen tutar, ücretler üzerinden tevkif suretiyle kesilen gelir vergisinden mahsup edilecek ve kalan k›sm› muhtasar beyannameyle beyan edilerek
ödenecektir.
Bu mahsuba ra¤men arta kalan bir tutar›n bulunmas› halinde, bu tutar ücretlilerin müteakip aylara ait hesaplanan gelir vergisinden mahsup edilecektir.
VI. VERG‹ ‹ND‹R‹M‹ UYGULAMASINA ‹L‹fiK‹N D‹⁄ER HUSUSLAR
A. EMEKL‹L‹K NEDEN‹YLE ‹fiTEN AYRILAN VEYA ÖLEN ÜCRETL‹LERE
UYGULANACAK VERG‹ ‹ND‹R‹M‹
Emeklilik nedeniyle iflinden ayr›lan ücretliler ile ölüm nedeniyle iflten ayr›lan
ücretlilerin varislerinden bir tanesi 1 Ocak tarihinden bafllayarak ifllerinden ayr›ld›klar› tarihe kadar biriktirdikleri vergi indirimine konu olan harcama belgelerini yukar›da aç›klanan esaslar ve süreler dâhilinde iflverene bildireceklerdir.
B. B‹R ‹fiYER‹NDE ÇALIfiMAKTA ‹KEN ‹fiTEN AYRILAN VE BAfiKA B‹R
‹fiTE ÜCRETL‹ OLARAK ÇALIfiMAYANLAR HAKKINDA VERG‹ ‹ND‹R‹M‹ UYGULAMASI
Bir iflveren nezdinde çal›flmakta iken bu iflyerinden ayr›lan bir daha ücretli
olarak çal›flmayan ücretliler 1 Ocak tarihinden iflten ayr›ld›¤› tarihe kadar biriktirdi¤i harcama belgelerini ilgili esaslar ve süreler dâhilinde iflverene bildireceklerdir.
442
1990-2008 KAMUOYUNA DÖNÜK ÇALIfiMALAR <<<
2003-2005_403-468
10/3/08
9:08 PM
Türkiye’nin K›s›lmayan Sesiyiz
Page 443
YAHYA ARIKAN
C. ‹fiVEREN DE⁄‹fiT‹REN ÜCRETL‹LERDE VERG‹ ‹ND‹R‹M‹ UYGULAMASI
Bir iflveren nezdinde ücretli olarak çal›flmakta iken, bu iflverenden ayr›larak
baflka bir iflveren nezdinde çal›flan ücretliler, iflveren de¤ifltirdi¤i takvim y›l›na ait
vergi indirimine ait bildirimi, en son çal›flt›¤› iflverene verecektir.
Ancak, bu ücretliler daha önce çal›flt›¤› iflyerinde kendilerine ödenen ücretlerin vergi matrah›n›, bu matrahtan kesilen gelir vergisini ve bu vergilerin ilgili vergi
dairelerine yat›r›lm›fl oldu¤unu gösterir bir belgeyi alarak, bu belgeyi de en son çal›flt›¤› iflverene ibraz etmek zorundad›r. En son çal›flt›¤› iflveren bu belgeleri de dikkate alarak ifllem yapacakt›r.
D. AYNI ZAMANDA B‹RDEN FAZLA ‹fiVERENDEN ÜCRET ALAN ÜCRETL‹LERDE VERG‹ ‹ND‹R‹M‹ UYGULAMASI
Ücretlilerin ayn› zamanda birden fazla iflverenden ücret almas› halinde, her
bir iflverene vergi indirimine ait bildirimi vermesi mümkün bulunmaktad›r. Her bir iflveren kendi ödedi¤i ücretlerin vergi matrahlar›na, yukar›da aç›klanan esaslara göre
vergi indirimi uygulayacakt›r.
E. ÜÇ AYDA B‹R MUHTASAR BEYANNAME VEREN ‹fiVERENLER‹N YANINDA ÇALIfiAN ÜCRETL‹LERDE ÖZEL G‹DER ‹ND‹R‹M‹ UYGULAMASI
Bilindi¤i üzere, Gelir Vergisi Kanunu’nun 98. maddesinde, çal›flt›rd›klar› hizmet erbab› say›s› 10 ve daha az olan iflverenlerin, muhtasar beyannamelerini önceden bildirmek kayd›yla her ay yerine ocak, nisan, temmuz ve ekim aylar›n›n 20. günü akflam›na kadar verebile cekleri hükme ba¤lanm›flt›r.
Üçer ayl›k dönemlerde muhtasar beyanname veren iflverenler, ocak, flubat ve
mart aylar›na ait muhtasar beyannamelerini 20 Nisan akflam›na kadar verecekler
ve halen çal›flmakta olan hizmet erbab›n›n vergi indirimine iliflkin vergi fark›n›; emekli
olan, iflten ayr›lan ve ölenlere ait vergi indiriminden do¤an vergi fark›n›n iadesi gibi,
20 Nisan akflam›na kadar verece¤i muhtasar beyanname ile beyan edilecek vergiden mahsup ederek ücretlilere iade edeceklerdir. ‹adeden sonra kalan k›sm›n var
olmas› durumunda ise, bu fark temmuz muhtasar beyannamesi beklenilmeksizin,
nisan, may›s ve haziran aylar›nda hak sahiplerine iade edilecek ve 20 Temmuz 'da
verilecek muhtasar beyannamede vergilerden mahsup edilecektir.
>>> 1990-2008 KAMUOYUNA DÖNÜK ÇALIfiMALAR
443
2003-2005_403-468
10/3/08
YAHYA ARIKAN
9:08 PM
Page 444
Türkiye’nin K›s›lmayan Sesiyiz
VII.- VERG‹ ‹ND‹R‹M‹N‹N UYGULAMASINA ‹L‹fiK‹N ÖRNEKLER
A. MUHTASAR BEYANNAME VERMEYEN ‹fiVERENLERDE
Gelir Vergisi Kanunu’nun 100. maddesine göre genel bütçeye dâhil olan daire
ve müesseseler yapt›klar› gelir vergisi tevkifat› için muhtasar beyanname vermemektedirler.
(A) Bakanl›¤›nda çal›flan ücretli (B)’nin 01.01.2004 tarihinden 31.12.2004
tarihine kadar biriktirdi¤i 750 adet harcama belgesinde yer alan vergi indirimine
konu harcamalar›n tutar› 7.200.000.000 TL’dir. Ücretlinin y›ll›k ücret gelir vergisi
matrah› 7.350.000.000 TL’dir.
Bu ücretli, 31.12.2004 tarihine kadar harcamalar›n toplam› olan
7.200.000.000 TL’yi “Vergi ‹ndirimine Ait Bildirimi” ile iflverenine beyan etmifl ve
harcama belgelerini, bildirimine eklemifltir. ‹flveren (A) ücretlinin kendisine bildirdi¤i
harcama tutar›n› da dikkate alarak vergi indirimine ait bordroyu 2005 y›l›n›n ocak
ay› sonuna kadar afla¤›daki flekilde düzenleyecektir.
Ücretli (B)’nin 01.01.2004 – 31.12.2004 tarihleri aras›ndaki
vergi matrah› toplam› ……………………………7.350.000.000.TL
Ücretli (B)’nin 2004 y›l› içindeki
harcamalar›…….…………………………………7.200.000.000.TL
Vergi indirimine esas olacak harcamalar›n
tutar›………………………………………………7.200.000.000.TL
2004’de gelir vergisinden mahsup veya iade edilecek tutar
…………………………………………468.000.000.TL
(6.000.000.000 X %7) + (1200.000.000 X %4)
Muhtasar beyanname vermek zorunda olmayan bu iflveren, 468.000.000 TL
olarak hesap edilen gelir vergisini fark›n›, 15.02.2005 tarihinde ödeyece¤i ücretli
(B)’nin ücretinden tevkif edece¤i vergiden ya mahsup edecek veya kendisine iade
edilecektir.
B. MUHTASAR BEYANNAME VEREN ‹fiVERENLERDE
( C ) Anonim flirketin çal›flan ücretli (D)’nin 2004 y›l›nda elde etti¤i ücretlerinin vergi matrah› 20.000.000.000 TL’dir
Bu ücretlinin 01.01.2004 tarihinden 31.12.2004 tarihine kadar yapt›¤› vergi
indirimine konu olan harcamalar›n tutar› 22.550.000.000 TL’dir.
444
1990-2008 KAMUOYUNA DÖNÜK ÇALIfiMALAR <<<
2003-2005_403-468
10/3/08
9:08 PM
Page 445
YAHYA ARIKAN
Türkiye’nin K›s›lmayan Sesiyiz
Ücretli (D)’nin 01.01.2004 – 31.12.2004 tarihleri aras›ndaki
Vergi matrah› toplam› …………………………20.000.000.000.TL
Ücretli (D)’den Ücretli (B)’nin 2004 y›l› içindeki harcamalar›
………………………………………22.550.000.000TL
01.01.2004 – 31.12.2004 tarihleri vergi indirimine konu
olan harcamalar›n tutar› …………………………20.000.000.000.TL
2005’de gelir vergisinden mahsup veya iade edilecek tutar
……………………………………………….....980.000.000.TL
(6.000.000.000 x %7) + (14.000.000.000 x %4)
Muhtasar beyanname vermek zorunda olan bu iflveren 980.000.000 TL olarak hesap edilen gelir vergisi, 01.02.2005 tarihinden itibaren ücretli (D)’nin ücretinden tevkif edece¤i vergiden mahsup edecek veya nakden iade edecektir.
VIII-VERG‹ ‹ND‹R‹M‹ TABLOSU
VERG‹ ‹ND‹R‹M‹ MAHSUP ‹ADE FORMÜL
MAT RAH
3.000 .000.000 TL’ KADAR
3.000 .000.000 – 6.000.000.000 TL
ARASI
6.000.000.000 TL’ Afi MASI
MAHS UP V E ‹AD E ORANI
%8
‹LK 3.000.000.000 TL ‹Ç‹N %8, 3.000.000.000
ÜSTÜ BÖLÜM ‹ Ç‹N %6
6.000.000.000 TL ‹Ç‹N %7 ,AfiAN KISIM ‹Ç‹N %4
VERG‹ ‹ND‹R‹M‹ HESAPLAMA ÖRNEK TABLOSU
Ayl›k Nett
Üccrett
Küümüll attif V errgii
Ma
atra
ah›
Toopla
anabbileccek
Bell gee T uttar››
‹flfllemee Ta
abii
Ma
atra
ah
4,422,465,000
7,188,427,294
2005 Y ›l› Verrgi
Mahssup Ve
‹nd
dirrim
m Tuuta
ar›
325,347,900
467,537,092
Asgari Ücret
500,000,000
4,422,465,000
7,188, 427,294
4,422,465,000
7,188,427,294
750,000,000
1,000,000,000
1,25 0,000,000
1,500,000,000
1,750,000,000
2,000,000,000
2,250,000,000
2,500,000,000
3,000,000,000
3,500,000,000
4,000,000,000
10,971,810,078
14,806,017,411
18,844,022 ,158
22,882,026,901
26,920,031,656
31,167,766,084
35,490,532,660
39,813,299,226
48,458,832,369
57,1 04,365,504
65,749,898,648
10, 971,810,078
14,806,017,411
18,844,022,158
22,882,026,9 01
26,920,031,656
31,167,766,084
35,490,532,660
39,813,299,226
48,458,8 32,369
57,104,365,504
65,749,898,648
10,971,810,078
618,872,403
14,806,017,411
772,240,696
18,844,022,158 933,760,886
22,882,026,901 1,095,281,076
26,920,031,656 1,256,801,266
31, 167 ,766,084 1,426,710,643
35,490,532,660 1,599,621,306
39,813,299,226 1,772,531,969
48,458,83 2,369 2,118,353,295
57,104,365,504 2,464,174,620
65,749,898,648 2,809,995,946
5,000,000,000
84,053,462,207
84,053,462,207
84,053,462,207
3,542,138,488
>>> 1990-2008 KAMUOYUNA DÖNÜK ÇALIfiMALAR
445
2003-2005_403-468
10/3/08
9:08 PM
Page 446
YAHYA ARIKAN
Türkiye’nin K›s›lmayan Sesiyiz
ESK‹ YEN‹ S‹STEM KARfiILAfiTIRMA TABLOSU
Ay l›k Net
Üc re t
Kümül ati f Ve rgi
Matrah›
To planab ilecek
Belge Tu ta r›
‹flleme Tabi
Matrah
Asgari Ücret
4,422, 465,0 00
4,422, 465,000
4,42 2,465,000
500,000,000
7,188,427,2 94
7,188,427,2 94
7,188,427,294
750,000,000
10,971,810,078
10,971,810,078
10,971,810,078
1, 000,000,000
14,806,017,411
14,806,017,411
14,806,017,411
18,844,022,158
18,844,022, 158
18,844, 02 2,158
1, 250,000,000
1,500,000, 000
22,882,026,90 1 22,882,026, 901 22 ,882,026,901
1,750,000,000 26,920,031,656 26 ,920,031,656 26,920,031,656
2, 000,000,000
31,167,766,084
31,167,766,084
31,167,766,084
200 5 Y›l› Ver gi
Mah sup Ve
‹ ndiri m Tuta r›
2005
‹ade
O ran›
325,347,90 0 0,07
2003 Y›l›
Toplanab ilecek
Bel ge Tuta r›
200 4 Y›l› Ver gi
Mah sup Ve
‹ ndiri m Tuta r›
2.710.260.000
135.513.000
0. 05
0.07
6.904.045.978
423.966 .393
0.06
618,872 ,403 0.06
10.876.597.908
725.106.527
0.07
15.000.517.800
1. 114.344.891
0.07
933,760,886 0. 05
19 .240. 052.139 1.598.863.102
0.08
1,095,281,076
0. 05
23.477 .242 .516 1. 956.436.876
0.08
1,256 ,801, 266 0. 05
27. 892. 078.418 2.452.534.079
0.09
0.09
467, 537, 092
772, 240,696
0. 05
32.430 .983.316 3.046.914.482
1,599,621,30 6 0. 05
36.969. 888.22 3 3.641. 294.886
2,500,000, 000
1,772,531,969
0. 04
3,000,000,000 48,458,832, 369 48,458,832, 369 48,458,83 2,369
2 ,118, 353,295
0. 04
3,500,000,000
2, 464,174,620 0. 04
57, 104,365,504
57,104,365,504
57,104,365,504
1,426,710,64 3
0. 05
2, 250,000,000 35,490,532,660 35,490,532, 660 35,490,532 ,660
39,813,299,22 6 39,8 13,299,2 26 39,813,299, 226
4,000,000,000 65,749,898,648 65,749,898,648 65,7 49,898,648 2,809,995, 946 0. 04
5,000,000,000 84,053,462, 207 84,053,462,207 84,053,462,2 07 3,542,138,488 0. 04
446
2 04
‹ ade
O ran›
1990-2008 KAMUOYUNA DÖNÜK ÇALIfiMALAR <<<
41.508. 793.116
4.150.879.312
50.586.602 .910 5.058.660. 291
0.10
0.10
0.10
59.664.412.712
5.966.441.271
0.10
69.188.047.2 42
7.2 13.473.641
0.10
88. 753.264. 629 10. 101.672. 398
0.11
2003-2005_403-468
10/3/08
9:08 PM
2005
Page 447
BASIN
BÜLTENLER‹
‘
Karar tekrar gözden geçirilip de¤ifliklik yap›lmazsa, söz konusu tebli¤,
hem getirdi¤i ek külfetler hem de cezai
yapt›r›mlar›yla küçük iflyerleri ve imalatç› atölyeler aç›s›ndan bir tür idam ferman› anlam›na gelecektir.
>>> 2005 ‹MALATÇI ATÖLYELERE ‹DAM FERMANI
HAZIRLANIYOR
2003-2005_403-468
448
10/3/08
9:08 PM
Page 448
2003-2005_403-468
10/3/08
9:08 PM
Türkiye’nin K›s›lmayan Sesiyiz
Page 449
YAHYA ARIKAN
6 Eylül 2005
>>> ‹malatç› atölyelere idam ferman› haz›rlan›yor
‹stanbul Serbest Muhasebeci Mali Müflavirler Odas› (‹SMMMO) Baflkan›
Yahya Ar›kan, Sanayi ve Ticaret Bakanl›¤›’nca yay›nlanan 2005/17 say›l› “Sanayi
Sicil Tebli¤i”nin, getirilen karfl› öneriye ra¤men yürürlü¤e girmesiyle, s›naî üretim
yapan çok say›da küçük iflyeri ve atölyenin y›k›m›na yol açaca¤›n› söyledi. Yahya
Ar›kan, yapt›¤› yaz›l› aç›klamada, 1 Ekim 2005 tarihinden itibaren en az bir (1) iflçi
çal›flt›ran sanayi iflletmelerine “Sanayi Sicil Kayd›” yapt›rma zorunlulu¤u getiren
söz konusu tebli¤ ile “sanayici” kavram›n›n amaç d›fl›na tafl›r›ld›¤›n› belirterek flunlar› söyledi:
“Uygulama, 12 iflçi çal›flt›ran kifliler için ciddi anlamda bürokrasi ve masraf
demektir. Bu kiflilere, sadece sanayi sicil belgesi de¤il, Kapasite Raporu ve Y›ll›k ‹flletme Cetveli düzenleme yükümlülü¤ü getirilmektedir. Y›ll›k Cetveli vermemekten
kaynaklanan cezalar bu tip giriflimciler aç›s›ndan katlan›lamayacak boyutta ekonomik yük getirecektir. Sanayi sicil belgesi bulundurmak, ayn› zamanda sanayi odala
r›na üye olmaktan kaynaklanan maddi yük anlam›na gelmektedir.”
Ar›kan, Kapasite Raporu alabilme flartlar›n›n tamam›n› tafl›mayan, küçük
imalatç› ve genelde aile bireylerinin veya en az bir iflçi çal›flt›ran bu tür iflletmelere
sanayi sicil kayd› mecburiyetini do¤ru bulmad›klar›n› vurgulad›. Türkiye Serbest Muhasebeci Mali Müflavirler ve Yeminli Mali Müflavirler Odalar› Birli¤i (TÜRMOB) arac›l›¤›yla sunduklar› “tebli¤in en az 10 iflçi çal›flt›ran ifl yerleri için uygulanmas›” önerisinin Sanayi ve Ticaret Bakanl›¤› taraf›ndan reddedildi¤ini bildiren ‹SMMMO Baflkan› Yahya Ar›kan, “Karar tekrar gözden geçirilip de¤ifliklik yap›lmazsa, söz konusu
tebli¤, hem getirdi¤i ek külfetler hem de cezai yapt›r›mlar›yla küçük iflyerleri ve imalatç› atölyeler aç›s›ndan bir tür idam ferman› anlam›na gelecektir” dedi.
******
>>> 1990-2008 KAMUOYUNA DÖNÜK ÇALIfiMALAR
449
2003-2005_403-468
10/3/08
9:08 PM
Page 450
YAHYA ARIKAN
Türkiye’nin K›s›lmayan Sesiyiz
21 Ekim 2005
>>> Hukuk herkese gereklidir
‹stanbul Serbest Muhasebeci Mali Müflavirler Odas› (‹SMMMO) Baflkan›
Yahya Ar›kan, Van Yüzüncü Y›l Üniversitesi Rektörü Prof. Dr. Yücel Aflk›n’›n, 82 y›ll›k Cumhuriyetimizin tutuklanan ilk üniversite rektörü oldu¤una dikkat çekip, geliflmeleri “kayg› verici” buldu¤unu söyledi.
‹stanbul’da yapt›¤› aç›klamada ‹SMMMO Baflkan› Yahya Ar›kan, “Van’da,
Prof. Dr. Yücel Aflk›n’a karfl› bir haftad›r sergilenen hukuksuzluklar, bir devlet görevlisinin iflgüzarl›¤›n› aflm›flt›r. Olay ibret verici oldu¤u kadar, yarg›ya güveni zedeler hale gelmesiyle de kayg› vericidir” dedi.
‹SMMMO Baflkan› Yahya Ar›kan, Van Yüzüncü Y›l Üniversitesi Rektörü Prof.
Dr. Yücel Aflk›n’›n, hakk›ndaki yolsuzluk iddialar› as›ls›z ç›k›nca, bas›na s›zd›r›lan
haberlerle önce “tarihi eser kaçakç›s›” ard›ndan da “organize suç örgütü lideri” gibi
gösterilip gözalt›nda iflkenceye maruz b›rak›lmas›n›n zihinlerde soru iflareti uyand›rd›¤›na dikkat çekerek flunlar› söyledi: “Geliflmeler, hukukun bile bile ayaklar alt›na
al›nmas›ndaki as›l sebebin, Prof. Dr. Yücel Aflk›n’›n üniversitedeki Cumhuriyet karfl›t› güçlerin oyununu bozdu¤u fleklindeki gazete haberlerini hakl› ç›kartacak yöndedir.
Cumhuriyetin iki temel kurumunu tehlikeli flekilde karfl› karfl›ya getirecek olan böyle
bir ihtimalin varl›¤› bile, Cumhuriyetimizin 82’inci yafl›n› kutlamaya haz›rland›¤›m›z
flu günlerde, herkes için esef verici olmal›d›r. Unutulmamal›d›r ki hukuk hepimize,
atanm›fllar kadar seçilmifllere de gereklidir.”
******
450
1990-2008 KAMUOYUNA DÖNÜK ÇALIfiMALAR <<<
2003-2005_403-468
10/3/08
9:08 PM
Türkiye’nin K›s›lmayan Sesiyiz
Page 451
YAHYA ARIKAN
25 Ekim 2005
>>> ‹SMMMO Baflkan› Ar›kan: Türkiye fleffaf bir
ülke olmak istiyorsa denetimden kaçmamal›
‹stanbul Serbest Muhasebeci Mali Müflavirler Odas› (‹SMMMO) Baflkan› Yahya
Ar›kan, ‹SMMMO ile Tüketiciyi Koruma Derne¤i (TükoDer) ile ortaklafla düzenledi¤i “Dolayl› Vergiler ve Kay›t D›fl› Ekonomi” konulu panelde “Türkiye fleffaf bir ülke olmak istiyorsa denetimden kaçmamal›” dedi.
Oturum baflkanl›¤›n› TükoDer Genel Baflkan› Avukat Ali Er’in yapt›¤› panele Yüksek Ticaretliler Derne¤i Genel Baflkan› Sabri Tümer, Ekonomi Muhabirleri Derne¤i ‹stanbul fiube Baflkan› Celal Toprak, ‹SMMMO Baflkan Yard›mc›s› Muammer Keskin konuflmac› olarak kat›ld›. Aç›fl konuflmas›n› ‹SMMMO Baflkan› Yahya Ar›kan’›n yapt›¤› panelde, kay›t d›fl› ekonomi ve dolayl› vergiler konusu bütün ayr›nt›lar›yla incelendi. Türkiye’de
kay›t d›fl› ekonominin yüzde 80’lere ulaflt›¤›n›, bunun da beyana dayal› vergilerin azl›¤›
ve dolayl› vergi lere yüklenilmesinden kaynakland›¤›n› söyleyen Ar›kan sözlerine flöyle devam etti: “Dolayl› vergilerin dolays›z vergilere oran› yüzde 75’e var›yor. Geliflmifl ülkelerde bu oran tam tersinedir.”
Konuflmas›nda vergi yasalar›n›n yeniden yaz›lmas› çal›flmalar›na da de¤inen Ar›kan, “Bizim buna bir itiraz›m›z yok. Ancak siz bu yasalar› ç›kar›rken sivil toplum kurulufllar› ve meslek odalar›n›n görüflünü almazsan›z halen yürürlükte olan yasalar uygulanmaya devam edecek” diyerek bir örnek verdi: “Son aylar›n çarp›c› bir yasas› tüm meslek
camias›n› yak›ndan ilgilendiriyor. Mali idare yeniden yap›land›. Ancak kar›fl›kl›klar meydana geldi. Ayn› anda hem vergi dairesi bafl kanl›¤› var hem de ‹stanbul Defterdarl›¤›
var. Böylesi önemli bir yasa ne kadar tart›fl›ld›? Türkiye’nin gelece¤i ile ilgili kurumsal
de¤iflik likler konusunda, sivil toplum örgütleri ve meslek odalar›n›n görüflü al›nmad›¤›
takdirde maalesef ülkemizin çarp›k yap›s› devam edecektir. ‹SMMMO ve TÜRMOB bu
vergi yasas›n› yak›ndan takip edi yor. Hangi siyasi iktidar olursa olsun, konuyla ilgili
meslek mensup lar›n›n görüflleri al›nmad›¤› takdirde çarp›k yap› devam edecektir. Yeni
Türk Ticaret Kanunu ç›kt›¤›nda mesleki anlamda yeni bir kilo metre tafl› ortaya ç›kacakt›r. Biz ‹SMMMO olarak bu kanunu sadece kendi aç›m›zdan de¤erlendirmiyoruz. Türkiye
fleffaf bir ülke olmak istiyorsa denetimden asla kaçmamal›d›r diyoruz. Türk Ticaret Kanunu çok tart›fl›lacak. Kay›t d›fl› ve dolayl› vergiler konular› bu yasayla ortaya ç›kacak.”
>>> 1990-2008 KAMUOYUNA DÖNÜK ÇALIfiMALAR
451
2003-2005_403-468
10/3/08
9:08 PM
Page 452
YAHYA ARIKAN
Türkiye’nin K›s›lmayan Sesiyiz
“Herkes gelirine göre vergi vermeli”
Yüksek Ticaretliler Derne¤i Genel Baflkan› Sabri Tümer de konuflmas›nda özellikle
dolayl› vergilerin yüksekli¤inin kay›t d›fl› ekonomiyi önemli ölçüde etkiledi¤ini belirtti.
Ça¤dafl ülkelerde dolayl› vergilerin azald›¤›n›, Türkiye de ise tam tersine artt›¤›n› söyleyen Tümer, kay›t d›fl›n› besleyen sebepleri flöyle sayd›: “Kay›tl› olmayanlar yüzünden ve
dolayl› vergiler yüzünden kaçak durumuna düflülüyor, kay›t d›fl› art›yor. Bir de bizim de
içinde oldu¤umuz vergi konusu var. Biz vergi al›m›na karfl› de¤iliz. Vergi almayan bir ülke
flerefini haysiyetini koruyamaz. Ancak herkes gelirine göre vergi vermeli. Maddi özgürlü¤ü olmayan bir ülkenin d›fl ülkelere karfl› uluslararas› alanda konuflma hakk› k›s›tlan›yor.
Nereden buldun? sorusu yasalara girmeli. Vergi denetimi flu an yüzde 3 civar›nda. Bu
yüzde 50’ye ç›kar›lmal›d›r.”
Adaletsizli¤in nedeni kay›t d›fl›
‹SMMMO Baflkan Yard›mc›s› Muammer Keskin ise “Ülkedeki vergi adaletsizli¤inin
sebebi kay›t d›fl› ekonominin kontrol alt›na al›namamas›d›r” diyerek konuflmas›n› flöyle
sürdürdü: “Kay›t d›fl›n›n milli has›laya oran› yüzde 15’tir. Kay›t d›fl› ekonominin nedenlerini
mali, ekonomik, co¤rafik ve siyasi nedenler olarak toplayabiliriz. Mali nedenler, vergi oranlar›n›n yüksekli¤i vergilendirme ortamlar›n›n, vergi idaresi ve denetimin belirsizli¤idir. Siyasi
nedenler, siyasilerin popülist yaklafl›mlar›d›r. Oy u¤runa vergiden vazgeçebilmekte ve vergi
yükünü belli kesimlere yükleyebilmifllerdir. S›k tekrarlanan vergi aflar› da bu sebeplerin içindedir. Ekonomik neden enflasyondur. Enflasyonun düfltü¤ü söylense de gerçekçi olmad›¤›n›
düflünüyorum. Türkiye’de günde 1.5 dolara geçinen 5 milyon insan var. Co¤rafi konumdan
kaynaklanan sebepler ise ülkemizin içinde bulundu¤u co¤rafi konumdur. Ülkemiz, Avrupa ve
Asya aras›nda yer almaktad›r. Bu da kaçakç›l›¤a f›rsat vermektedir. Kaçakç›l›¤›n önemli
boyutlarda olmas› kay›t d›fl›n›n büyümesine sebep olmaktad›r.”
Ekonomiyi kay›t alt›na almak için, kay›t d›fl›n› ortaya ç›karan veya geniflleten unsurlar›n ortadan kald›r›lmas› gerekti¤ini belirten Keskin “K›sa vadeli tedbirler yerine orta ve uzun vadeli de¤ifliklikler yap›lmal›d›r. Sebepleri tespit edilmeli, bu unsurlar› ortadan kald›racak yasal ve idari düzenlemeler yap›lmal›d›r. Gelirler, katma de¤er ve kurumlar vergileri düflürülmelidir” diye konufltu.
Ekonomi Muhabirleri Derne¤i ‹stanbul fiube Baflkan› Celal Toprak ise panel kat›l›mc›lar›ndan yüksek vergiye itiraz platformu oluflturulmas›n› istedi. Toprak, geçen seneki bütçeyle bu seneki bütçenin bir birinden farkl› haz›rland›¤›n› ve bu nedenle bir karfl›laflt›rma yap›lamad›¤›n› söyledi.
******
452
1990-2008 KAMUOYUNA DÖNÜK ÇALIfiMALAR <<<
2003-2005_403-468
10/3/08
9:08 PM
Page 453
YAHYA ARIKAN
Türkiye’nin K›s›lmayan Sesiyiz
7 Aral›k 2005
>>> 2005 y›l› ücretlilerde vergi indirimi sistemi
‹SMMMO Yahya Ar›kan’›n aç›klad›¤› “Vergi iadesi” raporu:
1. G‹R‹fi:
4842 say›l› kanunla vergi iadesi sistemine 01.01.2004 tarihinde de¤ifliklik yap›larak yürürlü¤e girmifl, ilk uygulamas› 2004 y›l›na iliflkin olarak 2005 y›l›nda yap›lm›flt›r. Yap›lan düzenleme ile özel gider indirimi uygulamas› yerine vergi indirimi
uygulamas› getirilmifltir. 2005 y›l›nda toplanan belgelere istinaden 2006 y›l›nda
al›nacak “Vergi ‹adesi” uygulamas› sadece iadeye esas olacak dilimler de¤iflmifltir.
Geçen y›lda yap›lan ifllemlerin ayn›s› bu y›lda yap›lacakt›r.
193 Say›l› Gelir Vergisi Kanunu’nun mükerrer 121’inci maddesi uyar›nca, gerçek ücretlerin vergilendirilmesinde, mükellefin kendisi, efli ve çocuklar› ile ilgili e¤itim,
sa¤l›k, g›da, giyim ve ikamet edilen konuta ait kira harcamalar›n›n y›ll›k toplam tutar›n›n;
3. 300 YTL kadar % 8’i,
6. 600 YTL’nin 3.300 YTL için % 8’i, aflan k›sm› için % 6’s›,
6. 600 YTL’den fazlas›n›n, 6.600 YTL’si için % 7’si, aflan k›sm› için % 4’ü,
ücretlinin ertesi y›lda ödeyece¤i gelir vergisinden mahsup edilir veya iflverenler arac›l›¤› ile kendisine nakden iade edilir.
Harcamalar›n Türkiye’de yap›lmas›, gelir veya kurumlar vergisi mükellefiyeti
bulunan gerçek veya tüzel kiflilerden al›nan belgelerle tevsik edilmesi ve bu belgelerin iflverene verilmesi flartt›r. Mahsup hakk› kazan›lan tutar›n hesaplanmas›nda
dikkate al›nan harcama tutar›, vergi matrah›n› geçemez.
2. VERG‹ ‹ADES‹NDEN K‹MLER YARARLANIR?
Vergi iadesi uygulamas›ndan Gelir Vergisi Kanunu’nda ücretli olarak say›lanlar veya bunlar›n eflleri ve çocuklar› yararlanabilecektir. Kanunun 61’inci maddesinde bilirkiflilere, resmi arabuluculara, eksperlere, spor hakemlerine, her türlü yar›flma
>>> 1990-2008 KAMUOYUNA DÖNÜK ÇALIfiMALAR
453
2003-2005_403-468
10/3/08
9:08 PM
YAHYA ARIKAN
Page 454
Türkiye’nin K›s›lmayan Sesiyiz
jürisi üyelerine ödenen para ve menfaatler, sporculara transfer ad› veya baflka ad
alt›nda ödenen ücretler, yönetim ve denetim kurullar› baflkan› ve üyeleriyle tasfiye
memurlar›na bu s›fatlar› nedeniyle ödenen ücretler, Gelir Vergisi Kanunu’nun uygulamas›nda ücret olarak say›lacakt›r.
Ücretlinin eflinin harcama belgelerinin iade kapsam›nda kullan›labilmesi için
medeni kanuna göre aralar›nda evlilik ba¤› bulunmas› gerekir. Çocuk tabiri ise, 18
yafl›n› doldurmam›fl kiflileri ifade etmekle beraber, iade uygulamas›nda ücretli ile
birlikte oturan veya ücretli taraf›ndan bak›lan kifliler çocuk olarak kabul edilir. Çocuk 18 yafl›ndan büyük olabilir, harcamalar›n›n iade kapsam›nda kullan›la bilmesi
için ücretli taraf›ndan bak›l›yor olmas› yeterlidir.
3. ÜCRETL‹LER‹N VERG‹ ‹ADES‹NE KONU HARCAMALARI NELERD‹R?
Ücretlinin kendisi, efli ve çocu¤u taraf›ndan yap›lan özel gider indirimine konu
olan harcamalar afla¤›da belirtilmifltir
a) E¤itim Giderleri:
• E¤itim ve ö¤retim kurumlar› ile anaokulu, krefl ve ders hanelere e¤itim amac›yla yap›lan ödemeler ile sürücü kursu ücretleri, okul servis ücretleri, kitap ve k›rtasiye al›mlar› için yap›lan harcamalar, vergi indirimi kapsam›ndad›r.
• Üniversiteye haz›rl›k dershanelerinden al›nan faturalar vergi iadesinde kullan›l›r.
• Kurumlar vergisinden muaf vak›f okullar›na yap›lan e¤itim ödemeleri vergi iadesinde kullan›lamaz.
• Devlet üniversitelerine ödenen kay›t harc› ve kitap bedelleri vergi iadesinde
kullan›lamaz.
• Devlet okullar›na yap›lan ba¤›fllar da bu okullar›n Gelir veya Kurumlar Vergisi mükellefi olmamas› ve geçerli belge vere memelerinden dolay› vergi iadesinde kullan›lamaz.
b) Sa¤l›k Giderleri:
Ücretlilerin yapt›¤› ilaç masraf›, sa¤l›k malzemesi ve hastane giderleri ile muayene, tahlil, ameliyat, fizik tedavi ve difl protez ücretleri, gözlük ve lens al›mlar› gibi sa¤l›k harcamalar› vergi indirimine konu teflkil edecektir. Ücretlinin yapt›¤› bu
harcamalar›n bir k›sm›n›n iflverenlerce karfl›lanmas› halinde, ücretlinin kendisinin
454
1990-2008 KAMUOYUNA DÖNÜK ÇALIfiMALAR <<<
2003-2005_403-468
10/3/08
9:08 PM
Türkiye’nin K›s›lmayan Sesiyiz
Page 455
YAHYA ARIKAN
karfl›lad›¤› harcama tutar› vergi indirimine konu olacakt›r. Kamuya ait hastane ve
sa¤l›k kurulufllar›n›n gelir ve kurumlar vergisinden muaf olmalar› nedeniyle, bu kurulufllara yap›lan sa¤l›k harcamalar› vergi iadesinde kullan›lamaz.
c) G›da Giderleri:
G›da giderlerinden, her türlü yiyecek ve içecek için yap›lan harcama lar›n anlafl›lmas› gerekir. ‹çecek giderlerinden sigara, alkollü içkiler ve bira bu kapsamda de¤erlendirilmeyecektir.
Ancak, evlerde beslenen kufl, kedi, köpek gibi hayvanlar ile di¤er hayvanlar›n
tüketimi için al›nan yem, mama ve sair g›da maddelerine dair harcamalar g›da giderleri kapsam›na girmeyecek ve vergi indirimine konu teflkil etmeyecektir. Otellerde konaklama giderleriyle birlikte yiyecek ve içecek giderlerinin de bulunmas› halinde, vergi indiriminden yararlanabilmek için, yiyecek ve içecek giderlerinin faturada
ayr›ca gösterilmesi gerekir. Hatta alkollü içkilerin de içeceklerden ayr›lmas› gerekir.
d) Giyim Giderleri:
Giyim giderlerinden kumafl, haz›r elbise, ayakkab›, flapka, iç çamafl›r›, çorap,
kemer gibi giyime müteallik her türlü mallar›n sat›n al›nmas› için yap›lan harcamalar ile bunlara iliflkin dikim, tamir, onar›m gibi harcamalar›n anlafl›lmas› gerekmektedir. Temizlik malzemeleri al›m› ve kuru temizleme harcamalar› vergi indirimi kapsam›na girmez.
e) Kira Giderleri:
‹kamet edilen konut için yap›lan kira ödemesinin tamam›n›n anlafl›lmas› gerekir.
Bu uygulamada, kiran›n defaten veya birkaç ayl›k veya ayl›k dönemler itibariyle
ödenmesinin önemi bulunmamaktad›r. Ancak, kira ödemesinin kapsad›¤› dönem belgede
belirtilecektir. Kira ödemelerinin nas›l belgelendirilece¤i sorusu akla gelebilir. Kira ödemelerinin belgelendirilmesi, kira sözleflmenin eklenmesi flart›yla banka dekontlar›n›n ibraz›,
bankamatik makbuzlar›n›n ibraz› veya ev sahibinin kiray› tahsil etti¤ine dair imzal› bir yaz›n›n ibraz› yoluyla da olabilir. Devlete ait lojmanlarda oturanlar›n kira ödemeleri vergi indiriminde kullan›lamaz. E¤er, lojman›n mülkiyeti kurumlar vergisi mükellefi bir kamu kuruluflu ise, bu kurulufllardan kira karfl›l›¤› al›nacak faturalar vergi indiriminde kullan›labilir.
>>> 1990-2008 KAMUOYUNA DÖNÜK ÇALIfiMALAR
455
2003-2005_403-468
10/3/08
YAHYA ARIKAN
9:08 PM
Page 456
Türkiye’nin K›s›lmayan Sesiyiz
4. VERG‹ ‹ADES‹ B‹LD‹R‹MLER‹N‹N SON VER‹L‹fi TAR‹H‹ NED‹R?
Ücretliler 1 Ocak 31 Aral›k 2005 dönemine ait biriktirdikleri harcama belgelerini en geç 20 Ocak 2006 akflam›na kadar vergi indirimine ait bildirim ile birlikte
halen çal›flt›klar› veya en son çal›flt›klar› iflverene vereceklerdir.
5. VERG‹ ‹ADES‹ B‹LD‹R‹M‹NDE KULLANILAN FATURA VEYA F‹fiLER HANG‹ TAR‹HLER‹ TAfiIYAB‹L‹R?
Vergi indiriminden yararlanmak için verilecek belgeler 1 Ocak 2005-31 Aral›k
2005 dönemini kapsamal›d›r. Ayr›ca, y›l içinde ifle giren, iflten ayr›lan, emekli olan,
ücretsiz izne ayr›lan kiflilere ait harcama belgelerinin çal›fl›lan dönemle s›n›rl› olmaks›z›n kabul edilmesi gerekmektedir.
6. VERG‹ ‹ADES‹NE KONU HARCAMALAR NASIL BELGELEND‹R‹LECEK?
Vergi indirimine konu harcamalar›n vergi iadesinde kullan›lmas› için Vergi Usul
Kanununda belirlenen belgelerle tevsik edilmesi gerekir. Buna göre, vergi indirimine
konu harcamalar, gelir veya kurumlar vergisi mükelleflerinden al›nacak,
• Fatura,
• Serbest meslek makbuzu,
• Perakende sat›fl fifli,
• Ödeme kaydedici cihaz fifli (Yazar kasa fifli) ile belgelen dirilebilir.
7. HANG‹ HARCAMALAR VERG‹ ‹ADES‹NDE KULLANILAMAZ?
Afla¤›da belirtilen harcamalar vergi iadesinde kullan›lamaz.
• ‹kamet edilen konuta ait yakacak giderleri (odun, kömür, fueloil, gazya¤›, do¤algaz al›m›) ile bunlar›n nakliyesi için yap›lan giderler,
• Vekâlet ücretleri,
• Yolcu ve yük tafl›ma giderleri,
• Otel, motel ve pansiyonlara ödenen konaklama ücretleri,
• Tiyatro, sinema, konser salonu, plaj, yüzme havuzu giderleri, (e¤lencedinlenme giderleri)
• Ziynet ve süs eflyalar›,
• Temizlik madde ve malzemesi al›mlar›,
• Her türlü kad›n ve erkek tuvalet ve ›triyat madde ve malzemesi al›mlar›,
456
1990-2008 KAMUOYUNA DÖNÜK ÇALIfiMALAR <<<
2003-2005_403-468
10/3/08
9:08 PM
Türkiye’nin K›s›lmayan Sesiyiz
Page 457
YAHYA ARIKAN
• Kozmetik maddelerinin al›mlar›,
• Çiçek al›mlar›,
• Kuaför ve berberlere ödenen ücretler,
• Foto¤raf filmi ve tab ücreti,
• Fotokopi ücreti (e¤itim gideri niteli¤inde olmayanlar),
• Ampul, floresan ampul ve pil al›mlar›,
• Plak, teyp ve video kaset al›mlar› ile bunlar›n kiralanmas› karfl›l›¤›nda ödenen ücretler,
• Konutlar›n boya ve badana giderleri ile duvar k⤛d› giderleri,
• Elektrik ve su tesisat› için yap›lan ödemeler,
• Billuriye, züccaciye,
• Çocuk oyuncaklar›,
• Havlu, çarflaf, nevresim al›mlar›,
• Plastik eflya al›mlar›,
• Çanta, valiz al›mlar›,
• Tüpgaz giderleri.
8. B‹R F‹fi‹N ‹Ç‹NDE B‹RDEN FAZLA TÜRDEN HARCAMA VARSA BU NASIL SINIFLANDIRILACAK?
Ayn› harcama belgesinde indirime konu olan birden fazla harcama çeflidinin
olmas› halinde ise, bu belge, vergi indirimine ait zarf›n ön yüzündeki harcama cinsinden, miktar› yüksek olan gruba ait harcama belgesi olarak gösterilecektir. Örne¤in, harcama belgesinde 15.000 YTL’lik g›da harcamas› ile 5.000.YTL’lik giyim harcamas› varsa, 20.000 YTL’nin tamam› g›da harcamas› olarak beyan edilecektir.
9. FATURA VEYA F‹fi ‹ÇER‹S‹NDE GEÇERS‹Z B‹R HARCAMA VARSA NE
YAPILMALI?
Bir harcama belgesinde birden fazla harcama çeflidinin bulunmas› ve bunlar›n
bir k›sm›n›n iade kapsam› d›fl›nda olmas› halinde, vergi indirimine konu olmayan
harcamalar belge toplam›ndan düflülerek, indirime konu olacak harcama tutar›
tespit edilecektir.
10. HARCAMALARIN VERG‹ ‹ADES‹NE KONU OLMASI ‹Ç‹N ARANAN
fiARTLAR NELERD‹R?
>>> 1990-2008 KAMUOYUNA DÖNÜK ÇALIfiMALAR
457
2003-2005_403-468
10/3/08
YAHYA ARIKAN
9:08 PM
Page 458
Türkiye’nin K›s›lmayan Sesiyiz
Harcamalar›n vergi iadesine konu olabilmesi için:
• Harcamalar›n Türkiye'de yap›lmas›,
• Harcamalar›n gelir ve kurumlar vergisine tabi olan mükelleflerden al›nan belgelerle tevsik edilmesi flartt›r.
Türkiye'de yap›lmayan harcamalar vergi indirimine konu olmayacakt›r. Ayr›ca,
yap›lan harcamalar›n ücretlinin kendisi, efli ve çocuklar› taraf›ndan yap›lmas› ve
sat›n al›nan mal ve hizmetlerin bunlar taraf›ndan tüketilmesi gerekmektedir. Ücretlinin ücreti ile orant›l› ve uygun olmayan veya kendisi efli ve çocuklar› taraf›ndan
tüketilmeyen mal ve hizmetler vergi indirimine konu teflkil etmeyecektir. Tür kiye’deki harcamalar›n gelir ve kurumlar vergisi mükelleflerinden al›nan belgelerle tevsik edilmesi flartt›r.
11. BELGES‹ ‹ND‹R‹M KONUSU YAPILAMAYACAK KURUM VE KURULUfiLAR:
Belgesi indirim konusu yap›lamayacak kurum ve kurulufllar afla¤›da aç›klanm›flt›r:
• Vergi indirimine konu olan harcamalar›n gelir ve kurumlar vergisine tabi olmayan kifli, kurum ve kurulufllara yap›lmas› halinde bu harcamalar vergi indirimine
konu teflkil etme yecektir.
• Kurumlar Vergisi Kanunu’nun 7. maddesi veya kendi özel kanunlar›nda yer
alan hükümlerde kurumlar vergisi muafiyeti tan›nan kurumlardan yap›lan harcamalar vergi indirimine konu harcama olarak kabul edilmeyecektir.
• Ordu Yard›mlaflma Kurumu 205 say›l› kurulufl kanununun 35. maddesine
göre kurumlar vergisinden muaf oldu¤undan, bu kurum taraf›ndan iflletilmekte olan
ordu pazarlar›ndan yap›lan harcamalar, vergi indirimine konu edilmeyecektir.
• Tüketim Kooperatifi, Kurumlar Vergisi Kanunu’nun 7. maddesinin 16 numaral› bendinde yaz›l› flartlar› tafl›d›¤› için, kurumlar vergisinden muaf bulunmaktad›r.
Bu kooperatif den yap›lan giyim ve g›da harcamalar›, kooperatifin kurumlar vergisi
mükellefi olmamas› (muaf olmas›) nedeniyle indirime konu teflkil etmeyecektir.
• Kurumlar Vergisi Kanunu’nun 8. maddesinde yer alan istisnalardan yararlanan kurumlar ile istisna uygulamas› öteden beri devam eden e¤itim ve sa¤l›k kurumlar›na yap›lan harcamalar vergi indirimine konu olacakt›r.
• Ücretlinin yurtd›fl›nda yapt›¤› e¤itim harcamalar›, Türkiye'de yap›lmad›¤›
için, vergi indirimine konu olmayacakt›r.
458
1990-2008 KAMUOYUNA DÖNÜK ÇALIfiMALAR <<<
2003-2005_403-468
10/3/08
9:08 PM
Page 459
YAHYA ARIKAN
Türkiye’nin K›s›lmayan Sesiyiz
• Sa¤l›k Bakanl›¤›’na ve üniversitelere ba¤l› hastanelerde yap›lan sa¤l›k harcamalar› için, bu hastanelerin döner sermayelerine ödenen paralar vergi indirimine
konu olmayacakt›r.
• Milli E¤itim Bakanl›¤›'na ba¤l› okullar›n okul aile birli¤ine veya okul koruma
derne¤ine yap›lan ba¤›fllar da vergi indirimine konu harcamalar kapsam›na girmemektedir.
12. HARCAMA BELGES‹ K‹M‹N ADINA DÜZENLENM‹fi OLMALIDIR?
Vergi indiriminden ücretleri gerçek usulde vergilendirilen ücretliler ile bunlar›n
efl ve çocuklar› yararlanacakt›r. Bu nedenle, ücretlilerin kendileri, efl ve çocuklar›
ad›na düzenlenen ve yukar›da aç›klanan belgeler vergi indirimine konu olacakt›r. Efl
ve çocuk tabirinden ne anlafl›lmas› gerekti¤i afla¤›da aç›klanm›flt›r.
Efl: Medeni Kanun hükümlerine göre aralar›nda evlilik ba¤› kurulmufl olan kad›n
ve erkekten her biridir.
Çocuk: Ücretli ile birlikte oturan veya ücretli taraf›ndan bak›lan çocuklar›n›
kapsar. Çocu¤un 18 yafl›n› doldurmam›fl olmas› flart› aranmaz. Evlat edinilenler ile
ana ve babas›n› kaybetmifl torunlardan ücretli ile birlikte oturanlar›n harcamalar›
da vergi iadesinde kullan›labilir.
13. VERG‹ ‹ND‹R‹M‹N‹N GERÇEKLEfiT‹R‹LMES‹:
‹flverenler, ocak ay› sonuna kadar düzenleyecekleri vergi indirimine ait bordroda her
bir ücretli için hesaplayacaklar› vergi indirimi tutar›n›, flubat ay›ndan itibaren ödeyecekleri
ücretlerin gelir vergisinden mahsup edeceklerdir. Mahsup ifllemi her bir ücretli için ayr› ayr›
yap›lacakt›r. Bir ücretliye ait mahsup edilecek vergi indirimi, di¤er ücretlilerin vergileriyle ilgilendirilmeyecektir.
Bu mahsup ifllemi için iflverenler, düzenledikleri ücret bordrosunda, "Vergi ‹ndiriminden Do¤an Mahsup Edilecek Gelir Vergisi" bafll›¤› alt›nda bir sütun daha açacak ve mahsup ettikleri vergi tutar›n› bu sütunda göstereceklerdir. Mahsup edilecek vergi indirimi, ücretlinin o aydaki ücretinden kesilen gelir vergisinden fazla olamayacakt›r. Aflmas› halinde ise aflan k›s›m izleyen aylarda ödenen ücretlerden kesilen gelir vergisinden mahsup edilecektir. Ücretler üzerinden hesaplanan vergilerden
mahsup edilen vergi indirimi tutarlar› muhtasar beyannamede mahsuplar aras›nda
gösterilecek ve kalan tevkifat tutar› ödenecektir.
>>> 1990-2008 KAMUOYUNA DÖNÜK ÇALIfiMALAR
459
2003-2005_403-468
10/3/08
YAHYA ARIKAN
9:08 PM
Page 460
Türkiye’nin K›s›lmayan Sesiyiz
Muhtasar beyannamede vergi indirimi tutar›n›n mahsup edilebilmesi için mutlak suretle ücretlilere ödenmifl olmas› gerekmektedir. Ücretlilere ödenmeyen tutarlar›n mahsup edilmesi halinde bu tutar iflverenlerce muhtasar beyanname üzerinden eksik beyan edilmifl ve ödenmemifl gelir vergisi olarak addolunacakt›r.
Muhtasar beyanname veren iflverenler, halen çal›flmakta olan ücret lileri ile ilgili
olarak düzenleyecekleri vergi indirimi bordrosunda, her ücretli için vergi indirimi tutar›n› hesaplayacaklard›r. Bu tutar flubat ay›ndan itibaren ödenecek ücretler üzerinden
kesilen gelir vergisinden mahsup edilmek suretiyle ücretlilere ödenecektir.
‹flverenler, toplam vergi indiriminin o ayda mahsup edilebilecek olan k›sm›n›
muhtasar beyannamenin mahsuplara iliflkin bölümünde göstereceklerdir. Bu iflverenler hak kazan›lan vergi indirimi tutar›n› flubat ay›ndan itibaren ödeyecekleri ücretler üzerinden tevkif edece¤i vergiden mahsup edecektir. Dolay›s›yla, ücretlilere
mahsup edilen vergi tutar› kadar ödeme yapm›fl olacaklard›r.
Mahsup ifllemi sonunda arta kalan vergi indirimi tutar› müteakip aylarda ayn›
esaslar çerçevesinde indirilmeye devam edilecektir. Söz konusu mahsup iflleminin
yap›labilmesi için vergi indirimi tutar›n›n, iflverenlerce en geç o aya ait muhtasar
beyannamenin verilece¤i tarihe kadar ücretlilere ödenmesi gerekir. Vergi indirimi
tutar› muhtasar beyannamede tevkif suretiyle kesilen vergiler toplam›ndan mahsup edilecek, kalan tutar ilgili vergi dairesine ödenecektir.
Mahsup iflleminin çeflitli nedenlerle takvim y›l›n›n son ay›na kadar yap›lamamas› halinde kalan tutar, aral›k ay›na ait muhtasar beyanname üzerinden mahsup
edilecektir. Aral›k ay›na ait tevkif suretiyle kesilen vergilerin vergi indiriminden do¤an ve mahsubu yap›lamayan vergi alaca¤›n› karfl›layamamas› halinde, kalan tutar
vergi dairelerince gerekli inceleme yap›ld›ktan sonra iflverenler arac›l›¤› ile hak sahiplerine nakden ödenecektir.
14. YIL ‹Ç‹NDE ‹fi DE⁄‹fiT‹RENLER VERG‹ ‹ADELER‹N‹ NASIL ALACAK?
Bir iflveren nezdinde ücretli olarak çal›flmakta iken, bu iflvereninden ayr›larak
baflka bir iflveren nezdinde çal›flan ücretliler, iflveren de¤ifltirdi¤i takvim y›l›na ait
vergi indirimine ait bildirimi, en son çal›flt›¤› iflverene verecektir.
Ancak, bu ücretliler, daha önce çal›flt›¤› iflyerinde kendilerine ödenen ücretlerin vergi matrah›n›, bu matrahtan kesilen gelir vergisini ve bu vergilerin ilgili vergi
dairesine yat›r›lm›fl oldu¤unu gösterir bir belgeyi alarak, bu belgeyi de en son çal›fl-
460
1990-2008 KAMUOYUNA DÖNÜK ÇALIfiMALAR <<<
2003-2005_403-468
10/3/08
9:08 PM
Türkiye’nin K›s›lmayan Sesiyiz
Page 461
YAHYA ARIKAN
t›¤› iflverene ibraz etmek zorundad›r. En son çal›flt›¤› iflveren, bu belgeleri de dikkate alarak ifllem yapacakt›r.
15. VERG‹ ‹ND‹R‹M‹NE A‹T B‹LD‹R‹M VER‹LMEDEN ÖNCE ‹fi‹ BIRAKAN
MÜKELLEF‹N YANINDA ÇALIfiMIfi OLAN ÜCRETL‹LERDE VERG‹ ‹ND‹R‹M‹
UYGULAMASI:
Çal›flt›¤› iflverenin mükellefiyetinin sona ermesi ve tekrar ücretli olarak çal›flmamas› nedeniyle iflverenleri arac›l›¤›yla vergi indiriminden yararlanamayan ücretliler, vergi indirimine ait bildirimi 20 Ocak tarihine kadar eski iflvereninin muhtasar
gelir vergisi beyannamesi yönünden ba¤l› oldu¤u vergi dairesine vereceklerdir.
Vergi bildiriminin verildi¤i vergi dairesi; ücretlinin ilgili y›lda o iflyerinde çal›fl›p çal›flmad›¤›, çal›flt›¤› döneme iliflkin ücretlerinin vergi matrah›, bu ücretler üzerinden kesilen vergilerin muhtasar beyanname ile beyan edilip tahakkuk ettirildi¤i, vergi indirimine konu harcamalar›n vergi indirimi konusuna girip girmedi¤i, belgelerin geçerli belge
olup olmad›¤› hususlar›nda yapaca¤› inceleme sonucunda vergi indirimi tutar›n› hesaplayacak ve mart ay› sonuna kadar ücretliye nakden iade edecektir.
Tasfiye haline girmifl olan kurumlarda vergi indirimi ile ilgili ifllemler tasfiye
memurlar›nca yerine getirilecektir.
16. VERG‹ ‹ND‹R‹M‹NE A‹T B‹LD‹R‹M VER‹LD‹KTEN SONRA ‹fi‹ BIRAKAN
MÜKELLEF‹N YANINDA ÇALIfiMIfi OLAN ÜCRETL‹LERDE VERG‹ ‹ND‹R‹M‹
UYGULAMASI:
Vergi indirimine ait bildirimin iflverene verilmesinden sonra iflverenin ifli b›rakmas› ve ücretlinin baflka bir iflveren nezdinde çal›flmamas› durumunda, mahsup
edilmemifl vergi indirimi tutar›, iflverenin muhtasar beyanname yönünden ba¤l› oldu¤u vergi dairesi taraf›ndan, ücretlinin ilgili y›lda o iflyerinde çal›fl›p çal›flmad›¤›,
çal›flt›¤› döneme iliflkin ücretlerinin vergi matrah›, bu ücretler üzerinden kesilen vergilerin muhtasar beyanname ile beyan edilip tahakkuk ettirildi¤i, vergi indirimine konu harcamalar›n vergi indirimi konusuna girip girmedi¤i, belgelerin geçerli belge olup
olmad›¤› ile vergi indirimi tutar›n›n do¤ru hesaplan›p hesaplanmad›¤› hususlar›nda
yapaca¤› inceleme sonucunda ücretliye nakden iade edilecektir.
Ücretlinin baflka bir iflveren nezdinde çal›flmaya bafllamas› halinde, vergi indirimi 13’üncü bölümdeki aç›klamalara göre yap›lacakt›r.
Ancak, yeni iflveren ücretlinin eski iflverenden getirmifl oldu¤u yaz›n›n bir ör-
>>> 1990-2008 KAMUOYUNA DÖNÜK ÇALIfiMALAR
461
2003-2005_403-468
10/3/08
YAHYA ARIKAN
9:08 PM
Page 462
Türkiye’nin K›s›lmayan Sesiyiz
ne¤ini eski iflverenin muhtasar beyanname yönünden ba¤l› oldu¤u vergi dairesine
bir yaz› ekinde gönderecektir. Ücretlinin eski iflvereninden almas› gereken yaz›y› temin edememesi halinde, mahsup edilemeyen vergi indirimi tutar› yukar›da belirtilen
hususlarda yap›lacak inceleme sonucuna göre ücretliye vergi dairesince nakden iade edilecektir.
17. AYNI ZAMANDA B‹RDEN FAZLA ‹fiVERENDEN ÜCRET ALANLARIN
DURUMU:
Ücretlilerin ayn› zamanda birden fazla iflverenden ücret almas› halinde her bir
iflverene vergi indirimine ait bildirimi vermesi mümkün bulunmaktad›r. Her bir iflveren kendi ödedi¤i ücretlerin vergi matrahlar›na, göre vergi indirimi uygulayacakt›r.
18. EMEKL‹L‹K NEDEN‹YLE VEYA BAfiKA NEDENLE ‹fiTEN AYRILAN VEYA
ÖLEN ÜCRETL‹LER‹N VERG‹ ‹ADES‹:
Emeklilik nedeniyle veya herhangi bir nedenle iflinden ayr›lan ücretliler, biriktirdikleri vergi indirimine konu olan harcama belgelerini, yukar›da aç›klanan esaslar ve
süreler dâhilinde iflverene bildireceklerdir. Ölüm nedeniyle iflten ayr›lan ücretlilerin
varislerinden bir tanesi (kendisi ve di¤er varisler ad›na) yine yukar›da aç›klanan flekilde harcama belgelerini murisin iflverenine ibraz edebilecektir.
‹flverenlerden genel bütçeye dâhil olan daireler, vergi indirimi bordrosuna dâhil
ettirdikleri bu ücretliler için ayr›ca haz›rlayacaklar› tahakkuk müzekkeresi ve verile
emrine dayan›larak, flubat ay› içinde emeklilerine veya ölenlerin kanuni varislerine
nakden ödeyeceklerdir.
Muhtasar beyanname veren kamu kurum ve kurulufllar› ile di¤er iflverenler yan›nda çal›flmakta iken y›l içinde emekli olan, iflten ayr›lan ve ölenlerin vergi indiriminden do¤an gelir vergisi fark›, ocak ay›na ait olup, 20 fiubat akflam›na kadar muhtasar beyanname ile beyan edilen tevkif suretiyle kesilen vergilerden mahsup edilecektir.
Bu mahsuba ra¤men arta kalan vergi indiriminden do¤an vergi fark›n›n bulunmas› halinde bu fark, muhtasar beyanname veren iflverene, vergi dairelerince nakden iade edilecektir. Bu iade vergi inceleme raporuna dayan›larak yap›lacakt›r.
Mahsup edilen vergi tutar› ile vergi dairelerince yap›lan iadelerin ifl verenlerce
20 fiubat akflam›na kadar hak sahiplerine nakden ödenmesi zorunludur. Ancak, iadenin vergi dairesinden bu tarihten sonra al›nmas› halinde, vergi fark›, hak sahiplerine al›nd›¤› tarihten itibaren 3 gün içinde ödenecektir.
462
1990-2008 KAMUOYUNA DÖNÜK ÇALIfiMALAR <<<
2003-2005_403-468
10/3/08
9:08 PM
Page 463
YAHYA ARIKAN
Türkiye’nin K›s›lmayan Sesiyiz
19. GEÇERS‹Z F‹fi VEYA FATURA VER‹LMES‹ HAL‹NDE UYGULANACAK
CEZA‹ YAPTIRIMLAR:
‹flverenler, yanlar›nda çal›flt›rd›klar› ücretlilerin ücretlerinden tevkif ettikleri
vergilerin do¤ru olarak beyan edilip ödenmesinden sorumludurlar.
Bu nedenle iflverenler, tevkif suretiyle kesilen vergilerin eksik beyan› dolay›s›yla yap›lan ikmalen veya re'sen tarhiyatlarda vergi asl› ile buna iliflkin cezalardan
sorumludur. Bu çerçevede iflverenler, vergi indirimi dolay›s›yla tevkif suretiyle kesilen vergilerin eksik beyan›ndan da sorumludurlar.
Ancak, ücretlilerin sahte veya muhteviyat› itibariyle yan›lt›c› belge kulland›klar›n›n sabit olmas› halinde, iflverenlerin bu belgelere dayanarak eksik ödedikleri gelir
vergisi için adlar›na ikmalen veya re'sen tarh edilen vergi asl›, ceza ve gecikme faizini, genel hükümler çerçevesinde ücretlilere yans›t›labilecektir.
Ücretlilerin, sahte fifl veya fatura kulland›klar› tespit edilmesi halinde, 213
Say›l› VUK 359/a maddesine göre “muhteviyat› itibariyle yan›lt›c› belge” kullanma
suçundan dolay› haklar›nda Cumhuriyet Savc›l›¤›’na suç duyurusu yap›lacakt›r.
Suçlar›n sabit olmas› halinde 6 aydan 3 y›la kadar hapis cezas› ile cezaland›r›lacakt›r.
Ücretlilerin ücretlerinden kesilen gelir vergisinden mahsup edilen vergi indiriminin, mahsup iflleminin yap›ld›¤› muhtasar beyannamenin verilece¤i tarihe kadar
ücretliye nakden ödenmesi gerekir. Aksi takdirde, ücretliye nakden ödenmeyen vergi indirimi, iflverenler taraf›ndan haks›z yere yap›lan bir mahsup ifllemi niteli¤i tafl›yacak ve tevkif suretiyle kesilen verginin bu tutar kadar olan k›sm›, muhtasar beyanname ile eksik beyan edilmifl olacakt›r.
Bu nedenle, yukar›da belirtilen tarihe kadar ücretliye nakden ödenmeyen vergi
indirimi o ayda eksik beyan edilmifl vergi tevkifat› olarak kabul edilerek, bu vergiler
için de iflverenler hakk›nda cezal› tarhiyat ifllemi yap›lacakt›r.
20. VERG‹ ‹ND‹R‹M‹ TABLOSU
VERG‹ ‹ND‹R‹M‹ TUTARININ HESAPLANMASI
Vergi indirimi, ücretlinin bir önceki y›la ait y›ll›k toplam vergi matrah› tutar›n›
aflmamak üzere, uygulama kapsam›ndaki harcama tutar›n›n;
3. 300 YTL kadar % 8’i,
6. 600 YTL’nin 3.300 YTL için % 8’i, aflan k›sm› için % 6’s›,
>>> 1990-2008 KAMUOYUNA DÖNÜK ÇALIfiMALAR
463
2003-2005_403-468
10/3/08
9:08 PM
Page 464
YAHYA ARIKAN
Türkiye’nin K›s›lmayan Sesiyiz
6. 600 YTL’dan fazlas›n›n, 6.600 YTL’s› için % 7’si, aflan k›sm› için % 4’ü,
oran› uygulanmak suretiyle hesaplanacakt›r.
Örne¤in, 2005 y›l› içinde elde etti¤i ücret gelirinin vergi matrah› (12.000
YTL) olan ve ücret matrah›n›n tamam› kadar vergi indirimi uygulamas› kapsam›nda
harcama yapm›fl bir ücretlinin hak kazanaca¤› vergi indirimi tutar› afla¤›da gösterildi¤i üzere 678 YTL olacakt›r.
‹lk 3.300 YTL
X %8 264 YTL
‹kinci 3.300 YTL
X %6 198.YTL
Kalan 5.400 YTL için X %4
216 YTL
Toplam
678 YTL
Veya
‹lk 6.600 YTL
X%7
Kalan 5.400 YTL için X %4
Toplam
464
462 YTL
216 YTL
678 YTL
1990-2008 KAMUOYUNA DÖNÜK ÇALIfiMALAR <<<
2003-2005_403-468
10/3/08
9:08 PM
Page 465
YAHYA ARIKAN
Türkiye’nin K›s›lmayan Sesiyiz
VERG‹ ‹ND‹R‹M‹ HESAPLAMA ÖRNEK TABLOSU
2004/2005 YILLARI KARfiILAfiTIRMA TABLOSU
2005/Ayl›k
Net Ücret
2005 Kümülatif
Vergi Matrah› YTL
Toplanabilecek
Belge Tutar› YTL
‹flleme Tabi
Matrah YTL
2006 y›l›nda al›nacak
Vergi ‹adesi Tutar› YTL
As.Ücret
350 YTL
4.984,80
4.984,80
4.984,80
365
500 YTL
750 YTL
1,000 YTL
1,250 YTL
1,500 YTL
1,750,YTL
2,000 YTL
2,250 YTL
2,500 YTL
3,000 YTL
3,500 YTL
4,000 YTL
5,000 YTL
7.150.5 8
10,934.05
14,717.36
18.736.55
22.774.55
26.810 .15
30.911.66
35.236.70
39.559,57
48.205.06
56.850.61
65.496.13
83.158.96
7.150.5 8
10,934.05
14,717.36
18.736.55
22.774.55
26.810 .15
30.911.66
35.236.70
39.559,57
48.205.06
56.850.61
65.496.13
83.158.96
7.150.58
10,934.05
14,717.36
18.736.55
22.774.55
26.810.15
30.911.66
35.236.70
39.559,57
48.205.06
56.850.61
65.496.13
83.158.96
484
635
787
948
1.109
1.270
1.434
1.608
1.7 80
2.126
2.472
2.818
3.524
DE⁄ERLEND‹RME
Ayl›k Net
Ücret
Asgari Ücret
500 YTL
750 YTL
1,000 YTL
1,250 YTL
1,500 YTL
1,750,YTL
2,000 YTL
2,250 YTL
2,500 YTL
3,000 YTL
3,500 YTL
4,000 YTL
5,000 YTL
2004
2005 Y› l›nda
2005
2005 Y›l› ‹çin 2004/2 005
Kümülatif
Al›nan Vergi
Kümülatif
2006’da
Art›fl
Vergi
‹adesi
Vergi
Al›nacak Vergi
Oran› %
Matrah› YTL Tutar› YTL Matrah› YTL
‹adesi
Tutar› YTL
4,422
325
4.984
365
% 12
7,188
467
7.150
484
%3
10,971
618
10,934
635
%2
14,806
772
14,717
787
% 2
18,844
933
18.756
948
% 1,6
22,882
1,095
22.774
1.109
% 1,2
26,920
1,256
26.810
1.270
% 1,1
31,167
1,426
30.911
1.434
%0.5
35,490
1,599
35.236
1.608
%0.5
39,813
1,772
39.559
1.780
%0.5
48,458
2,118
48.205
2.126
%0.5
57,104
2,464
56.850
2.472
%0.5
65,749
2,809
65.496
2.818
%0.5
84,053
3,542
83.158
3.524
%0.5
>>> 1990-2008 KAMUOYUNA DÖNÜK ÇALIfiMALAR
465
2003-2005_403-468
10/3/08
9:08 PM
Page 466
YAHYA ARIKAN
Türkiye’nin K›s›lmayan Sesiyiz
Ülkemizde yüksek düzeyde yaflanan kay›t d›fl›l›¤›n, kay›t alt›na al›nmas› için
mevcut belge düzeninin gözden geçirilmesi flartt›r. 1985 y›l›ndan bu yana uygulanan “Vergi ‹ndirimi (‹adesi)” sisteminin aksakl›klar› bir an önce giderilmeli ve;
• Harcama çeflitlerinde s›n›rlama kald›r›lmal›,
• Emeklilere ayr›, ücretlilere ayr› hukuk uygulanmamal›,
• ‹ndirim (iade) oranlar› yükseltilmeli,
• Ücretlilere iadenin y›ll›k de¤il 3 ayda bir verilmesi sa¤lanmal›.
KAYNAKLAR:
1- 193 Say›l› Gelir Vergisi Kanunu
2- GVK GT 17618.05.1994/21938 RG
3- GVK GT 17808.12.1994/22135 RG
4- GVK GT 25524.12.2004/25680 RG
******
466
1990-2008 KAMUOYUNA DÖNÜK ÇALIfiMALAR <<<
2003-2005_403-468
10/3/08
9:08 PM
Türkiye’nin K›s›lmayan Sesiyiz
Page 467
YAHYA ARIKAN
9 Aral›k 2005
‹SMMMO Baflkan›: Yeni Kurumlar Vergisi Kanunu büyük ve özellikle yabanc›
flirketlere ayr›cal›k tan›yor
>>> Galataport ve Dubai Towers’a büyük k›yak!
‹stanbul Serbest Muhasebeci Mali Müflavirler Odas› (‹SMMMO) Baflkan›
Yahya Ar›kan, Maliye Bakanl›¤›’na ba¤l› olarak çal›flan Vergi Konseyi’nin haz›rlad›¤›
Kurumlar Vergisi Kanunu tasla¤›nda öngörülen vergi oran›n›n düflürülmesi ile yat›r›m indiriminin kald›r›lmas› konular›n› elefltirdi. Yahya Ar›kan “Hükümet, y›l sonuna
kadar ç›kartmay› tasarlad›¤› yeni Kurumlar Vergisi Kanunu ile 500 milyon (euro)
tutar›nda yat›r›m yap›p 500 kifli çal›flt›ran flirketlerden, 10 y›l süreyle, yüzde 20
yerine yüzde 2 kurumlar vergisi almay› öngörüyor. Bu büyüklükte bir yat›r›m›n Türkiye’de örne¤i pek yoktur. A¤›r koflullar gerektiren bu ayr›cal›ktan 2006 ve izleyen
y›llarda öncelikle Galataport ve Dubai Towers yat›r›mc›lar›n›n yararlanaca¤› aç›kt›r” dedi.
Öngörülen uygulaman›n özellikle KOB‹’lerle di¤er yat›r›mc›lar›n aleyhine iflleyece¤ine dikkat çeken ‹SMMMO Baflkan› Ar›kan, ayr›cal›¤a konu olan yat›r›m tutar›
ile çal›flt›r›lacak iflçi say›s›n›n afla¤› çekilmesini, indirimin 5 milyon YTL’den bafllay›p
10, 20, 50 milyon YTL gibi, yat›r›m tutar›na göre kademeli uygulanmas›n›n daha
adil olaca¤›n› vurgulad›.
‹SMMMO Baflkan› Ar›kan, Baflbakan Erdo¤an’›n aç›klad›¤› kurumlar vergisi
oran›n› 2006 y›l›ndan itibaren yüzde 30’dan yüzde 20’ye düflürme karar›n›n da bir
aldatmaca oldu¤unu belirtip flunlar› söyledi:
“Meclis’e sunulan 2006 bütçesinde hedeflenen kurumlar vergisi geliri
12.420.000.000 YTL olarak gösterilmifltir. ‹ndirimle bu gelirin (1/3’ü) 4 milyar
YTL’sinden vazgeçilmektedir. Oysa hükümet, Gelir Vergisi Kanunu’nda yer alsa bile
ço¤unlukla kurumlar vergisi mükelleflerinin kulland›¤› ve en genifl vergi avantaj› olan
yat›r›m indirimi hakk›n› da kald›rmaktad›r. Devletin 2006’da bu sayede elde edece¤i gelir ise 5- 5.5 Milyar YTL olacakt›r. Yani devlet, bu uygulamadan 11.5 milyar
YTL ek bir kazanç sa¤layacakt›r!
>>> 1990-2008 KAMUOYUNA DÖNÜK ÇALIfiMALAR
467
2003-2005_403-468
10/3/08
YAHYA ARIKAN
9:08 PM
Page 468
Türkiye’nin K›s›lmayan Sesiyiz
Hükümetin kurumlar vergisinin düflürülmesiyle, yat›r›mlar›n h›zlan›p yabanc›
sermayenin Türkiye’ye akaca¤›, istihdam›n artaca¤› iddias› da (Galataport, Dubai
Towers gibi flirketler d›fl›nda) do¤ru de¤ildir. Çünkü de¤iflikliklerle birlikte, bugüne
kadar 510 y›l boyunca kurumlar vergisinden muaf kalan yat›r›mc› vergi ödeyecek,
yat›r›m yapman›n vergisel cazibesi ortadan kalkacakt›r.
******
468
1990-2008 KAMUOYUNA DÖNÜK ÇALIfiMALAR <<<
2006-2008
10/3/08
10:56 PM
Page 469
2006
BASIN
BÜLTENLER‹
‘
Muhasebeciler, memleketin i¤neden
ipli¤e her fleyinin bilgisine sahip, vergi mükellefi ile idare aras›nda köprü ve mali sistemin vicdan›d›r. Bu yüzden de muhasebecilik bir onur mesle¤idir.
>>> 2006 MUHASEBEC‹LER, GEL‹fiEN TÜRK‹YE’DE
MAL‹ S‹STEM‹N V‹CDANIDIR.
2006-2008
10/3/08
470
10:56 PM
Page 470
2006-2008
10/3/08
10:56 PM
Page 471
Türkiye’nin K›s›lmayan Sesiyiz
YAHYA ARIKAN
28 fiubat 2006
>>> Muhasebeciler, geliflen Türkiye'de mali
sistemin vicdan›d›r
‹stanbul Serbest Muhasebeci Mali Müflavirler Odas› (‹SMMMO) Baflkan› Yahya
Ar›kan, muhasebecili¤in “onur mesle¤i” oldu¤unu belirtip, de¤iflim sanc›lar› içindeki Türkiye ekonomisinde en önemli görevin muhasebecilere düfltü¤ünü söyledi.
‹SMMMO Baflkan› Yahya Ar›kan, 1 Mart Muhasebeciler Günü dolay›s›yla yay›nlad›¤› mesajda flunlar› söyledi:
“Bundan tam 17 y›l önce, 1 Mart 1989’da Meclis Genel Kurulu’nda kabul edilen
3568 say›l› yasa, Türkiye Cumhuriyeti tarihinde bir dönüm noktas› olmufltur. O zamana kadar Türkiye’de meslekten say›lmayan, muhasip, kâtip gibi kelimelerle adland›r›lan
meslek mensuplar›, onlarca y›ll›k mücadelenin sonunda kimliklerini kazanm›flt›r. 20 bini
aflk›n üye say›s›yla Türkiye’nin en etkin, en dinamik meslek odas› haline gelen ‹SMMMO
böyle bir hak arama sürecinin eseridir.
‹SMMMO, kuruldu¤u günden beri mesle¤in ve meslek mensuplar›n›n özlük haklar›n›n yan› s›ra, mesle¤in do¤as› gere¤i ülkemizin maddi manevi her tür de¤erini koruyan,
muhtemel sorunlar› önceden görüp çözüm önerileri gelifltiren, hükümetleri yol gösterici
anlamda uyaran bir iflleve de sahiptir.
Bugün Türkiye ekonomisi, sanc›l› bir geçifl dönemindedir. Bir yandan Avrupa Birli¤i
süreci ve küresel rekabete ayak uydurmak için yap›lmas› mutlaka gereken yap›sal dönüflümler sürüyor. ‹SMMMO bu aflamada sahip oldu¤u bilgi ve beceri birikimini aktarmay›
ödev biliyor.
Ancak, Cumhuriyeti aya¤a kald›ran kurumlar›n haraç mezat sat›ld›¤›, tar›m›n çökme aflamas›na girdi¤i, iflsizli¤in 盤 gibi büyüdü¤ü, kay›t d›fl› ekonominin kay›tl› olandan
daha büyük hale geldi¤i, mafyalaflman›n ilk ve orta ö¤retim kurumlar›na kadar s›zd›¤›
da dikkatlerden kaçm›yor.
Muhasebeciler, memleketin i¤neden ipli¤e her fleyinin bilgisine sahip, vergi mükellefi ile idare aras›nda köprü ve mali sistemin vicdan›d›r. Bu yüzden de muhasebecilik bir
onur mesle¤idir.
1 Mart Muhasebeciler Günü tüm meslek mensuplar›m›za ve ülkemize kutlu olsun.
******
>>> 1990-2008 KAMUOYUNA DÖNÜK ÇALIfiMALAR
471
2006-2008
10/3/08
10:56 PM
YAHYA ARIKAN
Page 472
Türkiye’nin K›s›lmayan Sesiyiz
11 May›s 2006
>>> ‹SMMMO istedi, BA⁄-KUR ifllemlerin
kolaylaflt›r›lmas›na “evet” dedi
BA⁄-KUR prim alacaklar›n›n yeniden yap›land›r›lmas› çerçevesinde mali müflavirlerin ifllem yapmas›ndaki engel, ‹stanbul Serbest Muhasebeci Mali Müflavirler
Odas›’n›n iste¤i do¤rultusunda kald›r›ld›.
BA⁄-KUR Yönetim Kurulu’nun ald›¤› ve il müdürlüklerine duyurdu¤u karara
göre, meslek mensuplar›, “Faaliyet belgesi (‹SMMMO’dan al›nacak), vekâletname
(noter onayl›) ve imza sirküleri fotokopisi” ile ifllem yapabilecekler.
‹SMMMO, sosyal güvenlik prim borçlar›n›n yeniden yap›land›r›lmas› sorununda
da çaba harcam›flt›. Yasan›n yürürlü¤e girdi¤i 3 Nisan günü ‹stanbul Serbest Muhasebeci Mali Müflavirler Odas›’n›n ‹fl Kuleleri’nde düzenledi¤i ve SSK ile BA⁄-KUR
yetkililerinin de kat›ld›¤› bir seminerde konu enine boyuna irdelenmiflti.
Sosyal Güvenlik Prim Alacaklar›n›n Yeniden Yap›land›r›lmas› Kanunu’yla
SSK’n›n 4.6, BA⁄-KUR’un 16.7 milyar YTL alaca¤› yeniden yap›land›r›ld›.
******
472
1990-2008 KAMUOYUNA DÖNÜK ÇALIfiMALAR <<<
2006-2008
10/3/08
10:56 PM
Page 473
Türkiye’nin K›s›lmayan Sesiyiz
YAHYA ARIKAN
15 May›s 2006
>>> “Benim 2023’üm” resim yar›flmas› sonuçland›
‹stanbul Serbest Muhasebeci Mali Müflavirler Odas›’n›n yay›mlad›¤› “‹SMMMO Yaflam” dergisinin açt›¤› “Cumhuriyetin 100. y›l›nda Türkiye” konulu resim yar›flmas› sonuçland›. ‹lk 50 eserin sergilenmesi esas›na göre düzenlenen yar›flmada
jüri, yar›flmaya kat›lan tüm resimlerin sergilenmesine karar verdi. Cumhuriyetimizin
100’üncü y›l› olan 2023 y›l›nda da tekrarlanacak olan serginin ilki 20 May›s 2006
cumartesi günü Lütfi K›rdar Kongre ve Sergi Saray›’nda saat 10.30’da aç›l›yor.
‹stanbul Serbest Muhasebeci Mali Müflavirler Odas›’n›n 23 bin üyesine gönderilen ‹SMMMO Yaflam dergisinin Mart say›s›nda duyurdu¤u yar›flmaya, Ankara’dan Tunceli’ye, ‹zmir’den Gaziantep’e kadar yurdun çok çeflitli yerlerinden çok
say›da küçük sanatç› resim gönderdi.
Sanatç›lar›n Cumhuriyetimizin 100’üncü y›l›nda hayal ettikleri dünya ve Türkiye’yi resmettikleri yar›flmada, konu d›fl›nda gönderilenler ayr›ld›. Erol Demirel (TESMER yöneticisi, e¤itimci), Osman Kapusuz (sanat yönetmeni), Kemal K›z›ltoprak
(ressam), Erdal Yaz›c› (foto¤raf sanatç›s›) ve Canol Kocagöz’den (çizer) oluflan
jüri 37, 79 ve 10-13 yafl gruplar›ndan de¤erlendirdi¤i resimlerden 50’sini ay›rmakta zorlan›nca geriye kalan 153 resmin tümünün sergilenmesini kararlaflt›rd›.
Eserler ilk önce ‹SMMMO 17. Genel Kurulu’nun da yap›laca¤› 20 May›s Cumartesi Lütfi K›rdar Kongre ve Sergi Saray›’nda 10.30’dan itibaren sergilenecek.
Daha sonra Kurtulufl’taki ‹SMMMO Sanat Merkezi’nde 6 Haziran’a kadar devam
edecek olan sergi, Cumhuriyetimizin 100. y›l› olan 2023’te, eser sahiplerinin kat›l›m›yla tekrarlanacak.
******
>>> 1990-2008 KAMUOYUNA DÖNÜK ÇALIfiMALAR
473
2006-2008
10/3/08
10:56 PM
YAHYA ARIKAN
Page 474
Türkiye’nin K›s›lmayan Sesiyiz
17 May›s 2006
>>> “Dan›fltay’a sald›r› Cumhuriyetimize
yöneliktir; nefretle k›n›yoruz”
‹stanbul Serbest Muhasebeci Mali Müflavirler Odas› (‹SMMMO) Baflkan›
Yahya Ar›kan, Dan›fltay 2. Dairesi üyelerine yönelik sald›r›yla ilgili yapt›¤› aç›klamada “Ba¤›ms›z yarg› ve Dan›fltay, Cumhuriyetin temel kurumlar›ndan biridir. Dolay›s›yla sald›r›, do¤rudan Cumhuriyeti hedeflemektedir” dedi.
Ankara’da, toplant› halindeki Dan›fltay 2. Dairesi üyelerinin u¤rad›¤› sald›r›yla
ilgili bir de¤erlendirme yapan ‹stanbul Serbest Muhasebeci Mali Müflavirler Odas›
(‹SMMMO) Baflkan› Yahya Ar›kan, “Birilerinden ya da bir yerlerden cesaret ald›¤›
aç›kça belli, gözü dönmüfl bir sald›rgan›n gerçeklefltirdi¤i sald›r›, Dan›fltay 2. Dairesi üyelerini yok etmeye yönelmifltir. Cumhuriyetimizin en temel, en önemli kurumunu
hedef alan ve bir toplu katliam› and›ran bu alçakça sald›r›, hiçbir flekilde ba¤›fllanamaz” dedi.
Dan›fltay 2. Dairesi üyelerinin bir süredir, çeflitli yay›n organlar›nca hedef
gösterildi¤ine iflaret eden ‹SMMMO Baflkan› Yahya Ar›kan daha sonra flunlar›
söyledi: “Ba¤›ms›z yarg›y› y›ld›rmak ve son bir ayd›r Cumhuriyet de¤erlerini tart›flmak isteyenlerin sonu, bugüne kadar hep hüsran olmufltur. Cumhuriyetin y›lmaz
savunucusu sivil toplum kurulufllar›, bundan sonra da bu tür tertipleri bofla ç›kar
tacakt›r.”
******
474
1990-2008 KAMUOYUNA DÖNÜK ÇALIfiMALAR <<<
2006-2008
10/3/08
10:56 PM
Page 475
YAHYA ARIKAN
Türkiye’nin K›s›lmayan Sesiyiz
19 May›s 2006
>>> ‹SMMMO 17. Ola¤an Genel Kurulu 20-21
May›s 2006 tarihlerinde Lütfü K›rdar’da
‹stanbul Serbest Muhasebeci Mali Müflavirler Odas›’n›n (‹SMMMO) 17. Ola¤an (Seçimli) Genel Kurulu, Lütfü K›rdar Uluslararas› Kongre ve Sergi Saray›’nda
yap›lacak. 20 May›s cumartesi günü saat 11:00’de ‹SMMMO Baflkan› Yahya Ar›kan’›n aç›fl konuflmas›yla bafllayacak olan genel kurul, ola¤an gündemiyle devam
edecek.
Ayn› gün, Ulusal Muhasebe Bilim Ödülü ile 2005 Y›l›n›n En Baflar›l› Ekonomi
Muhabiri Ödülü de verilecek.
21 May›s Pazar günü ise seçimler yap›lacak. Saat 09.00’da bafllayan oy verme
ifllemleri 17.00’de sona erecek. ‹stanbul Serbest Muhasebeci ve Mali Müflavirler Odas›’n›n 17. Ola¤an Genel Kurulu’nda sizleri da aram›zda görmekten k›vanç duyaca¤›m.
Yahya Ar›kan
‹SMMMO Baflkan›
PROGRAM
20 May›s 2006 Cumartesi:
11.00: Aç›l›fl
• Divan seçimi ve Divan'a Genel Kurul tutanaklar›n› imzalama yetkisinin verilmesi
• Sayg› duruflu ve ‹stiklal Marfl›
• Multivizyon gösterisi
• Yönetim Kurulu ad›na Oda Baflkan›'n›n konuflmas›
• Y›l›n En ‹yileri Ödülleri’nin verilmesi
• Konuklar›n konuflmalar›
• Yönetim Kurulu çal›flma raporu kesin hesaplar ve Denetleme Kurulu raporlar›n›n okunmas› ve görüflülmesi, Disiplin Kurulu raporlar›n›n okunmas›
>>> 1990-2008 KAMUOYUNA DÖNÜK ÇALIfiMALAR
475
2006-2008
10/3/08
10:56 PM
Page 476
YAHYA ARIKAN
Türkiye’nin K›s›lmayan Sesiyiz
• Yönetim ve Denetleme Kurullar›n›n ayr› ayr› aklanmas›
• Yeni çal›flma dönemi bütçesinin görüflülmesi
• Seçimde kullan›lacak oy pusulalar›n›n flekli konusunun görüflülmesi
• Seçime kat›lacak adaylar›n ve listelerin Divan'a bildirilmesi ve tan›t›lmas›
• Dilek ve temenniler
21 May›s 2006 Pazar
Seçimler
Yer: Lütfi K›rdar Uluslararas› Kongre ve Sergi Saray› Harbiye
Saat: 09.00 – 17.00
******
476
1990-2008 KAMUOYUNA DÖNÜK ÇALIfiMALAR <<<
2006-2008
10/3/08
10:56 PM
Page 477
Türkiye’nin K›s›lmayan Sesiyiz
YAHYA ARIKAN
21 May›s 2006
>>> Yahya Ar›kan yeniden ‹SMMMO baflkan›
seçildi
‹stanbul Serbest Muhasebeci Mali Müflavirler Odas›’n›n 17. Ola¤an (Seçimli)
Genel Kurulu sonuçland›. Üç listenin yar›flt›¤› seçimleri, Yahya Ar›kan’›n baflkanl›¤›n› yürüttü¤ü Ça¤dafl Demokrat Muhasebeciler Birli¤i (ÇDMB) grubunun listesi aç›k
farkla kazand›.
20 May›s Cumartesi günü bafllayan ‹SMMMO 17. Ola¤an Genel Kurulu’nun
ikinci gününde oy verme ifllemlerine geçildi. Sabah saat 09.00’da bafllayan oy verme ifllemlerinde meslek mensuplar›, Yahya Ar›kan’›n bafl›n› çekti¤i ÇDMB listesi,
Abdülaziz Ural’›n baflkanl›¤›ndaki Meslekte Birlik ve Oktay Yeflilyurt’un baflkanl›¤›ndaki Ulusal Muhasebeciler listesine oy verdi.
Saat 17.00’de sona eren seçimlerin ard›ndan yap›lan say›mlar›n sonunda
Yahya Ar›kan’›n baflkanl›¤›ndaki Ça¤dafl Demokrat Muhasebeciler Birli¤i’nin aç›k
ara farkla seçimleri kazand›¤› görüldü.
Resmi olmayan kesin sonuçlar flu flekilde belirlendi:
Ça¤dafl Demokrat Muhasebeciler Birli¤i Grubu
: 6876 (% 74)
Meslekte Birlik Grubu
: 2248 (% 24)
Ulusal Muhasebeciler Grubu
: 166 (% 2)
******
>>> 1990-2008 KAMUOYUNA DÖNÜK ÇALIfiMALAR
477
2006-2008
10/3/08
10:56 PM
YAHYA ARIKAN
Page 478
Türkiye’nin K›s›lmayan Sesiyiz
16 Kas›m 2006
>>> Ar›kan: Hem Maliye hem çal›flan kaybedecek
Meclis’e sevk edilen Vergi Kanunu tasla¤›na göre, iflçi ve memura "özel gider
indirimi" ad›yla verilen vergi iadesi kald›r›l›rken, yerine daha önceki y›llarda “özel
indirim" ad›yla uygulanan "asgari geçim indirimi" getirilmek istenmektedir. Ancak
‹SMMMO’nun haz›rlad›¤› rapor, asgari geçim indiriminin 5 milyar YTL’lik vergi geliri kayb›na neden olurken çal›flanlar›n da ciddi parasal kay›plar› olaca¤›n› ortaya
koyuyor. Bordro üzerinden yap›lan hesaplamalar, özel sektörde 1000 YTL maaflla çal›flan bir kiflinin yeni sistemde oluflacak gider kayb› en az 250 YTL, 2000
YTL maaflla çal›flan›nsa 500 YTL olacak.
Ülkelerdeki örnek uygulamalara paralel Maliye’nin vergi geliri, çal›flanlar›n
gelir kayb›na iliflkin ‹SMMMO raporu ve ‹SMMMO Baflkan› Yahya Ar›kan’›n de¤erlendirmesi ekte bilgilerinize sunulmufltur. Sayg›lar›m›zla.
I-GENEL B‹LG‹:
TBMM’ye sevk edilen Vergi Kanunu tasla¤›na göre, iflçi ve memura “özel gider
indirimi” ad›yla verilen vergi iadesi kald›r›l›rken, yerine daha önceki y›llarda “özel indirim” ad›yla uygulanan “asgari geçim indirimi” getirilmek istenmektedir.
Asgari geçim indirimi de, brüt asgari ücretin yar›s› kadar olaca¤›, bütün ücretlerin, brüt asgari ücretin yar›s› kadarki bölümünden vergi al›nmayaca¤› ifade
edilmektedir.
Bu uygulama ile ücretlilerin vergi matrah›ndan, “asgari geçim indirimi” ad› alt›nda bir indirim yap›ld›ktan sonra gelir vergisi hesaplanacak.
Ancak, vergi iadesi kald›r›l›rken bunun yerine “asgari geçim indirimi” getirilmesi, özellikle iflçiler için çözüm de¤il. Nedenine gelince; 100 iflletmeden 90’›nda, iflveren iflçi ile "net ücret" tutar› üzerinden anlafl›r. Vergi ve primleri de iflveren üstlenir. Böyle olunca, en az geçim indirimi ile sa¤lanacak vergi indirimi avantaj›, iflçiden
çok iflvereni memnun eder.
478
1990-2008 KAMUOYUNA DÖNÜK ÇALIfiMALAR <<<
2006-2008
10/3/08
10:56 PM
Page 479
YAHYA ARIKAN
Türkiye’nin K›s›lmayan Sesiyiz
II- YABANCI ÜLKELERDE UYGULAMA:
Asgari geçim indirimi Yabanc› ülkelerin ço¤unda baflar› ile uygulanan bu müessesedir. ‹nsan›n, insanca yaflayabilece¤i bir tutar vergi d›fl› b›rak›l›yor. Son derece yerinde ve gerekli bir uygulamad›r. Baz› ülkelerde uygulanan Asgari geçim indirimi afla¤›daki gibidir.
II-VERG‹ ‹ADES‹N‹N KALDIRILMASI BÜTÇEY‹ NASIL ETK‹LEYECEK?
1- Türkiye genelinde çal›flan kiflilerin detay› (Kaynak: SSK 2005 sonu)
Sosyal Sigortalar Kurumu’na Prim ödeyerek çal›flan say›s› (‹flçi): 6.675.789 kifli
Emekli Sand›¤›na Prim ödeyerek çal›flan say›s› (Devlet Memuru): 1.545.547 kifli
Kay›tl› çal›flan say›s› toplam: 8.221.336 kifli
2- 2006 y›l›nda ücretlilere yap›lan vergi iadesi tutar›: 2.340.000 YTL (‹ki
katrilyon üç yüz k›rk trilyon TL)
3- 2007 y›l›nda ücretlilere yap›lmas› tahmin edilen tutar: 2.950.000 YTL
(üç katrilyon dokuz yüz elli trilyon TL)
42008 y›l›nda vergi iadesi kald›r›lmas› idi ücretlilere yap›lmas› tahmin edilen
tutar: 3.500.000 YTL (Üç katrilyon befl yüz trilyon TL)
5- Vergi iadesi kalkmasayd›, ücretlilere yaklafl›k 3.5 milyar YTL (3.5 katrilyon
TL) vergi iadesi yap›lacakt›.
2008 y›l›nda çal›flan say›s›n›n 10.500.000 kifli civar›nda da olaca¤› düflünürsek, ücretliler için getirilecek “asgari geçim indirimi” nedeniyle 2008 y›l› bütçesinde gelir vergisi kayb› 3 milyar YTL (3 katrilyon TL) civar›nda olacak. Yap›lacak
bu düzenleme ile Maliye’nin yaklafl›k 500 milyon YTL tasarrufu olacak.
>>> 1990-2008 KAMUOYUNA DÖNÜK ÇALIfiMALAR
479
2006-2008
10/3/08
10:56 PM
Page 480
YAHYA ARIKAN
Türkiye’nin K›s›lmayan Sesiyiz
OYSA; BU S‹STEM ‹LE OLUfiACAK KDV, GEL‹R VE KURUMLAR VERG‹S‹
KAYBI YAKLAfiIK 5 M‹LYAR YTL OLACAK.
HESABI:
KDV KAYBI:
2008 y›l›nda 10.5 milyon çal›flan›n aile bireyleri ile birlikte yaklafl›k 30 milyon
gönüllü vergi denetim elaman›n yapaca¤› al›flverifllerde toplayaca¤› belge tutar›
100 milyar YTL (100 katrilyon ) olacakt›r. 100 Milyar YTL’lik belge için Hazine’nin
kasas›na yaklafl›k 15 milyar YTL KDV girecek.
Belgenin yarar sa¤lamad›¤›n› öne süren çal›flanlar pazarl›k yaparak belge
toplamadan vazgeçecek. Al›nmayan belge tutar›n›n 25 milyar YTL oldu¤unu düflünürsek, hedeflenen KDV’nin 2.5 milyar YTL k›sm› al›namayacakt›r.
GEL‹R VE KURUMLAR VERG‹S‹ KAYBI:
Mükelleflerin 100 milyar YTL belge üzerinden en iyimser hesaplamaya göre
net % 10 vergi ödeyeceklerini düflünürsek; Hazine’ye 10 milyar vergi gelecektir. Bu
durumda; al›nmayan belge tutar›n›n 25 milyar YTL oldu¤unu düflünürsek, hedeflenen gelir ve kurumlar vergisinin 2.5 milyar YTL k›sm› al›namayacakt›r. Yukar›daki
hesaplamalara göre devletin vergi kayb› yaklafl›k 5 milyar YTL (katrilyon TL) olacakt›r.
IV ‹SMMMO BAfiKANI YAHYA ARIKAN’IN DE⁄ERLEND‹RMES‹:
1- Mevcut sistem ile uygulanmakta olan sistemde yüksek gelir elde eden çal›flanlar›n kayb› olacakt›r. Ülkemizde “NET ÜCRET” kavram›na göre çal›fl›ld›¤› için çal›flanlar›n % 90 ‘› bu sistemden yararlanamayacakt›r. ‹flverenlere örtülü vergi avantaj› sa¤lanmaktad›r.
480
1990-2008 KAMUOYUNA DÖNÜK ÇALIfiMALAR <<<
2006-2008
10/3/08
10:56 PM
Page 481
YAHYA ARIKAN
Türkiye’nin K›s›lmayan Sesiyiz
2006 YILI ‹Ç‹N VERG‹ ‹ND‹R‹M‹ ‹ADES‹ HESAPLAMA
ÖRNEK TABLOSU
2006
T oplan abilec e k
‹flleme T abi
2 007 y›l›nd a
Kü mülâti f Ve rgi Belge Tu tar› Y TL Matrah Y TL
al›nacak Vergi
Matra h› YTL
‹ adesi Tutar› YTL
Asgar i Ü cr et
5 ,416 .20
5, 416.2 0
5 ,416 .20
396 ,97
531 YTL
1,000 Y TL
10 .200. 00
10 .200. 00
10.2 00. 00
62 4 ,00
2, 000 YTL
20.4 00.00
20.400 .00 20.4 00.00
1.032,00
200 6/Ay l›k
Brüt Ü cr et
GET‹R‹LMEK ‹STENEN S‹STEME GÖRE YAPILAN HESAPLAMA
‹flçi ve memura "özel gider indirimi" ad›yla verilen vergi iadesi kald›r›l›rken, yerine bir dönem “özel indirim” ad›yla uygulanan "asgari geçim indirimi" getirilecek.
Asgari geçim indirimi de, brüt asgari ücretin yar›s› kadar olacak. Brüt asgari ücretin yar›s› kadarki bölümünden vergi al›nmayacak.
2006 y›l› için asgari ücret brüt 531 YTL olarak uygulanmaktad›r. 2007 y›l›
için asgari ücretin %10 art›r›lmas› beklenmektedir. Buna göre: 2007 y›l› için asgari
ücret 584 YTL olarak uygulanacakt›r.
ASGAR‹ ÜCRET
:
584 YTL
ASGAR‹ GEÇ‹M ‹ND‹R‹M‹: 584 YTL
= 292 YTL
AY LI K N ET
YILLI K TU TAR
ASGAR‹ GEÇ‹M AYLI K VERG‹
MAT R AHI
Ü CRETE ‹L AVE
‹ND‹R‹M‹
(%15S SK+‹fiS‹ZL‹ K
ED‹L EC EK
PR ‹M‹ ‹N D‹R ‹ML‹
T U TAR
HESA PLAMA)
248. 20 Y TL
A sgar i Ü cr et
37.23 Y TL
446,76 YTL
292 YTL
5 84 YTL
601.8 0 Y TL
1,000 Y TL
31 .22 Y TL
374. 64 Y TL
292 YTL
2007/Ay l›k
Brüt Ü cr et
2, 000 YTL
292 YTL
1.451.80 Y TL
42.20Y TL
50 6.4 0 Y TL
2- 1984 y›l›ndan beri eksiklikleri de olsa baflar› ile uygulanan “ücretlilere vergi
iadesi” kald›r›lmamal›d›r. Önce emeklilerin ald›¤› vergi iadesi kald›r›ld›. fiimdi de ücretlilerin ald›¤› vergi iadesi kald›r›lmak isteniyor. Türkiye ekonomisinin en önemli sorunlar›n›n bafl›nda "kay›t d›fl›l›k" geliyor. Kay›t d›fl›l›¤›n önlenebilmesi için, yap›lmas›
>>> 1990-2008 KAMUOYUNA DÖNÜK ÇALIfiMALAR
481
2006-2008
10/3/08
10:56 PM
Page 482
YAHYA ARIKAN
Türkiye’nin K›s›lmayan Sesiyiz
gerekenlerden biri de belge düzeninin oturtulmas›d›r. Vergi iadesi, al›flverifllerde ve
hizmetlerde, belge istenmesinin, önemli bir nedenidir.
3- Vergi uygulamalar›nda oto kontrol sistemleri kald›r›ld›¤› için çal›flanlar aile
bireyleri ile belge toplaman›n yan› s›ra gönüllü denetim elemanl›¤› görevini de yürütmektedir. Sistemden vazgeçilmesi riskli ve yanl›flt›r. Bunun yerine çal›flanlar›n tüm
harcamalar›n›n iade kapsam›na al›narak 3 ayda bir vergi indiriminden yararlanma
sistemi getirilmelidir.
EN AZ GEÇ‹M ‹ND‹R‹M‹ VE GEL‹R VERG‹S‹ TAR‹FELER‹ ÜLKE UYGULAMALARI
Yabanc› ülkelerde, vergilendirme olay›na bakt›¤›m›zda Türkiye’den farkl› iki temel özellik göze çarpmaktad›r. Bunlardan birincisi “en az geçim indirimi” ad› alt›nda, insan›n insanca yaflayabilece¤i bir indirimin uygulanmas› ve bu tutara kadar
olan gelirlerden vergi al›nmamas›d›r. ‹kincisi ise, vergi oranlar›n›n özellikle gelir vergisi mükelleflerinde, düflük bir orandan bafllat›lmas›d›r.
Bu bölümde uluslararas› planda uygulanmakta olan vergi tarifesi türleri ve
vergi oranlar› ele al›nmaktad›r. A¤›rl›kl› olarak geliflmifl ya da sanayileflmifl baz› ülkeler seçilerek bu ülkelerdeki temel olarak gelir, kurumlar ve katma de¤er vergileri
gibi vergilerin oran ve tarife yap›s› incelenmifltir. Ayr›ca bireysel vergi yükü ve vergide adalet aç›lar›ndan bu vergilere iliflkin uygulamada görülen muafiyet ve istisnalar, indirimler ve vergi iadeleri gibi kurumlar›n nas›l bir iflleve sahip oldu¤u ortaya
konulmufltur.
1. Avrupa Birli¤i ülkeleri
A. ‹ngiltere
‹ngiltere’de gelir vergisi tarifesi artan oranl› bir tarifedir. Efektif bir artan
oranl›l›k sa¤lanmas›n› teminen vergilendirilmeye esas gelir dilimi say›s› üç ile s›n›rland›r›lm›flt›r. Düflük oran (yüzde 10), temel oran (yüzde 22) ve yüksek oran (yüzde
40) ve uyguland›¤› gelir dilimleri ve oranlardaki seyir afla¤›daki tabloda görülmektedir.
482
1990-2008 KAMUOYUNA DÖNÜK ÇALIfiMALAR <<<
2006-2008
10/3/08
10:56 PM
Page 483
YAHYA ARIKAN
Türkiye’nin K›s›lmayan Sesiyiz
(Kaynak: John Cooney, (Edt.), The International Handbook of Corporate and Personel Taxes, 9th.Ed., Tollely,(Nexia International, 2006, s.934).
Temel orana denk düflen gelir dilimi s›n›r› alt›nda kalan ve kâr pay› d›fl›ndaki
yat›r›m gelirlerinde (örn. faiz gelirleri) bu oran % 20 olarak uygulanmaktad›r.
‹ngiltere’deki flahsi gelir vergisi uygulamas›, ülkemizde mevcut olmayan ancak
baz› geliflmifl ülkelerde yürürlükte olan “asgari geçim indirimi” gibi bir uygulama aç›s›ndan örnek teflkil etmektedir.
Bilindi¤i gibi asgari geçim indirimi ödeme gücü ilkesi ve vergi yükü da¤›l›m›nda
eflitlik aç›s›ndan önemli oldu¤u kadar, efektif sat›n alma gücü ve piyasa canl›l›¤›
aç›s›ndan da hararetle savunulan bir uygulamad›r. ‹ngiltere’de asgari geçim indirimi müessesesi yafl, medeni durum ve fiziksel yetersizliklere (disability) göre farkl›
miktarlarda y›ll›k gelirin vergi d›fl›nda b›rak›lmas›n› sa¤lamaktad›r. Bu durum
afla¤›daki tabloda özetlenmifltir.
Kaynak: Cooney, a.g.e, s.933
Görme engelliler için indirim hakk› en az geçim indirimine ilave olarak uygulanmaktad›r.
‹ki tablo bir arada de¤erlendirildi¤inde, artan oranl› bir oranda tarifenin korundu¤u ve gerek en alt gelir dilimine uygulanan oran›n % 10 gibi düflük tutulmas›,
gerekse de ilave sa¤lanan asgari geçim indirimi uygulanmas›yla en alt ve ortan›n
alt›ndaki gelir gruplar›n›n vergi yükünün hafifletildi¤i, böylece de ödeme gücü ilkesinin kavrand›¤› ve vergide adalet ilkesine nispi olarak uyuldu¤u görülmektedir (En az
>>> 1990-2008 KAMUOYUNA DÖNÜK ÇALIfiMALAR
483
2006-2008
10/3/08
10:56 PM
Page 484
YAHYA ARIKAN
Türkiye’nin K›s›lmayan Sesiyiz
geçim indiriminin ortalama 5.000 £ dolay›nda oldu¤u ve en alt gelir diliminin 2.150
£’un hemen alt›nda % 10’luk en düflük bir oranla vergilendirildi¤i göz önüne al›nd›¤›nda bu durum aç›kça gözükmektedir). Yani efektif vergi oran› örne¤in y›ll›k geliri
5.000 £ ila 10.000 £ aras›nda olan bir mükellef için % 5’in alt›na düflmektedir.
Gelir vergisi tahsilât›, geliflmifl ülkelerde tipik bir flekilde görüldü¤ü üzere,
toplam vergi gelirlerinin dörtte birinin olufltururken gelir vergisi/kurumlar vergisi
rasyosu ise dört civar›ndad›r.
B. Fransa
Fransa’da vergi oranlar› % 0 ila % 53.25 aras›nda de¤iflmektedir.
Artan oranl› bir gelir vergisi tarifesinin uyguland›¤› Fransa’da gelir dilimleri
itibariyle uygulanan vergi oranlar› 2006 y›l› itibariyle afla¤›daki tablodaki gibi özetlenebilir.
Kaynak: Cooney, a.g.e, s.243
Görüldü¤ü gibi, gerek dilim say›s›, gerekse de dilim aral›klar› dikkate al›nd›¤›nda Fransa’da gelir vergisi tarifesinde etkin bir artan oranl›l›k söz konusudur.
C. Almanya
Birçok Avrupa ülkesinde oldu¤u gibi Almanya Vergi Sistemi de kiflinin ikamet
etti¤i yeri temel olarak almaktad›r. Almanya’da tüm yerleflik kifliler her takvim y›l›
için bir beyanname vermek zorundad›r. Afla¤›daki tabloda bekâr mükellefler ve evli
çiftler için gelir vergisi oranlar› ve tarife gösterilmektedir. Mevzuata göre çiftler
ayr› ayr› ya da birlikte beyanda bulunabilmekteyken, çocuklar hangi yaflta olursa
olsunlar ailelerinden ba¤›ms›z olarak bildirimde bulunmak zorundad›rlar.
484
1990-2008 KAMUOYUNA DÖNÜK ÇALIfiMALAR <<<
2006-2008
10/3/08
10:56 PM
Page 485
YAHYA ARIKAN
Türkiye’nin K›s›lmayan Sesiyiz
Bekârlar için
(Kaynak: German Embassy Press Department; “Taxation Fact Sheet 2004 I. Introduction to German Income Tax”, www.germanembassy.org.uk/UkGerman_Tax.pdf)
Evliler için
(Kaynak: German Embassy Press Department; “Taxation Fact Sheet 2004 I. Introduction to German Income Tax”, www.germanembassy.org.uk/UkGerman_Tax.pdf)
Görüldü¤ü üzere Almanya’da vergi yüzdeleri belirli oranla artar. Uygulanacak
vergi oranlar› gelir seviyesine ve mükelleflerin medeni durumlar›na ba¤l› olarak de¤iflir. Gelir vergisi mükellefleri ayr›ca dayan›flma vergisi (solidarity tax) ad› alt›nda %
5,5 oran›nda bir ilave vergi ödemektedirler. ‹ki vergi oranlar› bir arada ele al›nd›¤›nda ortalama vergi oranlar› yükselmektedir.
Mükelleflerin medeni durumundan kaynaklanan farkl›l›klar dikkate al›narak bekâr mükellefler için 7.664 Euro ve evli mükellefler için 15.329 Euro’luk gelir % 0 oran›yla vergi d›fl› b›rak›lm›flt›r. Toplanan gelir vergisinin % 42,5’i federal hükümete, %
42,5’i eyalet hükü metlerine ve %15’lik k›sm›na da belediyelere aktar›l›r.
2 Geliflmifl Üç Ülke Örne¤i (G3)
A Amerika Birleflik Devletleri
ABD’de gelir vergisi sistemi, ülkenin federal yap›s›ndan dolay› karmafl›k bir
görüntü sergiler. Nitekim federal, federe devlet ve mahalli idareler düzeyinde olmak
üzere birbirinden ba¤›ms›z üç farkl› gelir vergisi uygulamas› söz konusu olabilmektedir.
>>> 1990-2008 KAMUOYUNA DÖNÜK ÇALIfiMALAR
485
2006-2008
10/3/08
10:56 PM
YAHYA ARIKAN
Page 486
Türkiye’nin K›s›lmayan Sesiyiz
Federal gelir vergisi, gayrisafi gelirden indirilebilir harcamalar ve flahsi indirimler düflüldükten sonra kalan vergilendirilebilir gelir üzerinden hesaplan›rken, pek
çok federe devlet ve belediye, gelir vergisini, vergilendirilebilir gelir, gayrisafi gelir,
ücret vb. geliri gibi kavramlara dayanarak hesaplamaktad›r. Genelde mükellefler
yerleflik olduklar› veya ifllerinin bulundu¤u devlet ya da belediyelere vergi öderken,
baz› devlet ya da belediyeler ise gelir vergisi almaz, bunun yerine gayrimenkul vergisi ve/veya flahsi servet vergisi gibi vergiler al›rlar. Pek çok belediyelerde bu tür vergilerin baz› federe devlet ve belediye gelirleri içindeki pay› % 21’i bulmakta hatta
New Hampshire eyaletinde bu vergi, devlet ve mahalli idare gelirlerinin % 60’›ndan
fazlas›n› oluflturmaktad›r. Federe devlet ve belediyeye ödenen gelir vergileri federal
devlet gelir vergisinden indirilebilmektedir. Vergi oranlar› ise, federe devlet ve belediyelere göre de¤ifliklik gösterebilmektedir. Vergi oranlar› afla¤›da belirtilen dört
flekle göre düzen lenmifltir.
Bekârlar: Evlenmemifl mükellefler
Ev reisi: Evinde kendi bak›m› alt›nda birileri olan evlenmemifl mükellefler
Ortak beyan: Evli çiftlerin tek bir beyanname vermesi hali
Ayr› beyan: Evli çiftlerin ayr› ayr› beyanname vermesi
(Kaynak: Internal Revenue “Your Federal Income Tax”, Publication 17 Catalog Nulber 10311,
www.irs.gov/pub/p17.pdf).
486
1990-2008 KAMUOYUNA DÖNÜK ÇALIfiMALAR <<<
2006-2008
10/3/08
10:56 PM
Page 487
Türkiye’nin K›s›lmayan Sesiyiz
YAHYA ARIKAN
Ortak beyanda bulunan evli çiftlerin durumu afla¤›daki gibidir.
(Kaynak: Internal Revenue “Your Federal Income Tax”, Publication 17 Catalog Nulber 10311,
www.irs.gov/pub/p17.pdf).
(Kaynak: Internal Revenue “Your Federal Income Tax”, Publication 17 Catalog Nulber
10311, www.irs.gov/pub/p17.pdf).
(Kaynak: Internal Revenue “Your Federal Income Tax”, Publication 17 Catalog Nulber 10311,
www.irs.gov/pub/p17.pdf).
>>> 1990-2008 KAMUOYUNA DÖNÜK ÇALIfiMALAR
487
2006-2008
10/3/08
10:56 PM
YAHYA ARIKAN
Page 488
Türkiye’nin K›s›lmayan Sesiyiz
ABD’de uygulanan farkl› gelir vergisi tarifelerinde temel al›nan kriter, mükelleflerin
evli ya da bekar olmas›d›r. Tarife yap›s› incelendi¤inde, evlilerin vergi yükünün bekârlara
göre daha düflük oldu¤u görülecektir. Yukar›da belirtilen örneklerde ABD’de yer verilen
en az geçim indirimi müessesesi dikkate al›nmam›flt›r.
ABD’de gelir vergisi mükellefleri genel olarak standart bir en az geçim indirimine
tabidirler. Ancak mükellefler isterlerse alternatif olarak tek tek harcama kalemlerinin
indirilebildi¤i özel indirim siste mini seçebilirler. Yeflil kart sahibi mükellefler (nonresident aliens) ise sadece özel indirimden yararlanabilirler.
ABD’de uygulanan en az geçim indirimi afla¤›daki flekilde olmaktad›r.
Standart en az geçim indirimi tutarlar› y›ll›k enflasyon oran›na göre her y›l yeniden belirlenmektedir. Buna ilave olarak yafll› ve görme özürlüler için evli ve yaflayan yak›nlar› varsa ilave bir 900 $’l›k ve aile reisi ve bekârsa ilave 1.100 $’l›k bir indirim söz konusudur.
B. Japonya
Gelirler üzerinden al›nan temel vergiler önem s›ras›na göre milli gelir vergisi, mülki
idare ve belediye vergisi ve giriflim vergileridir. Vergi oranlar› ise gayrisafi gelir, emeklilik
geliri ve ormanc›l›ktan elde edilen gelirler gibi üç vergilendirilebilir gelir kategorisine ayr›
ayr› uygulan›r. Mülki idare ve belediye vergisi, milli gelir vergisi matrah› temel al›narak ve
y›ll›k olarak hesaplanmakta olan özel bir vergidir.
Milli vergi oranlar› ve tarifesi 2006 y›l› itibariyle afla¤›daki gibidir.
488
1990-2008 KAMUOYUNA DÖNÜK ÇALIfiMALAR <<<
2006-2008
10/3/08
10:56 PM
Page 489
Türkiye’nin K›s›lmayan Sesiyiz
YAHYA ARIKAN
Mülki idare ve belediye vergilerine iliflkin (örne¤in Tokyo’da) ve 2000 y›l›na ait
oranlar ve tarife ise flöyledir:
Görüldü¤ü gibi hem merkezi (milli gelir vergisi) hem de yerel düzeyde (mülki
idare ve belediye gelir vergileri) uygulanan gelir vergisi tarifeleri artan oranl›d›r.
Vergi oranlar› aç›s›ndan milli verginin daha yüksek, yerel vergilerin ise göreli olarak
daha düflük oldu¤u görülmektedir.
Japonya’da vergi matrah›ndan t›bbi harcamalar, konut faiz, sosyal güvenlik
harcamalar› gibi harcamalar›n düflülmesine izin verilmesinin ötesinde ayr›ca bir asgari geçim indirimi uygulanmaktad›r. Her bir mükellef için maktu bir 380.000 yen
tutar›nda gelir, gelir vergisi d›fl›nda tutulur. Mükelleflerin bakmakla yükümlü oldu¤u
her bir flah›s için ayr›ca, ilave olarak 380.000 Yen’lik bir baflka muafiyet söz konusudur. (Ba¤›ml› flahs›n gelirinin belli bir s›n›r› aflmamas› kofluluyla). Ayr›ca yafll›lar,
özürlüler, dullar için ilave muafiyetler söz konusudur ve belirli koflullarda yine
380,000 Yen’lik bir ilave efl indirimi mevcuttur.
C. Kanada
Federal bir idari örgütlenmeye sahip Kanada’da gelir vergisi s›ras›yla Federal
Hükümete ve 10 eyalet ve üç bölgede kurulu yerel hükümetlere ödenir. Quebec d›fl›ndaki tüm eyaletler vergi tahsilâtlar›n› merkezi (federal) hükümet arac›l›¤›yla ve
kendi yasalar›yla belirledikleri de¤iflik oranlarda gerçeklefltirirler. Kanada’da belediyelerce tahsil edilen bir gelir vergisi yoktur.
Gelir vergisinin kaynaklar›n› istihdamdan elde edilen gelirler (ücret vb.) ifl geliri (flirket ortakl›¤› vb.), sermaye kazançlar›, flerefiyeler, temettü gelirleri, faiz gelirleri, kira gelirleri, royalti gelirleri, di¤er gelirler (emeklilik, vak›f vb. gelirleri, burslar
3.000 Kanada dolar›n› afl›yorsahibeler vb.), serbest meslek kazançlar›, çiftçi gelirleri vb. oluflturmaktad›r.
2001 y›l› itibariyle, artan oranl› bir tarifeyle ve her y›l tüketici fiyat endeksin-
>>> 1990-2008 KAMUOYUNA DÖNÜK ÇALIfiMALAR
489
2006-2008
10/3/08
10:56 PM
YAHYA ARIKAN
Page 490
Türkiye’nin K›s›lmayan Sesiyiz
deki art›fl oran›nda art›r›lan afla¤›daki vergi oranlar› federal gelir vergisi uygulamas›nda esas al›n›r.
Eyaletlerin ve bölgelerin baz›lar› gelir vergisini temel federal gelir vergisinin bir
yüzdesi olarak ve eyalet vergisi ad› alt›nda uygularlar. Quebec eyaleti kendi belirledi¤i kurallara göre bir eyalet gelir vergisi uygular. Kanada’da ayr›ca gayrisafi gelirleri y›ll›k 40,000 CAN $’›n› aflan mükellefler için % 16 oran›nda olmak üzere alternatif en az vergi uygulamas› söz konusudur.
Öte yandan Kanada’da gelir vergisinden muaf tutulmufl çok say›da gelir kalemi oldu¤u gibi, asgari geçim indirimi benzeri uygulamada mevcuttur. Buna göre;
Kay›tl› Emeklilik Tasarruf Plan› (RRSP) çerçevesinde y›lda 13,500 CAN $’›na
kadar ve bir önceki y›l›n kazan›lm›fl gelirinin % 18’i (e¤er emeklilik plan›na aktar›l›yorsa) matrahtan indirilir. 2005 y›l›nda bu miktar 15,500 CAN $’› olmak üzere y›ll›k
olarak kademeli bir bi çimde bir art›fl söz konusudur.
Çocuk bak›m› harcamalar›; vergi mükelleflerinin kazan›lm›fl gelirinin üçte ikisini
aflmayacak bir flekilde, 816 yafl grubundaki çocuklar›n her biri için y›lda 4.000
CAN $’›, 7 yafl›n alt›nda ciddi özürlü çocuklar için 7.000 CAN $’› ve di¤er özürlüler
için 10.000 CAN $’›na kadar bir indirim söz konusudur.
Nafaka ödemeleri
Çal›flanlar›n ve ö¤rencilerin tafl›nma masraflar›
fierefiyeler
Ayr›ca flahsi vergi iadesi ad› alt›nda ve en düflük gelir vergisi oran› olan % 16
oran›nda olmak üzere afla¤›daki flekilde düzenlenmifl bir vergi iadesi/alaca¤› sistemi geçerlidir. Bu iadeler her y›l tüketici fiyat endeksi art›fl oran›nda art›r›l›r.
490
1990-2008 KAMUOYUNA DÖNÜK ÇALIfiMALAR <<<
2006-2008
10/3/08
10:56 PM
Page 491
YAHYA ARIKAN
Türkiye’nin K›s›lmayan Sesiyiz
Vergi iadeleri ayr›ca özel emeklilik sigortas› prim ödemeleri ve iflsizlik sigortas› prim ödemeleriyle üniversite/kolej harçlar› için de söz konusudur.
B. BAZI ÜLKELERDE VERG‹ ORANLARI, EN AZ GEÇ‹M ‹ND‹R‹M‹ VE VERG‹
TAR‹FELER‹
3. Geliflmekte Olan Piyasalar
Yeni sanayileflmifl ya da yar› sanayileflmifl ülkeler olarak da adland›r›lan ve
özellikle 1980’li y›llarda Türkiye’nin d›fla aç›lmas›nda örnek gösterilen ihracata yönelik sanayileflme stratejisinin baflar›l› örnekleri olan baz› Do¤u Asya ülkelerindeki
(G.Kore, Hong Kong, Singapur ve Tayvan) ve baflar›s›z say›lan baz› Latin Amerika
ülkelerindeki (Arjantin, Brezilya, Meksika) vergi oranlar›na iliflkin uygulamalar afla¤›daki gibidir.
A. Güney Kore
Gelir üzerinden al›nan vergilerde vergi matrah›n› bireylerin ücret, maafl gibi
gelirleri, ticari gelirleri, yurt d›fl› gelirleri, emeklilik gelirleri, sermaye kazançlar›, faiz
gelirleri, kâr pay› gelirleri ve ormanc›l›ktan elde ettikleri gelirler oluflturur ve bu
matrah üzerinden, müsaade edilen indirimler yap›ld›ktan sonra ulusal düzeyde bir
gelir vergisi ve mahalli gelir vergisi (local resident tax) al›n›r.
Güney Kore’de gelir vergisi tarifesi artan oranl› olup, afla¤›daki gibidir.
>>> 1990-2008 KAMUOYUNA DÖNÜK ÇALIfiMALAR
491
2006-2008
10/3/08
10:56 PM
YAHYA ARIKAN
Page 492
Türkiye’nin K›s›lmayan Sesiyiz
Sermaye kazançlar› üzerinden ise arazi ve arsalar›n elde tutulma süresine
ba¤l› olarak % 20 ila % 40 aras›nda vergi al›nmaktad›r. Mahalli gelir vergisi ise,
ulusal düzeyde ödenen bireysel gelir vergisinin % 10’u oran›nda ve mahalli idarelerce
tarh ve tahsil edilmektedir.
Ulusal düzeyde uygulanan gelir vergisinden indirilmek üzere belli düzeyde asgari geçim indirimine veya muafiyete izin verilmektedir. Buna göre, mükellefle birlikte yaflayan efl ve çocuklar için bir asgari miktar ve ayr›ca yap›lan ba¤›fl ve di¤er
katk›lar için özel indirimler söz konusudur. Ayr›ca fiziksel özürlü aile bireyleri için
ilave indirimler söz konusudur. Ayr›ca sigorta, t›bbi harcamalar ve e¤itim harcamalar› matrahtan indirilebilmektedir.
B. Hong Kong
Gelir vergisi sedüler bir yap›ya sahiptir. Yani, vergi, ücret, maafl gibi istihdam
gelirlerine, farkl› kâr ve emlak gelirleri gibi di¤er gelir kalemlerine uygulan›r. Ancak
Hong Kong’ta yerleflik mükellefler tüm kaynaklar›ndan elde ettikleri toplam gelir
üzerinden tarhiyat yapt›rma seçene¤ine de sahiptirler.
Gelir kaynaklar›n›, istihdam gelirleri, ticari kazançlar, emeklilik ödemeleri, sermaye kazançlar›, kâr pay› ve faiz gelirleri, kira, royalti gelirleri gibi gelirlerden oluflur. Gelir vergisi oranlar›n 2005/2006 y›llar› için afla¤›daki gibidir.
Mükelleflerden al›nacak maksimum vergi toplam vergilendirilebilir gelirden
flahsi indirimler ve di¤er indirimler yap›ld›ktan sonra kalan k›sma uygulanacak
standart bir % 15 orandan sa¤lanacak vergiden fazla olamaz.
Asgari geçim indirimi ve çok say›da di¤er indirime izin verilmektedir.[38]
492
1990-2008 KAMUOYUNA DÖNÜK ÇALIfiMALAR <<<
2006-2008
10/3/08
10:56 PM
Page 493
Türkiye’nin K›s›lmayan Sesiyiz
YAHYA ARIKAN
Ayr›ca boflanm›fl çiftlerce ödenen nafaka gelir vergisinden muaft›r. Yine iflverence verilen tatil ödemesi muaft›r. Keza 100 HK $’›n alt›nda olmayan ve vergi
matrah›n›n % 10’unu geçmeyecek ba¤›fllar indirilebilmektedir.
C. Singapur
Gelir vergisi sadece bölgesel düzeyde al›nmaktad›r. Artan oranl› bir tarifenin
uyguland›¤› Singapur’da 2001 y›l› gelir vergisi oranlar› ve tarifesi afla¤›daki gibidir.
>>> 1990-2008 KAMUOYUNA DÖNÜK ÇALIfiMALAR
493
2006-2008
10/3/08
10:56 PM
YAHYA ARIKAN
Page 494
Türkiye’nin K›s›lmayan Sesiyiz
Görüldü¤ü gibi, 2005 y›l› için 7.500 $’›na kadar olan k›s›m % 2 gibi çok düflük
bir oranla vergilendirilirken, bu oran›n 2001 y›l›nda % 0’a çekilmesiyle vergiden muaf
bir asgari gelir oluflturulmaktad›r. Ger çekte ikinci dilim olan 7.501 -20.000 aral›¤›n›n 2001 y›l› gelirleri için sadece % 3 oran›nda vergiye tabi tutulmas› hali haz›rda
10 adet vergi dilimine sahip artan oranl› yap›y› daha da alt gelir gruplar› lehine de¤ifltirmektedir. Keza tüm gelir gruplar› için dörtte bire yak›n oranda marjinal vergi
oranlar›n›n düflürülmesi dikkat çekicidir.
Singapur’da kapsaml› bir geçim indirimi ve di¤er indirim uygulamas› söz konusudur. Bu durum afla¤›daki gibi özetlenebilir.
Çocuk indirimi, ayr› beyanda bulunmay› seçen evli kad›nlar için, her bir çocu¤a
(maks. 4 çocuk) ayr› ayr› uygulanmak üzere y›lda 10.000 S $’d›r. (Bu rakam 12
yafl alt›ndaki çocuklar için 15.000 S $’›na kadar ç›kmaktad›r. (S $= Singapur
Dolar›)
D. Tayvan
Tayvan’da bireyler üzerinden al›nan dolays›z vergilerin bafl›nda, 1998 y›l›nda
bireysel gelir vergisi ve giriflimci gelir vergisinin birlefltirilmesiyle konsolide gelir vergisi ad›n› alan vergiler yer al›r. Bu vergi yerleflik olsun ya da olmas›n Tayvan’da ya-
494
1990-2008 KAMUOYUNA DÖNÜK ÇALIfiMALAR <<<
2006-2008
10/3/08
10:56 PM
Page 495
Türkiye’nin K›s›lmayan Sesiyiz
YAHYA ARIKAN
flayan bireylerin Tayvan’da sa¤lad›klar› istihdam gelirleri, temettü gelirleri, kârlar,
faizler, kiralar, royaltiler, sermaye kazançlar› vb. gelirler üzerinden al›n›r. Vergi
oranlar› artan oranl› bir tarife içinde düzenlenmifl olup afla¤›daki gibidir.
Görüldü¤ü gibi oldukça dik bir artan oranl›l›k söz konusu olup, vergi oranlar› %
6 ila % 40 aras›nda de¤iflmektedir. Dik artan oranl›l›¤›, ödeme gücünün kavranmas› yolunda asgari geçim indirimi ve di¤er indirimler tamamlamaktad›r. Buna göre,
vergi mükellefi, efli ve bakmakla yükümlü oldu¤u her flah›s için ayr› ayr› hesaba kat›lmak üzere 2000 y›l› için 74.000 NT$ tutar›nda bir asgari indirim hakk›na sahiptir. Bu indirim, bakmakla yükümlü olunan yafll› ebeveynler için (70 yafl üstü)
110.000 NT$’›na ç›kmaktad›r.
Bunun d›fl›nda vergi mükelleflerinin, her y›l bekârsa 44.000 NT$ evliyse
67.000 NT$’› tutar›nda “standart indirim” hakk› vard›r. E¤er mükellef bu yolu seçmezse yasada detayland›r›lm›fl indirim kalemlerini yine belirtilen indirim oranlar›ndan matrahtan düflürebilmek tedir.
Yine özel indirimler ad› alt›nda mükelleflere özel baz› indirimler sunulmaktad›r.
Bunlar aras›nda 270.000 NT$’›na kadar tasarruf ve yat›r›mlar, özürlü ba¤›ml›lar
için 74.000 NT$ tutar›nda bir indirim, 62.700 NT$’›n› aflmayan ücret gelirleri için
özel indirim ve 25.000 NT$’›na kadar e¤itim masraflar› özel indirimi say›labilir.
E. Arjantin
Federal hükümet taraf›ndan tam mükellef konumundaki mükelleflerden tahsil
edilir. Arjantin’de yerleflik olmayanlar›n elde ettikleri gelirler ise stopaja tabidir.
Gelir vergisi en genifl gelir tan›m›n› kapsayacak bir flekilde; istihdam gelirlerini, ücret ve maafllar, ticari gelirleri, sermaye kazançlar›n›, temettü gelirlerini, faiz ve kiralar› ve royaltilerle emeklilik ödemelerinin üzerine ve afla¤›daki gibi artan oranl› bir
>>> 1990-2008 KAMUOYUNA DÖNÜK ÇALIfiMALAR
495
2006-2008
10/3/08
10:56 PM
YAHYA ARIKAN
Page 496
Türkiye’nin K›s›lmayan Sesiyiz
tarife alt›nda temsil edilir.
Görüldü¤ü gibi toplam 7 gelir diliminden öncelikle artan bir flekilde temel vergi al›n›yor. Temel/sabit vergi 10.000 Peso’ya kadarki gelirlerden al›nmamakta ve bu
gelirler % 1 vergiye tabi tutulmaktad›r. Gelir dilimleri, yükseldikçe hem sabit vergi
miktar› hem de vergi oran› artmakta ve % 35’e kadar ç›kmaktad›r.
Arjantin’de asgari geçim indirimi ve di¤er indirim müesseseleri de mevcuttur.
Buna göre,[47]
Efl, çocuklar ve aile büyükleri için böyle bir indirimden yararlanabilmesi için
bunlar›n y›ll›k gelirlerinin kifli bafl›na 4.020 ARP’den fazla olmamas› gerekir. Ayr›ca
faiz ödemeleri, belli s›n›rlar içindeki ba¤›fllar, sosyal güvenlik katk› paylar›, sa¤l›k ve
hayat sigortas› ödemeleri belli s›n›rlar alt›nda matrahtan indirilebilmektedir.
F. Brezilya
Brezilya’da di¤er ülkelerden farkl› bir gelir vergisi uygulamas› söz konusudur.
496
1990-2008 KAMUOYUNA DÖNÜK ÇALIfiMALAR <<<
2006-2008
10/3/08
10:56 PM
Page 497
Türkiye’nin K›s›lmayan Sesiyiz
YAHYA ARIKAN
Bu sistemde (current basis) gelir vergisi ayl›k gelir üzerinden hesaplan›p ödenirken,
her y›l›n sonunda bir düzeltme, ayarlama beyan› verilir. Verginin kaynaklar›n›, istihdam gelirleri, ticari gelirler, sosyal güvenlik ödemeleri (emeklilik vb.), sermaye kazançlar›, faiz ve kiralardan elde edilen gelirler oluflturur.
2001 y›l› için gelir vergisi oranlar› afla¤›daki gibidir.
Matrahtan indirilebilecek kalemlerin bafl›nda kamusal ve özel sosyal güvenlik /
sigorta primleri, aile indirimleri, nafaka ödemeleri, e¤itim masraflar›, sa¤l›k harcamalar› ve ba¤›fllar gelmekte ve bu indirimlerle ilgili olarak s›n›rlar söz konusu olmaktad›r.
G. Meksika
Gelir vergisi matrah›n› oluflturan gelir kaynaklar› istihdam gelirleri, ticari giriflim gelirleri, sosyal güvenlik ödemeleri (emeklilik vb.), sermaye kazançlar› temettü
gelirleri, faizler, royaltiler ve di¤er gelirlerdir.
Genel olarak, Meksika’da tek oranl› bir gelir vergisi uygulanmakta olup, bu
% 40’d›r. Öte yandan bazen daha düflük oranlar›n yer ald›¤› artan oranl› tarifelere
de rastlanmaktad›r.[50] Meksika’da mahalli idareler düzeyinde al›nan herhangi bir
gelir vergisi mevcut de¤ildir.
Herhangi bir asgari geçim indirimi müessesesi mevcut olmad›¤› gibi, matrahtan indirilebilecek harcama kalemleri son derece s›n›rl› olup, mükellefin istihdam gelirinin miktar›n› aflmayacak bir s›n›rlamaya tutulmufltur. Bu indirimler aras›nda,
sa¤l›k ve hastane masraflar› (aile bireyleri dâhil), cenaze masraflar›, ba¤›fllar ve
okul ulafl›m ücretleri say›labilir.
>>> 1990-2008 KAMUOYUNA DÖNÜK ÇALIfiMALAR
497
2006-2008
10/3/08
10:56 PM
Page 498
YAHYA ARIKAN
Türkiye’nin K›s›lmayan Sesiyiz
4. Bir Model Örne¤i: ‹sviçre
Kifli bafl›na 54.000 dolar gelir, yaklafl›k yüzde 1 enflasyon olan ‹sviçre’de, iflsiz kalanlara son ayl›klar›n›n yüzde 80’i (bekârlarda yüzde 70’i) oran›nda iflsizlik
yard›m› yap›l›yor. Yüzölçümü 41.293 kilometre kare, baflkenti Bern. ‹sviçre Avrupa
Birli¤i’ne üye de de¤il. Türkiye’nin onda biri kadar nüfusu var. Yaflayan her befl kifliden biri yabanc›. Yabanc›lar›n yapt›klar› ifller, genellikle yerli halk›n yapmad›klar›,
yapmak istemedikleri ifller. ‹sviçre, herkesin kurallara uydu¤u, güzel bir ülke...
B‹R DE 3.8 VAR
Bizde yüzde 18 olan KDV oran›, ‹sviçre’de yüzde 7.6. Peki, bizde yüzde 20’den
bafllayan ve yüzde 35’e kadar ulaflan gelir vergisi oran›, ‹sviçre’de yüzde kaç biliyor
musunuz? Onu da belirtelim. ‹sviçre’de gelir vergisi oranlar›, kantonlara göre de¤ifliyor. Zurich’te uygulanan gelir vergisi oran› yüzde 3.8’den bafll›yor, kademe kademe
art›yor, 75.000 ‹sviçre Frank›’n› (CHF) aflan gelirlere (yaklafl›k 80 bin YTL’ye) yüzde 12 oran› uygulan›yor. Türkiye’de ise, bu tutara isabet eden vergi oran› yüzde 40
oluyor (Bkz. 193 say›l› Gelir Vergisi Kanunu Md. 103).
Gelir Vergisi oran›, 150 bin Frank’› aflan k›s›m için yüzde 20.3, 1 milyon Frank’›
aflan k›s›m için de yüzde 40. Zurich’te, gelir vergisi üç ayr› ad alt›nda uygulan›yor.
80.000 ‹sviçre Frank›’n›n gelir vergisini, da¤›l›m›na göre hesaplad›k. 1.335 CHF
(Genel), 375 CHF (Kanton), 4.580 CHF (oturulan yerin belediyesi) derken yaklafl›k
yüzde 12 vergi ödeniyor. Toplanan vergilerin yaklafl›k yar›s›, oturulan yerin belediyesine gidiyor. ‹sviçre’de kurumlar vergisi, yüzde 8.5 ile 33 aras›nda de¤ifliyor.
GEÇ‹M ‹ND‹R‹M‹
Evli bir mükellefe, y›ll›k 11.090 ‹sviçre Frank’a “en az geçim indirimi” uygulan›yor. Bu tutara kadar geliri olana “Sen, 11.090 Frank ile ancak geçinirsin, bu paradan vergi alm›yoruz” deniliyor. Bu arada faiz gelirleri ayr› bir tarifeye göre vergilendiriliyor ve yüzde 35 civar›nda faizden vergi al›n›yor.
Kay›t d›fl› ekonomi ve vergi kaçakç›l›¤›, minimum düzeyde... ‹sviçre’yi futbolda
belki yeneriz ama KDV’mizi yüzde 18’den 7.6’ya, gelir vergisi bafllang›ç oran›m›z› da
yüzde 20’den 3.8’e zor indiririz...
******
498
1990-2008 KAMUOYUNA DÖNÜK ÇALIfiMALAR <<<
2006-2008
10/3/08
10:56 PM
Page 499
YAHYA ARIKAN
Türkiye’nin K›s›lmayan Sesiyiz
29 Kas›m 2006
>>> Ba¤-Kur emeklileri iflyerlerini kapat›yor
Kamuoyunda “Sosyal Güvenlik Reformu” olarak adland›r›lan ve 1 Ocak
2007’de yürürlü¤e girecek 5510 say›l› yasayla emekli ayl›¤› alan Ba¤-Kur’lulara çok
yüksek oranda sosyal güvenlik destek primi ödenmesi zorunlulu¤u getirilmektedir.
Her ne kadar emekli çal›flt›r›lmas›n›n avantajlar›n›n kald›r›larak iflsizli¤in azalt›lmas› düflünülmekteyse de, Ba¤-Kur’lular›n sosyal güvenlik destek priminin art›r›lmas› beraberinde birçok iflyerinin kapanmas›n› da getirece¤i için iflsizlik azalmay›p,
artacakt›r. Emekli çal›flanlar›n ödedi¤i sosyal güvenlik destek primi, emeklilik ayl›¤›na herhangi bir art›fl getirmemekte sadece bu sigortal›lara, ifl kazas› veya meslek
hastal›¤›na u¤ramas› halinde gerekli sigorta yard›mlar› yap›lmaktad›r. Yani sosyal
güvenlik destek primine tâbi olanlar hakk›nda, sadece ifl kazas› ve meslek hastal›¤›
yard›mlar› uygulanmaktad›r.
1 Ocak 2007’den itibaren emekli ayl›¤› alan ve ticari veya serbest meslek faaliyetlerini devam etmeleri veya daha sonra yeniden ifle bafllamalar› durumunda
ciddi oranlarda art›fllar olacak. Aflfla¤›da 1 Ocak 2007 öncesi ve sonras›ndaki durum ayr›nt›l› olarak aç›klan m›flt›r.
31.12.2006’YA KADAR GEÇERL‹ OLAN DURUM
Halen yürürlükte olan mevzuata göre, Ba¤-Kur’dan emekli ayl›¤› alanlarla,
Ba¤-Kur d›fl›ndaki SSK, T.C. Emekli Sand›¤›, bankasigorta flirketi, oda ve borsa
sand›klar›ndan emekli ayl›¤› alanlar›n tabi oldu¤u hükümler farkl›d›r.
A. Ba¤-Kur’dan emekli olanlar›n Ba¤-Kur’a sosyal güvenlik destek primi
ödemesi
01.01.2000 y›l›ndan geçerli olmak üzere Ba¤-Kur’dan emeklilik (yafll›l›k) ayl›¤›
ba¤lananlar›n Ba¤-Kur Kanunu kapsam›nda ticari veya serbest meslek faaliyetlerine devam etmeleri veya daha sonra yeniden ifle bafllamalar› durumunda sosyal
yard›m zamm› dâhil olmak üzere her bir ay için (çal›flmalar›na son verdikleri ay dâhil) % 10 oran›nda sosyal güvenlik destek primi kesilmektedir.
>>> 1990-2008 KAMUOYUNA DÖNÜK ÇALIfiMALAR
499
2006-2008
10/3/08
10:56 PM
YAHYA ARIKAN
Page 500
Türkiye’nin K›s›lmayan Sesiyiz
Halen Ba¤-Kur taraf›ndan ödenen en düflük emekli ayl›¤› yaklafl›k 370 YTL ve
en yüksek de 1.185 YTL’dir. Bu flekilde Ba¤-Kur’dan emekli ayl›¤› alan ve ticari faaliyetini sürdürenlerin ayl›klar›ndan her ay % 10 kesinti yap›lmaktad›r. Yaklafl›k
300.000 Ba¤-Kur emeklisinin maafl›ndan 2006 y›l›nda hesaplamalar›m›za göre
150 milyon YTL civar›nda bir sosyal güvenlik destek primi kesintisi yap›lacakt›r.
ÖRNEK 1: Ba¤-Kur’dan 500 YTL emekli ayl›¤› alan ve limitet flirket ortakl›¤›
devam eden bir kifliye Ba¤-Kur taraf›ndan ödenen emekli ayl›¤›ndan yüzde 10 sosyal güvenlik destek primi kesilerek 450 YTL olarak ödenmektedir.
B-SSK, T.C. Emekli Sand›¤› veya banka ve odaborsalardan emekli olanlar›n
Ba¤-Kur’a sosyal güvenlik destek primi ödemesi
Ba¤-Kur d›fl›ndaki di¤er sosyal güvenlik kurumlar›ndan (SSK, T.C. Emekli Sand›¤› ve bankasigorta flirketioda ve borsa sand›klar›ndan) emekli ayl›¤› alan ve
Ba¤-Kur Kanunu kapsam›nda ticari veya serbest meslek faaliyetlerini devam etmeleri veya daha sonra yeniden ifle bafllamalar› durumunda, çal›flmaya bafllad›klar›
ay› takip eden aybafl›ndan itibaren çal›flmalar›n›n sona erdi¤i ay dâhil, Ba¤Kur Kanu nu’na göre belirlenen 12’nci gelir basama¤›n›n (623,97 YTL) %10’u oran›nda (63
YTL) destek primi ödemektedirler. Bu flekilde çal›flanlar›n, SSK, T.C. Emekli Sand›¤›
ve banka sigorta flirketioda ve borsa sand›klar›ndan ald›¤› emekli ayl›¤›ndan bir kesinti yap›lmamaktad›r.
ÖRNEK 2: SSK’dan emekli olup ayda 500 YTL emekli ayl›¤› alan bir kifli, Ba¤Kur’lu olmas›n› gerektirecek bir faaliyette bulunursa (limited flirket orta¤› ya da
vergi mükellefi olursa) Ba¤-Kur’un 12 inci basama¤›n›n gelir tutar›n›n yüzde 10’u
kadar 63 YTL sosyal güvenlik destek primini her ay Ba¤-Kur’a ödemek zorundad›r.
Kendisinin SSK’dan ald›¤› 500 YTL ise de¤iflmeyecektir.
01.01.2007’DE YÜRÜRLÜ⁄E G‹RECEK UYGULAMA
1 Ocak 2007’de yürürlü¤e girecek 5510 say›l› yasa kapsam›nda sigortal›
olanlar› üç statüde de¤erlendirmek mümkündür. SSK sigortal›lar› (4/a) kapsam›nda sigortal› olurken, Ba¤-Kur sigortal›lar› (4/b) kapsam›nda ve T.C. Emekli Sand›¤›’na ba¤l› devlet memurlar› ise (4/c) kapsam›nda sigortal› say›lacakt›r. 1 Ocak
2007’den itibaren emekli ayl›¤› alan ve 4/b, (Ba¤-Kur) kapsam›nda ticari veya serbest meslek faaliyetlerine devam edenler ayn› hükümlere tabi olacakt›r. Ba¤Kur ve
di¤er kurum emeklileri aras›ndaki farkl›l›k ortadan kald›r›lmaktad›r.
500
1990-2008 KAMUOYUNA DÖNÜK ÇALIfiMALAR <<<
2006-2008
10/3/08
10:56 PM
Page 501
Türkiye’nin K›s›lmayan Sesiyiz
YAHYA ARIKAN
Emeklilik ayl›¤› almakta iken 5510 say›l› kanuna tâbi bir iflte çal›flanlara uygulanacak sosyal güvenlik destek primi oran› 5510/81. mad desinin (a), (c) ve (f)
bentlerinde belirtilen prim oranlar›n›n toplam› (%33,5 ile %39) kadar olup, iflin tehlikesine göre %33,5 ile %39 aras›nda de¤iflen oranlarda uygulanacakt›r.
Hangi matrah›n %33,5 ile %39’u aras›nda prim al›naca¤›na iliflkin kamuoyunda farkl› bilgiler bulunmaktad›r. Sanki, Ba¤-Kur’lunun tüm gelirinin %33,5 ile %39’u
ya da KDV matrah›n›n %33,5 ile %39’u üzerinden sosyal güvenlik destek primi al›naca¤› gibi yanl›fl anlafl›l malar vard›r.
Daha önce Ba¤-Kur’dan al›nan ayl›¤›n›n %10’u ya da di¤er sosyal güvenlik kurumlar›ndan ayl›k alanlar için 12. basama¤›n %10’u oran›nda uygulanan Ba¤-Kur
sosyal güvenlik destek primi oran› da önemli oranda art›r›larak %33,5 ile %39 aras›nda de¤iflen oranlar üzerinden uygulanacakt›r. Buna göre; Ba¤-Kur, SSK, T.C.
Emekli Sand›¤› veya banka ve odaborsalardan emekli olanlar›n 4/b’li (Ba¤-Kur’lu)
olup da, 5510 Say›l› Kanun’un 4/b maddesine tabi (Ba¤-Kur’lu) olmas›n› gerektirecek bir faaliyette bulunan kiflilerin (vergi mükellefiyeti, ticari faaliyet, flirket ortakl›¤› gibi), asgari ücret ile asgari ücretin 6,5 kat› aras›nda olmak kofluluyla her ay diledi¤i rakamdan yüzde 33,5’u ve % 39’u aras›nda oran›nda (yapt›¤› iflin tehlikesine
göre de¤iflmektedir) sosyal güvenlik destek primi ödemekle yükümlüdür. Ancak,
emekli 4/b’li (Ba¤-Kur’lu) iflveren olup iflçi çal›flt›r›yorsa en yüksek ücret ödedi¤i iflçisinden daha az gelir beyan edemeyecektir.
ÖRNEK 3: Bugünkü tutarlar üzerinden ayda 531 YTL üzerinden bildirim yaparsa 178 YTL kadar sosyal güvenlik destek primi ödeyecektir. Ayda 3.451 YTL kazand›¤›n› beyan ederse 1.156 YTL sosyal güvenlik destek primi ödeyecektir.
ÖRNEK 4: Yine, emekli olup 400 YTL emekli ayl›¤› alan ve efline ait limitet flirkette % 1 hissedar olan ve bu nedenle 4/b’li olan kiflinin iflyerinde çal›flt›rd›¤› mühendisine ayda 3.000 YTL ücret ödüyorsa, emekli limitet flirket orta¤›n›n ödeyece¤i sosyal güvenlik destek primi tutar› ayl›k 1.005 YTL’dir.
ÖRNEK 5: Bir di¤er örne¤i ele al›rsak, 375 YTL emekli ayl›¤› alan ve esnafl›¤›n›
sürdüren bir kifli en yüksek ücret ödedi¤i iflçisinin maafl› 600 YTL ise ödeyece¤i
sosyal güvenlik destek primi tutar› ayl›k 201 YTL olacakt›r.
>>> 1990-2008 KAMUOYUNA DÖNÜK ÇALIfiMALAR
501
2006-2008
10/3/08
10:56 PM
YAHYA ARIKAN
Page 502
Türkiye’nin K›s›lmayan Sesiyiz
SONUÇ:
Yaklafl›k 1 milyon kifli sosyal güvenlik kurumlar›ndan emekli ayl›¤› al›p da vergi
mükellefiyeti, ticari faaliyet, flirket ortakl›¤› gibi faaliyetini sürdürmesinden dolay›
4/b’li (Ba¤-Kur’lu) olmas› gereken kifli vard›r. Bu kiflilerin asgari ücret ile asgari ücretin 6,5 kat› (bugün için 531 YTL ile 3.451 YTL aras›nda) olmak kofluluyla her ay
diledi¤i rakamdan beyan edece¤i tutar›n yüzde 33,5’u ve % 39’undan sosyal güvenlik destek primi al›nmas›nda bir üst s›n›r getirilmelidir.
fiimdiden birçok iflveren 2007 y›l› gelmeden iflyerini kapatmak istedi¤ini mali
müflavirlerine bildirmektedir. 1 Ocak’ta ciddi sorunlar ç›kacakt›r. Acil önlem al›nmal›d›r.
ÇÖZÜM:
Emekli Ba¤-Kur’lunun ödeyece¤i sosyal güvenlik destek priminde emekli ayl›¤›n›n %33,5 ve %39’unu aflmayaca¤›na iliflkin bir yasal düzenleme getirilmelidir. Aksi
halde, iflsizli¤e çare olarak düflünülen bu uygulama iflsizli¤i art›racakt›r.
******
502
1990-2008 KAMUOYUNA DÖNÜK ÇALIfiMALAR <<<
2006-2008
10/3/08
10:56 PM
Page 503
YAHYA ARIKAN
Türkiye’nin K›s›lmayan Sesiyiz
01 Aral›k 2006
>>> Asgari ücretli 396 YTL vergi iadesi alacak
‹stanbul Serbest Muhasebeci Mali Müflavirler Odas›'n›n (‹SMMMO) hesaplamalar›na göre, 2006 y›l› için asgari ücretli toplam 396,97 YTL, ayda ortalama
net 1000 YTL ücreti olan çal›flan ise 803 YTL, 2000 YTL ücreti olan çal›flan da
1.454 YTL vergi iadesi alacak.
TÜRMOB Genel Baflkan Yard›mc›s› ve ‹SMMMO Baflkan› Yahya Ar›kan, Y›ll›k
Vergi ‹adesi Raporu'nu aç›klad›. Ar›kan, ülkede yüksek düzeyde yaflanan kay›t d›fl›l›¤›n kay›t alt›na al›nmas› için mevcut belge düzeninin gözden geçirilmesinin flart oldu¤unu ancak vergi iadesinin kald›r›lmas›n›n yanl›fl ve riskli oldu¤unu belirtti. Vergi
iadesi yerine "asgari geçim indirimi" getirilmek istendi¤ini an›msatan Ar›kan, bu
düzenlemeyle "iflverene örtülü vergi avantaj›" sa¤land›¤›n›, buna karfl›l›k özellikle
yüksek gelir elde edenler baflta olmak üzere çal›flanlar›n büyük parasal kay›plara
u¤rayaca¤›na dikkat çekti. Ar›kan, Türkiye'de çal›flanlar›n yüzde 90'›n›n "vergi iadesi" alamayaca¤›n› ifade ederken flunlar› söyledi:
"1984'ten beri eksiklikleri de olsa baflar› ile uygulanan 'Ücretlilere Vergi ‹adesi'
kald›r›lmamal›d›r. Önce emeklilerin ald›¤› vergi iadesi kald›r›ld›. fiimdi de ücretlilerin
ald›¤› vergi iadesi kald›r›lmak isteniyor. Türkiye ekonomisinin en önemli sorunlar›n›n
bafl›nda ‘kay›t d›fl›l›k’ geliyor. Kay›t d›fl›l›¤›n önlenebilmesi için, yap›lmas› gereken
lerden biri de belge düzeninin oturtulmas›d›r. Vergi iadesi, al›flverifllerde ve hizmetlerde, belge istenmesinin, önemli bir nedenidir."
TÜRMOB Genel Baflkan Yard›mc›s› Ar›kan, harcama çeflitlerinde s›n›rlaman›n
kald›r›lmas›, ücretlilere ayr› hukuk uygulanmamas›, indirim (iade) oranlar›n›n yükseltilmesi, ücretlilere iadenin y›ll›k de¤il 3 ayda bir verilmesinin sa¤lanmas› gere¤ini
vurgulad›.
Son teslim tarihi 22 Ocak 2007
Vergi iadesi belgelerinin en geç 20 Ocak 2007 Cumartesi gününe rastlad›¤›
için 22 Ocak akflam›na kadar verilece¤ini vurgulayan Ar›kan, ücretlilerin 01 Ocak/31
Aral›k 2006 dönemine ait harcama belgelerini sunmalar› gerekti¤i uyar›s›n› yapt›.
>>> 1990-2008 KAMUOYUNA DÖNÜK ÇALIfiMALAR
503
2006-2008
10/3/08
10:56 PM
Page 504
YAHYA ARIKAN
Türkiye’nin K›s›lmayan Sesiyiz
Vergi iadesi uygulamas›ndan Gelir Vergisi Kanunu'nda ücretli olarak say›lanlar veya
bunlar›n eflleri ve çocuklar› yararlanabilecek. Bunun d›fl›nda, yönetim ve denetim
kurullar› baflkan›, üyeleri, tasfiye memurlar›, bilirkifliler, resmi arabulucular, eksperler, spor hakemleri, her türlü yar›flma jürisi üyeleri ile sporculara yap›lan ödemeler
de ücret say›l›yor.
2006 YILI ‹Ç‹N VERG‹ ‹ND‹R‹M‹ HESAPLAMA ÖRNEK TABLOSU
200 6/Ayl›k
Net Ücr et
2 006 Kümül atif
Vergi Matrah›
YTL
Asg ari Ücr et
5,416.20 380,4 6 YTL
5 00 YTL
7,125 .37
T o planabil ece k
‹flleme T abi
Belge Tu tar› YT L Matrah Y TL
5,416 .20
2 007 y›l›nd a
al›naca k Verg i
‹adesi Tutar › YTL
5, 416.2 0
396,97
7,125 .37
7,12 5.37
499,52
750 YTL
10,908.75
10,908 .75 10,908.75 65 2,35
1,000 YTL
14, 692.13 14 ,692.13
14, 692.13
8 03,69
1,250 YTL
18,521 .56
18,5 21.56
18,521 .56
956,8 6
1,5 00 YTL
22, 671 .27
22, 671. 27
22 ,671.27
1. 122,85
1,750,YTL
2 ,000 YTL
26 , 820.99
30,97 0.70
26, 820. 99
30 ,970.70
26,8 20.99
30 ,970.70
1.2 88,84
1.454 ,83
2,250 YTL
35,1 19.0 5
35,11 9.05
35,11 9.05
1.62 0,76
2,5 00 Y TL
39,2 64 .19
39 ,264.19
39,26 4.19
1.786 ,57
3,000 YTL
4 8 ,489.5 5
4 8,4 89.55
4 8,4 89.5 5
2. 128,25
3,5 00 Y TL
5 7,806.33 57,806 .33
5 7,806. 33
2 .528,25
4 ,000 YTL
6 7,123.10
6 7,123.1 0
67,123.10
2.900 ,92
5 ,000 YTL
85 ,756 .64
85,756.64 8 5,75 6.64
3. 646,27
(Bu tablo SSK’ya prim ödeyen çal›flanlara göre düzenlenmifltir. Emekli Sand›¤›’na prim ödeyenler için geçerli de¤ildir. 657 Say›l› Devlet Memurlar› Kanunu’na
göre veya kamu çal›flanlar›na uygulanan di¤er kanunlara göre baz› tazminat ve
ödemeler gelir vergisi istisnas› kapsam›nda oldu¤u için vergi iadesine esas matrahlar de¤iflken olmaktad›r.)
3.600 YTL’ye kadar % 8'i
7.200 YTL’nin 3.600 YTL’si için % 8'i, aflan k›sm› için % 6's›
7.200 YTL’den fazlas›n›n, 7.200 YTL’si için % 7'si, aflan k›sm› için % 4'ü.
504
1990-2008 KAMUOYUNA DÖNÜK ÇALIfiMALAR <<<
2006-2008
10/3/08
10:56 PM
Page 505
YAHYA ARIKAN
Türkiye’nin K›s›lmayan Sesiyiz
(Tablo 2005/9826 say›l› Bakanlar Kurulu karar› ile 2006 y›l› harcamalar›na
uygulanmak üzere belirlenen tarifedir.)
Ücretlinin ertesi y›lda ödeyece¤i gelir vergisinden mahsup edilir veya iflverenler arac›l›¤› ile kendisine nakden iade edilir.
VERG‹ ‹ADES‹NDEN K‹MLER YARARLANIR?
• Vergi iadesi uygulamas›ndan Gelir Vergisi Kanunu’nda ücretli olarak say›lanlar veya bunlar›n eflleri ve çocuklar› yararlanabilecek.
• Kanunun 61’inci maddesinde, bilirkiflilere, resmi arabuluculara, eksperlere,
spor hakemlerine, her türlü yar›flma jürisi üyelerine ödenen para ve menfaatler,
sporculara transfer ad› veya baflka ad alt›nda ödenen ücretler, yönetim ve denetim kurullar› baflkan› ve üyeleriyle tasfiye memurlar›na bu s›fatlar› nedeniyle ödenen ücretler, Gelir Vergisi Kanunu’nun uygulamas›nda ücret olarak say›lacak.
• Ücretlinin eflinin harcama belgelerinin iade kapsam›nda kullan›labilmesi için
Medeni Kanuna göre aralar›nda evlilik ba¤› bulunmas› gerekir.
• Çocuk tabiri ise, 18 yafl›n› doldurmam›fl kiflileri ifade etmekle beraber, iade
uygulamas›nda ücretli ile birlikte oturan veya ücretli taraf›ndan bak›lan kifliler çocuk olarak kabul edilir. Çocuk 18 yafl›ndan büyük olabilir, harcamalar›n›n iade kapsam›nda kullan›labilmesi için ücretli taraf›ndan bak›l›yor olmas› yeterli.
ÜCRETL‹LER‹N VERG‹ ‹ADES‹NE KONU HARCAMALARI NELERD‹R?
Ücretlinin kendisi, efli ve çocu¤u taraf›ndan yap›lan özel gider indirimine konu
olan harcamalar afla¤›da belirtilmifltir.
a) E¤itim Giderleri:
E¤itim ve ö¤retim kurumlar› ile anaokulu, krefl ve dershanelere e¤itim amac›yla yap›lan ödemeler ile sürücü kursu ücretleri, okul servis ücretleri, kitap ve k›rtasiye al›mlar› için yap›lan harcamalar, vergi indirimi kapsam›ndad›r.
• Üniversiteye haz›rl›k dershanelerinden al›nan faturalar vergi iadesinde kullan›l›r.
• Kurumlar vergisinden muaf vak›f okullar›na (Vak›f Üniversiteleri) yap›lan e¤itim ödemeleri vergi iadesinde kullan›lamaz.
• Devlet üniversitelerine ödenen kay›t harc› ve kitap bedelleri vergi iadesinde
kullan›lamaz.
>>> 1990-2008 KAMUOYUNA DÖNÜK ÇALIfiMALAR
505
2006-2008
10/3/08
10:56 PM
Page 506
YAHYA ARIKAN
Türkiye’nin K›s›lmayan Sesiyiz
• Devlet okullar›na yap›lan ba¤›fllar da, bu okullar›n gelir veya kurumlar vergisi
mükellefi olmamas› ve geçerli belge verememelerinden dolay› vergi iadesinde kullan›lamaz.
b) Sa¤l›k Giderleri:
Ücretlilerin yapt›¤› ilaç masraf›, sa¤l›k malzemesi ve hastane giderleri ile muayene, tahlil, ameliyat, fizik tedavi ve difl protez ücretleri, gözlük ve lens al›mlar› gibi sa¤l›k harcamalar› vergi indirimine konu teflkil eder. Ücretlinin yapt›¤› bu harcamalar›n bir k›sm›n›n iflverenlerce karfl›lanmas› halinde, ücretlinin kendisinin karfl›lad›¤› harcama tutar› vergi indirimine konu olacak. Kamuya ait hastane ve sa¤l›k kurulufllar›n›n Gelir ve Kurumlar vergisinden muaf olmalar› nedeniyle, bu kurulufllara
yap›lan sa¤l›k harcamalar› vergi iadesinde kullan›lamaz.
c) G›da Giderleri:
G›da giderlerinden, her türlü yiyecek ve içecek için yap›lan harcamalar›n anlafl›lmas› gerekir. ‹çecek giderlerinden sigara, alkollü içkiler ve bira bu kapsamda de¤erlendirilmeyecek. Ancak, evlerde beslenen kufl, kedi, köpek gibi hayvanlar ile di¤er
hayvanlar›n tüketimi için al›nan yem, mama vesair g›da maddelerine dair harcamalar g›da giderleri kapsam›na girmeyecek ve vergi indirimine konu teflkil etmeyecek.
Otellerde konaklama giderleriyle birlikte yiyecek ve içecek giderlerinin de bulunmas›
halinde, vergi indiriminden yararlana bilmek için, yiyecek ve içecek giderlerinin faturada ayr›ca gösterilmesi gerekir. Hatta alkollü içkilerin de içeceklerden ayr›lmas›
gerekir.
d) Giyim Giderleri:
Giyim giderlerinden kumafl, haz›r elbise, ayakkab›, flapka, iç çamafl›r›, çorap,
kemer gibi giyime müteallik her türlü mallar›n sat›n al›nmas› için yap›lan harcamalar ile bunlara iliflkin dikim, tamir, onar›m gibi harcamalar›n anlafl›lmas› gerekmektedir. Temizlik malzemeleri al›m› ve kuru temizleme harcamalar› vergi indirimi kapsam›na girmez.
e) Kira Giderleri:
‹kamet edilen konut için yap›lan kira ödemesinin tamam›n›n anlafl›lmas› gerekir.
506
1990-2008 KAMUOYUNA DÖNÜK ÇALIfiMALAR <<<
2006-2008
10/3/08
10:56 PM
Page 507
Türkiye’nin K›s›lmayan Sesiyiz
YAHYA ARIKAN
Bu uygulamada, kiran›n defaten veya birkaç ayl›k veya ayl›k dönemler itibariyle ödenmesinin önemi bulunmamaktad›r. Ancak, kira ödemesinin kapsad›¤› dönem belgede belirtilecektir. Kira ödemelerinin nas›l belgelendirilece¤i sorusu akla
gelebilir.
Kira ödemelerinin belgelendirilmesi, kira sözleflmenin eklenmesi flart›yla banka
dekontlar›n›n ibraz›, bankamatik makbuzlar›n›n ibraz› veya ev sahibinin kiray› tahsil
etti¤ine dair imzal› bir yaz›n›n ibraz› yoluyla da olabilir. Devlete ait lojmanlarda
oturanlar›n kira ödemeleri vergi indiriminde kullan›lamaz. E¤er, lojman›n mülkiyeti
kurumlar vergisi mükellefi bir kamu kuruluflu ise, bu kurulufllardan kira karfl›l›¤› al›nacak faturalar vergi indiriminde kullan›labilir.
4. VERG‹ ‹ADES‹ B‹LD‹R‹MLER‹N‹N SON VER‹L‹fi TAR‹H‹ NED‹R?
Ücretliler harcama belgelerini en geç 20 Ocak 2007 akflam›na kadar vergi
indirimine ait bildirim ile birlikte halen çal›flt›klar› veya en son çal›flt›klar› iflverene
vereceklerdir. (20 Ocak 2007 tarihi Cumartesi gününe rastlad›¤› için belgelerin
teslimi 22 Ocak 2007 tarihi mesai sonu olacakt›r.)
5. VERG‹ ‹ADES‹ B‹LD‹R‹M‹NDE KULLANILAN FATURA VEYA F‹fiLER
HANG‹ TAR‹HLER‹ TAfiIYAB‹L‹R?
Vergi indiriminden yararlanmak için verilecek belgeler 01 Ocak/31 Aral›k 2006
dönemini kapsamal›d›r. Ayr›ca, y›l içinde ifle giren, iflten ayr›lan, emekli olan, ücretsiz izne ayr›lan kiflilere ait harcama belgelerinin çal›fl›lan dönemle s›n›rl› olmaks›z›n
kabul edilecektir.
6. VERG‹ ‹ADES‹NE KONU HARCAMALAR NASIL BELGELEND‹R‹LECEK?
Vergi indirimine konu harcamalar›n vergi iadesinde kullan›lmas› için Vergi Usul
Kanunu’nda belirlenen belgelerle tevsik edilmesi gerekir. Buna göre, vergi indirimine
konu harcamalar, gelir veya kurumlar Vergisi mükelleflerinden al›nacak,
• Fatura,
• Serbest meslek makbuzu,
• Perakende sat›fl fifli,
• Ödeme kaydedici cihaz fifli (yazar kasa fifli) ile belgelendirilebilir.
>>> 1990-2008 KAMUOYUNA DÖNÜK ÇALIfiMALAR
507
2006-2008
10/3/08
10:56 PM
YAHYA ARIKAN
Page 508
Türkiye’nin K›s›lmayan Sesiyiz
7. HANG‹ HARCAMALAR VERG‹ ‹ADES‹NDE KULLANILAMAZ?
Afla¤›da belirtilen harcamalar vergi iadesinde kullan›lamaz.
• ‹kamet edilen konuta ait yakacak giderleri (odun, kömür, fueloil, gazya¤›, do¤algaz al›m›) ile bunlar›n nakliyesi için yap›lan giderler,
• Vekâlet ücretleri,
• Yolcu ve yük tafl›ma giderleri,
• Otel, motel ve pansiyonlara ödenen konaklama ücretleri,
• Tiyatro, sinema, konser salonu, plaj, yüzme havuzu giderleri, (e¤lencedinlenme giderleri)
• Ziynet ve süs eflyalar›,
• Temizlik madde ve malzemesi al›mlar›,
• Her türlü kad›n ve erkek tuvalet ve ›triyat madde ve malzemesi al›mlar›,
• Kozmetik maddelerinin al›mlar›,
• Çiçek al›mlar›,
• Kuaför ve berberlere ödenen ücretler,
• Foto¤raf filmi ve tab ücreti,
• Fotokopi ücreti (e¤itim gideri niteli¤inde olmayanlar),
• Ampul, floresan ampul ve pil al›mlar›,
• Plak, teyp ve video kaset al›mlar› ile bunlar›n kiralanmas› karfl›l›¤›nda ödenen ücretler,
• Konutlar›n boya ve badana giderleri ile duvar k⤛d› giderleri,
• Elektrik ve su tesisat› için yap›lan ödemeler,
• Billuriye, züccaciye,
• Çocuk oyuncaklar›,
• Havlu, çarflaf, nevresim al›mlar›,
• Plastik eflya al›mlar›,
• Çanta, valiz al›mlar›,
• Tüpgaz giderleri.
8. B‹R F‹fi‹N ‹Ç‹NDE B‹RDEN FAZLA TÜRDEN HARCAMA VARSA BU
NASIL SINIFLANDIRILACAK?
Ayn› harcama belgesinde indirime konu olan birden fazla harcama çeflidinin
olmas› halinde ise, bu belge, vergi indirimine ait zarf›n ön yüzündeki harcama cin-
508
1990-2008 KAMUOYUNA DÖNÜK ÇALIfiMALAR <<<
2006-2008
10/3/08
10:56 PM
Page 509
Türkiye’nin K›s›lmayan Sesiyiz
YAHYA ARIKAN
sinden, miktar› yüksek olan gruba ait harcama belgesi olarak gösterilecektir. Örne¤in, harcama belgesinde 15.000 YTL’lik g›da harcamas› ile 5.000.YTL’lik giyim harcamas› varsa, 20.000 YTL’nin tamam› g›da harcamas› olarak beyan edilecektir.
9. FATURA VEYA F‹fi ‹ÇER‹S‹NDE GEÇERS‹Z B‹R HARCAMA VARSA NE
YAPILMALI?
Bir harcama belgesinde birden fazla harcama çeflidinin bulunmas› ve bunlar›n
bir k›sm›n›n iade kapsam› d›fl›nda olmas› halinde, vergi indirimine konu olmayan
harcamalar belge toplam›ndan düflülerek, indirime konu olacak harcama tutar›
tespit edilecektir.
10. HARCAMALARIN VERG‹ ‹ADES‹NE KONU OLMASI ‹Ç‹N ARANAN
fiARTLAR NELERD‹R?
Harcamalar›n vergi iadesine konu olabilmesi için:
• Harcamalar›n Türkiye'de yap›lmas›,
• Harcamalar›n gelir ve kurumlar vergisine tabi olan mükelleflerden al›nan belgelerle tevsik edilmesi flartt›r.
Türkiye'de yap›lmayan harcamalar vergi indirimine konu olmayacakt›r. Ayr›ca,
yap›lan harcamalar›n ücretlinin kendisi, efli ve çocuklar› taraf›ndan yap›lmas› ve
sat›n al›nan mal ve hizmetlerin bunlar taraf›ndan tüketilmesi gerekmektedir. Ücretlinin ücreti ile orant›l› ve uygun olmayan veya kendisi efli ve çocuklar› taraf›ndan
tüketilmeyen mal ve hizmetler vergi indirimine konu teflkil etmeyecektir. Türkiye'deki
harcamalar›n gelir ve kurumlar vergisi mükelleflerinden al›nan belgelerle tevsik edilmesi flartt›r.
11. BELGES‹ ‹ND‹R‹M KONUSU YAPILAMAYACAK KURUM VE KURULUfiLAR:
Belgesi indirim konusu yap›lamayacak kurum ve kurulufllar afla¤›da aç›klanm›flt›r:
• Vergi indirimine konu olan harcamalar›n gelir ve kurumlar vergisine tabi olmayan kifli, kurum ve kurulufllara yap›lmas› halinde bu harcamalar vergi indirimine
konu teflkil etmeyecektir.
• Kurumlar Vergisi Kanunu veya kendi özel kanunlar›nda yer alan hükümlerde
kurumlar vergisi muafiyeti tan›nan kurumlardan yap›lan harcamalar vergi indirimine konu harcama olarak kabul edilmeyecektir.
• Ordu Yard›mlaflma Kurumu 205 say›l› kurulufl kanununun 35. maddesine
>>> 1990-2008 KAMUOYUNA DÖNÜK ÇALIfiMALAR
509
2006-2008
10/3/08
10:56 PM
Page 510
YAHYA ARIKAN
Türkiye’nin K›s›lmayan Sesiyiz
göre kurumlar vergisinden muaf oldu¤undan, bu kurum taraf›ndan iflletilmekte olan
ordu pazarlar›ndan yap›lan harcamalar, vergi indirimine konu edilmeyecektir.
• Kurumlar vergisi Kanunu’nda yer alan muafiyetten yararlanan kurumlar ile
muafiyet uygulamas› öteden beri devam eden e¤itim ve sa¤l›k (vak›f okullar› ve vak›f hastaneleri) kurumlar›na yap›lan harcamalar vergi indirimine konu olacakt›r.
• Ücretlinin yurtd›fl›nda yapt›¤› e¤itim harcamalar›, Türkiye'de yap›lmad›¤›
için, vergi indirimine konu olmayacakt›r.
• Sa¤l›k Bakanl›¤›’na ve üniversitelere ba¤l› hastanelerde yap›lan sa¤l›k harcamalar› için, bu hastanelerin döner sermayelerine ödenen paralar vergi indirimine
konu olmayacakt›r.
• Milli E¤itim Bakanl›¤›'na ba¤l› okullar›n okul aile birli¤ine veya okul koruma
derne¤ine yap›lan ba¤›fllar da vergi indirimine konu harcamalar kapsam›na girmemektedir.
12. HARCAMA BELGES‹ K‹M‹N ADINA DÜZENLENM‹fi OLMALIDIR?
Vergi indiriminden ücretleri gerçek usulde vergilendirilen ücretliler ile bunlar›n
efl ve çocuklar› yararlanacakt›r. Ücretlilerin kendileri, efl ve çocuklar› ad›na düzenlenen ve yukar›da aç›klanan belgeler vergi indirimine konu olacakt›r. Efl ve çocuk tabirinden ne anlafl›lmas› gerekti¤i afla¤›da aç›klanm›flt›r.
Efl: Medeni Kanun hükümlerine göre aralar›nda evlilik ba¤› kurulmufl olan kad›n
ve erkekten her biridir.
Çocuk: Ücretli ile birlikte oturan veya ücretli taraf›ndan bak›lan çocuklar›n›
kapsar. Çocu¤un 18 yafl›n› doldurmam›fl olmas› flart› aranmaz. Evlat edinilenler ile
ana ve babas›n› kaybetmifl torunlardan ücretli ile birlikte oturanlar›n harcamalar›
da vergi iadesinde kullan›labilir.
13. VERG‹ ‹ND‹R‹M‹N‹N GERÇEKLEfiT‹R‹LMES‹:
‹flverenler, ocak ay› sonuna kadar düzenleyecekleri vergi indirimine ait bordroda her bir ücretli için hesaplayacaklar› vergi indirimi tutar›n›, flubat ay›ndan itibaren ödeyecekleri ücretlerin gelir vergi sinden mahsup edeceklerdir. Mahsup ifllemi
her bir ücretli için ayr› ayr› yap›lacakt›r. Bir ücretliye ait mahsup edilecek vergi indirimi, di¤er ücretlilerin vergileriyle ilgilendirilmeyecektir.
Bu mahsup ifllemi için iflverenler, düzenledikleri ücret bordrosunda, "vergi in-
510
1990-2008 KAMUOYUNA DÖNÜK ÇALIfiMALAR <<<
2006-2008
10/3/08
10:56 PM
Page 511
Türkiye’nin K›s›lmayan Sesiyiz
YAHYA ARIKAN
diriminden do¤an mahsup edilecek gelir vergisi" bafll›¤› alt›nda bir sütun daha açacak ve mahsup ettikleri vergi tutar›n› bu sütunda göstereceklerdir. Mahsup edilecek vergi indirimi, ücretlinin o aydaki ücretinden kesilen gelir vergisinden fazla olamayacakt›r. Aflmas› halinde ise aflan k›s›m izleyen aylarda ödenen ücretlerden kesilen gelir vergisinden mahsup edilecektir.
Ücretler üzerinden hesaplanan vergilerden mahsup edilen vergi indirimi tutarlar› muhtasar beyannamede mahsuplar aras›nda gösterilecek ve kalan tevkifat tutar› ödenecektir.
Muhtasar beyannamede vergi indirimi tutar›n›n mahsup edilebilmesi için mutlak suretle ücretlilere ödenmifl olmas› gerekmektedir. Ücretlilere ödenmeyen tutarlar›n mahsup edilmesi halinde bu tutar iflve renlerce muhtasar beyanname üzerinden eksik beyan edilmifl ve ödenmemifl gelir vergisi olarak addolunacakt›r.
Muhtasar beyanname veren iflverenler, halen çal›flmakta olan ücretlileri ile ilgili olarak düzenleyecekleri vergi indirimi bordrosunda, her ücretli için vergi indirimi
tutar›n› hesaplayacaklard›r. Bu tutar flubat ay›ndan itibaren ödenecek ücretler
üzerinden kesilen gelir vergisinden mahsup edilmek suretiyle ücretlilere ödenecektir. ‹flverenler, toplam vergi indiriminin o ayda mahsup edilebilecek olan k›sm›n›
muhtasar beyannamenin mahsuplara iliflkin bölümünde göstereceklerdir. Bu iflverenler hak kazan›lan vergi indirimi tutar›n› flubat ay›ndan itibaren ödeyecekleri ücretler üzerinden tevkif edece¤i vergiden mahsup edecektir. Dolay›s›yla, ücretlilere
mahsup edilen vergi tutar› kadar ödeme yapm›fl olacaklard›r.
Mahsup ifllemi sonunda arta kalan vergi indirimi tutar› müteakip aylarda ayn›
esaslar çerçevesinde indirilmeye devam edilecektir. Söz konusu mahsup iflleminin
yap›labilmesi için vergi indirimi tutar›n›n, iflverenlerce en geç o aya ait muhtasar
beyannamenin verilece¤i tarihe kadar ücretlilere ödenmesi gerekir. Vergi indirimi
tutar› muhtasar beyannamede tevkif suretiyle kesilen vergiler toplam›ndan mahsup edilecek, kalan tutar ilgili vergi dairesine ödenecektir.
Mahsup iflleminin çeflitli nedenlerle takvim y›l›n›n son ay›na kadar yap›lamamas› halinde kalan tutar, aral›k ay›na ait muhtasar beyanname üzerinden mahsup
edilecektir. aral›k ay›na ait tevkif suretiyle kesilen vergilerin vergi indiriminden do¤an ve mahsubu yap›lamayan vergi alaca¤›n› karfl›layamamas› halinde, kalan tutar
vergi dairelerince gerekli inceleme yap›ld›ktan sonra iflverenler arac›l›¤› ile hak sahiplerine nakden ödenecektir.
>>> 1990-2008 KAMUOYUNA DÖNÜK ÇALIfiMALAR
511
2006-2008
10/3/08
10:56 PM
YAHYA ARIKAN
Page 512
Türkiye’nin K›s›lmayan Sesiyiz
* Üç Ayl›k Muhtasar beyanname veren mükellefler: Bu iflverenler, flubat ay›ndan itibaren vergi indirimi uygulamas›n› dikkate almak suretiyle ücret ödemesinde
bulunacaklard›r. Vergi indirimi tutarlar›, Ocak-fiubat-Mart aylar›na iliflkin nisan
ay›nda verilecek muhtasar beyannamede mahsup konusu yap›larak indirilmeye bafllanacakt›r. Muhtasar beyannamede tevkif yoluyla kesilen vergiler toplam› üzerinden vergi indirimi tutar› mahsup edilecektir.
Vergi iadelerini muhtasar beyanname üzerinden mahsup etmelerine ra¤men,
arta kalan iade miktar› bir sonraki muhtasar beyanname verme dönemi beklenilmeksizin hak sahiplerine iade edilecektir. Ancak bu iade de iflverenlerin ba¤l› bulunduklar› vergi dairelerince belgelerin ve iade edilecek tutarlar›n do¤rulu¤u incelendikten sonra ücretlilere iade edilecektir.
(Üç ayl›k muhtasar beyanname veren mükellefler için 255 say›l› Gelir Vergisi
Genel Tebli¤i’nde aç›kl›k bulunmad›¤›ndan halen yürürlükte bulunan, 08.12.1994 Tarih ve 22135 numaral› Resmi Gazete’de yay›mlanan 178 seri numaral› Gelir Vergisi
Genel Tebli¤in E ve D2 Bölümü hükümlerine göre ifllem yap›lmas› gerekti¤i kanaatindeyiz. Vergi ‹daresi’nin uygulamas› da bu yöndedir.)
14. YIL ‹Ç‹NDE ‹fi DE⁄‹fiT‹RENLER VERG‹ ‹ADELER‹N‹ NASIL ALACAK?
Bir iflveren nezdinde ücretli olarak çal›flmakta iken, bu iflvereninden ayr›larak
baflka bir iflveren nezdinde çal›flan ücretliler, iflveren de¤ifltirdi¤i takvim y›l›na ait
vergi indirimine ait bildirimi, en son çal›flt›¤› iflverene verecektir.
Ancak, bu ücretliler, daha önce çal›flt›¤› iflyerinde kendilerine ödenen ücretlerin vergi matrah›n›, bu matrahtan kesilen gelir vergisini ve bu vergilerin ilgili vergi
dairesine yat›r›lm›fl oldu¤unu gösterir bir belgeyi alarak, bu belgeyi de en son çal›flt›¤› iflverene ibraz etmek zorundad›r. En son çal›flt›¤› iflveren, bu belgeleri de dikkate alarak ifllem yapacakt›r.
15. VERG‹ ‹ND‹R‹M‹NE A‹T B‹LD‹R‹M VER‹LMEDEN ÖNCE ‹fi‹ BIRAKAN
MÜKELLEF‹N YANINDA ÇALIfiMIfi OLAN ÜCRETL‹LERDE VERG‹ ‹ND‹R‹M‹
UYGULAMASI:
Çal›flt›¤› iflverenin mükellefiyetinin sona ermesi ve tekrar ücretli olarak çal›flmamas› nedeniyle iflverenleri arac›l›¤›yla vergi indiriminden yararlanamayan ücretliler, vergi indirimine ait bildirimi 20 Ocak tarihine kadar eski iflvereninin muhtasar
gelir vergisi beyannamesi yönünden ba¤l› oldu¤u vergi dairesine vereceklerdir. Vergi
bildiriminin verildi¤i vergi dairesi; ücretlinin ilgili y›lda o iflyerinde çal›fl›p çal›flmad›¤›,
512
1990-2008 KAMUOYUNA DÖNÜK ÇALIfiMALAR <<<
2006-2008
10/3/08
10:56 PM
Page 513
Türkiye’nin K›s›lmayan Sesiyiz
YAHYA ARIKAN
çal›flt›¤› döneme iliflkin ücretlerinin vergi matrah›, bu ücretler üzerinden kesilen vergilerin muhtasar beyanname ile beyan edilip tahakkuk ettirildi¤i, vergi indirimine konu harcamalar›n vergi indirimi konusuna girip girmedi¤i, belgelerin geçerli belge olup
olmad›¤› hususlar›nda yapaca¤› inceleme sonucunda vergi indirimi tutar›n› hesaplayacak ve mart ay› sonuna kadar ücretliye nakden iade edecektir. Tasfiye haline
girmifl olan kurumlarda vergi indirimi ile ilgili ifllemler tasfiye memurlar›nca yerine
getirilecektir.
16. VERG‹ ‹ND‹R‹M‹NE A‹T B‹LD‹R‹M VER‹LD‹KTEN SONRA ‹fi‹ BIRAKAN
MÜKELLEF‹N YANINDA ÇALIfiMIfi OLAN ÜCRETL‹LERDE VERG‹ ‹ND‹R‹M‹
UYGULAMASI:
Vergi indirimine ait bildirimin iflverene verilmesinden sonra iflverenin ifli b›rakmas› ve ücretlinin baflka bir iflveren nezdinde çal›flmamas› durumunda, mahsup
edilmemifl vergi indirimi tutar›, iflverenin muhtasar beyanname yönünden ba¤l› oldu¤u vergi dairesi taraf›ndan, ücretlinin ilgili y›lda o iflyerinde çal›fl›p çal›flmad›¤›,
çal›flt›¤› döneme iliflkin ücretlerinin vergi matrah›, bu ücretler üzerinden kesilen vergilerin muhtasar beyanname ile beyan edilip tahakkuk ettirildi¤i, vergi indirimine konu harcamalar›n vergi indirimi konusuna girip girmedi¤i, belgelerin geçerli belge olup
olmad›¤› ile vergi indirimi tutar›n›n do¤ru hesaplan›p hesaplanmad›¤› hususlar›nda
yapaca¤› inceleme sonucunda ücretliye nakden iade edilecektir. Ücretlinin baflka
bir iflveren nezdinde çal›flmaya bafllamas› halinde, vergi indirimi 13. bölümdeki aç›klamalara göre yap›lacakt›r.
Ancak, yeni iflveren ücretlinin eski iflverenden getirmifl oldu¤u yaz›n›n bir örne¤ini eski iflverenin muhtasar beyanname yönünden ba¤l› oldu¤u vergi dairesine
bir yaz› ekinde gönderecektir. Ücretlinin eski iflvereninden almas› gereken yaz›y› temin edememesi halinde, mahsup edilemeyen vergi indirimi tutar› yukar›da belirtilen
hususlarda yap›lacak inceleme sonucuna göre ücretliye Vergi Dairesi’nce nakden
iade edilecektir.
17. AYNI ZAMANDA B‹RDEN FAZLA ‹fiVERENDEN ÜCRET ALANLARIN
DURUMU:
Ücretlilerin ayn› zamanda birden fazla iflverenden ücret almas› halinde her bir
iflverene vergi indirimine ait bildirimi vermesi mümkün bulunmaktad›r. Her bir iflveren kendi ödedi¤i ücretlerin vergi matrahlar›na, göre vergi indirimi uygulayacakt›r.
>>> 1990-2008 KAMUOYUNA DÖNÜK ÇALIfiMALAR
513
2006-2008
10/3/08
10:56 PM
YAHYA ARIKAN
Page 514
Türkiye’nin K›s›lmayan Sesiyiz
18. EMEKL‹L‹K NEDEN‹YLE VEYA BAfiKA NEDENLE ‹fiTEN AYRILAN VEYA
ÖLEN ÜCRETL‹LER‹N VERG‹ ‹ADES‹:
Emeklilik nedeniyle veya herhangi bir nedenle iflinden ayr›lan ücretliler, biriktirdikleri vergi indirimine konu olan harcama belgelerini, yukar›da aç›klanan esaslar ve
süreler dâhilinde iflverene bildireceklerdir. Ölüm nedeniyle iflten ayr›lan ücretlilerin
varislerinden bir tanesi (kendisi ve di¤er varisler ad›na) yine yukar›da aç›klanan flekilde harcama belgelerini murisin iflverenine ibraz edebilecektir. ‹flverenlerden genel
bütçeye dâhil olan daireler, vergi indirimi bordrosuna dâhil ettirdikleri bu ücretliler
için ayr›ca haz›rlayacaklar› tahakkuk müzekkeresi ve verile emrine dayan›larak, fiubat ay› içinde emeklilerine veya ölenlerin kanuni varislerine nakden ödeyeceklerdir.
Muhtasar beyanname veren kamu kurum ve kurulufllar› ile di¤er iflverenler yan›nda çal›flmakta iken y›l içinde emekli olan, iflten ayr›lan ve ölenlerin vergi indiriminden do¤an gelir vergisi fark›, ocak ay›na ait olup, 20 fiubat akflam›na kadar
muhtasar beyanname ile beyan edilen tevkif suretiyle kesilen vergilerden mahsup
edilecektir.
Bu mahsuba ra¤men arta kalan vergi indiriminden do¤an vergi fark›n›n bulunmas› halinde bu fark, muhtasar beyanname veren iflverene, vergi dairelerince nakden iade edilecektir. Bu iade vergi inceleme raporuna dayan›larak yap›lacakt›r.
Mahsup edilen vergi tutar› ile vergi dairelerince yap›lan iadelerin iflverenlerce 20
fiubat akflam›na kadar hak sahiplerine nakden ödenmesi zorunludur. Ancak, iadenin vergi dairesinden bu tarihten sonra al›nmas› halinde, vergi fark›, hak sahiplerine
al›nd›¤› tarihten itibaren 3 gün içinde ödenecektir.
19. GEÇERS‹Z F‹fi VEYA FATURA VER‹LMES‹ HAL‹NDE UYGULANACAK
CEZA‹ YAPTIRIMLAR:
‹flverenler, yanlar›nda çal›flt›rd›klar› ücretlilerin ücretlerinden tevkif ettikleri
vergilerin do¤ru olarak beyan edilip ödenmesinden sorumludurlar. Bu nedenle iflverenler, tevkif suretiyle kesilen vergilerin eksik beyan› dolay›s›yla yap›lan ikmalen veya resen tarhiyatlarda vergi asl› ile buna iliflkin cezalardan sorumludur. Bu çerçevede iflverenler, vergi indirimi dolay›s›yla tevkif suretiyle kesilen vergilerin eksik beyan›ndan da sorumludurlar. Ancak, ücretlilerin sahte veya muhteviyat› itibariyle
yan›lt›c› belge kulland›klar›n›n sabit olmas› halinde, iflverenlerin bu belgelere dayanarak eksik ödedikleri gelir vergisi için adlar›na ikmalen veya resen tarh edilen vergi
514
1990-2008 KAMUOYUNA DÖNÜK ÇALIfiMALAR <<<
2006-2008
10/3/08
10:56 PM
Page 515
YAHYA ARIKAN
Türkiye’nin K›s›lmayan Sesiyiz
asl›, ceza ve gecikme faizini, genel hükümler çerçevesinde ücretlilere yans›t›labi lecektir.
Ücretlilerin, sahte fifl veya fatura kulland›klar› tespit edilmesi halinde, 213
Say›l› VUK 359/a. maddesine göre “muhteviyat› itibariyle yan›lt›c› belge” kullanma
suçundan dolay› haklar›nda Cumhuriyet Savc›l›¤›’na suç duyurusu yap›lacakt›r.
Suçlar›n sabit olmas› halinde 6 aydan 3 y›la kadar hapis cezas› ile cezaland›r›lacakt›r.
Ücretlilerin ücretlerinden kesilen gelir vergisinden mahsup edilen vergi indiriminin, mahsup iflleminin yap›ld›¤› muhtasar beyannamenin verilece¤i tarihe kadar
ücretliye nakden ödenmesi gerekir. Aksi takdirde, ücretliye nakden ödenmeyen vergi indirimi, iflverenler taraf›ndan haks›z yere yap›lan bir mahsup ifllemi niteli¤i tafl›yacak ve tevkif suretiyle kesilen verginin bu tutar kadar olan k›sm›, muhtasar beyanname ile eksik beyan edilmifl olacakt›r. Bu nedenle, yukar›da belirtilen tarihe kadar ücretliye nakden ödenmeyen vergi indirimi o ayda eksik beyan edilmifl vergi tevkifat› olarak kabul edilerek, bu vergiler için de iflverenler hakk›nda cezal› tarhiyat ifllemi yap›lacakt›r.
20. VERG‹ ‹ND‹R‹M‹ TABLOSU
VERG‹ ‹ND‹R‹M‹ TUTARININ HESAPLANMASI
Vergi indirimi, ücretlinin bir önceki y›la ait y›ll›k toplam vergi matrah› tutar›n›
aflmamak üzere, uygulama kapsam›ndaki harcama tutar›n›n;
3.600 YTL’ye kadar % 8'i
7.200 YTL’nin 3.600 YTL’si için % 8'i, aflan k›sm› için % 6's›
7.200 YTL’den fazlas›n›n, 7.200 YTL’si için % 7'si, aflan k›sm› için % 4'ü oran›
uygulanmak suretiyle hesaplanacakt›r.
Örne¤in, 2006 y›l› içinde elde etti¤i ücret gelirinin vergi matrah› (12.000
YTL) olan ve ücret matrah›n›n tamam› kadar vergi indirimi uygulamas› kapsam›nda
harcama yapm›fl bir ücretlinin hak kazanaca¤› vergi indirimi tutar› afla¤›da gösterildi¤i üzere 696 YTL olacakt›r.
>>> 1990-2008 KAMUOYUNA DÖNÜK ÇALIfiMALAR
515
2006-2008
10/3/08
10:56 PM
Page 516
YAHYA ARIKAN
Türkiye’nin K›s›lmayan Sesiyiz
‹lk
3.600 YTL
X
%8
‹kinci 3.600 YTL
X
%6
Kalan 4.800YTL için X
%4
Toplam (‹ade al›nacak miktar)
288 YTL
216 YTL
192 YTL
696 YTL
Veya
‹lk
7.200 YTL
X
%7
Kalan 4.800 YTL için X % 4
Toplam (‹ade al›nacak miktar)
504 YTL
192 YTL
696 YTL
2005/2006 YILLARI KARfiILAfiTIRMA TABLOSU
Ayl›k Ne t
Ü cr et
2005
2005
2 006
2 006 Y›l› ‹ çin 2005/200 6
Kümülati f
Y ›l›nda
Kümülati f
200 7’ da
Art ›fl Oran › %
Vergi
Al›na n Vergi Verg i Matrah› A l›naca k Ver g i
Matrah › YTL ‹ades i Tutar›
Y TL
‹adesi Tuta r›
YTL
YTL
Asgari Ücre t
4.984
365
5 ,416 .20
396,97
%8,7
380 ,46 Y TL
500 Y TL
7.150
4 84
7,12 5.37
4 99,52
% 3,2
516
75 0 YTL
10 ,934
635
10,908 .75 65 2,35
% 2,7
1,000 Y TL
14,717
787
14 ,692.13
803,6 9
% 2,1
1,250 Y TL
18.75 6
948
18,521 .56
956,86
% 0,9
1,500 Y TL
22 .774
1.10 9
22 ,671.27
1.122 ,85
% 0,1
1,750,Y TL
26.8 10
1.270
26,8 20.99
1.28 8,84
% 1,5
2,000 Y TL
30.911
1.434
30,97 0.70
1.454,8 3
% 1,5
2 ,250 Y TL
35. 236
1. 608
35,11 9.05
1.620 ,76
% 0.8
2 ,50 0 Y TL
39.5 59
1.780
39,26 4.19
1.786,5 7
%0 .4
3,000 Y TL
48 .205
2 .126
4 8,4 89.55 2.128 ,25
% 0.1
3,50 0 Y TL
5 6.85 0
2 .472
5 7,806.33 2. 528 ,25
% 2 ,2
4,000 Y TL
65 .4 96
2.818
67,123.10
2.900,92
%2.9
5,0 00 YTL
83. 15 8
3.524
85 ,75 6.64
3.646,2 7
%3.5
1990-2008 KAMUOYUNA DÖNÜK ÇALIfiMALAR <<<
2006-2008
10/3/08
10:56 PM
Page 517
Türkiye’nin K›s›lmayan Sesiyiz
YAHYA ARIKAN
21. ‹SMMMO BAfiKANI YAHYA ARIKAN’IN DE⁄ERLEND‹RMES‹
1-Maliye Bakanl›¤›’nda üzerinde çal›fl›lan vergi kanunu tasla¤›na göre, iflçi ve
memura "özel gider indirimi" ad›yla verilen vergi iadesi kald›r›l›rken, yerine daha önceki y›llarda “özel indirim" ad›yla uygulanan "asgari geçim indirimi" getirilmek istenmektedir. Asgari geçim indirimi de, brüt asgari ücretin yar›s› kadar olaca¤›, bütün
ücretlerin, brüt asgari ücretin yar›s› kadarki bölümünden vergi al›nmayaca¤› ifade
edilmektedir. Bu uygulama ile ücretlilerin vergi matrah›ndan, "asgari geçim indirimi"
ad› alt›nda bir indirim yap›l d›ktan sonra, gelir vergisi hesaplanacak. Ancak, vergi
iadesi kald› r›l›rken bunun yerine "asgari geçim indirimi" getirilmesi, özellikle iflçiler
için çözüm de¤il. Nedenine gelince; 100 iflletmeden 90’n›nda, iflveren iflçi ile "net
ücret" tutar› üzerinden anlafl›r. Vergi ve primleri de iflveren üstlenir. Böyle olunca,
en az geçim indirimi ile sa¤lanacak vergi indirimi avantaj›, iflçiden çok iflvereni
memnun eder.
2-Mevcut sistem ile uygulanmakta olan sistemde yüksek gelir elde eden çal›flanlar›n kayb› olacakt›r. Ülkemizde “NET ÜCRET” kavram›na göre çal›fl›ld›¤› için çal›flanlar›n % 90’› bu sistemden yararlanamayacakt›r. ‹flverenlere örtülü vergi avantaj› sa¤lanmaktad›r.
3-1984 y›l›ndan beri eksiklikleri de olsa baflar› ile uygulanan “ücretlilere vergi
iadesi” kald›r›lmamal›d›r. Önce emeklilerin ald›¤› vergi iadesi kald›r›ld›. fiimdi de ücretlilerin ald›¤› vergi iadesi kald›r›lmak isteniyor. Türkiye ekonomisinin en önemli sorunlar›n›n bafl›nda “kay›t d›fl›l›k” geliyor. Kay›t d›fl›l›¤›n önlenebilmesi için, yap›lmas›
gerekenlerden biri de belge düzeninin oturtulmas›d›r. Vergi iadesi, al›flverifllerde ve
hizmetlerde, belge istenmesinin, önemli bir nedenidir.
4-Vergi uygulamalar›nda oto kontrol sistemleri kald›r›ld›¤› için çal›flanlar aile
bireyleri ile belge toplaman›n yan› s›ra gönüllü denetim elemanl›¤› görevini de yürütmektedir. Sistemden vazgeçilmesi riskli ve yanl›flt›r. Bunun yerine çal›flanlar›n tüm
harcamalar›n›n iade kapsam›na al›narak 3 ayda bir vergi indiriminden yararlanma
sistemi getirilmelidir.
******
>>> 1990-2008 KAMUOYUNA DÖNÜK ÇALIfiMALAR
517
2006-2008
10/3/08
10:56 PM
YAHYA ARIKAN
Page 518
Türkiye’nin K›s›lmayan Sesiyiz
06 Aral›k 2006
>>> Ba¤-Kur'lu ortak oldu¤u her flirket ve iflyeri
için ayr› prim ödeyecek
1 Ocak 2007 tarihinde yürürlü¤e girecek olan sosyal güvenlik reformu ile Ba¤Kur'lunun prim yükü artaca¤› gibi, ortak oldu¤u her flirketten ayr› ayr› prim ödemesi gündeme gelecek.
Mevcut uygulamada; Ba¤-Kur sigortal›lar› kaç flirkette ortak olurlarsa olsunlar her ay sadece bir defa prim ödüyorlar. Yani, halen ödenecek Ba¤-Kur primi ortak olunan flirket say›s›na ba¤l› olmay›p, bir kez ödenebilmektedir. Prim oran› da
bulundu¤u gelir basama¤› üzerinden % 20 malullük, yafll›l›k ve ölüm sigortas› primi
ve % 20 sa¤l›k sigor tas› primi olmak üzere % 40'd›r.
Sosyal güvenlik reformunda ise getirilen düzenlemede, Ba¤-Kur’lunun iflçisinden az prim ödememesi koflulu ve her flirket için ayr› ayr› Ba¤-Kur primi istenmesi
öngörülüyor. TÜRMOB Genel Baflkan Yard›mc›s› ve ‹SMMMO Baflkan› Yahya Ar›kan, her iki maddenin kay›t d›fl›n› artt›raca¤› gibi flirket kapanmalar›na yol açaca¤›
uyar› s›nda bulundu.
Sosyal Güvenlik Reformu'nda öngörülen düzenlemeler ile sadece çal›flan Ba¤Kur'lu emeklilerin de¤il, bütün Ba¤-Kur'lular›n ma¤dur edilece¤ini ifade eden Ar›kan,
hükümeti düzenlemelerde de¤ifliklik yapmaya ça¤›rd›. Ar›kan'›n verdi¤i bilgiye göre,
basamak sistemi kald›r›larak yerine getirilen bu sistem, esasen ödenecek primi sigor tal›n›n tercihine b›rakmas›ndan dolay› son derece yerinde oldu. Ancak, ayn› zamanda iflçi çal›flt›ran Ba¤-Kur'lunun beyan edece¤i ayl›k prim matrah›n›n çal›flt›rd›¤› iflçilerin en yüksek ücretli olan›ndan az olamayaca¤›na iliflkin hüküm kay›t d›fl›
çal›flt›rmay› teflvik edecek. Yüksek Ba¤-Kur primi ödememek için birçok iflveren iflçilerinin ücretini düflürecek.
Örne¤in; konfeksiyoncu Hasan Bey, flirketinde çal›flt›rd›¤› iflçilerinden en yüksek ücreti 3.450 YTL ile pazarlama müdürü Hüseyin Bey'e ödemekte. Hasan Bey,
01.01.2007 sonras›nda en yüksek ücret ödedi¤i iflçisinden daha az matrah beyan
edemeyece¤inden ayda 3.450 YTL üzerinden en az ayda 1.156 YTL kadar primi
ödeyecek.
518
1990-2008 KAMUOYUNA DÖNÜK ÇALIfiMALAR <<<
2006-2008
10/3/08
10:56 PM
Page 519
YAHYA ARIKAN
Türkiye’nin K›s›lmayan Sesiyiz
fiirketler kapanacak, iflsizlik artacak
Yahya Ar›kan'›n dikkat çekti¤i bir di¤er konuda her flirket için ayr› ayr› Ba¤Kur primi istenmesinin flirket kapatt›raca¤› gerçe¤i. Buna göre, Ba¤-Kur'lu olmay›
gerektiren flekilde birden fazla iflte çal›fl›lmas› halinde, her flirketten ayr› ayr› prim
ödenmesi söz konusu olabilecek.
Örne¤in; mühendis Ahmet Bey 5 ayr› flirkette %5 ile %30 aras›nda hisse sahibi olup, Ba¤-Kur'un 12. basama¤›ndan ayl›k 249,58 YTL Ba¤-Kur primi ödemekte
iken, sosyal güvenlik reformunun yürürlü¤e girece¤i 01.01.2007 tarihinden sonra
asgari ücret üzerinden prim ödese bile her bir flirket için ayl›k 178 YTL olmak üzere
5 ayr› flirkete ortak oldu¤u için, toplam 5 X 178 = 890 YTL Ba¤-Kur primi ödemesi
söz konusu olabilecek.
Kimler etkilenecek?
Ba¤-Kur sigortal›s› say›lacaklar 1479 say›l› Ba¤-Kur Kanunu’nun 24. maddesinin I numaral› bendinde; kanunla ve kanunlar›n verdi¤i yetkiye dayan›larak kurulu
sosyal güvenlik kurulufllar› kapsam› d›fl›nda kalan ve herhangi bir iflverene hizmet
akdi ile ba¤l› olmaks›z›n kendi ad›na ve hesab›na ba¤›ms›z çal›flanlardan;
a) Esnaf ve sanatkârlar ile di¤er ba¤›ms›z çal›flanlardan ticari kazanç veya
serbest meslek kazanc› dolay›s›yla gerçek veya basit usulde gelir vergisi mükellefi
olanlar ile gelir vergisinden muaf olanlardan esnaf ve sanatkâr siciline veya kanunla kurulu meslek kurulufluna usulüne uygun olarak kay›tl› olanlar,
b) Kollektif flirketlerin ortaklar›,
c) Adi Komandit flirketlerin komandite ve komanditer ortaklar›,
d) Limitet flirketlerin ortaklar›,
e) Sermayesi paylara bölünmüfl komandit flirketlerin komandite ortaklar›,
f) Donatma ifltirakleri ortaklar›,
g) Anonim flirketlerin kurucu ortaklar› ile yönetim kurulu üyesi olan ortaklar›
olarak say›lm›flt›r.
‹flsizler ordusuna 2 milyon daha!
TÜRMOB Genel Baflkan Yard›mc›s› ve ‹SMMMO Baflkan› Ar›kan, çal›flan Ba¤Kur'lu emeklilerin ma¤duriyetine de aç›kl›k getirdi. ‹SMMMO'nun hesaplamalar›na
göre, sivil toplum örgütlerini harekete geçiren Ba¤-Kur'lu çal›flan emeklilerden yük-
>>> 1990-2008 KAMUOYUNA DÖNÜK ÇALIfiMALAR
519
2006-2008
10/3/08
10:56 PM
YAHYA ARIKAN
Page 520
Türkiye’nin K›s›lmayan Sesiyiz
sek kesinti sonucu 2007'de toplam 2 milyar 136 milyon YTL sosyal güvenlik destek primi elde edilecek. Ancak, 1 milyon Ba¤-Kur'lu iflyeri sahibi emekliden yüzde 10
yerine yüzde 39 oran›nda sosyal güvenlik destek primi kesintisi, iflyerlerinin kapanmas›na neden olacak. Ar›kan, 1 milyon iflyerinde en az 1 kifli çal›flt›¤› varsay›ld›¤›nda
bunun 2 milyon kiflinin iflsiz kalmas› anlam›na gelece¤ini söyledi. Hükümeti önlem
almaya ça¤›ran Ar›kan "Gelir elde etme rüyan›z emeklinin kâbusu olmas›n" dedi.
******
520
1990-2008 KAMUOYUNA DÖNÜK ÇALIfiMALAR <<<
2006-2008
10/3/08
10:56 PM
Page 521
YAHYA ARIKAN
Türkiye’nin K›s›lmayan Sesiyiz
15 Aral›k 2006
>>> Asgari ücretin yüzde 70'i vergi
‹flçinin g›da, konut, giyim, sa¤l›k, ulafl›m ve kültür gibi zorunlu ihtiyaçlar›n› günün fiyatlar› üzerinden asgari düzeyde karfl›lamaya yetecek bir ücret olarak tan›mlanan asgari ücret bu tan›mdan uzaklaflt›. Halen brüt 531 YTL ve net 380,46
YTL olarak uygulanan asgari ücret, “açl›k s›n›r›” olarak tan›mlanan ve dört kiflilik
bir ailenin den geli ve sa¤l›kl› beslenebilmesi için yap›lmas› gereken g›da harcamas›
tutar› olan 583,90 YTL’nin neredeyse üçte ikisine denk geliyor.
‹SMMMO'nun hesaplamas›na göre, net 380,46 YTL ücret alan bir iflçi, vergi
ve sigorta primi olarak da devlete 264,71 YTL ödüyor. Di¤er bir deyiflle, asgari ücretin net tutar›n›n yüzde 70’i kadar da vergi ve sigorta primi ödeniyor. Asgari ücretli bir iflçinin iflverene maliyeti en az 645,17 YTL. ‹flin tehlikesine göre iflveren pay›n›n yüzde 25’e kadar artmas› söz konusu oldu¤undan bu durumda iflverene maliyet 674, 37 YTL’ye kadar ç›kabiliyor.
Örne¤in, halen asgari ücretle iflçi çal›flt›ran bir iflveren, 531 YTL brüt asgari
ücret üzerinden; 380,46 YTL net ücret, 67,70 YTL gelir vergisi, 3,19 YTL damga
vergisi, 74,34 YTL SSK primi iflçi pay›, 5,31 YTL iflsizlik sigortas› primi iflçi pay›,
103,55 YTL SSK primi iflveren pay› (%19,5), 10,62 YTL de iflsizlik sigortas› primi
iflveren pay› ödeniyor.
TÜRMOB Genel Baflkan Yard›mc›s› ve ‹SMMMO Baflkan› Yahya Ar›kan, hükümetin asgari ücretin yar›s›n› vergi d›fl› b›rakma haz›rl›¤› oldu¤unu an›msatarak
“Asgari ücret tamamen vergi d›fl› b›rak›lmal›” dedi. Ar›kan, ayr›ca, acilen kifli bafl›na
milli geliri düflük olan illerde, yüzde 19,525 oran›ndaki SSK priminin iflveren pay›n›n
Hazine taraf›ndan karfl›lanmas›n› önerdi. Böylece asgari ücretle çal›flan bir iflçi
için, gelir ve damga vergisi olarak 70,89 YTL al›nacak, ancak SSK primi iflveren pay› (%19,5) olan 103,55 YTL ise Hazine taraf›ndan karfl›lanacak. Her bir kifli için
32,66 YTL fark tutar Hazine taraf›ndan karfl›lanacak,di¤er k›sm› vergi olarak tahsil edilmifl olacak.
Bu uygulamayla hem yoksul illerde çal›flan iflçilerin net asgari ücretlerinin
düflmeyece¤ine dikkat çeken Ar›kan, kay›tl› sigortal› istihdam›n da teflvik edilece¤i-
>>> 1990-2008 KAMUOYUNA DÖNÜK ÇALIfiMALAR
521
2006-2008
10/3/08
10:56 PM
Page 522
YAHYA ARIKAN
Türkiye’nin K›s›lmayan Sesiyiz
ni belirtti. Buna göre bir iflçinin iflverene olan maliyeti 531 YTL olaca¤›ndan iflveren
üzerindeki mali yükler hafifletilmifl olacak. Sözkonusu uygulaman›n yat›r›mlar›n
Anadolu'ya kayd›r›lmas›n›n önünü açaca¤›n› kaydeden TÜRMOB Baflkan Yard›mc›s›
ve ‹SMMMO Baflkan› Ar›kan, Asgari Ücret Tespit Komisyonu'nu da "insanca bir yaflam için gerekli" ücreti tespit etmeye ça¤›rd›.
ED‹TÖRE NOT:
Her y›l yeni asgari ücretin belirlenmesinde s›k›nt›l› bir süreç yaflanmaktad›r.
Türkiye, Avrupa Sosyal fiart›’n›n asgari ücretin tespitinde “aile ihtiyaçlar› kriterinin” esas al›nmas›n› öngören hükmünü onaylamam›flt›r. Çünkü, ülkemizde asgari
ücret tespitinde “iflçi ihtiyaçlari kriteri” esas al›nmaktad›r.
BÖLGESEL ASGAR‹ ÜCRET
Son aylarda “bölgesel asgari ücret” tart›flmas› ile asgari ücret tart›flmalar›
farkl› bir noktaya sürüklenmifltir. Bölgesel asgari ücret ülkemizde, 1969-1974 döneminde uygulanm›fl, ancak bölgesel asgari ücret uygulamadan denetim ve koordinasyon güçlükleri nedeniyle vazgeçilerek ülke düzeyinde tek asgari ücret sistemine
geçilmifltir. AB ülkelerinde uygulanmayan bölgesel asgari ücret, Rusya, Çin, Kanada, Hindistan gibi genifl co¤rafyalarda kurulu eyalet sistemi ile yönetilen ülkeler
taraf›ndan uygulanmaktad›r.
TÜRK‹YE’DE ASGAR‹ ÜCRET NASIL BEL‹RLEN‹YOR?
Asgari ücret, uygulanmaya baflland›¤› 1951 y›l›ndan bugüne kadar yar›m asr›
geçen dönemde iflçi, iflveren ve hükümet aras›nda sürekli tart›flma konusu olmufltur. 1951-1967 döneminde “mahalli komisyonlar” arac›l›¤› ile yerel ekonomik ve sosyal farkl›l›klar› dikkate alan bir sistemle asgari ücretin yerel düzeydeki kat›l›mc›lardan oluflan bir komisyon taraf›ndan, 1967 y›l›ndan itibaren merkezde kurulan “asgari ücret tespit komisyonu” taraf›ndan belirlenmifltir.
Halen yürürlükte olan uygulamaya göre; befl kamu, befl iflçi ve befl iflveren
temsilcisi olmak üzere toplam onbefl üyeden oluflan Asgari Ücret Tespit Komisyonu, Bakanl›¤›n ça¤r›s› üzerine, en az on üyenin kat›l›m› ile toplanmakta ve oylar›n
ço¤unlu¤u ile karar vermektedir. Karara kat›lmayan üye, isterse kat›lmama gerekçesini belirtir. Oylar›n eflitli¤i halinde, baflkan›n bulundu¤u taraf ço¤unlu¤u sa¤lam›fl say›lmaktad›r. Asgari Ücret Tespit Komisyonu’nun ücretin belirlenmesine iliflkin karari kesindir.
522
1990-2008 KAMUOYUNA DÖNÜK ÇALIfiMALAR <<<
2006-2008
10/3/08
10:56 PM
Page 523
YAHYA ARIKAN
Türkiye’nin K›s›lmayan Sesiyiz
AB ÜLKELER‹NDE ASGAR‹ ÜCRET
Yap›lan araflt›rmalara göre; 1 Ocak 2006 tarihi itibariyle Türkiye’de asgari
ücret 531 / 1,6 = 331 EURO olarak hesaplan›rken, Letonya’da 129 euro, Litvanya’da 159 euro, Slovakya'da 183 euro, Estonya’da 192 euro, Polonya’da 234 euro,
Macaristan’da 247 euro ve Çek Cumhuriyeti’nde 261 euro’dur. Bulgaristan ve Romanya'da ise asgari ücretler s›ras›yla 82 euro ve 90 EURO’dur.
En yüksek asgari ücretlerin 1.503 euro ile Lüksemburg, 1.293 euro ile ‹rlanda,
1.273 euro ile Hollanda, 1.269 euro ile ‹ngiltere, 1.234 euro ile Belçika ve 1.218 euro
ile Fransa’da oldu¤u görülmektedir. AB’de Yunanistan 668 euro, ‹spanya 631 euro, Malta 580 euro, Slovenya 512 euro ve Portekiz 437 euro asgari ücret uygulamaktad›r. Almanya, Avusturya, ‹talya, Danimarka, Finlandiya, ‹sveç ve Güney K›br›s Rum Yönetimi’nde ise asgari ücret belirlenmemektedir.
******
>>> 1990-2008 KAMUOYUNA DÖNÜK ÇALIfiMALAR
523
2006-2008
10/3/08
10:56 PM
YAHYA ARIKAN
Page 524
Türkiye’nin K›s›lmayan Sesiyiz
28 Aral›k 2006
>>> Vergi denetiminde siyaset gölgesi
Maliye Bakanl›¤›, vergi incelemelerinde mevzuat yetersizli¤i nedeniyle denetim
elemanlar›n›n “gelir ya da harcaman›n kayna¤›n›” araflt›ramamas› üzerine, yeni bir
vergi güvenlik sistemi getirmeye haz›rlan›yor. Bu çerçevede haz›rlanan ve Meclis’e
sevk edilen Gelir Vergisi Kanunu’nda de¤ifliklik tasar›s›yla daha önce kald›r›lan
93’üncü madde yeniden düzenlenerek sisteme yeni bir oto kontrol müessesesi getiriliyor. TÜRMOB Baflkan Yard›mc›s› ve ‹SMMMO Baflkan› Yahya Ar›kan, bu düzenlemeyle vergi denetiminde siyasal tercihlerin etkili olabilece¤ini belirterek buna
yol aç›lmamas› gerekti¤i uyar›s›n› yapt›.
Maliye Bakanl›¤›’nca yap›lacak ön araflt›rmalar sonucunda; beyan ettikleri
gelir ile harcamalar› aras›nda uyumsuzluk tespit edilenlerden “y›ll›k özel gider bildirimi” istenebilecek. Bakanl›k bu yetkisini, ön araflt›rmalara göre belirleyece¤i kifliler
için kullanacak. Örne¤in, mükellef zarar etmifl ya da çok az vergi ödemiflse ama ayn› zamanda çocu¤unu özel okulda okutuyorsa bu harcamas› gösterge olabilecek.
Ancak özel gider indiriminin bu haliyle yasalaflmas› vergi idaresinin “Harcamalar›n›n kayna¤›n› sorgulamaya bafllad›k, üzerlerine gidece¤iz” yollu demeçler verme olana¤› sa¤lamaktan öte bir anlam tafl›m›yor. Çünkü:
• Efi‹TL‹K ‹LKES‹NE AYKIRI: Bu madde ile harcamalar› ile dikkat çekmeyenlerin veya tasarrufu geliri ile orant›l› olarak artmayanlar›n üzerine gidilme yolu aç›kta kal›yor. Madde bu haliyle, herkes için gider bildiriminde bulunulmas› yükümlülü¤ünü öngörmemesi nedeniyle eflitlik ilkesine ve dolay›s›yla Anayasa’ya ayk›r›d›r.
• KAYIT DIfiINA ENGEL DE⁄‹L: Üstelik bu maddenin gelirlerini tamamen gizleyen ve mükellef olmayanlara, bir baflka deyiflle tamamen kay›t d›fl›nda bulunanlara uygulanma olana¤› yoktur. Dolay›s›yla bu maddenin kay›t d›fl› ekonomi ile mücadele arac› oldu¤u söylenemez.
• SEÇ‹M YATIRIMI YAPILIYOR: Bu bildirim yükümlülü¤ünün, bütün gelir vergisi
mükellefleri ile sermaye flirketlerinin bütün yönetim kurulu üyeleri için öngörülmesi
ve zorunlu k›l›nmas› gereklidir. Böylesi önemli bir bildirimin al›nmas›n›n idarenin takdirine b›rak›lmas›, keyfi ve siyasi içerikli uygulamalar yap›labilmesine de olanak ha-
524
1990-2008 KAMUOYUNA DÖNÜK ÇALIfiMALAR <<<
2006-2008
10/3/08
10:56 PM
Page 525
Türkiye’nin K›s›lmayan Sesiyiz
YAHYA ARIKAN
z›rlam›flt›r. ‹darenin takdirine b›rak›lan bu yükümlülü¤ün 01.01.2007 sonras› için
uygulanabilece¤inin öngörülmesi, uygulaman›n bafllang›c›n›n en erken 2007 gelirlerinin beyan tarihine, bir baflka deyiflle 15 Mart 2008 tarihine ertelenmifl oldu¤unu
göstermektedir. 2006 y›l›nda kay›tl› geliri ile uyumlu olmayan harcamalarda bulunanlar, böylece kapsam d›fl› b›rak›lmak tad›r.
• TASARRUF D‹KKATE ALINMIYOR: Hiç bir sistemde tasarruf art›fllar›n› dikkate almaks›z›n sadece harcamalara bak›larak geliri kavramak mümkün de¤ildir. Bu
nedenle tasar›da otokontrol müessesesi olarak öngörülen bu düzenlemenin, bu haliyle baflar›l› olabilme flans› yoktur.
ÖNER‹LER
Maliye Bakanl›¤›’n›n “gelir ya da harcaman›n kayna¤›n›” sorabilmesi ve kay›t
d›fl›n›n üzerine gidebilmesi için;
• Beyaz bir sayfa aç›larak “nereden buldun?” düzenlemesi yap›larak, kazanc›n
kayna¤› sorulmal›d›r. “Nereden buldun?” sorusu do¤rudan servetin kayna¤›n› sorgulayan yöntemdir. “Harcamalar ile beyan neden uyuflmuyor?” sorusu ise gerçek
d›fl› beyan› sorgulamaktad›r. ‹kisi de kay›t d›fl› gelirlerin ve kay›t d›fl› servetin üzerine gitmeye yarar. Ancak, yap›lacak sorgulaman›n keyfi ve mükellef seçme modeli
nedeni ile adil de¤ildir.
• Bankalar 5 bin YTL’den büyük tutarda nakit kabul etmemeli, nakit ödeme
yap›lmamal›, kamuda ve özel sektörde bu büyüklü¤ün üzerindeki ödemeler ancak
çek ile veya banka hesab›ndan havale ile yap›labilmelidir.
• Vergi güvenli¤i ile ilgili müesseselerden mahrum b›rak›lan Gelir Vergisi Yasas› bu müesseseler aç›s›ndan tekrar gözden geçirilmelidir. Hukuki düzenleme yap›larak alt yap› kurulursa, fiiliyatta uygulanmaya çal›fl›lan yasal olmayan denetim teknikleri ile mükelleflere adeta salma yapma al›flkanl›¤›ndan ve keyfili¤inden de idare
kurtar›lm›fl olacakt›r. Ayr›ca Bakanl›k yetkililerince ifade edilen “ön inceleme” “ön
de¤er lendirme” gibi objektif hiç bir kritere ba¤lanmayan, tamamen inceleme elemanlar›n›n takdir ve bak›fl aç›s›na göre de¤iflebilecek keyfi ve hukuki dayana¤› olmayan inceleme teknik ve yöntemlerinin kullan›lmas› yerinde de¤ildir.
******
>>> 1990-2008 KAMUOYUNA DÖNÜK ÇALIfiMALAR
525
2006-2008
10/3/08
526
10:56 PM
Page 526
2006-2008
10/3/08
10:56 PM
Page 527
2007
BASIN
BÜLTENLER‹
‘
Kamuoyunda “Anadolu Yaklafl›m›”
olarak bilinen küçük ve orta ölçekli iflletmelerin (KOB‹) borçlar›n›n yeniden yap›land›r›lmas›n› öngören yasa, 42 bini aflk›n iflletmeye soluk ald›racak.
>>> 42 B‹N ‹fiLETMEYE HAYAT ÖPÜCÜ⁄Ü
2006-2008
10/3/08
528
10:56 PM
Page 528
2006-2008
10/3/08
10:56 PM
Page 529
YAHYA ARIKAN
Türkiye’nin K›s›lmayan Sesiyiz
09 Ocak 2007
>>> 42 bin iflletmeye hayat öpücü¤ü
Kamuoyunda “Anadolu Yaklafl›m›” olarak bilinen küçük ve orta ölçekli iflletmelerin (KOB‹) borçlar›n›n yeniden yap›land›r›lmas›n› öngören yasa, 42 bini aflk›n iflletmeye soluk ald›racak. ‹flletmelerin borçlar›n›n yeniden yap›land›r›lmas›yla 200 bin
kifliye ifl olana¤› sa¤lanaca¤› belirtiliyor.
‹SMMMO, KOB‹’lerin mali sektöre olan borçlar›n›n yap›land›r›lmas›na dönük
5569 say›l› yasay› mercek alt›na ald›. Buna göre, 250 kifliden az y›ll›k çal›flan istihdam eden veya y›ll›k net sat›fl has›lat› ya da bilanço AKT‹F toplam› 25 milyon
YTL’yi aflmayan iflletmeler, 31 Ekim 2006 tarihinden önceki borçlar› yeniden yap›land›r›lacak. Bankalar ve di¤er mali kurumlar ile kredi iliflkisi içinde olup, 31 Ekim
2006 tarihine kadar aç›lm›fl ve banka ya da di¤er mali kurumlar nezdinde donuk
veya flüpheli alacaklar hesab›na intikal eden kredileri bulunan, finansal darbo¤az
içindeki KOB‹'lerin, finansal yeniden yap›land›rma çerçevesinde belirlenecek süre ve
koflullarla, geri ödeme yükümlülüklerini yerine getirebilmelerine olanak sa¤lan›yor.
B‹LEfi‹K FA‹Z UYGULANMAYACAK: Kanunun 3. maddesinin 8. bendine göre;
alacakl› banka ya da di¤er mali kurumlar, söz konusu kredilerin “kanuni faiz ve temerrüt faizi”ni hesaplarken, bileflik faiz uygulamayacaklar. Alacakl› ve borçlular
aras›ndaki anlaflmalarla ilgili Bankac›l›k Düzenleme ve Denetleme Kurulu (BDDK)
yetkili olacak.
S‹GORTA VE VERG‹ BORCU: KOB‹'lerin, yeniden yap›land›rma program› kapsam›nda sigorta ve vergi borçlar› da bafltan de¤erlendirme konusu yap›labilecek.
Finansal yeniden yap›land›rma sözleflmesi imzalam›fl KOB‹’lerin, vadesi geldi¤i halde 31 Ekim 2006 tari hine kadar ödenmemifl elektrik, do¤algaz, telefon veya su
kullan› m›ndan kaynaklanan borçlar› 2 ay içinde baflvurmalar› durumunda teminat
aranmaks›z›n ertelenebilecek.
‹K‹ AY ‹Ç‹NDE BAfiVURU GEREK‹YOR: Maliye Bakanl›¤›’na ba¤l› vergi daireleri
ile sosyal güvenlik kurumlar›na olan ve 6183 say›l› Amme Alacaklar›n›n Tahsil Usulü
Hakk›nda Kanun veya tabi olduklar› mevzuat hükümlerine göre takip edilen borçlar›
>>> 1990-2008 KAMUOYUNA DÖNÜK ÇALIfiMALAR
529
2006-2008
10/3/08
10:56 PM
YAHYA ARIKAN
Page 530
Türkiye’nin K›s›lmayan Sesiyiz
yine ilgililerin sözleflme tarihinden itibaren 2 ay içinde baflvurmalar› halinde, teminat aranmaks›z›n kanuni faiz oran› uygulanarak 24 aya kadar tecil edilebilecektir.
Yap›lan bu düzenleme uyar›nca; 6183 say›l› Amme Alacaklar›n›n Tahsil Usulü
Hakk›ndaki Kanun hükümleri uyar›nca; amme alacaklar›n›n tecilinde uygulanmakta
olan tecil koflullar› aran›lmad› ve kapsama giren mükelleflerden teminat aran›lmaks›z›n tecil yap›labilmesine olanak tan›nd›. Bu düzenleme erteleme ifllemini çok
önemli ölçüde kolaylaflt›r›c› bir düzenleme oldu.
HAC‹ZLER KALDIRILACAK: Ayr›ca, bu kapsamdaki borçlar nedeniyle daha önce uygulanm›fl hacizler, yap›lan ödemelere paralel olarak kald›r›lacak. Finansal yeniden yap›land›rma anlaflmalar› kapsam›nda finansal yeniden yap›land›rma sözleflmesi imzalad›¤› takdirde, bu sözleflmeleri imzalayan KOB‹' lerden olan alacaklara
iliflkin zaman afl›m›, sözleflme tarihi itibariyle kesilmifl say›lacak.
VERG‹ MUAF‹YET‹ VAR: Sözleflmelerde belirlenen esaslar uyar›nca yap›lacak
ifllemler ve düzenlenecek k⤛tlar, Damga Vergisi ve harçlardan muaf. Ayr›ca, Banka ve Sigorta Muameleleri Vergisi’nden de istisna hükmü getirildi.
K‹MLER YARARLANAMAZ? Kanunun 1. maddesinin 3.bendi uyar›nca;
30.01.2002 tarihli ve 4743 say›l› Malî Sektöre Olan Borç lar›n Yeniden Yap›land›r›lmas› ve Baz› Kanunlarda De¤ifliklik Yap›lmas› Hakk›nda Kanun uygulamas›ndan
yararlanm›fl olanlar bu kanun kapsam›na girmeyecek. Dolay›s›yla “‹stanbul Yaklafl›m›”ndan yararlanan firmalar, “Anadolu Yaklafl›m›”ndan yararlanamayacaklar.
D‹⁄ER AVANTAJLAR: Kanunun 4. maddesinin 6. bendine göre; borçlar› yeniden yap›land›r›lan ve yeni bir itfa plan›na ba¤lanan borçlu KOB‹'ler taraf›ndan al›nm›fl teflvik belgelerinin süreleri ile ihracat taahhüt süreleri, sözleflmelerle belirlenen
süreler kadar uzat›lm›fl say›lacak. Kredilerin teminatlar›n›n ya da alacakl› mali kurum taraf›ndan ifltirak olarak edinilecek KOB‹’nin varl›k ve yükümlülüklerinin gerçe¤e
uygun de¤erine iliflkin de¤erleme, borçlu taraf›ndan talep edilmesi durumunda
BDDK ya da Sermaye Piyasas› Kurulu’nca de¤erleme yapmaya yetkilendirilmifl kifli
veya kurulufllar taraf›ndan yap›lacak.
‹SMMMO BAfiKANI ARIKAN’IN DE⁄ERLEND‹RMES‹
TÜRMOB Baflkan Yard›mc›s› ve ‹SMMMO Baflkan› Yahya Ar›kan, yasadan yararlanma koflullar› ve zaman›na aç›kl›k getirdi. 42 bini aflan say›da KOB‹’nin, 1 milyar YTL üzerindeki borcunun yap›land›r›lmas›n›n beklendi¤ini belirten Ar›kan “Yasa
530
1990-2008 KAMUOYUNA DÖNÜK ÇALIfiMALAR <<<
2006-2008
10/3/08
10:56 PM
Page 531
Türkiye’nin K›s›lmayan Sesiyiz
YAHYA ARIKAN
bir af yasas› olmay›p borçlar› yeniden yap›land›rma için ödeme kolayl›¤› getiriyor”
diye konufltu.
KOB‹’lerin çeflitli borçlar› için 2 ay içinde baflvurmalar› gerekti¤ini an›msatan
‹SMMMO Baflkan› Ar›kan, “Teminat aranmaks›z›n kanuni faiz oran› uygulanarak 24
aya kadar tecil olabilecek. Ayr›ca, baz› borçlar nedeniyle daha önce uygulanm›fl hacizler, yap›lan ödemelere paralel olarak kald›r›lacak. ‹stanbul Yaklafl›m› olarak adland›r›lan eski düzenlemeden sonra belli büyüklükteki daha alt mükellefleri rahat latacak böyle bir düzenlemenin yap›lmas› son derece isabetli oldu” dedi.
******
>>> 1990-2008 KAMUOYUNA DÖNÜK ÇALIfiMALAR
531
2006-2008
10/3/08
10:56 PM
Page 532
YAHYA ARIKAN
Türkiye’nin K›s›lmayan Sesiyiz
10 Ocak 2007
>>> “fieffafl›k ve denetim seçimi beklememeli”
Adalet Komisyonu’nda görüflülen Türk Ticaret Kanunu (TTK) tasar›s›n›n seçim sonras›na b›rak›lmas› büyük talihsizlik oldu. TÜRMOB Baflkan Yard›mc›s› ve
‹SMMMO Baflkan› Yahya Ar›kan, ortalama 2 ay önce gerçeklefltirilen Dünya Muhasebe Kongresi’nde yapt›¤› konuflmada yeni TTK tasar›s›n›n yasalaflt›r›laca¤› yönünde söz veren Baflbakan Tayyip Erdo¤an’› sözünü tutmaya ça¤›rd›.
Ayn› kongreye kat›lan muhalefet partisi CHP lideri Deniz Baykal da tasar›ya
yüzde 100 destek sözü vermiflti. Ar›kan, muhalefet ve iktidar›n, ifl dünyas›, TÜRMOB ile pek çok meslek örgütünün bu konudaki mutabakat›ndan yararlanmas› gerekti¤ine iflaret etti.
YEN‹ TÜRK T‹CARET KANUNU TASARISI T‹CARET VE SANAY‹ YAfiAMI ‹LE
MUHASEBE VE DENET‹M MESLE⁄‹NE NELER GET‹R‹YOR?
YEN‹ TÜRK T‹CARET KANUNU ‹HT‹YACI
1957 y›l›nda yürürlü¤e giren ve bugüne kadar uygulanan 6762 say›l› Türk Ticaret Kanunu; ülkemiz ticaret, sanayi ve hizmetler sektörünün ihtiyaçlar›n› büyük
ölçüde karfl›lamaya çal›flarak bu güne kadar gelmifltir.
• Kanunlar, ne kadar iyi haz›rlan›rsa haz›rlans›n daima de¤iflen ve geliflen
sosyal hayata iliflkin taleplerin gerisinde kalmaya mahkumdurlar.
• Mevcut ticaret kanunumuz yaklafl›k 50 y›ll›k uygulamada zaman zaman küçük de¤iflikliklere u¤ram›fl, ancak bunlar sosyal hayat›n ihtiyaçlar›n› karfl›lamaktan
uzak kalm›flt›r. Uyuflmazl›klar ço¤alm›fl pek çok konu yarg› kararlar›yla yürütülür olmufltur.
Bilgi ve iletiflim teknolojisindeki geliflmeler gerek ülkemizde gerek uluslararas›
düzeyde ticareti büyük ölçüde etkilemifl, yeni yeni ekonomik araçlar hayat›m›za girmifltir.
S›kça söylenen, “dünyan›n küçük bir köy haline geldi¤i” sözü belki de en çok ticaret hayat› için geçerlidir. Kifli ve kurumlar birbirlerini görmeden al›flverifl yapabil-
532
1990-2008 KAMUOYUNA DÖNÜK ÇALIfiMALAR <<<
2006-2008
10/3/08
10:56 PM
Page 533
YAHYA ARIKAN
Türkiye’nin K›s›lmayan Sesiyiz
mekte, mallar›n› sigorta ettirebilmekte ve bir ülkeden baflka bir ülkeye mallar›n›
naklettirebilmektedirler.
YEN‹ TÜRK T‹CARET KANUNU TASARISI
• Bunlar ve baflka bir çok nedenden ötürü nihayet 1999 y›l›nda bir komisyon
kurulmufltur.
• Say›n Prof.Dr. Ünal Tekinalp’in baflkanl›¤›ndaki Türk Ticaret Kanunu Komisyonu Yeni Bir Ticaret Kanunu Tasar›s› haz›rlam›flt›r.
• 6 kitaba ayr›lan tasar› 1535 maddeden oluflmaktad›r.
Bu kanun tasar›s› özellikle finansal tablolar aç›s›ndan, ticaret erbab›n›n, hukukçular›n ve çeflitli menfaat gruplar›n›n taleplerini öne ç›karmaks›z›n, fleffafl›¤›n ve
aç›kl›¤›n bir gere¤i olarak uluslararas› finansal raporlama standartlar›n› ve uluslararas› denetim standartlar›n› esas alm›flt›r. Komisyon Baflkan› Say›n Prof. Dr.
Ünal Tekinalp’in ortaya koydu¤u tasar›n›n zorunlu hedefleri flunlard›r:
• Birinci zorunlu hedef, “Türk iflletmelerinin uluslararas› ticaret, endüstri, hizmet, sermaye ve finans piyasalar›n›n, sürdürülebilir rekabet gücünü haiz güvenilir
aktörleri olmalar›d›r…” Bu hedef aç›s›ndan, sermaye flirketlerinde özellikle de anonim flirketlerde kökten de¤iflikli¤e gidilerek, teknik bir kavram olan finansal raporlama esas al›nmaktad›r. Tasar›n›n 88’inci maddesi ile de bu yönde, gerçek ve tüzel
kiflilerin ticari defterlerine, küçük ve orta ölçekli iflletmelere, ticaret flirketlerinin finansal tablolar›yla konsolide hesaplara, Türkiye Muhasebe Standartlar› Kurulu tara
f›ndan yay›mlanan Uluslararas› Finansal Raporlama Standartlar› (UFRS) ile uyumlu
Türkiye Muhasebe Standartlar›n›n uygulanaca¤› hükme ba¤lanmaktad›r. Bu hedef
do¤rultusunda ayr›ca, anonim ve limitet flirketlerde flirketin bir organ› olan ve haklar›nda herhangi bir e¤itim flart› aranmam›fl bulunan denetçiler yerlerini art›k ba¤›ms›z
ve uzman denetçilere b›rakmaktad›r (bkz. tasar› mad. 400, 635).
• ‹kinci zorunlu hedef, son on y›lda öne ç›kan yeni bir kavram olan “fleffafl›kt›r”. Bu kavram “bilgi toplumu” içinde, bilgi almak isteyenin, bilgiye bulundu¤u yerden kolayca ulaflabilmesini sa¤layan, bilgiyi devaml› olarak önünde bulan; geçmifl ve
gelece¤e bak›lmas›n› sa¤layan, dili aç›k bir bilgi verme anlay›fl›n› ifade etmektedir.
Bunu sa¤lamak amac›yla da sermaye flirketlerinin birer internet sitesi sahibi olmas› ve sitesinin belli bir bölümünü bilgi toplumu hizmetlerine ay›rmas› zorunlu k›l›nmaktad›r (bkz. tasar› mad. 1524).
>>> 1990-2008 KAMUOYUNA DÖNÜK ÇALIfiMALAR
533
2006-2008
10/3/08
10:56 PM
YAHYA ARIKAN
Page 534
Türkiye’nin K›s›lmayan Sesiyiz
• Üçüncü zorunlu hedef, “sürdürülebilir pay sahipleri demokrasisi”nin sa¤lanmas› aç›s›ndan flirketlerdeki güç bofllu¤unu önleyecek tedbirlerin al›nmas›d›r. Bu
aç›dan, yönetim kuruluyla genel kurula online kat›lma ve oy kullanma imkan› getirilmekte (bkz. tasar› mad. 1527); ayr›ca, kurumsal yönetim ilkelerine yer verilmektedir.
• Dördüncü zorunlu hedef, AB müktesebat› ile uyum sa¤lanmas›d›r.
• Tasar›n›n beflinci zorunlu hedefi, Türkiye’nin uluslararas› toplumun kurallar›na uyan ve onun dilini konuflan bir parças› haline gelmesidir. Bu hedef do¤rultusunda, tasar›, deniz hukuku baflta olmak üzere, kapsam›na giren milletleraras› sözleflmelere uygun hükümleri ve mekanizmalar› içeren bir yap›ya kavuflturulmaktad›r.
TASARIDAK‹ MESLE⁄‹M‹ZLE DO⁄RUDAN ‹LG‹L‹ DÜZENLEMELER/T‹CAR‹
DEFTERLER
• ARTIK, T‹CAR‹ DEFTERLER TÜRK‹YE MUHASEBE STANDARTLARI KURULUNCA ÜRET‹LEN ULUSLARARASI MUHASEBE STANDARTLARIYLA UYUMLU
STANDARTLARA GÖRE ‹fiLETMEN‹N FAAL‹YETLER‹ VE F‹NANSAL DURUMU
HAKKINDA AÇIKÇA B‹LG‹ VEREB‹LECEK fiEK‹LDE TUTULACAKTIR. ‹SMEN TAY‹N
ED‹LMEM‹fi ZORUNLU DEFTERLER BAKIMINDAN “‹fiLETMEN‹N N‹TEL‹⁄‹N‹N VE
ÖNEM‹N‹N GEREKT‹RD‹⁄‹” DEFTERLER‹N TUTULMASINA DA‹R ÖLÇÜT KALDIRILMAKTA; YEVM‹YE DEFTER‹, KEB‹R VE ENVANTER DEFTER‹ DIfiINDA TUTULACAK
DEFTERLER‹N, TÜRK‹YE MUHASEBE STANDARTLARI KURULU TARAFINDAN BEL‹RLENECE⁄‹ HÜKME BA⁄LANMAKTADIR. (MAD. 64)
• UYGULAMADA TARTIfiMALI B‹R KONUYA AÇIKLIK GET‹R‹LEREK, PAY
DEFTER‹, YÖNET‹M KURULU KARAR DEFTER‹, GENEL KURUL TOPLANTI VE MÜZAKERE DEFTER‹ G‹B‹ DEFTERLER DE ARTIK T‹CAR‹ DEFTERLER ARASINA
ALINMIfi; BU SAYEDE SÖZ KONUSU DEFTERLER‹N DE B‹R D‹S‹PL‹N ‹Ç‹NDE TUTULMALARI VE GÜVEN‹L‹R OLMALARI AMAÇ LANMANMIfiTIR. (MAD. 64/4)
• TASARI ‹LE DEFTERLER‹N TÜMÜ KAPANIfi TASD‹K‹NE TAB‹ TUTULMAKTADIR. SIKIfiIKLI⁄A MEYDAN VERMEMEK ‹Ç‹N KAPANIfi TASD‹K‹ ‹ZLEYEN FAAL‹YET DÖNEM‹N‹N 6’INCI AYININ SONUNA KADAR YAPILACAKTIR. (MAD.64)
• TASARI ‹LE TEKN‹K GEL‹fiMELER D‹KKATE ALINMAKTA VE T‹CAR‹ DEFTERLER‹N ELEKTRON‹K ORTAMDA TUTULMASI, ‹fiLETME ‹LE ‹LG‹L‹ HER TÜRLÜ
BELGEN‹N ELEKTRON‹K ORTAMDA SAKLANMASI ‹MKANI GET‹R‹LMEKTED‹R.
(MAD. 64, 65)
• BUGÜN fi‹RKET KURULUfiUNDA DEFTERLER‹ ONAY YETK‹S‹ NOTER YA-
534
1990-2008 KAMUOYUNA DÖNÜK ÇALIfiMALAR <<<
2006-2008
10/3/08
10:56 PM
Page 535
Türkiye’nin K›s›lmayan Sesiyiz
YAHYA ARIKAN
NINDA S‹C‹L MEMURLU⁄UNA DA VER‹LM‹fiT‹R. AMACI fi‹RKET KURULUfiUNU HIZ
LANDIRMAKTIR. YÜRÜRLÜKTEK‹ BU UYGULAMA HÜKMÜ ‹LE UYUM SA⁄LAYAB‹LMEK AMACIYLA KURULUfiTA DEFTER TASD‹K‹N‹N NOTERE YAPTIRILACAK
OLMASI HAL‹NDE, UYGULAMADA ÇIKAB‹LECEK AKSAKLIKLARI ÖNLEMEK AMACIYLA ODALARDAN ALINACAK FAAL‹YET BELGES‹N‹N NOTERE SUNULMASI
GEREKT‹⁄‹ DÜZENLEME ALTINA ALINMIfiTIR. (MAD. 64/3)
• TÜRK MUHASEBE S‹STEM‹N‹ ULUSLARARSI MUHASEBE S‹STEM‹N‹N B‹R
PARÇASI YAPMA YOLUNDA TÜM B‹LANÇO KALEMLER‹NE ‹L‹fiK‹N DE⁄ERLEMELER TÜRK‹YE MUHASEBE STANDARTLARINA GÖRE YAPILACAKTIR. (MAD.
787980)
• TASARI’NIN 64.MADDES‹N‹ TAMAMLAR N‹TEL‹KTE, YÜRÜRLÜKTE OLAN
68.MADDEDEK‹ SAKLAMA PRENS‹B‹N‹ DAHA DA GEN‹fiLETEN B‹R HÜKÜMLE,
ALINAN VE GÖNDER‹LEN TÜM T‹CAR‹ YAZIfiMALARIN SAKLANMASI ZORUNLU
HALE GET‹R‹LMEK TED‹R. (MAD. 82)
• HALEN TTK’DA 10 YIL OLAN SAKLAMA SÜRES‹ VERG‹ USUL KANUNU ‹LE
UYUMLU B‹R HALE GET‹R‹LEREK 5 YILA ‹ND‹R‹LMEKTED‹R. (MAD. 82)
• T‹CAR‹ DEFTERLER‹N TAC‹R‹N LEH‹NE YA DA ALEYH‹NE KES‹N DEL‹L
OLARAK KULLANILMALARINDAK‹ USUL KALDIRILARAK, TAKD‹R‹ DEL‹L OLARAK
KULLANILMALARI ESASI KABUL ED‹LMEKTED‹R. (MAD. 8485)
• TAC‹R SAYILANLARLA TAC‹R G‹B‹ SORUMLU OLANLARIN VE ESAS ‹T‹BAR‹YLE TAC‹RLER‹N HANG‹ ANDAN ‹T‹BAREN T‹CAR‹ DEFTER TUTMAK ZORUNDA
OLDUKLARINA DA‹R DAHA ÖNCE MEVCUT OLAN BOfiLUK DOLDURULMAKTA VE
T‹CAR‹ DEFTERLERE ‹L‹fiK‹N TÜM HÜKÜMLERE UYMA ZORUNLULU⁄UNUN T‹CARET S‹C‹L‹NE KAYDOLMA YÜKÜMLÜLÜ⁄ÜNÜN DO⁄DU⁄U ANDAN ‹T‹BAREN
BAfiLAYACA⁄I HÜKME BA⁄LANMAKTADIR. (MAD. 87)
• GERÇEK VE TÜZEL K‹fi‹LER, T‹CAR‹ DEFTERLER‹N‹ VE F‹NANSAL TABLOLARINI TMSK TARAFINDAN YAYINLANACAK ULUSLARARASI MUHASEBE STAN
DARTLARI ‹LE UYUMLU TÜRK‹YE MUHASEBE STANDARTLARI’NA, KAVRAMSAL
ÇERÇEVEDE YER ALAN MUHASEBE ‹LKELER‹NE UYGUN OLARAK TUTMAK VE
DÜZENLEMEK ZORUNDADIRLAR (MD.88). BÖYLEL‹KLE, ‹fiLETMELER‹N ULUSLARARASI MUHASEBE D‹L‹N‹ KULLANMALARI VE ULUSLARARASI TOPLUMLA VE
P‹YASALARLA BÜTÜNLEfiMELER‹ AMAÇLANMAKTADIR.
• CAR‹ HESAP MUTABAKATLARINA YAPILACAK ‹T‹RAZLARDA GÜVENL‹
ELEKTRON‹K ‹MZANIN KULLANILAB‹LECE⁄‹ DE HÜKME EKLENM‹fiT‹R. (MAD. 94)
>>> 1990-2008 KAMUOYUNA DÖNÜK ÇALIfiMALAR
535
2006-2008
10/3/08
10:56 PM
YAHYA ARIKAN
Page 536
Türkiye’nin K›s›lmayan Sesiyiz
• TASARIDAK‹ MESLE⁄‹M‹ZLE DO⁄RUDAN ‹LG‹L‹ DÜZENLEMELER / T‹CARET fi‹RKETLER‹
• HALEN ANON‹M fi‹RKETLERDE 50.000 YTL, L‹M‹TED fi‹RKETLERDE
5000 YTL OLAN ASGAR‹ SERMAYE M‹KTARI ANON‹M fi‹RKETLERDE 50.000
YTL OLARAK MUHAFAZA ED‹LMEKTE, L‹M‹TED fi‹RKETLERDE ‹SE EN AZ 25.000
YTL OLARAK BEfi KAT ARTIRILMAKTADIR. (MAD. 332580)
• DAHA ÖNCE KALDIRILMIfi BULUNAN TESC‹LDEN ÖNCEK‹ BLOKAJ UYGULAMASI YEN‹DEN GELMEKTED‹R. (MAD. 345)
• T‹CARET fi‹RKETLER‹N‹N HAK EHL‹YET‹NDE GEÇERL‹ OLAN fi‹RKET‹N ‹fiLETME KONUSU ‹LE SINIRLAMA (ULTRA V‹RES ‹LKES‹) KALDIRILMAKTADIR. T‹CARET fi‹RKETLER‹ DE ARTIK D‹⁄ER TÜZEL K‹fi‹LER G‹B‹ TÜRK MEDEN‹ KANUNU’NUN 48. MADDES‹ KAPSAMINDA HER TÜRLÜ HAKLARA SAH‹P VE BORÇLARA EH‹L OLACAKLARDIR (MD.125). ANCAK, ANON‹M fi‹RKET‹N ‹fiLETME KONUSU DIfiINDA B‹R ‹fi YA DA ‹fiLEM YAPILMASI, YAPILAN ‹fi‹N HUKUKEN YOK SAYILMASINA NEDEN OLMAMAKTA, YÖNET‹M KURULU AÇISINDAN ÖZEL B‹R SORUMLULUK NEDEN‹ OLARAK DÜZENLENMEKTED‹R. (MAD. 371)
• DAHA ÖNCE 559 SAYILI KANUN HÜKMÜNDE KARARNAME ‹LE ORTAYA
ÇIKAN PAY BEDEL‹N‹N NE ORANDA NE ZAMAN ÖDENMES‹N‹N fiART OLDU⁄U KONUSUNDAK‹ BEL‹RS‹ZL‹K, ANON‹M fi‹RKETLERDE SERMAYEN‹N NAK‹T KISMININ
%25’‹N‹N KURULUfiTAN ÖNCE GER‹ KALANININ DA TESC‹LDEN ‹T‹BAREN 24 AY
‹Ç‹NDE ÖDENECE⁄‹NE DA‹R HÜKÜMLE G‹DER‹LMEKTED‹R. (MAD. 344)
• L‹M‹TED fi‹RKETLERDE, UYGULAMADA ESAS SERMAYEN‹N TAKS‹TLERLE ÖDENMES‹N‹N GET‹REB‹LECE⁄‹ SAKINCALARIN ÖNÜNE GEÇMEK AMACIYLA
NAK‹T OLARAK TAAHHÜT ED‹LEN SERMAYEN‹N TAMAMININ KURULUfiTAN ÖNCE ÖDENECE⁄‹ HÜKME BA⁄LANMAKTADIR. (MAD. 585, 586)
• BUNDAN BÖYLE, ELEKTRON‹K ORTAMLAR ALANLAR, ADLAR, ‹fiARETLER
VE BENZER‹ DE⁄ERLER AYN‹ SERMAYE OLARAK KONULAB‹LECEKT‹R. (MAD.
127)
• AYN‹ SERMAYE KOYMADA TAfiINMAZLAR ‹Ç‹N TAPUYA fiERH, TAfiINIRLAR ‹Ç‹N ‹SE GÜVEN‹L‹R K‹fi‹YE TEVD‹ ZORUNLULU⁄U GET‹R‹LM‹fiT‹R (MAD.
128). BÖYLEL‹KLE, ANADOLU’DA SERMAYE OLA RAK KONMUfi TAfiINMAZLARIN
ÇEfi‹TL‹ ‹HT‹LAFLAR NEDEN‹YLE YILLARCA fi‹RKET TASARRUFUNA GEÇEMEM‹fi
OLMASI G‹B‹ DURUMLAR ÖNLENMEYE ÇALIfiILMAKTADIR.
536
1990-2008 KAMUOYUNA DÖNÜK ÇALIfiMALAR <<<
2006-2008
10/3/08
10:56 PM
Page 537
Türkiye’nin K›s›lmayan Sesiyiz
YAHYA ARIKAN
• YÜRÜRLÜKTEK‹ HÜKMÜN, B‹R TARAFTAN SERMAYEN‹N ÖDENMES‹N‹
TÜM fi‹RKETLERDE "ÖDENMES‹ GEREKEN" GÜNLERE BIRAKARAK KRED‹ GÜVENL‹⁄‹N‹ SARSMASI, D‹⁄ER TARAFTAN DA "KANUNÎ FA‹Z‹N" D‹YEREK YORUM
GÜÇLÜKLER‹NE SEBEP OLMASININ ÖNÜNE GEÇMEK ÜZERE SÖZLEfiMEDE AKS‹NE HÜKÜM YOKSA TAAHHÜT ED‹LEN NAKD‹ SERMAYEN‹N ZAMANINDA
ÖDENMEMES‹ HAL‹NDE TESC‹L TAR‹H‹NDEN ‹T‹BAREN TEMERRÜT FA‹Z‹ ‹STENEB‹LECE⁄‹ HÜKME BA⁄LANMAKTADIR. (MAD. 129)
• ARTIK L‹M‹TET fi‹RKET VE KOOPERAT‹FLER DE DA H‹L OLMAK ÜZERE T‹CARET fi‹RKETLER‹NDE ORTA⁄IN fiAHS‹ ALACAKLISI OLANLAR ALACAKLARINI,
ORTA⁄IN fi‹RKETTEN OLAN D‹⁄ER ALACAKLARINDAN DA ALAB‹LME VE BUNUN
‹Ç‹N HAC‹Z YAPTIRAB‹LME YETK‹S‹N‹ HA‹Z OLACAKLARDIR. (MAD. 133)
• SERMAYE fi‹RKETLER‹NDE HAC‹Z ‹STEK ÜZER‹NE PAY DEFTER‹NE DE ‹fiLENEB‹LECEKT‹R. (MAD. 133)
• BUNDAN BÖYLE TEK K‹fi‹L‹K ANON‹M fi‹RKETLER VE TEK K‹fi‹L‹K L‹M‹TET
fi‹RKETLER KURULAB‹LECEKT‹R. (MAD. 338573)
• TEK K‹fi‹L‹K YÖNET‹M KURULU MÜMKÜN HALE GELMEKTED‹R. (MAD.
359)
• YÜRÜRLÜKTEK‹ KANUNUN 312 MADDES‹NDE YER ALAN “PAY SAH‹B‹
OLAN HÜKM‹ B‹R fiAHIS ‹DARE MECL‹S‹ ÂZASI OLAMAZ. FAKAT HÜKM‹ fiAHSIN
TEMS‹LC‹S‹ OLAN HAK‹K‹ fiAHISLAR ‹DARE MECL‹S‹NE ÂZA SEÇ‹LEB‹L‹RLER”
HÜKMÜ DE⁄‹fiT‹R‹LEREK ANON‹M fi‹RKETLERDE TÜZEL K‹fi‹LER‹N YÖNET‹M KURULU ÜYES‹ SEÇ‹LMES‹ MÜMKÜN KILINMIfiTIR. (MAD. 359)
• ANON‹M fi‹RKET YÖNET‹M KURULLARINDA DAHA ÖNCE ARANMAYAN
B‹R fiART GET‹R‹LEREK, TEMS‹LE YETK‹L‹ EN AZ B‹R ÜYEN‹N YERLEfiME YER‹
N‹N TÜRK‹YE’DE BULUNMASI VE TÜRK VATANDAfiI OLMASI fiART KILINMAKTA;
BUGÜN YÖNET‹M KURULU ÜYES‹N‹N GÖREVE BAfiLAYAB‹LMES‹ ‹Ç‹N PAY SAH‹B‹ OLMASI GEREK‹RKEN, TASARI ‹LE ÜÇÜNCÜ K‹fi‹LER‹N DE YÖNET‹M KURULU ÜYES‹ OLAB‹LMELER‹ SA⁄LANMAKTADIR. (MAD. 359)
• ANON‹M fi‹RKETLERDE TEDR‹C‹ KURULUfi KALDIRILMIfiTIR. (MAD. 335)
• TASARIYA GÖRE, YÖNET‹M KURULU ÜYELER‹N‹N EN AZ YARISI ‹LE TÜZEL K‹fi‹ ADINA TESC‹L VE ‹LAN ED‹LEN K‹fi‹N‹N VE TEK ÜYEL‹ YÖNET‹M KURULUNDA BU ÜYEN‹N YÜKSEK Ö⁄REN‹M GÖRMÜfi OLMASI ZORUNLUDUR. (MAD.
359)
>>> 1990-2008 KAMUOYUNA DÖNÜK ÇALIfiMALAR
537
2006-2008
10/3/08
10:56 PM
YAHYA ARIKAN
Page 538
Türkiye’nin K›s›lmayan Sesiyiz
• TASARIYA GÖRE, YÖNET‹M KURULU ÜYES‹, YAKINLARI, KEND‹S‹N‹N VE
SÖZ KONUSU YAKINLARININ ORTA⁄I OLDUKLARI fiAHIS fi‹RKETLER‹ VE EN AZ
%20 S‹NE KATILDIKLARI SERMAYE fi‹RKETLER‹, fi‹RKETE NAK‹T VEYA AYIN
BORÇLANAMAZLAR. BU K‹fi‹LER ‹Ç‹N fi‹RKET KEFALET, GARANT‹ VE TEM‹NAT
VEREMEZ, SORUMLULUK YÜKLENEMEZ, BUNLARIN BORÇLARINI DEVRALAMAZ.
AKS‹ HÂLDE, fi‹RKETE BORÇLANILAN TUTAR ‹Ç‹N fi‹RKET ALACAKLILARI BU K‹fi‹LER‹, fi‹RKET‹N YÜKÜMLEND‹R‹LD‹⁄‹ TUTARDA fi‹RKET BORÇLARI ‹Ç‹N DO⁄RUDAN TAK‹P EDEB‹L‹RLER. (MAD. 395)
• YÖNET‹M KURULLARINA B‹RDEN FAZLA BAfiKAN VEK‹L‹ SEÇ‹LEB‹LECEKT‹R. (MAD. 366)
• ARTIK, ESAS SÖZLEfiMEDE ÖNGÖRÜLMEK fiARTIYLA BAfiKAN VE BAfiKAN VEK‹L‹ VEYA BUNLARDAN B‹R‹N‹N GENEL KURUL TARAFINDAN SEÇ‹LMES‹
MÜMKÜN OLAB‹LECEKT‹R. (MAD. 366)
• BUGÜN YARGITAY KARARLARINA UYGUN OLARAK SANAY‹ VE T‹CARET
BAKANLI⁄I’NIN KOM‹SER YÖNETMEL‹⁄‹NDE ÇÖZÜLMEYE ÇALIfiILAN MESELE,
KANUNA AÇIK HÜKÜM KONULARAK ÇÖZÜLMEKTE VE YÖNET‹M KURULU SÜRES‹
DOLMUfi OLSA B‹LE GENEL KURULU TOPLANTIYA ÇA⁄IRAB‹LMEYE YETK‹L‹ KILINMAKTADIR. (MAD. 410)
• ONLINE OLARAK YÖNET‹M KURULU TOPLANTILARINA KATILMA VE OY
VERME ‹MKANI GET‹R‹LMEKTED‹R. (MAD. 3901527)
• ONLINE GENEL KURUL, KATILMA VE OY VERME MÜMKÜN HALE GELMEKTED‹R. (MAD. 1527)
• TOBB BÜNYES‹NDE ELEKTRON‹K S‹C‹L B‹LG‹ BANKASI KURULACAK TESC‹LE TAB‹ TÜM ‹fiLEMLER S‹C‹L BANKASINA KAYDOLACAKTIR. (MAD. 24)
• TESC‹L ANI HARÇ MAKBUZUNUN TAR‹H‹ OLACAKTIR. (MAD. 27)
• L‹M‹TET fi‹RKETLERDE ORTAKLAR KURULUNUN YER‹N‹ ANON‹M fi‹RKETLERDE OLDU⁄U G‹B‹ GENEL KURUL ALMAKTADIR. (MAD. 616)
• L‹M‹TET fi‹RKET‹N B‹RDEN FAZLA MÜDÜRÜNÜN OLMASI HAL‹NDE BUNLARDAN B‹R‹S‹N‹N fi‹RKET‹N ORTA⁄I OLUP OLMADI⁄INA BAKILMAKSIZIN GENEL KURUL TARAFINDAN MÜDÜRLER KURULU BAfiKANI OLARAK ATANACA⁄I
HÜKME BA⁄LANMAKTADIR. (MAD. 624)
• HER SERMAYE fi‹RKET‹ B‹R WEB S‹TES‹ AÇMAK ZORUNDA OLACAKTIR.
(MAD. 1524)
538
1990-2008 KAMUOYUNA DÖNÜK ÇALIfiMALAR <<<
2006-2008
10/3/08
10:56 PM
Page 539
Türkiye’nin K›s›lmayan Sesiyiz
YAHYA ARIKAN
• TARAFLARIN AÇIK ANLAfiMALARI fiARTIYLA ‹H BARLAR, ‹T‹RAZLAR VE
BENZER‹ BEYANLAR, FATURA, TEY‹T MEKTUBU, ‹fiT‹RAK TAAHHÜTNAMES‹,
TOPLANTI ÇA⁄RILARI, ELEKTRON‹K ORTAMDA DÜZENLENEB‹LECEK, YOLLANAB‹LECEK, ‹T‹RAZA U⁄RAYAB‹LECEK VE KABUL ED‹LM‹fiSE HÜKÜM ‹FADE EDECEKT‹R. (MAD. 1525)
• TAC‹RLER T‹CAR‹ BELGELER‹NDE T‹CARET UNVANLARININ YANINDA, S‹C‹L NUMARASI, MERKEZ‹, SERMAYE fi‹RKET‹ ‹SE SERMAYE M‹KTARI VE ‹NTERNET S‹TES‹ ADRES‹ VE NUMARASINI GÖSTERECEKLERD‹R. (MAD. 39)
• AYRICA T‹CARET UNVANI ‹fiLETMEN‹N G‹R‹fi CEPHES‹NDE HERKES TARAFINDAN GÖRÜLEB‹LECEK fiEK‹LDE ASILACAKTIR. (MAD.39)
• B‹RLEfiME, BÖLÜNME, TÜR DE⁄‹fiT‹RME KONULARI TASARIDA AYRINTILI
B‹R fiEK‹LDE DÜZENLENM‹fiT‹R.
• BU DE⁄‹fi‹KL‹KLERDE RAPOR DÜZENLEME VE DENET‹M OLGUSU ESAS
ALINMIfiTIR. (MAD. 134194)
• MODERN fi‹RKETLER HUKUKUNA UYGUN OLARAK PAY SAH‹B‹N‹N KONUMU GÜÇLEND‹R‹LM‹fi; PAY SAH‹PL‹⁄‹ HAKLARININ L‹STES‹ DAHA DA ZENG‹NLEfiT‹R‹LM‹fiT‹R.
• HALKA AÇIK OLMAYAN ANON‹M fi‹RKETLER ‹Ç‹N DE KAYITLI SERMAYE
S‹STEM‹NE GEÇME ‹MKÂNI SA⁄LANMIfi (MAD. 460); BUNUN YANINDA GENEL
KURULUN, YEN‹ ÇIKARILAN TAHV‹LLER VEYA BENZER‹ BORÇLANMA ARAÇLARI
NEDEN‹YLE, fi‹RKETTEN VEYA TOPLULUK fi‹RKETLER‹NDEN ALACAKLI OLANLARA VEYA ÇALIfiANLARA, ESAS SÖZLEfiMEDE DE⁄‹fiT‹RME VEYA ALIM HAKLARINI KULLANMAK YOLUYLA YEN‹ PAYLARI ED‹NMEK HAKKI SA⁄LAMAK SURET‹YLE, SERMAYEN‹N fiARTA BA⁄LI ARTIRILMASINA KARAR VEREB‹LME ‹MKANI
DA GET‹R‹LM‹fiT‹R. (MAD. 463)
• YÖNET‹M KURULU ÜYELER‹N‹N SORUMLULU⁄UNA ‹L‹fiK‹N OLARAK, ÜYELER‹N SORUMLULUKLARINDAK‹ FARKLILIKLARI ESAS ALACAK FARKLILAfiTIRILMIfi MÜTESELS‹L SORUMLULUK KABUL ED‹LM‹fiT‹R. (MAD. 557)
• fi‹RKETLER TOPLULU⁄U, HAK‹M (ANA) VE BA⁄LI (YAVRU) fi‹RKETLER VE
BUNLARIN DENET‹M‹ HAKKINDA AYRINTILI DÜZENLEMELER YAPILMIfiTIR. (MAD.
195209)
• KOLLEKT‹F fi‹RKETLER‹N ‹FLASI VEYA SONA ERMES‹ HAL‹NDE fi‹RKET
ALACAKLILARININ ORTAKLARDAN TALEP HAKKI, ‹FLAS VEYA SONA ERMEN‹N
>>> 1990-2008 KAMUOYUNA DÖNÜK ÇALIfiMALAR
539
2006-2008
10/3/08
10:56 PM
YAHYA ARIKAN
Page 540
Türkiye’nin K›s›lmayan Sesiyiz
T‹CARET S‹C‹L GAZETES‹NDE YAYINLANMASINDAN ‹T‹BAREN 3 YIL SONRA ZAMANAfiIMINA U⁄RAYACAKTIR. BU ZAMANAfiIMI HÜKMÜ, ORTAKLARIN B‹RB‹RLER‹NE KARfiI OLAN ALACAKLARINA UYGULANMAZ. (MAD. 264)
TASARIDAK‹ MESLE⁄‹M‹ZLE DO⁄RUDAN ‹LG‹L‹ DÜZENLEMELER / DENET‹M
Tasar›da finansal tablolar›n, birleflme, bölünme, tür de¤ifltirme, sermayenin
art›r›lmas›, azalt›lmas› gibi ifllemlerin denetimlerinin 3568 say›l› Serbest Muhasebecilik, Serbest Muhasebeci Mali Müflavirlik ve Yeminli Mali Müflavirlik Kanununa
göre denetim yetkisi alm›fl, Serbest Muhasebeci Mali Müflavir ve Yeminli Mali Müflavir unvanl› meslek mensuplar› ile bunlar›n oluflturduklar› Ba¤›ms›z Denetleme Kurulufllar›na uluslararas› standartlara göre yapt›r›lmas› öngörülmektedir.
• ARTIK ANON‹M fi‹RKETLER VE fi‹RKETLER TOPLU LU⁄U ‹LE L‹M‹TET fi‹RKETLER‹N F‹NANSAL TABLOLARI DENETÇ‹ TARAFINDAN ULUSLARARASI DENE
T‹M STANDARTLARINA GÖRE DENETLENECEKT‹R. (MAD. 397)
• DENETÇ‹N‹N DENET‹M‹NDEN GEÇMEM‹fi F‹NANSAL TABLOLAR VE YÖNET‹M KURULU’NUN FAAL‹YET RAPORU H‹Ç DÜZENLENMEM‹fi SAYILACAKTIR.
• F‹NANSAL TABLOLARIN VE YÖNET‹M KURULU FAAL‹YET RAPORLARININ
DENET‹M‹, AYRICA TÜRK‹YE MUHASEBE STANDARTLARI ‹LE KANUNA VE ANA
SÖZLEfiME HÜKÜMLER‹NE UYULUP UYULMADI⁄ININ ‹NCELENMES‹N‹ DE ‹ÇERECEKT‹R.
• DENETLEME, DENET‹M MESLE⁄‹N‹N GEREKLER‹ ‹LE MESLEK ET‹⁄‹NE VE
ULUSLARARASI DENET‹M STANDARTLARINA UYGUN OLARAK ÖZENLE YAPILACAKTIR. (MAD. 398)
• KURUCULAR BEYANI, B‹RLEfiME RAPORU, BÖLÜNME RAPORU, TÜR DE⁄‹fiT‹RME RAPORLARI VE PLANLARI HAZIRLANACAK VE BUNLAR ‹fiLEM DENETÇ‹LER‹ TARAFINDAN DENETLENECEKT‹R. (MAD. 136194)
• SERMAYE ARTIRIMINDA, YÖNET‹M KURULU BEYANI VE ‹fiLEMLER ‹fiLEM
DENETÇ‹S‹ TARAFINDAN DENETLENEREK RAPORA BA⁄LANACAKTIR. (MAD.
458)
• DENETÇ‹LER‹N, GENEL KURULU TOPLANTIYA ÇA⁄IRMA, GÜNDEME MADDE KOYMA, YÖNET‹M KURULU ÜYELER‹ HAKKINDA SORUMLULUK DAVASI AÇMA G‹B‹ DENET‹M DIfiI GÖREVLER‹ OLMAYACAKTIR .
540
1990-2008 KAMUOYUNA DÖNÜK ÇALIfiMALAR <<<
2006-2008
10/3/08
10:56 PM
Page 541
YAHYA ARIKAN
Türkiye’nin K›s›lmayan Sesiyiz
K‹MLER DENETÇ‹ OLAB‹L‹RLER?
Ortaklar› YMM veya SMMM s›fat›n› tafl›yan bir ba¤›ms›z denetleme kuruluflu,
küçük anonim flirketlerde en az iki YMM veya SMMM denetçi olarak seçebilirler.
(Mad. 400635)
K‹MLER DENETÇ‹ OLAMAZ?
YMM, SMMM, ba¤›ms›z denetleme kuruluflu ve bunlar›n pay sahiplerinden biri,
YMM, SMMM, ba¤›ms›z denetleme kuruluflunun veya onun pay sahibinin yan›nda
çal›flanlar veya bunlar›n mesle¤i birlikte yürüttü¤ü kifliler (Mad. 400);
• Denetlenecek flirkette pay sahibiyse,
• Denetlenecek flirketin yöneticisi, çal›flan›ysa veya 3 y›l içinde bu s›fat› tafl›m›flsa,
• Denetlenecek flirketle ba¤lant›s› bulunan bir tüzel kiflinin veya bir ticari iflletmenin kanuni temsilcisi veya temsilcisi, yönetim kurulu üyesi ya da sahibi ise veya bunlarda %20 den fazla paya sahipse,
• Son 5 y›l içinde denetçilik mesle¤inden elde etti¤i gelirin %30’undan fazlas›n› denetlenecek flirkete denetçilik veya dan›flmanl›k iflinden elde etmiflse ve bunu
cari y›lda da elde etmesi bekleniyorsa,
Denetçi denetleme yapt›¤› flirkete vergi dan›flmanl›¤› ve vergi denetimi d›fl›nda, dan›flmanl›k veya hizmet veremez bunu bir yavru flirketi arac›l›¤›yla yapamaz.
(Mad.400)
Bir ba¤›ms›z denetleme kuruluflunun, bir flirketin denetlenmesi için görevlendirdi¤i denetçi yedi y›l arka arkaya o flirket için denetleme raporu vermiflse, o denetçi en az iki y›l için de¤ifltirilecektir. (Mad. 400/2)
TASARIYA ‹L‹fiK‹N GÖRÜfi VE ÖNER‹LER
I. KAPANIfi TASD‹KLER‹ ZORUNLU OLMAKTAN ÇIKARILMALIDIR. BÖYLEL‹KLE, ‹fi DÜNYASI GEREKS‹Z MAL‹YETLERE KATLANMAKTAN MESLEK MENSUPLARI DA GEREKS‹Z ZAMAN KAYBINDAN KURTULACAKTIR.
II. TÜRMOB BÜNYES‹NDE KURULAN DENET‹M STANDARTLARI KURULU VE
BU KURULCA OLUfiTURULAN (ULUSLARARASI DENET‹M STANDARTLARIYLA
UYUMLU) TÜRK‹YE DENET‹M STANDARTLARINA KANUN METN‹NDE YER VER‹L
MEL‹D‹R.
>>> 1990-2008 KAMUOYUNA DÖNÜK ÇALIfiMALAR
541
2006-2008
10/3/08
10:56 PM
YAHYA ARIKAN
Page 542
Türkiye’nin K›s›lmayan Sesiyiz
III. ORTA ÖLÇEKL‹ ‹fiLETMELER ‹Ç‹N BA⁄IMSIZ DENET‹M KURULUfiU DENET‹M‹ ZORUNLULU⁄U KALDIRILMALI, ORTA VE KÜÇÜK ÖLÇEKL‹ ‹fiLETMELERDE
DENET‹M, EN AZ B‹R YMM VEYA SMMM TARAFINDAN YAPILAB‹LMEL‹D‹R. ÖYLE
L‹KLE, ‹fiLETMELER AÇISINDAN DENET‹M‹N MAL‹YET‹ ÖNEML‹ ÖLÇÜDE DÜfiÜRÜLEREK BU ‹fiLETMELER‹N YEN‹ YASAYA UYUMU KOLAYLAfiTIRILACAKTIR.
IV. GAYR‹FAAL fi‹RKETLER‹N VE ÇEfi‹TL‹ NEDENLERLE MÜNFES‹H DURUMA GELM‹fi fi‹RKETLER‹N T‹CARET S‹C‹L‹NDEN S‹L‹NMES‹ SA⁄LANMALIDIR.
V. TASARI ‹LE GET‹R‹LEN YEN‹ YAPI, ESAS ‹T‹BAR‹YLE, ÇA⁄DAfi VE ULUSLARARASI KABUL GÖREN B‹R YAPIDIR. BU ‹T‹BARLA, ÇEfi‹TL‹ MUAF‹YET VE ‹ST‹SNA DÜZENLEMELER‹ ‹LE YAPI BOZULMAMALIDIR.
VI. KÜÇÜK VE ORTA ÖLÇEKL‹ ‹fiLETMELERLE ‹LG‹L‹ KOLAYLAfiTIRICI DÜZENLEMELER ‹Ç‹N YÜRÜTÜLEN ÇALIfiMALARA TÜRMOB EN ETK‹L‹ TARZ DA
KATKI VERMEKTED‹R. KATKI VERMEYE DEVAM EDECEKT‹R.
******
542
1990-2008 KAMUOYUNA DÖNÜK ÇALIfiMALAR <<<
2006-2008
10/3/08
10:56 PM
Page 543
YAHYA ARIKAN
Türkiye’nin K›s›lmayan Sesiyiz
19 Ocak 2007
>>> ‹SMMMO’nun gündemi
Türkiye'nin en genç ve en dinamik meslek örgütlerinden birisi olan ‹stanbul
Serbest Muhasebeci Mali Müflavirler Odas› (‹SMMMO) kuruldu¤u 20 Mart
1990'dan bu yana vergi ve muhasebe alan›n› ilgilendiren kanun de¤iflikliklerini içeren, baflta mesleki yay›nlar olmak üzere, Mali Çözüm ve ‹SMMMO Yaflam adlar›nda
iki dergi yay›mlamaktad›r. Mali Çözüm, kanun de¤ifliklikleri ve etkileri üzerine akademik çal›flmalar› içerirken ‹SMMMO Yaflam, muha sebenin so¤uk yüzünün evlerde s›cak paylafl›mlara dönmesine vesile oluyor.
‹SMMMO, teknoloji ve yabanc› dil kurslar› ile düzenli seminerlerle üye ve
stajyer e¤itimine verdi¤i önemi en üst düzeyde tutuyor. E¤itim konusundaki at›l›mlar›n yan›s›ra ‹SMMMO, Türkiye’nin ekonomi ve sosyal yaflam›na yön veren güncel
konularda bilimsel raporlar haz›rlamaktad›r. Bu çerçevede, ‹SMMMO, Türkiye’nin
gündeminden düflmeyen, ifl dünyas›ndan esnafa, çal›flandan iflsize genifl yelpazedeki kitleleri ilgilendirecek çal›flmalar› yak›n gelecekte kamuoyu ile paylaflmaya haz›rlan›yor. Bu bafll›klardan baz›lar› flöyle:
• Sosyal Güvenlik Reformu Çözüm Olacak m›? SSK, Emekli Sand›¤› ve Ba¤Kur’un Sosyal Güvenlik Kurumu’na devredilmesinin etkileri ‹SMMMO yönetimi ve
dan›flmanlar›nca masaya yat›r›l›yor.
• Cari Aç›k Ne Kadar Tehlikeli? Ekonominin yumuflak karn› cari aç›k yeni bir
krize neden olabilir mi?
• Ekonomi Bas›n›n›n Dünü, Bugünü, Yar›n›. Ekonomi bas›n›n›n duayenlerince
masaya yat›r›l›cak olan, ekonomi gazetecilerinin ücret ve sosyal haklar›na iliflkin
bilgiler, yurtd›fl› örneklerle k›yaslama ufuk açacak.
• Hükümetin 5 y›ll›k anatomisi.
• Milletvekillerinin ‹fllerinin Kayyuma Devri. Türkiye ve dünya uygulamalar›.
• Seçim harcamalar›n›n meslek mensuplar› taraf›ndan denetimi. Türkiye’de
milletvekilleri hesaplar›n›n ne kadar denetlendi¤i sorusu yan›tlanacak. Araflt›rma
yurtd›fl› uygulama örneklerini de kapsayacak.
• ‹flsizlik Sigortas›yla Nas›l Geçinilir? ‹flsizlik sigortas›n›n iflsizlere katk› boyu-
>>> 1990-2008 KAMUOYUNA DÖNÜK ÇALIfiMALAR
543
2006-2008
10/3/08
10:56 PM
Page 544
YAHYA ARIKAN
Türkiye’nin K›s›lmayan Sesiyiz
tu irdelenirken ‹SMMMO dan›flmanlar› uygulama örnekleriyle öneri gelifltirecek.
• AB ülkelerinde kay›t d›fl› ekonomi ile mücadele. Avrupa Birli¤i mevzuat›nda
kay›t d›fl›na karfl› al›nan önlemler araflt›r›l›yor. Türkiye’nin geçifl süreci, uygulanabilirli¤i, AB vergi al›flkanl›klar›m›zda neleri de¤ifltirecek sorusu yan›t bulacak.
• Özellefltirmenin Sonuçlar›. Kamudan özel sektöre el de¤ifltirme vergi ödemelerine nas›l yans›d›?
• Kad›n›n ekonomideki yeri ve gelecekteki projeksiyonlar.
• Internetten al›flverifl. Yasal altyap›, boflluklar, sorunlar ve öneriler.
Bilimsel raporlar
• Yolsuzluk. Bütün yönleriyle, geçmiflten gelece¤e yolsuzluk.
• Türkiye’de bütçe aç›klar›n›n siyasal iktisat›.
• Ekonomideki geliflmeler vergi tahsilat›n› nas›l etkiliyor? Vergi ödemelerinin
makro ekonomik ortamla iliflkisi. Bu çerçevede son y›llar›n analizi
• E¤itim ve ‹stihdam Sorunu. Türkiye’de e¤itimin istihdama katk›s›, yeterlili¤i.
Üniversite özel sektör iflbirli¤ine mercek. Mesleki e¤itimdeki durum ve öneriler.
• Dünyada ve Türkiye’de IMF uygulamalar›n›n de¤erlendirilmesi.
******
544
1990-2008 KAMUOYUNA DÖNÜK ÇALIfiMALAR <<<
2006-2008
10/3/08
10:56 PM
Page 545
YAHYA ARIKAN
Türkiye’nin K›s›lmayan Sesiyiz
23 Ocak 2007
>>> fieffafl›k ve denetim seçimi beklememeli
Hem iktidar hem muhalefetin yasalaflt›rma sözü verdi¤i yeni Türk Ticaret Kanunu (TTK) tasar›s› Adalet Komisyonu'nda görüflülürken "oy kazand›rmayaca¤› ve
acil olmad›¤›" gerekçesiyle sonraki yasama dönemine ertelendi. Oysa yeni TTK uluslararas› muhasebe standartlar›n›n oturtulmas›yla Türk iflletmelerinin uluslararas›
ticaret, endüstri, hizmet, sermaye, finans piyasalar›nda güvenilir olmas›n› ve fleffafl›¤› sa¤lamay› hedefliyor.
Bu çerçevede tasar›n›n vazgeçilemez ve acil oldu¤una dikkat çeken TÜRMOB
Baflkan Yard›mc›s› ve ‹SMMMO Baflkan› Yahya Ar›kan, 1999'dan bu yana Prof.Dr.
Ünal Tekinalp'in baflkanl›¤›n› sürdürdü¤ü komisyon taraf›ndan çal›flmalar› sürdürülen yeni TTK'nin yasalaflt›r›lmas›n› istedi.
YEN‹ TTK NELER GET‹R‹YOR?
‹SMMMO, yeni TTK tasar›s›n› mercek alt›na ald›. Kanun tasar›s› özellikle finansal tablolar aç›s›ndan, ticaret erbab›n›n, hukukçular›n ve çeflitli menfaat gruplar›n›n taleplerini öne ç›karmaks›z›n, fleffafl›¤›n ve aç›kl›¤›n bir gere¤i olarak uluslararas› finansal raporlama standartlar›n› ve uluslararas› denetim standartlar›n›
esas al›yor. Bu çerçevede ele al›nd›¤›nda gözard› edilemeyecek öneme sahip de¤ifliklikler sa¤lamas› beklenen Türk Ticaret Kanunu tasar›s›n›n getirdi¤i düzenlemelerden birkaç› flöyle:
• Tasar› ile teknik geliflmeler dikkate al›n›yor ve ticari defterlerin elektronik
ortamda tutulmas›, iflletme ile ilgili her türlü belgenin elektronik ortamda saklanmas› imkân› getiriliyor. (mad.64, 65)
• Halen TTK’de 10 y›l olan saklama süresi vergi usul kanunu ile uyumlu bir hale
getirilerek 5 y›la indiriliyor. (mad. 82)
• Gerçek ve tüzel kifliler, ticari defterlerini ve finansal tablolar›n› TMSK (Türkiye Muhasebe Standartlar› Kurulu) taraf›ndan yay›nlanacak Türkiye Muhasebe
Standartlar›’na, kavramsal çerçevede yer alan muhasebe ilkelerine uygun olarak
tutmak ve düzenlemek zorundad›rlar (mad.88). Böylece Türkiye’deki uygulama ar-
>>> 1990-2008 KAMUOYUNA DÖNÜK ÇALIfiMALAR
545
2006-2008
10/3/08
10:56 PM
YAHYA ARIKAN
Page 546
Türkiye’nin K›s›lmayan Sesiyiz
t›k hem ayr›nt›l› hem de geliflme halindeki standartlar›n hakimiyeti alt›na girerek
bu alanda uluslararas› toplumla ve piyasalarla bütünleflmifl olacak.
• Halen anonim flirketlerde 50.000 YTL, limitet flirketlerde 5000 YTL olan
asgari sermaye miktar› anonim flirketlerde 50.000 YTL olarak muhafaza edilmekte, limitet flirketlerde ise en az 25.000 YTL olarak befl kat art›r›lmaktad›r.
(mad.332-580)
• Daha önce kald›r›lm›fl bulunan tescilden önceki blokaj uygulamas› yeniden
gelmektedir. (mad.345)
• Bundan böyle tek kiflilik anonim flirketler ve tek kiflilik limitet flirketler kurulabilecek. (mad.338-573)
• Tek kiflilik yönetim kurulu mümkün hale geliyor. (mad.359)
• Tasar›ya göre, yönetim kurulu üyelerinin en az yar›s› ile tüzel kifli ad›na tescil ve ilan edilen kiflinin ve tek üyeli yönetim kurulunda bu üyenin yüksek ö¤renim
görmüfl olmas› zorunlu olacak. (mad.359)
• Yönetim kurullar›na birden fazla baflkan vekili seçilebilecek. (mad.366)
• Online olarak yönetim kurulu toplant›lar›na kat›lma ve oy verme imkan› getiriliyor. (mad. 390-1527)
• TOBB bünyesinde elektronik sicil bilgi bankas› kurulacak (mad.24), tescile
tabi tüm ifllemler sicil bankas›na kay›t edilecek.
• Her sermaye flirketi bir web sitesi açmak zorunda olacak. (mad.1524)
• Taraflar›n aç›k anlaflmalar› flart›yla ihbarlar, itirazlar ve benzeri beyanlar,
fatura, teyit mektubu, ifltirak taahhütnamesi, toplant› ça¤r›lar›, elektronik ortamda düzenlenebilecek, yollanabilecek, itiraza u¤rayabilecek ve kabul edilmiflse hüküm
ifade edecek. (mad.1525)
• Modern flirketler hukukuna uygun olarak pay sahibinin konumu güçlendirilmifl; pay sahipli¤i haklar›n›n listesi daha da zenginlefltiriliyor.
• Yönetim kurulu üyelerinin sorumlulu¤una iliflkin olarak, üyelerin sorumluluklar›ndaki farkl›l›klar› esas alacak farkl›laflt›r›lm›fl müteselsil sorumluluk kabul ediliyor. (mad.557)
• fiirketler toplulu¤u, hakim (ana) ve ba¤l› (yavru) flirketler ve bunlar›n denetimi hakk›nda ayr›nt›l› düzenlemeler yap›lm›flt›r. (mad.195-209)
• Art›k anonim flirketler ve flirketler toplulu¤u ile limited flirketlerin finansal
tablolar› denetçi taraf›ndan uluslararas› denetim standartlar›na göre denetlenecek. (mad.397)
546
1990-2008 KAMUOYUNA DÖNÜK ÇALIfiMALAR <<<
2006-2008
10/3/08
10:56 PM
Page 547
YAHYA ARIKAN
Türkiye’nin K›s›lmayan Sesiyiz
DE⁄‹fi‹KL‹K NEDEN ZORUNLU?
1957 y›l›nda yürürlü¤e giren ve bugüne kadar uygulanan 6762 say›l› Türk Ticaret Kanunu; 50 y›ll›k uygulamada zaman zaman küçük de¤iflikliklere u¤rad›, ancak ekonomik ve sosyal hayat›n ihtiyaçlar›n› karfl›lamaktan uzak kald›. Uyuflmazl›klar›n ço¤almas›yla pek çok uyuflmazl›k yarg›ya tafl›nd›. 6 kitaba ayr›lan ve 1535
maddeden oluflan yeni TTK'nin bafll›ca zorunlu hedefleri flöyle s›ralan›yor:
1. Türk iflletmelerinin uluslararas› ticaret, endüstri, hizmet, sermaye ve finans piyasalar›n›n, sürdürülebilir rekabet gücünü haiz güvenilir aktörleri olmas›. Bu
hedef aç›s›ndan, sermaye flirketlerinde özellikle de anonim flirketlerde kökten de¤iflikli¤e gidilerek, teknik bir kavram olan finansal raporlama esas al›n›yor. Tasar›’n›n
88 inci maddesi ile de bu yönde, gerçek ve tüzel kiflilerin ticari defterlerine, küçük
ve orta ölçekli iflletmelere, ticaret flirketlerinin finansal tablolar›yla konsolide hesaplara, Türkiye Muhasebe Standartlar› Kurulu taraf›ndan yay›mlanan Uluslararas› Finansal Raporlama Standartlar› (UFRS) ile uyumlu Türkiye Muhasebe Standartlar›’n›n uygulanaca¤› hükme ba¤lan›yor. Bu hedef do¤rultusunda ayr›ca, anonim ve limitet flirketlerde flirketin bir organ› olan ve haklar›nda herhangi bir e¤itim
flart› aran mam›fl bulunan denetçiler yerlerini art›k ba¤›ms›z ve uzman denetçi lere
b›rak›yor. (mad. 400-635)
2. Son on y›lda öne ç›kan yeni bir kavram olan fleffafl›¤›n sa¤lanmas›. Sermaye flirketleri, birer internet sitesi sahibi olmas› ve sitesinin belli bir bölümünü bilgi
toplumu hizmetlerine ay›rmas› zorunlu k›l›n›yor. (mad. 1524)
3. “Sürdürülebilir pay sahipleri demokrasisi”nin sa¤lanmas› aç›s›ndan flirketlerdeki güç bofllu¤unu önleyecek tedbirlerin al›nmas›. Bu aç›dan, yönetim kuruluyla
genel kurula online kat›lma ve oy kullanma imkan› getirilmekte (mad. 1527); ayr›ca,
kurumsal yönetim ilkelerine yer veriliyor.
4. Dördüncü zorunlu hedef, AB müktesebat› ile uyum sa¤lanmas›.
5. Türkiye’nin uluslararas› toplumun kurallar›na uyan ve onun dilini konuflan
bir parças› haline gelmesi. Bu hedef do¤rultusunda, Tasar›, deniz hukuku baflta olmak üzere, kapsam›na giren milletleraras› sözleflmelere uygun hükümleri ve mekanizmalar› içeren bir yap›ya kavuflturuyor.
‹SMMMO Baflkan› Yahya Ar›kan, “fieffafl›k ve denetim seçimlere tak›lmamal›.
Türkiye'nin bu konuda kaybedecek bir günü bile yokken sözkonusu tasar›n›n seçim
sonras›na kalmas› bu alanda en az 3 y›l›n kaybedilmesi anlam›na gelir” diye konufltu.
>>> 1990-2008 KAMUOYUNA DÖNÜK ÇALIfiMALAR
547
2006-2008
10/3/08
10:56 PM
YAHYA ARIKAN
Page 548
Türkiye’nin K›s›lmayan Sesiyiz
Gerek halka aç›k olmayan flirketlerin para toplamas› gerekse flirket yönetimi,
yak›nlar gibi hâkim ortaklar›n usulsüz borçlanmalar› nedeniyle yak›n tarihte Türkiye'de büyük skandallar yafland›¤›n› an›msatan ‹SMMMO Baflkan› Ar›kan hükümeti,
yeni TTK konusunda, ifl dünyas› ve muhalefetin mutab›k kalmas›ndan yararlanmaya
ça¤›rd›. Ar›kan Kas›m 2006'da düzenlenen Dünya Muhasebe Kongresi'ne kat›lan
Baflbakan Erdo¤an ve CHP Lideri Baykal'›n da TTK'yi ç›karma sözü verdiklerine de¤inerek “fieffafl›k ve denetim bir seçim daha bekleyemez” dedi.
******
548
1990-2008 KAMUOYUNA DÖNÜK ÇALIfiMALAR <<<
2006-2008
10/3/08
10:56 PM
Page 549
Türkiye’nin K›s›lmayan Sesiyiz
YAHYA ARIKAN
5 fiubat 2007
>>> Türk Ticaret Kanunu Yeni tasar›s› neler
getiriyor?
Türk Ticaret Kanunu (TTK) tasar›s› Adalet Komisyonu'nda görüflülürken sonraki yasama dönemine ertelendi. Oysa yeni TTK uluslararas› muhasebe standartlar›n›n oturtulmas›yla Türk iflletmelerinin uluslararas› ticaret, endüstri, hizmet,
sermaye, finans piyasalar›nda güvenilir olmas›n› ve fleffafl›¤› sa¤lamas› bak›m›ndan
önem ve aciliyet arz ediyor.
Gerek halka aç›k olmayan flirketlerin para toplamas› gerekse flirket yönetimi,
yak›nlar gibi hakim ortaklar›n usulsüz borçlanmalar› nedeniyle yak›n tarihte Türkiye'de büyük skandallar yafland›. 1999'dan bu yana Prof. Dr. Ünal Tekinalp'in baflkanl›¤›n› sürdürdü¤ü komisyon taraf›ndan çal›flmalar› sürdürülen yeni TTK, kan›m›zca, uluslararas› muhasebe standartlar›n› öngörmesi, denetimde fleffafl›k sa¤lamas› bak›m›ndan büyük önem tafl›yor. Sözkonusu tasar›n›n seçim sonras›na kalmas›
bu alanda en az 3 y›l›n kaybedilmesi anlam›na geliyor.
1957 y›l›nda yürürlü¤e giren ve bugüne kadar uygulanan 6762 say›l› Türk Ticaret Kanunu; 50 y›ll›k uygulamada zaman zaman küçük de¤iflikliklere u¤rad›, ancak ekonomik ve sosyal hayat›n ihtiyaçlar›n› karfl›lamaktan uzak kald›. Uyuflmazl›klar›n ço¤almas›yla pek çok konu yarg›ya tafl›nd›. S›kça söylendi¤i üzere, "Dünya küçük bir köy haline geldi" ve bu ticaret yaflam› için de geçerli.
6 kitaba ayr›lan ve 1535 maddeden oluflan yeni TTK'nin bafll›ca zorunlu hedefleri flöyle:
1. Türk iflletmelerinin uluslararas› ticaret, endüstri, hizmet, sermaye ve finans piyasalar›n›n, sürdürülebilir rekabet gücünü haiz güvenilir aktörleri olmas›. Bu
hedef aç›s›ndan, sermaye flirketlerinde özellikle de anonim flirketlerde kökten de¤iflikli¤e gidilerek, teknik bir kavram olan finansal raporlama esas al›n›yor. Tasar›’n›n
88 inci maddesi ile de bu yönde, gerçek ve tüzel kiflilerin ticari defterlerine, küçük
ve orta ölçekli iflletmelere, ticaret flirketlerinin finansal tablolar›yla konsolide hesaplara, Türkiye Muhasebe Standartlar› Kurulu taraf›ndan yay›mlanan Uluslararas› Finansal Raporlama Standartlar› (UFRS) ile uyumlu Türkiye Muhasebe Stan-
>>> 1990-2008 KAMUOYUNA DÖNÜK ÇALIfiMALAR
549
2006-2008
10/3/08
10:56 PM
YAHYA ARIKAN
Page 550
Türkiye’nin K›s›lmayan Sesiyiz
dartlar›’n›n uygulanaca¤› hükme ba¤lan›yor. Bu hedef do¤rultusunda ayr›ca, anonim ve limitet flirketlerde flirketin bir organ› olan ve haklar›nda herhangi bir e¤itim
flart› aranmam›fl bulunan denetçiler yerlerini art›k ba¤›ms›z ve uzman denetçilere
b›rak›yor. (mad. 400-635)
2- Son on y›lda öne ç›kan yeni bir kavram olan fleffafl›¤›n sa¤lanmas›. Sermaye flirketleri, birer internet sitesi sahibi olmas› ve sitesinin belli bir bölümünü bilgi
toplumu hizmetlerine ay›rmas› zorunlu k›l›n›yor. (mad. 1524)
3- “Sürdürülebilir pay sahipleri demokrasisi”nin sa¤lanmas› aç›s›ndan flirketlerdeki güç bofllu¤unu önleyecek tedbirlerin al›nmas›. Bu aç›dan, yönetim kuruluyla
genel kurula online kat›lma ve oy kullanma imkan› getirilmekte (mad. 1527); ayr›ca,
kurumsal yönetim ilkelerine yer veriliyor.
4- Dördüncü zorunlu hedef, AB müktesebat› ile uyum sa¤lanmas›.
5 - Türkiye’nin uluslararas› toplumun kurallar›na uyan ve onun dilini konuflan
bir parças› haline gelmesi. Bu hedef do¤rultusunda, Tasar›, deniz hukuku baflta olmak üzere, kapsam›na giren milletleraras› sözleflmelere uygun hükümleri ve mekanizmalar› içeren bir yap›ya kavuflturuyor.
Bu çerçevede ele al›nd›¤›nda göz ard› edilemeyecek öneme sahip de¤ifliklikler
sa¤lamas› beklenen Türk Ticaret Kanunu tasar›s›n›n getirdi¤i düzenlemelerden birkaç›:
• Tasar› ile teknik geliflmeler dikkate al›n›yor ve ticari defterlerin elektronik
ortamda tutulmas›, iflletme ile ilgili her türlü belgenin elektronik ortamda saklanmas› imkan› getiriliyor. (mad.64, 65)
• Halen TTK’da 10 y›l olan saklama süresi vergi usul kanunu ile uyumlu bir hale
getirilerek 5 y›la indiriliyor. (mad.82)
• Ticari defterlerin tacirin lehine ya da aleyhine kesin delil olarak kullan›lmalar›ndaki usul kald›r›larak, takdiri delil olarak kullan›lmalar› esas› kabul ediliyor.
(mad.8485)
• Gerçek ve tüzel kifliler, ticari defterlerini ve finansal tablolar›n› TMSK (Türkiye Muhasebe Standartlar› Kurulu) taraf›ndan yay›nlanacak Türkiye Muhasebe
Standartlar›’na, kavramsal çerçevede yer alan muhasebe ilkelerine uygun olarak
tutmak ve düzenlemek zorundad›rlar (md.88). Böylece Türkiye’deki uygulama art›k
hem ayr›nt›l› hem de geliflme halindeki standartlar›n hakimiyeti alt›na girerek bu
alanda uluslararas› toplumla ve piyasalarla bütünleflmifl olacak.
550
1990-2008 KAMUOYUNA DÖNÜK ÇALIfiMALAR <<<
2006-2008
10/3/08
10:56 PM
Page 551
Türkiye’nin K›s›lmayan Sesiyiz
YAHYA ARIKAN
• Cari hesap mutabakatlar›na yap›lacak itirazlarda güvenli elektronik imzan›n
kullan›labilece¤i de hükme eklendi. (mad.94)
• Halen anonim flirketlerde 50.000 YTL, limited flirketlerde 5000 YTL olan
asgari sermaye miktar› anonim flirketlerde 50.000 YTL olarak muhafaza edilmekte, limited flirketlerde ise en az 25.000 YTL olarak befl kat art›r›lmaktad›r.
(mad.332-580)
• Daha önce kald›r›lm›fl bulunan tescilden önceki blokaj uygulamas› yeniden
gelmektedir. (mad.345)
• Limited flirketlerde, uygulamada esas sermayenin taksitlerle ödenmesinin
getirebilece¤i sak›ncalar›n önüne geçmek amac›yla nakit olarak taahhüt edilen sermayenin tamam›n›n kurulufltan önce ödenece¤i hükme ba¤lan›yor. (mad.585, 586)
• Ayni sermaye koymada tafl›nmazlar için tapuya flerh, tafl›n›rlar için ise güvenilir kifliye tevdi zorunlulu¤u getiriliyor (md.128). Böylelikle, Anadolu’da sermaye
olarak konmufl tafl›nmazlar›n çeflitli ihtilaflar nedeniyle y›llarca flirket tasarrufuna
geçememifl olmas› gibi durumlar önlenmeye çal›fl›l›yor.
• Art›k limited flirket ve kooperatifler de dahil olmak üzere ticaret flirketlerinde orta¤›n flahsi alacakl›s› olanlar alacaklar›n›, orta¤›n flirketten olan di¤er alacaklar›ndan da alabilme ve bunun için haciz yapt›rabilme yetkisini haiz olacaklar.
(mad.133)
• Sermaye flirketlerinde haciz istek üzerine pay defterine de ifllenebilecek.
(mad.133)
• Bundan böyle tek kiflilik anonim flirketler ve tek kiflilik limited flirketler kurulabilecek. (mad.338-573)
• Tek kiflilik yönetim kurulu mümkün hale geliyor. (mad.359)
• Yürürlükteki kanunun 312 maddesinde yer alan “Pay sahibi olan hükmi bir
flah›s idare meclisi âzas› olamaz. Fakat hükmi flahs›n temsilcisi olan hakiki flah›slar idare meclisine âza seçilebilirler” hükmü de¤ifltirilerek anonim flirketlerde tüzel
kiflilerin yönetim kurulu üyesi seçilmesi mümkün k›l›nm›flt›r. (mad. 359)
• Anonim flirket yönetim kurullar›nda daha önce aranmayan bir flart getirilerek, temsile yetkili en az bir üyenin yerleflme yerinin Türkiye’de bulunmas› ve Türk
vatandafl› olmas› flart k›l›nmakta; bugün yönetim kurulu üyesinin göreve bafllayabilmesi için pay sahibi olmas› gerekirken, tasar› ile üçüncü kiflilerin de yönetim kurulu üyesi olabilmeleri sa¤lanmaktad›r. (mad. 359)
>>> 1990-2008 KAMUOYUNA DÖNÜK ÇALIfiMALAR
551
2006-2008
10/3/08
10:56 PM
YAHYA ARIKAN
Page 552
Türkiye’nin K›s›lmayan Sesiyiz
• Tasar›ya göre, yönetim kurulu üyelerinin en az yar›s› ile tüzel kifli ad›na tescil ve ilan edilen kiflinin ve tek üyeli yönetim kurulunda bu üyenin yüksek ö¤renim
görmüfl olmas› zorunlu olacak. (mad. 359)
• Tasar›ya göre, yönetim kurulu üyesi, yak›nlar›, kendisinin ve söz konusu yak›nlar›n›n orta¤› olduklar› flah›s flirketleri ve en az % 20’sine kat›ld›klar› sermaye
flirketleri, flirkete nakit veya ay›n borçlanamazlar. Bu kifliler için flirket kefalet, garanti ve teminat veremez, sorumluluk yüklenemez, bunlar›n borçlar›n› devralamaz.
aksi hâlde, flirkete borçlan›lan tutar için flirket alacakl›lar› bu kiflileri, flirketin yükümlendirildi¤i tutarda flirket borçlar› için do¤rudan takip edebilirler. (mad. 395)
• Yönetim kurullar›na birden fazla baflkan vekili seçilebilecek. (mad. 366)
• Art›k, esas sözleflmede öngörülmek flart›yla baflkan ve baflkan vekili veya
bunlardan birinin genel kurul taraf›ndan seçilmesi mümkün olabilecek. (mad. 366)
• Bugün Yarg›tay kararlar›na uygun olarak Sanayi ve Ticaret Bakanl›¤›’n›n komiser yönetmeli¤inde çözülmeye çal›fl›lan mesele, kanuna aç›k hüküm konularak çözülmekte ve yönetim kurulu süresi dolmufl olsa bile genel kurulu toplant›ya ça¤›rabilmeye yetkili k›l›nmaktad›r. (mad. 410)
• Online olarak yönetim kurulu toplant›lar›na kat›lma ve oy verme imkan› getiriliyor. (mad. 390-1527)
• TOBB bünyesinde elektronik sicil bilgi bankas› kurulacak (mad.24), tescile
tabi tüm ifllemler sicil bankas›na kay›t edilecek.
• Limited flirketlerde ortaklar kurulunun yerini anonim flirketlerde oldu¤u gibi
genel kurul al›yor. (mad.616)
• Limited flirketin birden fazla müdürünün olmas› halinde bunlardan birisinin
flirketin orta¤› olup olmad›¤›na bak›lmaks›z›n genel kurul taraf›ndan müdürler kurulu baflkan› olarak atanaca¤› hükme ba¤lan›yor. (mad. 624)
• Her sermaye flirketi bir web sitesi açmak zorunda olacak. (mad. 1524)
• Taraflar›n aç›k anlaflmalar› flart›yla ihbarlar, itirazlar ve benzeri beyanlar,
fatura, teyit mektubu, ifltirak taahhütnamesi, toplant› ça¤r›lar›, elektronik ortamda düzenlenebilecek, yollanabilecek, itiraza u¤rayabilecek ve kabul edilmiflse hüküm
ifade edecek. (mad. 1525)
• Tacirler ticari belgelerinde ticaret unvanlar›n›n yan›nda, sicil numaras›, merkezi, sermaye flirketi ise sermaye miktar› ve internet sitesi adresi ve numaras›n›
gösterecekler. (mad. 39)
552
1990-2008 KAMUOYUNA DÖNÜK ÇALIfiMALAR <<<
2006-2008
10/3/08
10:56 PM
Page 553
YAHYA ARIKAN
Türkiye’nin K›s›lmayan Sesiyiz
• Ayr›ca ticaret unvan› iflletmenin girifl cephesinde herkes taraf›ndan görülebilecek flekilde as›lacak. (mad. 39)
• Modern flirketler hukukuna uygun olarak pay sahibinin konumu güçlendirilmifl; pay sahipli¤i haklar›n›n listesi daha da zenginlefltiriliyor.
• Halka aç›k olmayan anonim flirketler için de kay›tl› sermaye sistemine geçme imkân› sa¤lan›yor (mad. 460); Bunun yan›nda genel kurulun, yeni ç›kar›lan tahviller veya benzeri borçlanma araçlar› nedeniyle, flirketten veya topluluk flirketlerinden alacakl› olanlara veya çal›flanlara, esas sözleflmede de¤ifltirme veya al›m haklar›n› kullanmak yoluyla yeni paylar› edinmek hakk› sa¤lamak suretiyle, sermayenin
flarta ba¤l› art›r›lmas›na karar verebilme imkan› da getiriliyor. (mad. 463)
• Yönetim kurulu üyelerinin sorumlulu¤una iliflkin olarak, üyelerin sorumluluklar›ndaki farkl›l›klar› esas alacak farkl›laflt›r›lm›fl müteselsil sorumluluk kabul ediliyor. (mad.557)
• fiirketler toplulu¤u, hakim (ana) ve ba¤l› (yavru) flirketler ve bunlar›n denetimi hakk›nda ayr›nt›l› düzenlemeler yap›lm›flt›r. (mad. 195 209)
• Art›k anonim flirketler ve flirketler toplulu¤u ile limited flirketlerin finansal
tablolar› denetçi taraf›ndan uluslararas› denetim standartlar›na göre denetlenecek (mad. 397)
• Kurucular beyan›, birleflme raporu, bölünme raporu, tür de¤ifltirme raporlar›
ve planlar› haz›rlanacak ve bunlar denetçiler taraf›ndan denetlenecek. (mad.
136194)
• Sermaye art›r›m›nda, yönetim kurulu beyan› ve ifllemler ifllem denetçisi taraf›ndan denetlenerek rapora ba¤lanacak. (mad. 458)
K‹MLER DENETÇ‹ OLAB‹L‹RLER?
Ortaklar› YMM veya SMMM s›fat›n› tafl›yan bir ba¤›ms›z denetleme kuruluflu,
küçük anonim flirketlerde en az iki YMM veya SMMM denetçi olarak seçebilirler.
(mad. 400635)
>>> 1990-2008 KAMUOYUNA DÖNÜK ÇALIfiMALAR
553
2006-2008
10/3/08
10:56 PM
Page 554
YAHYA ARIKAN
Türkiye’nin K›s›lmayan Sesiyiz
K‹MLER DENETÇ‹ OLAMAZ?
YMM, SMMM, ba¤›ms›z denetleme kuruluflu ve bunlar›n pay sahiplerinden biri,
YMM, SMMM, ba¤›ms›z denetleme kuruluflunun veya onun pay sahibinin yan›nda
çal›flanlar veya bunlar›n mesle¤i birlikte yürüttü¤ü kifliler. (mad. 400)
******
554
1990-2008 KAMUOYUNA DÖNÜK ÇALIfiMALAR <<<
2006-2008
10/3/08
10:56 PM
Page 555
YAHYA ARIKAN
Türkiye’nin K›s›lmayan Sesiyiz
20 fiubat 2007
>>> Emekli Sand›¤› ve Ba¤-Kur’dan ayl›k
bekleyen yand›
Yürürlük tarihi Temmuz 2007’de olarak belirlenen Sosyal Güvenlik Reformu’nun flubat ay› sonuna kadar Meclis’te görüflülmemesi ikinci bir ertelemeyi zorunlu hale
getirecek. Nisan ay›nda Cumhurbaflkanl›¤› seçimi, ekim ay›nda milletvekili seçimleri,
seçimlerden hemen sonra da 2008 bütçe görüflmelerine haz›rlanan Ankara’n›n reformu geciktirmesi büyük hak kay›plar›na yol açacak. ‹SMMMO’nun belirlemelerine
göre, erteleme Ba¤-Kur ve Emekli Sand›¤›’ndan dul ve yetim ayl›¤› alman›n hayalini
kuran yüz binlerce hak sahibini ma¤dur edecek.
TÜRMOB Genel Baflkan Yard›mc›s› ve ‹SMMMO Baflkan› Yahya Ar›kan, memur ve di¤er kamu görevlerinin hem Anayasa Mahkemesi karar› hem de 5510 say›l› yasa dikkate al›narak yeni bir yasa düzenlenmesi gerekti¤ini belirtti. Ar›kan,
yeni bir erteleme olmamas› için tasar›n›n en geç bu ay sonuna kadar Meclis’e
sevk edilmesi gerekti¤ine dikkat çekerek “Aksi halde sistemdeki karmafl›k ve adaletsiz yap› sürece¤i gibi uygulamada büyük belirsizlikler olacak. Sosyal taraflardan gelen öneriler dikkate al›narak acilen reformla ilgili de¤ifliklikler yap›lmal›” dedi. Ar›kan, reformda geçifl süreci olma d›¤›ndan örne¤in iste¤e ba¤l› sigortal› olan
Ayfle Han›m’›n 6 y›l daha geç emekli olaca¤›n›n alt›n› çizdi ve eksikliklerin giderilmesini istedi.
Hak kay›plar› ve ‹SMMMO’nun önerileri
Emekli Sand›¤› ve Ba¤-Kur’dan ayl›k bekleyen yand›: T.C. Emekli Sand›¤›’ndan
memurlar›n dul ve yetimlerine ayl›k ba¤lanmas› için 10 y›l ve daha fazla süre prim
ödeme koflulu flart› halen aran›yor. Ba¤-Kur’lular›n hak sahiplerine ise en az 5 tam
y›l sigorta primi ödenmifl olmas› halinde dul/yetim ayl›¤› ba¤lan›yor.
Yüz binlerce dul ve yetim Ba¤-Kur ve Emekli Sand›¤›’ndan reform sonras›nda
5 y›l sigortal›l›k süresi ve 900 prim gün say›s› ile ölüm ayl›¤› almay› bekliyordu. Re-
>>> 1990-2008 KAMUOYUNA DÖNÜK ÇALIfiMALAR
555
2006-2008
10/3/08
10:56 PM
YAHYA ARIKAN
Page 556
Türkiye’nin K›s›lmayan Sesiyiz
formun ertelenmesinden dolay› Ba¤-Kur ve Emekli Sand›¤›’ndan dul ve yetim ayl›¤›
alabilmenin hayalini kuran yüz binlerce hak sahibi ma¤dur ediliyor. SSK’l›larda oldu¤u gibi Ba¤-Kur ve Emekli Sand›¤›’nda da acilen 5 y›l sigortal›l›k süresi ve 900
prim gün say›s› ile ölüm ayl›¤› ba¤lanmas› yönünde bir düzenleme yap›lmas› gerekiyor.
Örne¤in, Emekli Sand›¤›’na 9 y›l 10 ay prim ödeyen Memur Ahmet Bey’in ölümü halinde dul efline ve yetim çocuklar›na ölüm ayl›¤› ba¤lanmayacak. Oysa Ahmet
Bey SSK sigortal›s› olsayd› 5 y›l sigortal›l›k süresi ve 900 prim gün say›s› ile dul
efline ve yetim çocuklar›na ölüm ayl›¤› ba¤lanabilecekti.
Örne¤in,, Ba¤-Kur’da 5 y›l sigortal›l›k süresi olan ve toplam 1700 gün prim
ödeyen Bakkal Mehmet Bey’in ölümü halinde dul efline ve yetim çocuklar›na ölüm
ayl›¤› ba¤lanmayacak. Oysa Bakkal Mehmet Bey SSK sigortal›s› olsayd› yine 5 y›l
sigortal›l›k süresi ve 900 prim gün say›s› ile dul efline ve yetim çocuklar›na ölüm
ayl›¤› ba¤lana bilecekti.
‹ste¤e ba¤l› sigortal› Ayfle Han›m 6 y›l geç emekli olacak: Sosyal güvenlik reformuna göre iste¤e ba¤l› sigorta primi ödenmifl sürelerin, Ba¤-Kur kapsam›nda
sigortal›l›k süresi olarak kabul edilece¤i öngörülüyor. Oysa daha önceden SSK veya
T.C. Emekli Sand›¤›’na iste¤e ba¤l› prim ödeyen sigortal›lar›n geçmiflten gelen haklar› korunmal›d›r. Çünkü SSK iste¤e ba¤l› sigortas›na prim ödeyenler 5000 günle
emekli olabilmekteyken, Ba¤-Kur iste¤e ba¤l› sigortas›na prim ödeyen erkekler
9000 gün, kad›nlar ise 7200 gün prim ödeyerek emekli olabilecek. Di¤er bir deyiflle,
kazan›lm›fl haklar›n korunmamas› halinde önemli s›k›nt›lar yaflanacak.
Örne¤in,; SSK’ya 3700 gün prim ödedikten sonra iflten ayr›lan konfeksiyon
iflçisi Ayfle Han›m, iflten ayr›ld›ktan sonra SSK’ya 1300 gün iste¤e ba¤l› sigorta
primi ödeyerek emeklilik hakk›n› kazanmak istiyor. Emeklili¤i için 1300 gün daha
prim ödemesi gereken Ayfle Han›m reform yürürlü¤e girdikten sonraki dönemde
ödedi¤i iste¤e ba¤l› sigorta primleri Ba¤-Kur sigortal›l›¤›na say›ld›¤›ndan 1300 gün
prim ödemesi sona erdi¤inde SSK’dan emekli olamayacak. Çünkü, son 3,5 y›lda iste¤e ba¤l› sigorta primi daha fazla oldu¤undan ve bu da Ba¤-Kur primi olarak kabul edildi¤inden 20 tam y›l (7.200 gün) prim ödeyerek emekli olabilecek. Yani, iste¤e ba¤l› sigortal›lara geçifl dönemi öngörülmedi¤inden, Ayfle han›m reform öncesine
göre 6 y›l daha geç bir sürede emekli olabilecek.
Emekli Ba¤-Kur’lular›n destek primi yeniden düzenlenmeli: 1 Ocak 2007’den
itibaren bir sosyal güvenlik kurumundan emekli maafl› alan ve Ba¤-Kur’lu olmas›n›
556
1990-2008 KAMUOYUNA DÖNÜK ÇALIfiMALAR <<<
2006-2008
10/3/08
10:56 PM
Page 557
Türkiye’nin K›s›lmayan Sesiyiz
YAHYA ARIKAN
gerektirecek bir faaliyette bulunan kiflilerin (vergi mükellefiyeti, ticari faaliyet, flirket ortakl›¤› gibi), asgari ücret ile asgari ücretin 6,5 kat› aras›nda olmak kofluluyla her ay diledi¤i rakamdan yüzde 33,5’u ve yüzde 39’u aras›nda oran›nda (yapt›¤›
iflin tehlikesine göre de¤iflmektedir) sosyal güvenlik destek primi ödemekle yükümlülü¤ü getirilmekteydi. Ancak, Anayasa Mahkemesi karar›yla bu uygulaman›n yürürlü¤ü durduruldu. Sosyal güvenlik reformunda, en fazla elefltirilen konulardan birisi
olan emekli Ba¤-Kur’lular›n sosyal güvenlik destek primi yeniden düzenlenmelidir.
Emekli Ba¤-Kur’ludan sosyal güvenlik destek priminin ya hiç al›nmamas›, ya da halen yürürlükte olan düzenlemeye paralel olarak emekli Ba¤-Kur’lunun emeklilik ayl›¤›n›n yüzde 10’u oran›nda sosyal güvenlik destek primi al›nmas› gerekiyor.
Her flirket ortakl›¤› için ayr› Ba¤-Kur primi al›nmamal›: Halen, Ba¤-Kur’lu olmas› gerekenler kaç flirkette ortak olurlarsa olsunlar, her ay sadece bir kez Ba¤Kur primi ödüyorlar. Yani, ödenecek Ba¤-Kur primi, ortak olunan flirket say›s›na
ba¤l› olmay›p sadece bir kez ödeniyor. Çünkü Ba¤-Kur sigortal›lar› primlerini kendileri ödemekte, ortak olduklar› flirketler taraf›ndan herhangi bir Ba¤-Kur primi
ödenmiyor. Sosyal güvenlik reformunda, Ba¤-Kur’lu olmay› gerek tiren flekilde birden fazla flirkete ortak olunmas› halinde, her flirketten ayr› ayr› prim al›nmas› öngörülüyor. 5510 say›l› kanun yürürlü¤e girerse haks›z ve adaletsiz bir uygulama
bafllayacak. Doktor, mali müflavir, mühendis, mimar gibi bir çok kiflinin gerçekten
hiçbir ortak l›¤› olmamas›na ra¤men s›rf Ticaret Kanunu hükümlerine uygunluk sa¤lanmas› için hat›r orta¤› oldu¤u görülüyor. Dolay›s›yla bu konuda mutlaka bir düzenleme yap›lmas› gerekiyor. Halen oldu¤u gibi flirket ortaklar›n›n kaç flirkette ortak oldu¤una bak›lmaks›z›n, sadece bir kez Ba¤-Kur primi al›nmas› gerekiyor.
Özel sa¤l›k sigortalar› ve bireysel emeklilik katk› pay›ndan prim al›nmamal›:
Sosyal güvenlik reformu ile özel sa¤l›k sigortalar›na ve bireysel emeklilik sistemine
ödenen ve ayl›k toplam› asgarî ücretin yüzde 30'unu (bugünkü asgari ücret üzerinden 168,75 YTL) geçmeyen özel sa¤l›k sigortas› primi ve bireysel emeklilik katk›
paylar› tutarlar›ndan prim al›nmayaca¤› öngörülüyor. Özel sa¤l›k sigortas› katk›
pay›ndan prim al›nmamas› halinde hem Sosyal Güvenlik Kurumu’nun sa¤l›k alan›ndaki harcamalar› azalacak, hem de sa¤l›k kurulufllar›ndaki y›¤›lmalar azalacakt›r.
Bu nedenle, yüzde 30 s›n›r› da kald›r›lmal›.
Örne¤in,; (A) Ltd. fiti. çal›flanlar›na özel sa¤l›k sigortas› yapt›rm›fl olup ayl›k
katk› pay› tutar› 300 YTL’dir. Bu tutar›n sadece 168,75.YTL sinden SSK primi
>>> 1990-2008 KAMUOYUNA DÖNÜK ÇALIfiMALAR
557
2006-2008
10/3/08
10:56 PM
YAHYA ARIKAN
Page 558
Türkiye’nin K›s›lmayan Sesiyiz
kesilmeyecek, bu tutar› aflan k›sm›ndan (131,25 YTL) SSK primi kesilmesi gerekecektir. Çal›flanlar›na özel sa¤l›k sigortas› yapt›ran iflverenler cezaland›r›lmamal›.
‘Tek Çat›’ için çal›flma h›zland›r›lmal›: “Sosyal Güvenlik Kurumu Baflkanl›¤›” kurulmas›na ra¤men kurumun bugüne kadar ciddi bir faaliyeti olmad›. Anayasa Mahkemesi’nin iptal karar›ndan dolay› 5510 Say›l› Sosyal Sigortalar ve Genel Sa¤l›k
Sigortas› Kanunu’nun ertelenmesi bir f›rsat olarak de¤erlendirilmeli ve sosyal güvenlik kurumlar›n›n tek çat›da birlefltirilmesine yönelik çal›flmalar h›zland›r›lmal›.
Özellikle, SSK, Ba¤-Kur ve T.C. Emekli Sand›¤› personelinin tek çat›ya uyumunun
sa¤lanmas› ve hizmetlerin aksat›lmadan yürütülebilmesi için personel e¤itimlerine
a¤›rl›k verilmeli. Kurumla ilgili belirsizlik ve kapal›l›ktan dolay› çal›flanlar olumsuz etkilenirken hizmet kalitesi de düflüyor.
Öneriler de dikkate al›narak haz›rl›k bafllat›lmal›: Sosyal güvenlik reformunun
yürürlük tarihinin 01.07.2007 tarihine ertelenmesine iliflkin karar›n ard›ndan herhangi bir haz›rl›k yap›lmad›. Reformun unutturulmas› yerine bu haz›rl›¤›n bir an önce bafllat›lmas› gerekiyor. Bu süreçte sosyal taraflar›n önerileri dikkate al›narak
de¤ifliklikler bir an önce yap›lmal›. Önümüzde iki önemli seçim süreci var. Dolay›s›yla
çabuk davran›lmamas› halinde, reforma iliflkin de¤iflikliklerin Temmuz 2007’ye yetiflmesi mümkün gözükmüyor. Bugün gelinen noktada, Çal›flma ve Sosyal Güvenlik
Bakanl›¤› ile Sosyal Güvenlik Kurumu iptal ve ertelemeden sonra çaresizlik içinde
kald›.
Yap›lmas› gereken, Anayasa Mahkemesi’nin iptal karar› ve kamuoyundan gelen tepkiler de dikkate al›narak uygulamac›, akademisyen, sosyal taraflar ve konunun uzmanlar›ndan oluflan daha genifl bir kadro ile yasan›n eksiklik ve aksakl›klar›n›n düzeltilmesidir. SSK’l›larla Ba¤-Kur’lular›n sosyal güvenliklerinin 5510 say›l› yasada düzenlenmesi, memurlarla di¤er kamu görevlilerinin ise hem Anayasa Mah kemesi karar› ve hem de 5510 say›l› yasa hükümleri dikkate al›narak yeni bir yasada
düzenlenmesi gerekiyor.
******
558
1990-2008 KAMUOYUNA DÖNÜK ÇALIfiMALAR <<<
2006-2008
10/3/08
10:56 PM
Page 559
Türkiye’nin K›s›lmayan Sesiyiz
YAHYA ARIKAN
28 fiubat 2007
>>> Türkiye bunlar›n muhasebesini iyi yaps›n
TÜRMOB Genel Baflkan Yard›mc›s› ve ‹SMMMO Baflkan› Yahya Ar›kan, dalgas›z, sürdürülebilir ekonomik büyüme ile enflasyonsuz sosyal ve ekonomik kalk›nma
için her ekonomik olay›n kay›t alt›na al›nmas› gerekti¤ini belirtti.
Meclis Genel Kurulu'nda 1 Mart 1989 tarihinde 3568 say›l› yasan›n kabul
edilmesiyle “muhasip, katip” gibi tan›mlamalarla an›lan muhasebeciler mesleki statülerini kazand›. 1 Mart Muhasebeciler Günü dolay›s›yla aç›klama yapan Yahya Ar›kan, Türk flirketlerinin dünya pazarlar›nda rekabet edebilir duruma gelmesi için de
önem tafl›yan Türk Ticaret Kanunu'nun günümüz standartlar› do¤rultusunda de¤ifltirilmesinin önemine de¤inirken “Son y›llardaki uygulamalara bak›ld›¤›nda Türkiye
fleffafl›k ve denetim konusunda iki ileri, bir geri ad›mlarla hareket ediyor” dedi. Ar›kan, fleffafl›k ve denetim konusundaki kilometre tafllar›n› an›msatt›:
• 1981'de ç›kan Sermaye Piyasas› Kanunu, getirdi¤i finansal aç›klama ve denetim kurallar›,
• 1989'da ç›kan Serbest Muhasebeci Mali Müflavirler ve Yeminli Mali Müflavirler Kanunu ve kurdu¤u Muhasebe Meslek Odalar› ve Odalar Birli¤i.
• 1993 y›l›nda ç›kan Tek Düzen Hesap Plan›,
• 2003'te ç›kan 4487 say›l› kanunla kurulan Türkiye Muhasebe Standartlar›
Kurulu kurulmas›.
‹SMMMO Baflkan› Ar›kan, Türkiye'nin muhasebesini iyi yapmas› gereken konu
bafll›klar›n› flöyle s›ralad›:
• Türkiye'nin ihtiyaç duydu¤u yat›r›mlar› çekmesinin ilk koflulu kay›td›fl›n› engellemektir. Vergi yükünün sadece kay›tl›lar›n üzerinde olmas› oranlar› yükseltiyor.
Kay›t d›fl› nedeniyle yüksek vergiyle bafl› dertte olan Türkiye'nin bu sorunu çözmesi
zorun ludur.
• Ortalama 50 y›ll›k Türk Ticaret Kanunu'nu de¤ifltiren tasar› bir sonraki yasama dönemine ertelendi. Oysa yeni Türk Ticaret Kanunu tasar›s› Türk iflletmelerinin uluslararas› ticaret, endüstri, hizmet ve sermaye piyasalar›nda güvenilir olmas› için, sa¤l›kl› denetim, fleffaf yap›n›n oturtulmas› ile AB’ye uyum konusunda
önemli bir f›rsat veriyor.
>>> 1990-2008 KAMUOYUNA DÖNÜK ÇALIfiMALAR
559
2006-2008
10/3/08
10:56 PM
YAHYA ARIKAN
Page 560
Türkiye’nin K›s›lmayan Sesiyiz
Finansal rapor aç›klamalar›n›n toplum içinde yayg›nlaflmas›, sa¤lanamam›flt›r. Ekonomik birimlerimizin büyük ço¤unlu¤u, y›lda en az bir kez finansal bilgilerini
topluma aç›klama zorunlulu¤u kapsam›na al›namam›flt›r. Siyasal partiler, sivil toplum kurulufllar›, dokunulmazl›klarla korunan önemli siyasetçiler, belediyeler ile devlet ve belediye iflletmeleri, kooperatifler, topluma finansal bilgi aç›klamamaktad›rlar. Topluma aç›klanan finansal bilgilerin, ba¤›ms›z denetim uzmanlar›nca denetlenmesi alan›nda önemli eksiklerimiz vard›r.
******
560
1990-2008 KAMUOYUNA DÖNÜK ÇALIfiMALAR <<<
2006-2008
10/3/08
10:56 PM
Page 561
Türkiye’nin K›s›lmayan Sesiyiz
YAHYA ARIKAN
8 Mart 2007
>>> Dünya Emekçi Kad›nlar Günü Karanl›k
Zihniyete Karfl› Ayd›nl›k ve Ça¤dafll›k Mücadelesinin
Ad›d›r
Kad›nerkek eflitli¤i konusunda arzu edilen mesafeyi katedemeyen Türkiye, hala
kad›nlar›n iflgücüne kat›l›m oran› aç›s›ndan Avrupa’n›n en kötü durumdaki ülkesi konumunda bulunuyor. Kad›nlar›n iflyerinde, evde, sokakta bask› ve fliddete maruz
kalmas›, Türkiye’nin en büyük ay›b›d›r.
Ça¤dafll›k sav›n›n sürdürülmesi, kad›n›n toplumsal statüsünü güçlendirerek
sa¤lanabilecektir. Bu gerçek, Türkiye’nin temel önceli¤i olarak alg›lanmal›d›r. Türkiye, ça¤dafl uygarl›k yar›fl›na geç kat›lm›flt›r, buna karfl›n Atatürk’ün öngörüsüyle
kad›nlar›n yaflam›n her alan›na eflit koflullarda girmesini sa¤layacak yasal düzenlemeleri çok say›da ülkeden önce yaflama geçirmifltir. fiimdi, yasal kazan›mlar› artt›rma ve toplumsal yaflamda uygulama zaman›d›r.
Kad›nlar; bugün oldu¤u gibi insanl›k tarihinde haks›zl›klara, savafllara, sömürüye karfl› verilen mücadelede ön saflarda yer alm›fl, daha iyi yaflam ve çal›flma koflullar›na kavuflma yönünde tutarl›, inatç› bir mücadele sergilemifllerdir.
Kurtulufl Savafl›’nda temelleri at›lan ça¤dafl, demokratik, laik Cumhuriyetin
öngörüsüyle birlikte kazand›klar› haklar›na güçlü bir flekilde sahip ç›kan kad›nlar›m›z, hem küçücük evlerinde hem büyük sektörlerin içinde yer ald›klar› çal›flma hayatlar›nda birçok sorumlulu¤un üstesinden gelmifllerdir. Yeni dünya düzeninde kad›nlar›m›z› bir baflbakan, bir bakan, bir milletvekili, bir baflkan, bir hakim olarak görebilmemiz onlar›n bunca zamanda katettikleri yolun büyüklü¤ünü gözler önüne sermektedir. Demokrasiyi ancak bilgice bilinç düzeyi yüksek, baflkalar›n›n haklar›na
sayg›l› bireyler yaflatacakt›r. Bu mücadeleye omuz veren herkesi Dünya Emekçi Kad›nlar Günü’nde selaml›yoruz.
******
>>> 1990-2008 KAMUOYUNA DÖNÜK ÇALIfiMALAR
561
2006-2008
10/3/08
10:56 PM
Page 562
YAHYA ARIKAN
Türkiye’nin K›s›lmayan Sesiyiz
24 Mart 2007
>>> Kamusal bir kötülük olarak yolsuzlu¤un
ekonomik analizi
‹SMMMO için Yrd. Doç. Dr. Mustafa Çelen, taraf›ndan haz›rlanan “Yolsuzluk
Ekonomisi Raporu” aç›kland›. Yolsuzluk düzeyinin tekel gücüne ve takdir yetkisine
sahip olmakla artt›¤›, hesap verebilirlikle azald›¤› vurgulanan raporda, ekonomideki
tekelci yap›lar›n azalt›lmas›, resmi takdir yetkilerinin belli kurallara ba¤lanmas› ve
fleffafl›¤›n artt›r›lmas›yla yolsuzlu¤un azalt›labilece¤i belirtildi. Raporda, yolsuzlu¤un gelir da¤›l›m›nda sapmalara neden oldu¤una dikkat çekildi. Rapora göre, yolsuzluk, geliflmekte olan ülkelerde mal ve hizmet üretiminde veya sat›fl sürecinde
önemli bir maliyet unsuru olarak karfl›m›za ç›k›yor. Tüketici, refah›n› olumsuz yönde
etkilerken firmalar aç›s›ndan ekonomik siyasi ve sosyal belirsizlik ortam› meydana
getiren yolsuzlukla mücadele için hükümetlerin kararl›l›¤›, kamu ve özel sektör iflbirli¤i baflta olmak üzere bir dizi öneri getirildi.
Vergiye karfl› direnç nedeni
TÜRMOB Baflkan Yard›mc›s› ve ‹SMMMO Baflkan› Yahya Ar›kan, raporda yer
alan de¤erlendirmesinde genifl halk kitlelerinin yolsuzluk olgusunun yayg›nlaflmas›ndan son derece rahats›z oldu¤unu belirterek flunlar› söyledi: “Bu rahats›zl›k devlete olan güveni azaltarak vergiye karfl› bir direnç yaratmaktad›r. Ülkenin gelece¤ine
ipotek koyan, vatandaflla devletin aras›nda güvensizlik yaratan, dürüst çal›flmay›
ve hak aramay› zorlaflt›ran bu durum düzelmedikçe ne ekonomik ne sosyal kalk›nman›n sa¤lanmas› mümkün olacakt›r. Halk›n bin bir güçlükle ödedi¤i, kalk›nmaya ve
halk›n refah›na kullan›lmas› gereken vergiler, karanl›k, karmafl›k iliflkiler yuma¤›nda
kaybolmaktad›r.”
Mart 2007 tarihinde bas›lan “Yolsuzluk Ekonomisi – Kamusal Bir Kötülük
Olarak Yolsuzlu¤un Ekonomik Analizi” raporunda yer alan saptamalardan baz›lar›
flöyle:
• Yolsuzluk düzeyinin ölçülmesinde Uluslararas› fieffafl›k Örgütü ve Uluslararas› ‹fl Dünyas› Örgütü verilerinden yararlan›lm›flt›r. Elde edilen regresyon sonuçla-
562
1990-2008 KAMUOYUNA DÖNÜK ÇALIfiMALAR <<<
2006-2008
10/3/08
10:56 PM
Page 563
YAHYA ARIKAN
Türkiye’nin K›s›lmayan Sesiyiz
r›na göre; Türkiye’deki yolsuzluk düzeyinin artmas› hem genel bütçe gelirleri hem de
vergi gelirleri üzerinde azalt›c› etki meydana getiriyor. Yolsuzluklardaki 1 puanl›k art›fl kamu gelirlerinde yüzde 1’lik bir azal›fla neden oluyor. Bu ba¤lamda Türkiye’nin
yolsuzluk endeksini Danimarka düzeyine (0.5) çekebilmesi durumunda kamu gelirinde yaklafl›k yüzde 6’l›k bir art›fl mümkün olabilecek. Bu saptamaya göre, 2006’da
171 milyar YTL’nin üzerinde bütçe geliri olan Türkiye, yolsuzlu¤u azaltarak her y›l kamu gelirini 10.2 milyar YTL’nin üzerinde artt›rabilir.
TABLO 24. Yolsuzluk Alg›lamalar› Endeksine göre Türkiye’deki Yolsuzluk düzeyinin geliflimi (19802006)
Y›lla r
2006
2005
2004
2003
2002
2001
2000
1999
1998
1997
1996
1995
1988-1992
1980-1992
Yolsuzluk Düzeyi
3,8
3,5
3,2
3,1
3,2
3,6
3,8
3,6
3,4
3,2
3,5
4,1
4,1
4,9
Kaynak: Transparency International, Corruption Perception Index (Endeks de¤erinin ‘0’ olmas› ülkenin tamamen yolsuzluk içerisinde oldu¤unu ‘10’ olmas› yolsuzlu¤a rastlanmad›¤›n› göstermektedir.)
• 1996 ve sonras› dönemde Türkiye’deki yolsuzluklar›n artt›¤› ve endeks derecesinin düfltü¤ü gözleniyor. Bu süreç 19992001 y›llar› aras›nda biraz düzelme göstermesine karfl›n 20022004 döneminde tekrar kötüleflmifl, hatta 2003 y›l›nda en
düflük endeks de¤erine (ya da en yüksek yolsuzluk düzeyine) ulaflm›flt›r. 2005’ten
itibaren ise tekrar düzelmeye bafllam›flt›r. Veri sa¤lanan dönemler için ortalama
>>> 1990-2008 KAMUOYUNA DÖNÜK ÇALIfiMALAR
563
2006-2008
10/3/08
10:56 PM
YAHYA ARIKAN
Page 564
Türkiye’nin K›s›lmayan Sesiyiz
yolsuzluk endeks de¤eri 3.6’d›r. Sa¤l›kl› veriler elde edilen süreç dikkate al›nd›¤›nda
ortalama endeks de¤erinin 3.4’e düfltü¤ü gözleniyor. Bu de¤erle Türkiye, endekse
dahil ülkeler aras›nda orta alt kademede yer al›yor. 10 y›ll›k dönem boyunca yolsuzluk endeks de¤erinin dalgal› seyir göstergese de genelde azalmas›, Türkiye’de yolsuzlukla mücadele konusunda yeterince mesafe al›nmad›¤›n› hatta gerilemelerin
söz konusu oldu¤unu gösteriyor.
• Türkiye’de yolsuzluktan en çok etkilenen sektörler ve kurumlara bak›ld›¤›nda,
küresel e¤ilimler ile benzerlik gösteriyor. (Yolsuzluklardan etkilenme düzeyi 15 aras›nda tanmlan›yor. 1 yolsuzlukluklardan etkilenme olmad›¤› durum, 5 bütünüyle etkilenmeyi ifade ediyor.) Buna göre Türkiye’de kurumlar ve sektörlerde yolsuzluk endifle verici boyutlara ulaflt›. Siyasi partiler ve gümrüklerde 4.1 düzeyinde. 2004’le
karfl›laflt›r›ld›¤›nda sa¤l›k hizmetleri, kamusal kolayl›klar ve orduda yolsuzluk alg›lama düzeyinde çarp›c› bir art›fl kaydedilirken özel sektörde, medyada ve tapu, lisans hizmetlerinde azalma görüldü.
• Rüflvet maliyetlerinin daha aç›k olarak kavranmas› için kifli bafl›na GYS‹H ile
karfl›laflt›rma yoluna gidilebilmektedir. Böylelikle rüflvet yükü daha objektif olarak
ortaya konabilmektedir. Aksi halde 12 ayl›k dönemde verdikleri rüflvet maliyeti yüksek olsa bile, bunun hane halk› üyeleri üzerindeki yükü tam olarak tespit edilemeyecek ve karfl›laflt›rma imkan› bulunamayacakt›r. Örne¤in y›ll›k 1.000 ABD Dolar› rüflvet ödeyen gelir düzeyi yüksek bir ülke vatandafl›n›n rüflvet yükü, y›lda 100 ABD
Dolar› rüflvet ödeyen gelir düzeyi düflük ülke vatandafl›na göre hafif olabilecektir.
Çeflitli ülkelerdeki hane halk› bafl›na y›ll›k ödenen rüflvetin ortalama de¤erinin kifli
bafl›na y›ll›k ödenen rüflvetin ortalama de¤erinin kifli bafl›na GSY‹H’ya oran› dikkate
al›nd›¤›nda Kamerun, Gana ve Nijerya’da rüflvet yükünün kifli bafl›na gelir miktar›n›n beflte birinden fazla oldu¤u gözlenmektedir. Rüflvet yükünün kifli bafl›na oran›
yüzde 10 ile 20’si aras›nda de¤iflen ülkeler ise Hindistan, Kenya, Moldova, Togo ve
Ukrayna’d›r.
564
1990-2008 KAMUOYUNA DÖNÜK ÇALIfiMALAR <<<
2006-2008
10/3/08
10:56 PM
Page 565
Türkiye’nin K›s›lmayan Sesiyiz
YAHYA ARIKAN
22. 2004 ve 2005 Y›llar›nda Çeflitli Kurum ve Sektörlerdeki Yolsuzluk
Alg›lama Düzeyi
• Küresel düzeyde yolsuzluktan en çok etkilenen sektörler ve kurumlara bak›ld›¤›nda 69 ülkenin 45’inde siyasi partiler ön s›rada geliyor.
• Yolsuzluk, geliflmekte olan ülkelerde, mal ve hizmet üretiminde ya da sat›fl
sürecinde önemli bir maliyet unsuru olarak karfl›m›za ç›kmaktad›r. Bu unsur ister
istemez belli ölçülerde fiyatlara yans›makta ve tüketici refah›n› olumsuz yönde etkilemektedir. Di¤er taraftan yolsuzluk, yat›r›mc› ve flirketler için ekonomik, siyasi ve
sosyal belirsizlik ortam› meydana getiren önemli bir unsurdur. Özellikle yat›r›ma
yönelik firma faaliyetlerinde birçok bürokratik ön koflullar›n varl›¤›, da¤›n›k yetki ve
izin süreçleri yolsuzlu¤un ekonomiye etkisini artt›rmaktad›r. Özel yat›r›m maliyetlerinin artmas› ülkedeki üretim kapasitesi ve milli gelirdeki büyümeyi k›s›tlamaktad›r.
>>> 1990-2008 KAMUOYUNA DÖNÜK ÇALIfiMALAR
565
2006-2008
10/3/08
10:56 PM
YAHYA ARIKAN
Page 566
Türkiye’nin K›s›lmayan Sesiyiz
GRAF‹K 14. Yolsuzluktan en çok etkilenen sektörler ve kurumlar.
B- H›zl› flehirleflme toplumdaki oturmufl iliflki a¤lar›n› ve ahlaki, sosyal denetim mekanizmalar›n› erozyona u¤ratmaktad›r. Bu a¤lar›n zay›flamas›, rüflvet ve
yolsuzlu¤u artt›r›c› etki yapmaktad›r. Yolsuzluk düzeyi ile kay›t d›fl› ekonomi aras›nda do¤ru orant›l› iliflki vard›r. Bir ülkede kay›t d›fl›l›¤›n artmas›, yolsuzluk düzeyini yükseltebilmektedir.
Yolsuzluklarla mücadelede baflar›n›n yakalanabilmesi için kamu ve özel sektörün maliyet yap›lar›n› afla¤›ya çeken etkinli¤ini artt›ran sonuçlar do¤urabilmektedir. Kamu ve özel sektörün iflbirli¤i karfl›l›kl› bir sinerji yaratmas›ndan öte, denetim
ve denge mekanizmalar›n›n kurulmas›n› da sa¤layabilmektedir.
566
1990-2008 KAMUOYUNA DÖNÜK ÇALIfiMALAR <<<
2006-2008
10/3/08
10:56 PM
Page 567
YAHYA ARIKAN
Türkiye’nin K›s›lmayan Sesiyiz
TABLO 13. Siyasi partilerin en fazla yolsuzluk kayna¤› oldu¤u ülkeler.
ar›na
a Görr e Ülkeeler
Gee lirr G rupla
Ü lke A dlar›
Yüksek Gelirli Ülkeler
Orta Üst Gelir Grubuna Dahil Ülkeler
Orta Alt Gelir Grubuna Dahil Ülkeler
Alt Gelir Grubuna Dahil Ülkeler
Avusturya,
Kanada,
Finlandiya,
Fransa,
Almanya,
Yunanistan,
‹zlanda,
‹rlanda, ‹srail,
‹talya,
Japonya,
Lüksemburg,
Portekiz,
Güney Kore,
‹spanya,
‹sviçr e,
‹ngiltere, ABD
Arjantin, fiili, Kosta Rika, H›rvatistan, Çek
Cumhuriyeti, Litvanya, Meksika, Panama,
Polonya, Güney Afrika, Uruguay, Venezuela
Bolivya , Bosna Hersek, Kolombiya, Dominik
Cumhuriyeti, Ekvator, Guatemala,
Endonezya, Paraguay, Peru, Filipinler,
Romanya, S›rbistan, Tayland
Hindistan, Nikaragua
Kaynak: Transparency International, 2005 Global Corruption Barometer
C- Türkiye’de yolsuzluklar›n siyasal yaflam ve ifl hayat› üzerine etkisi dünya
ortalamas›n›n üzerinde, 3.3 düzeyindedir. 2005 y›l›ndaki dünya ortalamas› siyasal
yaflamda 3.1, ifl hayat›nda ise 3 oldu. (Etkilenme düzeyi 14 aral›¤›nda ölçüldü). Ayn› durum yolsuz lar›n kiflisel ve aile hayat› üzerindeki etkisinde daha belirgin gerçekleflti. Bu alanda dünya ortalamas› 2.2 iken Türkiye’de 2005 y›l›nda 3.1 düzeyinde oldu.
******
>>> 1990-2008 KAMUOYUNA DÖNÜK ÇALIfiMALAR
567
2006-2008
10/3/08
10:56 PM
YAHYA ARIKAN
Page 568
Türkiye’nin K›s›lmayan Sesiyiz
4 Nisan 2007
>>> Dünya ve Türkiye’de denetim ve fleffafl›k
‹fl, finans dünyas›, akademisyenler ile muhasebe camias›ndan yabanc› ve yerli
500 kiflinin kat›laca¤› “II. Uluslararas› – VIII: Türkiye Muhasebe Denetimi Sempozyumu” 25-26-27-28-29 Nisan 2007 tarihlerinde Calista Luxury ResortBelek’te
gerçeklefltirilecek. Ana temas›, “Kamu Güveni ve Denetimi” ve “Muhasebe Denetiminde Yeni Aç›l›mlar” olarak belirlenen sempozyumda uluslararas› normlar ve Türkiye’nin durumu ülke örnekleriyle ele al›nacak.
‹SMMMO’nun (‹stanbul Serbest Muhasebeciler Mali Müflavirler Odas›) düzenledi¤i sempozyuma, aralar›nda IFAC (Uluslararas› Muhasebeciler Federasyonu)
uluslararas› denetim ve dan›flmanl›k flirketlerinin üst düzey yöneticilerinin de oldu¤u çok say›da yabanc› uzman yan›s›ra Türkiye’den ifl ve finans dünyas›n›n önde gelen flirketlerinin temsilcileri kat›lacak. Sempozyumda seçime haz›rlanan ülkemizde
siyasi partiler baflta olmak üzere sivil toplum kurulufllar›, vak›flar, holdingler ve KOB‹’ler de denetimin durumu masaya yat›r›lacak ve öneriler gelifltirilecek. Yerli ve yabanc› kat›l›mc›lar›n beyin f›rt›nas› yapaca¤›, birikimlerini paylaflacaklar› sempozyum
bu y›l 8. kez düzenleniyor ve iki y›ld›r, uluslararas› kat›l›mc›lar›n katk›s›yla yap›l›yor.
******
568
1990-2008 KAMUOYUNA DÖNÜK ÇALIfiMALAR <<<
2006-2008
10/3/08
10:56 PM
Page 569
YAHYA ARIKAN
Türkiye’nin K›s›lmayan Sesiyiz
17 Nisan 2007
>>> 2007: Risk biriktirme y›l›
Cumhuriyet tarihinin en a¤›r krizinin üzerinden alt› y›l geçti. 2001 y›l›nda krizi
besleyen cari aç›k sadece 9 milyar 822 milyon dolard›, bu s›rada ekonominin en
zay›f halkas› olan ve aç›k pozisyonda bulunan bankalar›n ço¤u, krizin faturas›n›
canlar› ile ödedi. Bu dönemde sistemden 24 banka silindi, ekonomik kriz 1 milyon kifliyi iflsizafls›z b›rakt›. Krizin en a¤›r etkisi kuflkusuz 2001 y›l›nda hissedildi. Ondan
sonra yakalanan yüksek büyüme rakamlar›, yabanc› sermayenin Türkiye’ye olan ilgisi yöneticilere geçmifli unuttursa da ‘büyüme’, ‘istihdamla’ beslenmedi.
‹SMMMO için Merkez Bankas›, Hazine ve TÜ‹K verilerinden yararlan›larak haz›rlanan “2007 y›l› Türkiye’nin Risk Haritas›” bafll›kl› raporda, bugün gelinen noktada do¤ru ad›mlar at›lmazsa önümüzdeki dönemlerde kriz do¤urabilecek ekonomik
ve sosyal sorunlara dikkat çekiliyor. TÜRMOB Genel Baflkan Yard›mc›s› ve ‹SMMMO Baflkan› Yahya Ar›kan, raporda yer alan de¤erlendirmesinde “2007, risk biriktirme y›l›na döndü. Yüksek reel faizin zehirli meyvesi de¤erli YTL oldu. Bafllang›çta sadece ihracatç›lar a¤lay›p, afl›r› YTL’den flikayet ederken bu politikalar› belirleyen hükümetin bakanlar›na kadar s›çram›fl durumda. Türkiye’nin önünde sosyal bir
yara ve kriz potansiyeli tafl›yan iflsizlik sorunun çözümü için ‘istihdam›’ teflvik edici
politikalar uygulanmal›. Bunun için kaynak olarak TOBB taraf›ndan da daha önce
dile getirilen ve toplam 25 milyar YTL biriken ‹flsizlik Fonu kullan›labilir” önerisinde
bulundu.
Rapora göre; afl›r› de¤erli YTL, yüksek reel faiz, say›lar› 2.5 milyonu aflan iflsizler ordusu, seçim ekonomisi ve oluflabilecek siyasi istikrars›zl›k ile cari aç›k krizi
besleyen unsurlar. Resmi rakamlarla Türkiye’deki iflsiz say›s›n›n 2.5 milyon görünse
de gerçekte bunun daha yüksek oldu¤u tahminlerine yer verilen raporda; flu öneriler
yer ald›:
• Türkiye’nin önünde sosyal bir yara ve kriz potansiyeli tafl›yan iflsizlik sorunun çözümü için ‘istihdam›’ teflvik edici politikalar uygulanmal›. Bunun için kaynak
olarak TOBB taraf›ndan da daha önce dile getirilen ve toplam 25 milyar YTL biriken ‹flsizlik Fonu kullan›labilir.
>>> 1990-2008 KAMUOYUNA DÖNÜK ÇALIfiMALAR
569
2006-2008
10/3/08
10:56 PM
YAHYA ARIKAN
Page 570
Türkiye’nin K›s›lmayan Sesiyiz
• Kay›td›fl› istihdam› önleyecek ekonomi politikalar› gündeme getirilmedi. ‹stihdam teflvi¤i kay›td›fl›n›n önlenmesinde önemli bir ad›m olabilir. Bu çerçevede vergi ve prim yükleri düflürülebilir. Çal›flt›r›lan iflçi say›s›na ba¤l› olarak prim ödeme
oranlar› gündeme gelebilir.
• Afl›r› de¤erli YTL, Türkiye’yi ithalat cennetine çevirmifl durumda. Bu da d›fl
ticaret a盤›n› ve cari a盤› besliyor. Bu nedenle ithalat talebi kontrol alt›nda tutmal›.
• Ocak ve flubat ay› bütçe a盤› dikkatle izlenmeli. Bu dönemde kamu giderleri
kontrol alt›na al›nmazsa a盤›n durdurulmas› mümkün olmayacak. Car› a盤›n krize
yol açmamas›nda kamu harcamalar›n›n k›s›tlanmas› ve bütçe a盤›n›n belli seviyede
tutulmas› önemli rol oynuyor. Bu nedenle seçim ekonomisi uygulamalar›na bir an
önce son verilmeli.
Zaman›nda ve gerekli ad›mlar at›lmazsa Türkiye’de krize neden olabilecek ana
sorunlar:
AfiIRI DE⁄ERL‹ YTL VE YÜKSEK REEL FA‹Z: Özellikle ithal aramal› Türkiye’deki üretimin önünü t›kad›¤›ndan iflsizli¤in de artmas›na neden olan önemli bir
etken. Düflük kur d›fl ticarette art›fl›, d›fl ticaretteki art›fl üretimde düflüflü, üretimdeki düflüfl ise iflsizli¤i peflinden getiriyor. D›fl ticaretteki aç›k rekor k›ran cari
a盤› besliyor. Yüksek reel faiz devam etti¤i sürece afl›r› de¤erli YTL’den kurtulufl
görünmüyor.
Merkez Bankas›’n›n yay›mlad›¤› Tüketici Fiyat Endeksli Bazl› Reel Kur Endeksi
ekonomik krizin ard›ndan yaflanan devalüasyon sonras›nda nisan 2001’lerde 101.2
görünürken, bu y›l›n bafl›nda bu rakam 164.5 seviyesine ulaflm›fl bulunuyor. Afl›r›
de¤erli YTL, Türkiye’yi d›fl floklara karfl› dayan›ks›z k›l›yor. Nitekim geçen y›l may›s
ay›nda dünya piyasalar›na ba¤l› olarak yaflanan sars›nt› afl›r› de¤erli param›z›n asl›nda ne kadar güçsüz oldu¤unu ortaya koydu.
ABD may›s ay›nda faizler yükseltince, öteki ülkelerdeki paralar ABD’ye girifl
yapmaya bafllad›. Sermaye azal›fl› ile Türkiye mini bir may›s ay› krizi yaflad›. Dalga
öncesinde yüzde 14’lere kadar gerileyen Hazine’nin ortalama iç borçlanma faizleri
yüzde 22’lere t›rmand›. Piyasay› ürkütmemek için Türk hükümeti yabanc›lar›n Hazine iç borçlanma ka¤›tlar›ndan vergi almaktan vazgeçti. Sadece may›s ay›nda ç›kan
para 4 milyar dolar› buldu. Bu örnek de gösteriyor ki yüksek reel faiz politikas›ndan
vazgeçmez ve gerçekçi kur politikas›na dönülmezse Türkiye “d›fl floklar” karfl›s›nda
570
1990-2008 KAMUOYUNA DÖNÜK ÇALIfiMALAR <<<
2006-2008
10/3/08
10:56 PM
Page 571
YAHYA ARIKAN
Türkiye’nin K›s›lmayan Sesiyiz
dayan›kl› olamayacak. Komflumuz ‹ran ile ABD aras›nda yaflanan gerginlik ise d›fl
floklar›n çok da uzak olmad›¤›n› gösteriyor.
Afl›r› de¤erli YTL’nin nedeni yüksek reel faizler sanayicilerin rekabet gücünü
al›p götürüyor. Yüzde 910’larda dolaflan reel faiz sanayicinin üretim gücünü vuruyor.
KurlarReel Efektif Döviz Kuru Endeksleri (1995=100) (TCMB)(Ayl›k)
Orijinal Frekans, SAB‹T,Orijinal Gözlem
‹fiS‹ZL‹K: 2001 y›l›ndan bu yana 2.5 milyon kiflinin alt›na inmeyen resmi iflsizlik rakamlar› bulunuyor. Her ne kadar 2002 y›l›ndan bu yana Türkiye arka arkaya
yaratt›¤› büyüme ile dünyada flaflk›nl›kla izlense de durumun içeride hiç de iç aç›c›
olmad›¤›n› üçüncü sayfa haberleri ortaya koyuyor. Kapkaç terörü, 100 milyon YTL
karfl› l›¤›nda ifllenen cinayetler, yolsuzluklar, sahte ilaç skandallar› Türk halk›n›n
cinnet noktas›na geldi¤ini, ahlaki bir çöküntüye do¤ru sürüklendi¤inin ip uçlar›n› veriyor. Suç oran›n›n yüzde 60 oran›nda artt›¤› resmi kay›tlarla tescilli. Suçu besleyen en önemli unsur ise gelir adaletsizli¤i ve tabii ki iflsizlik. Türkiye Odalar ve Borsalar Birli¤i Baflkan›’n›n “7 metrelik duvarlar arkas›nda yaflamak istemiyorum” diyerek dikkat çekmeye çal›flt›¤› nokta da bu.
2001 y›l›nda Türkiye ekonomisi krizin ard›ndan yüzde 9.5 küçüldü. Bu küçülmeden
en büyük pay ise çal›flana ç›kt›. Tahminlere göre yaklafl›k 1 milyon kifli kriz yüzünden
>>> 1990-2008 KAMUOYUNA DÖNÜK ÇALIfiMALAR
571
2006-2008
10/3/08
10:56 PM
Page 572
YAHYA ARIKAN
Türkiye’nin K›s›lmayan Sesiyiz
iflinden oldu. Ard›ndan yakalanan büyüme, üretim ve istihdamdan de¤il ithalattan beslenince iflsizlik oran› bir türlü yüzde 10’un alt›na çekilemedi.
Y›llar
Büyüme (%)
‹flsizlik (%)
2000
2001
2002
2003
2004
2005
2006
6.3
9.5
7.9
5.9
9.9
5.5
6
6.5
8.4
10.3
10.5
10.3
10.3
9.9
Türkiye krizin ard›ndan 2002 y›l›nda yüzde 7.9, 2003’te yüzde 5.9, 2004’te yüzde
9.9, 2005 y›l›nda yüzde 5.5, 2006 ise yüzde 6 büyüdü. Ancak ayn› dönemleri içinde iflsizlik rakamlar› büyümeye paralel bir seyir izlemedi. 2000 y›l›nda yüzde 6.5’larda olan
iflsizlik rakamlar› bu y›llarda yüzde 10’lara yerleflti ve afla¤›ya inmedi. ‹flsizlik oran›nda
azalma olmas› için yüksek oranl› büyümenin 510 y›l daha sürdürülebilir olmas› gerekti¤i
görülüyor.
2006 sonu itibar›yla Türkiye genelinde TÜ‹K’in rakamlar›na göre iflsiz say›s› 2 milyon 608 bin kifli düzeyinde. Bunlar›n yüzde 31.4’ünün bir y›l ve daha uzun bir süredir ifl
arad›¤›, 699 binin ifl bulma umudunun kalmad›¤› düflünüldü¤ünde, gazetelerin üçüncü
sayfa haberlerinin arka plan› da ayd›nlanmakta. Gelecekten umudu kalmayan ve beklentileri olmayan insanlar›n, kaybedecek fleyleri de olmad›¤›n› unutmamak gerekir.
CAR‹ AÇIK: Bir türlü hedef tutmayan ve 2006 y›l›nda 31.4 milyar dolarla rekor bir
rakama ulaflan cari aç›k bir di¤er dikkatle izlenmesi gereken veri. Milli gelirin yüzde 8’ine
ulaflan cari aç›k baflta sanayiciler olmak üzere bir çok kesim taraf›ndan kayg› ile izleniyor. Ancak ayn› kayg› hükümette yok. Son olarak Baflbakan Tayyip Erdo¤an cari aç›kla ilgili olarak, “Cari aç›k bir yokluk de¤il. Yere sa¤lam basarsan›z bazen teflvik edicidir. Bizde
güzel bir söz var, borç yi¤idin kamç›s›d›r ama yi¤itsen kamç›d›r, yi¤it de¤ilsen felakettir”
dedi. Ama öncelikle ‘zemin ne kadar sa¤lam’ bu çok önemli. Ne yaz›k ki bir anda ortaya
ç›kacak bir fay hatt›, Erdo¤an’›n ‘yi¤it de¤ilsen felakettir’ sözünü do¤ru k›labilir.
Cari aç›k asl›nda temel olarak bir ülkenin üretti¤inden fazlas›n› harcamas›ndan baflka bir fley de¤il. 2006 y›l›nda 31.4 milyar dolarl›k aç›k, milli gelirin yüzde
572
1990-2008 KAMUOYUNA DÖNÜK ÇALIfiMALAR <<<
2006-2008
10/3/08
10:56 PM
Page 573
Türkiye’nin K›s›lmayan Sesiyiz
YAHYA ARIKAN
8’ine denk gelen bir rakam. Baz›lar›na göre cari a盤›n büyümesi bütçe a盤› s›f›r ve
s›f›ra yak›nsa kriz yaratm›yor. Ama Maliye Bakanl›¤›’n›n 2007 y›l› ocak ve flubat
ay› merkezi yönetim bütçeleri pek iç aç›c› de¤il. Y›l›n ilk iki ayl›k döneminde bütçe 8
milyar 173 milyon YTL aç›k vermifl bulunuyor. 2006 y›l›n›n tamam›nda bütçe a盤›n›n 3.9 milyar YTL oldu¤u düflünüldü¤ünde iki ayda bunun iki kat›na ulaflan bütçe
a盤›, cari aç›k konusundaki kayg›lar› art›r›yor. Bir de cari a盤›n k›r›lma noktas›n›n
67 aral›¤›nda oldu¤u düflünüldü¤ünde cari a盤›n dikkatle izlenmesi gere¤ini ortaya
koyuyor.
(milyar dolar)
Y›llar
‹hracat ‹thalat Cari aç›k
Cari denge/GSMH (%)
2000
30.7
53.1
9.8
4.9
2001
34.4
38.9
3.3
2.4
2002
39.1
47.8
1.5
1.0
2003
50.8 64.8
8.1
2.5
2004
66.7 90.6
15.6
5.2
2005
76.6 109.2
22.7
6.4
2006
91.6
31.7
31.4
8.0
SEÇ‹M EKONOM‹S‹: 2007 y›l› Türkiye için seçim y›l›. Bu dönemde Türkiye
Cumhurbaflkanl›¤› seçimine kilitlenmifl görünüyor. Her ne kadar hükümet ‘seçim
ekonomisi’ uygulamayaca¤›z dese de çoktan bu sürece girildi¤i görülüyor. Tarihteki
örnekler gösteriyor ki seçim dönemlerinde kriz olmuyor, ancak krizler için uygun
olan zemin bu dönemlerde haz›rlan›yor.
‹flte Türkiye’nin seçim sath›na girdi¤inin örnekleri:
• Türkiye’nin seçim sath›na girdi¤inin ilk örne¤in hükümetin, merkezi yönetim,
K‹T’ler ve yerel yönetimlerde iflçi statüsünde çal›flan toplam 200 binin üzerinde iflçiyi daimi kadroya alaca¤›n› aç›klamasayd›. Bu aç›klaman›n maliyetinin 650 milyon
YTL düzeyinde oldu¤u tahmin ediliyor.
• Toplu Konut ‹daresi’nin dar gelirli vatandafllara satt›¤› konutlar›n 2007 y›l›nda yüzde 8.8 ilan etti¤i art›fl oran› Baflbakan Tayyip Erdo¤an’›n müdahelesi ile
yar›ya indi.
• Elektrik da¤›t›m ihaleleri ve sosyal güvenlik yasas› ertelendi. Elektrik da¤›t›m ihaleleri ertelenerek dört y›ld›r zam yapmayarak buradan prim toplamaya çal›-
>>> 1990-2008 KAMUOYUNA DÖNÜK ÇALIfiMALAR
573
2006-2008
10/3/08
10:56 PM
YAHYA ARIKAN
Page 574
Türkiye’nin K›s›lmayan Sesiyiz
flan hükümet, ipleri elinden b›rakmam›fl oldu. Son olarak IMF’nin elektri¤e zam yap›n uyar›s›na da hükümet kula¤›n› t›kad›. Emeklilik yafl›n› 67’ye yükselten sosyal
güvenlik reformu da seçim öncesinde oy kaybetmemek için bir dahaki seneye kald›.
• Yaklafl›k 500 bin çiftçinin 196 milyon YTL borcu nedeniyle Türkiye Büyük
Millet Meclisi’ne Adana Milletvekili Vahit Kiriflçi’nin imzas› ile bir yasa tasar›s› gönderdi. Bu tasar›da zor durumda olan çiftçinin borcunun Hazine taraf›ndan finanse
edilmesi istendi.
Maliye Bakan› Unak›tan son olarak faiz d›fl› fazlan›n 2006 için yüzde 7.4 olarak gerçekleflece¤ini aç›klad›. Bakan Ali Babacan ise iki hafta önce “Faiz d›fl› fazla
(FDF) yüzde 6.7 gibi gelecek. Ancak Telekom ve Tüprafl'›n özellefltirilmesi nedeniyle
K‹T'lerden gelen katk› çok azald›. Hesaplar›m›z henüz tamamlanmad›” aç›klamas›n›
yapt›. Bakanlar aras›ndaki çeliflkili aç›klaman›n anlam› 4 katrilyon liraya yak›n bir
fark anlam›na geliyor. FDF hedefi yüzde 6.5. Rakam 2006 için fazlas›yla tutsa da
K‹T dengesinde hükümet büyük s›k›nt› yafl›yor ve K‹T ürünlerine zamlar erteleniyor.
******
574
1990-2008 KAMUOYUNA DÖNÜK ÇALIfiMALAR <<<
2006-2008
10/3/08
10:56 PM
Page 575
YAHYA ARIKAN
Türkiye’nin K›s›lmayan Sesiyiz
29 Nisan 2007
>>> ‹flsizli¤in di¤er ad›: Cari aç›k
2002 sonundan bu yana kartopu gibi büyüyen cari aç›k, 2006’da 31,5 milyar
dolara ç›karak 390 milyar dolar civar›ndaki gayri safi milli has›lan›n (GSMH) yüzde 8.1’ine ulaflt›. AKP’nin iktidar oldu¤u Kas›m 2002’den Ocak 2007’ye kadar geçen 50 ayda cari aç›k 81.4 milyar dolara ç›kt›. 50 ayl›k d›fl ticaret a盤› ise 115
milyar dolar› aflt›.
‹SMMMO için Merkez Bankas›, Hazine Müsteflarl›¤› ve TÜ‹K verilerinden yararlan›larak haz›rlanan “Cari Aç›k Ne Kadar Tehlikeli” bafll›kl› raporda, milli gelire
oran› yüzde 4’leri aflt›¤›nda “kriz yarat›r” de¤erlendirmesi yap›lan, bugün ise yüzde
8’e ulaflan cari a盤›n son 5 y›ldaki geliflimi ve yaratt›¤› riskler masaya yat›r›ld›.
Buna göre; do¤rudan yat›r›mlar son iki y›ld›r h›zla artarak cari aç›kla ilgili endifleleri azaltt›. Ancak ço¤unlu¤unun ülkeye özellefltirme ve flirket sat›n almalar›
nedeniyle geldi¤i düflünüldü¤ünde, 2008 y›l› için tablonun pek parlak olmad›¤›n› görülüyor. Raporda AKP iktidar› döneminde 20 milyar dolar› 2006 y›l›nda olmak üzere 50 ayl›k dönemde 36 milyar dolar do¤rudan yabanc› yat›r›m geldi¤ini ancak bu
dönemde s›cak para olarak adland›r›lan portföy yat›r›mlar›n›n da a¤›rl›¤›n› korudu¤unu gösteriyor. Verilere göre son 50 ayda Türkiye’ye net giren s›cak para 34.5
milyar dolar.
TÜRMOB Genel Baflkan Yard›mc›s› ve ‹SMMMO Baflkan› Yahya Ar›kan, hükümete konjoktör de¤iflmeden önlem almas› yönünde ça¤r› yapt›. Cari a盤›n kontrol
alt›na al›nabilmesi ve sürdürülebilir büyüme yakalanabilmesi için öncelikle ithalat›n
kontrol alt›na al›nmas› ve sanayinin canland›r›lmas› gerekti¤ini ifade ederek flu de¤erlendirmeyi yapt›: “ÖTV ve Gümrük Vergisi’nin ödenmemesi nedeniyle dâhilde iflleme konusu mal›n maliyetinin düflmesi fiyat yönünden Türk üreticisine uluslararas›
piyasalarda rekabet edebilme olana¤› veriyor. Ancak yerli üretici, dahilde iflleme rejimi kapsam›nda vergisel avantajlar›n sa¤lad›¤› haks›z fiyat rekabeti alt›nda eziliyor. Türkiye’de dahilde iflleme rejimi uygulamas›nda yaflanan en önemli sorun; ithal
aflamas›nda vergi finansman› yap›lmadan ithal edilen eflyadan üretilen ürünlerin
Türkiye içinde sat›fl›n›n gerçeklefltirilmesi nedeni ile rekabet ve vergisel finansman
>>> 1990-2008 KAMUOYUNA DÖNÜK ÇALIfiMALAR
575
2006-2008
10/3/08
10:56 PM
Page 576
YAHYA ARIKAN
Türkiye’nin K›s›lmayan Sesiyiz
avantaj›n›n sa¤lanmas›d›r. Türkiye bunun için bir an önce önlem almal›d›r. Bu yerli
sanayi için yaflamsal bir sorundur.”
‹thal edilen girdilerin yerli sanayici taraf›ndan araflt›rma ve gelifltirmeye dayal›
olarak üretiminin gerçeklefltirilmesi gerekti¤ine dikkat çeken Ar›kan “Bu sürece katk›
sa¤layacak do¤rudan yabanc› sermaye girifli önemli ve anlaml› olabilir. Do¤rudan yabanc› sermayenin otel, hastane vb. gibi alanlara yönelmesi yat›r›m›n yap›ld›¤› ülke
ekono misine katk›s› belirtilen yönde s›n›rl› olarak kalacakt›r. Türkiye’nin üretimin art›r›lmas›nda ve cari ifllemler a盤›n›n azalt›lmas›nda temel unsurun Araflt›rma Gelifltirme oldu¤unu anlamas› zorunludur” dedi.
En büyük risk özel sektörde
Raporda, “Türkiye’yi bekleyen seçimin yaratt›¤› belirsizlik ödemeler dengesinde
yaflanacak s›k›nt›y› en fazla özel sektörün yaflayaca¤›n› gösteriyor” saptamas›na
yer verildi. 50 ayda özel sektörün yurtd›fl›ndan net olarak 35 milyar dolar borçlanmas›n›n özel sektörü kurdaki dalgalanmaya karfl› oldukça riskli bir duruma soktu¤una iflaret ediliyor.
Özel kesimin son 5 y›lda brüt 81 milyar dolar net 33.5 milyar dolar› aflan net
borçlanma yapt›¤› kaydedilen raporda, kurdaki dalgalanman›n özel sektörü s›k›nt›ya
sokabilece¤ine iflaret edildi. Raporda, Türkiye’nin yeni bir ödemeler kriziyle karfl› karfl›ya kalmamas› için hükümetin s›k›nt› yaratma ihtimali yüksek olan çözümler bulmak
zorunda oldu¤u vurguland›. Buna göre at›lmas› gereken ad›mlar flöyle:
- Dahilde iflleme rejimi uygulamas›nda yerli sanayinin aleyhine olan haks›z rekabetin bir an önce önlenmesi amac›yla önlemler al›nmas›.
- Afl›r› de¤erli YTL’de küçük çapl› düzeltmeler
- S›k› maliye politikas›
- Vergi düzenlemeleri
-- Kredi maliyetlerinin düflürülmesi.
A盤›n finansman›nda son iki y›ld›r etkili olan do¤rudan yat›r›mlar, ülkeye giren
s›cak paradan daha az riskli olmas› nedeniyle kriz korkular›n› azalt›yor. Ancak bu girifllerden büyük bir bölümünün bir kereye mahsus oldu¤u dikkate al›nd›¤›nda cari a盤›n finansman› s›k›nt› yaratabilecek. Hükümetin iktidara geldi¤i Kas›m 2002’de y›ll›k
bazda 6.2 milyar dolar olan d›fl ticaret a盤› verilirken 2006 y›l› sonunda tam 40
milyar dolar oldu. Bu rakama bavul ticaretininde eklendi¤ini hat›rlatmakta fayda
var.
576
1990-2008 KAMUOYUNA DÖNÜK ÇALIfiMALAR <<<
2006-2008
10/3/08
10:56 PM
Page 577
YAHYA ARIKAN
Türkiye’nin K›s›lmayan Sesiyiz
(milyon dolar)
CAR‹ A ÇIK
D›fl ticaret a盤›
‹hracat
‹thalat
Hizmetler dengesi
- Turizm gelirleri
2006
-31.460
-40.063
91.689
131.752
13.538
14.110
Kas›m02–Ocak07
AKP’nin 50 ay›
-81.371
-115.294
297.250
-412.544
52.837
54.492
- Di¤er hi z. Gelir
Gelir dengesi
Cari transferleri
-572
-6.622
1.687
-1.655
-24.472
5.558
D›fl ticaret a盤› Cumhuriyet tarihinin rekorunu k›ran cari a盤›n en önemli nedeni. AKP hükümetinin göreve geldi¤i Kas›m 2002’de devrald›¤› son bir y›ll›k cari
aç›k faturas› sadece 417 milyon dolard›. Aral›k 2002’de ilk büyük flok yafland› ve
bir ayl›k cari aç›k 1.3 milyar dolar olarak aç›kland›. Bu e¤ilim sonraki aylar ve y›llarda h›zland›. Kartopu gibi büyüyen cari aç›k, 2003 sonuna gelindi¤inde 8 milyar dolar›, 2004’te 15.6 milyar dolar›, 2005’te 22.7 milyar dolar› aflm›fl 2006’da ise
31,5 milyar dolar olmufltu.
Bu rekor cari aç›k, 2006 y›l›nda 390 milyar dolar civar›nda gayri safi milli
has›la (GSMH) üreten Türkiye ekonomisinde a盤›n GSMH’ye oran›n›n yüzde 8.1’lere ulaflt›¤›n› gösteriyor.
50 ayda GSMH’nin üzerinde ithalat yap›ld›
• AKP’nin göreve geldi¤i dönemden Ocak 2007’ye kadar olan 50 ayl›k dönemde aç›k katlanarak büyüdü. Aral›k 2002- Ocak 2007 aras›ndaki dönemde Türkiye
tam 81 milyar 371 milyon dolarl›k cari aç›k üretti. Söz konusu dönemde 297.3 milyar dolarl›k ihracat yapan Türkiye ekonomisi 412.5 milyar dolarl›k ithalat yapt›. Bir
baflka deyiflle Türkiye ekonomisinin bu y›l tahmin edilen 390 milyar dolarl›k gayri
safi milli has›las›n›n bile üzerinde ithalat yap›ld›. Yap›lan hesaplamaya göre 50 ayl›k d›fl ticaret a盤› ise 115.3 milyar dolar oldu. Bu rakamlar tasarruf a盤›n›n yurtd› fl›ndan borç al›narak nas›l karfl›land›¤›n› da gözler önüne seriyor. Türkiye son 4
y›ld›r yurtd›fl›ndaki tasarruflar› çok h›zl› tüketiyor.
• Cari a盤›n rekor sevilere ulaflmas›n›n 3 temel nedeni; düflük kur, büyüme ve
>>> 1990-2008 KAMUOYUNA DÖNÜK ÇALIfiMALAR
577
2006-2008
10/3/08
10:56 PM
Page 578
YAHYA ARIKAN
Türkiye’nin K›s›lmayan Sesiyiz
yüksek enerji fiyatlar›. Veriler son 27 y›ld›r büyümenin cari aç›k verildi¤i dönemlerde
artt›¤›n› gösteriyor. Örne¤in 1981-1987 aras›ndaki 7 y›ll›k dönemde verilen cari aç›k
yüzde 3.89.8 aras›nda y›ll›k büyüme olarak geri dönmüfl. Ayn› flekilde 1994 krizi
sonras›ndaki 4 y›ll›k dönem ve 2001 krizi sonras›ndaki dönem. Sözkonusu dönemlerin hepsinde Türkiye cari aç›k pahas›na yüksek büyümeleri yakalad›. Siyasiler bu
dönemlerde büyümeyi sa¤layarak ‘güçlüyüz’ mesaj› vermeyi tercih ettiler. Baflbakan Recep Tayip Erdo¤an’›n flubat ay› içinde ‘cari aç›k yi¤idin kamç›s›d›r’ aç›klamas›
da seçim y›l›nda hükümetin dev cari aç›klarla yüksek büyümeden vazgeçmeyece¤i
yorumlar›n› hakl› ç›kard›.
• Dünyada oluflan enerji fiyatlar›n› kabullenmek zorunda kalan Türkiye’nin büyüyen sanayisi, artan otomobilleri ve ço¤alan nüfusuyla enerji talebi her geçen y›l
art›yor. Ancak fiyatlar› 60 dolar düzeyinde bulunan yönü hiçbir dönemde belli olmayan enerji fiyatlar› cari a盤› yükselten unsurlardan biri olmaya devam edecek
görünüyor.
• YTL’de olas› bir de¤er kayb› büyümeyi de frenleyece¤i için seçim y›l›nda hükümetin cari a盤› durdurmak ya da en az›ndan düflürmek için bu silah› da kullanmayaca¤›n› gösteriyor.
CAR‹ AÇIK NE ZAMAN TEHL‹KEL‹?
A盤›n milli gelire oran› yüzde 4’leri aflmas› durumunda Türkiye krize sürüklenir denilirken oran yüzde 8’e ç›kmas›na karfl›n kriz yaflanmamas›, denklik hesab›
olan ödemeler bilançosunun di¤er cephesinde yani a盤›n nas›l finanse edildi¤inde
gizli.
(milyon dolar)
Kas›m02-Ocak07
AÇI⁄IN F‹NANSMANI
F‹NANS HESAPL ARI
1. Do¤ru dan yat›r›mlar
2. portföy yat›r›mlar›
3. Di¤er yat›r›mlar
2006
34 .619
19.234
7.349
14.150
AKP’nin 50 ay›
7 3. 159
36.259
34.501
33.922
4. Rezerv varl›klar
NET HAT A N OKSAN
-6.114
-3.159
-31.523
8.212
Kaynak: T.C.M.B.
578
1990-2008 KAMUOYUNA DÖNÜK ÇALIfiMALAR <<<
2006-2008
10/3/08
10:56 PM
Page 579
YAHYA ARIKAN
Türkiye’nin K›s›lmayan Sesiyiz
Türkiye son iki y›l d›fl›nda, cari a盤›n› s›cak para (k›sa vadeli portföy yat›r›mlar›) ile finanse ediyordu. 2003 y›l›nda 8 milyar dolarl›k cari a盤›n yaklafl›k 2.5 milyar dolar› (% 30) s›cak para sayesinde finanse edildi. A盤›n 15.6 milyar dolara
ç›kt›¤› 2004 y›l›nda ise s›cak para girifli 13.4 milyar dolar oldu. Geçen y›l giren s›cak para miktar› ise 7.4 milyar dolara kadar düfltü. Bu düflüflte rol oynayan en
önemli etken ise do¤rudan yat›r›m için gelen yabanc› yat›r›mlard›. Bir baflka deyiflle
do¤rudan sermaye girifli s›cak paraya olan ifltah› azaltt›.
YABANCI BANKAfi‹RKET ALIYOR, DO⁄RUDAN YATIRIM REKOR KIRIYOR
(milyon dolar)
Türkiye’den yurtd›fl›na
yap›lan do¤rudan yat›r›m
Yabanc›lar›n yurtiçine
yapt›¤› do¤rudan yat›r›m
Ara.02
2003
2004
2005
2006
Oca.07
A KP' nin
50 ay›
-86
-499
-859
-1.078 -934
-1.050
-4.5 0 6
55
1.7 52
2.883 9.801
20.168
6.106
40 .765
Net do¤rudan yat›r›m girifli
-31
1.253
2.024
19.234
5.056
36 .2 59
8.723
Yabanc›lara kap›lar›n ard›na kadar aç›lmas›na karfl›n 1990’larda y›lda ortalama 1 milyar dolar yat›r›m çekebilen Türkiye, son iki y›ld›r ya banc› yat›r›mc›n›n deyim
yerindeyse ak›n›na u¤ruyor. Bu yat›r›mlar, genellikle ülkeye s›f›rdan sanayi yat›r›m›
yapmak için de¤il flirket evlilikleri ya da sat›n almalar fleklinde giriyor. A¤›rl›k ise
banka, sigorta ya da arac› kurum almak için girerken ilgi çeken bir di¤er sektör perakende ma¤azac›l›k oluyor.
Türkiye’nin genç nüfus potansiyelini ‘de¤erlendirmeye’ dönük olan bu yat›r›mlar sayesinde 2004 y›l›nda Türkiye’ye 2 milyar dolarl›k girifl sa¤lan›rken rakam
2005 y›l›nda 8.7 milyar dolara geçen y›l da 19.2 milyar dolara f›rlad›. Bu rakamlar
Türkiye’nin kuruluflundan bu yana gördü¤ü en yüksek yabanc› do¤rudan yat›r›m girifli oldu.
Güçlü do¤rudan yat›r›m girifli, ekonomileri allak bullak eden s›cak para girifline
göre ülkelerin kriz riskini azaltt›¤› için hem cari a盤› büyük olmas›na karfl›n endifle
duyulmas›n› engelliyor hem de büyümeyen ekonominin önemli bir nedeni oluyor.
>>> 1990-2008 KAMUOYUNA DÖNÜK ÇALIfiMALAR
579
2006-2008
10/3/08
10:56 PM
Page 580
YAHYA ARIKAN
Türkiye’nin K›s›lmayan Sesiyiz
Türkiye’nin a盤›n finansman›nda kulland›¤› bir di¤er kalem ise banka ve reel
kesimin yurtd›fl›ndan kulland›¤› krediler
fiirketler kesimi
- Kullan›m
(uzun vade)
- Geri ödeme
(uzun vade)
- Net kullan›m
(uzun vade)
- K›sa vade
fiirketler kesimi
topl.
2006
AKP'nin
Oca.07 50 ay›
32.290
1.305
81.449
-1.187
14.762 21.058
-10.057 9.994 -11.116
-1 4.042
-1.315
-47.711
56
-79
734
288
4.768
341
9.942
367
18.248
506
-10
-93
33.738
1.330
-23
1.022
5.109
10.309
18.754
-103
35.068
Ara.02 2003
1.243
2004
2005
10.791
Kriz sonras›nda kartopu gibi büyüyen yurtd›fl› kredi kullan›m› özel ve kamu
flirketler kesiminde son AKP döneminde 81.5 milyar dolara yaklaflt›. Buna karfl›l›k
flirketler kesimi bu kredilerin 47.7 milyar dolar›n› geri ödedi. Bir baflka deyiflle flirketler yurtd›fl›ndan Aral›k 2002’den Ocak 2007 sonuna kadar geçen 50 ayl›k dönemde net 33.7 milyar dolar borçlanma yapt›. Bu rakam sadece uzun vadeli krediler için geçerli. Bu rakama, k›sa vadeli 1.3 milyar dolarl›k borcu da eklersek flirketler
kesiminin son 5 y›lda yurtd›fl›ndan yapt›¤› borçlan man›n 35 milyar dolar› aflt›¤›
görülüyor.
Banka kesimi
kredileri
- Kullan›m
(uzun vade)
- Geri ödeme
(uzun vade)
- Net kullan›m
(uzun vade)
- K›sa vade
Bankalar
toplam›
Oca.07
AKP'nin
50 ay›
Ara.02 2003
2004
2005
2006
349
1.387
3.514
8.894
12.337 461
26.942
-162
-1.427
-1.153
-2.350
-2.572 -43
-7.707
187
208
-40
2.015
2.361
3.347
6.544
2.704
9.765 418
-3.952 -285
19.235
4.037
395
1.975
5.708
9.248
5.813
23.272
133
Bankalar kesiminde de durum farkl› de¤il. 26.9 milyar dolarl›k kredi kullan›p
7.7 milyar dolar geri ödeme yapan bankalar›n yurtd›fl›ndan ald›¤› net uzun vadeli
borç 19.2 milyar dolar. Yani flirketler kesimi ve bankalar yurtd›fl›nda 54 milyar dolar› aflan net borçlanma yapt›lar.
Özetle; gerek bankalar gerekse flirketler kesiminin yurtd›fl›ndan ald›¤› döviz
580
1990-2008 KAMUOYUNA DÖNÜK ÇALIfiMALAR <<<
2006-2008
10/3/08
10:56 PM
Page 581
Türkiye’nin K›s›lmayan Sesiyiz
YAHYA ARIKAN
kredileri özellikle dalgalanmalarda neden özel sektörün yüre¤inin a¤z›na geldi¤ini gösteriyor. Çünkü kamu kesimi son iki y›ld›r do¤rudan yabanc› yat›r›mlarla a盤›n finansman›na katk›da bulunurken (eskiden devlet Hazine bonosu ve devlet tahviline yüksek
faiz verip s›cak parayla cari a盤›n› finanse edebiliyordu) özel sektör a¤›rl›kl› olarak 1 y›l 1
ay vadeli sendikasyonlarla a盤›n kapat›lmas›na katk›da bulunuyor. Bu da art›k kur riskinin kamuyu de¤il özel sektörü daha fazla ilgilendirir hale geldi¤ini gösterir.
Son dönemde dünya piyasalar›ndaki dalgalanmalara daha sert tepkiler veren
Türk ekonomisinde yaflanacak olas› bir k›r›lganl›k ya da keskin dalgalar özel sektörün
tüm dengelerini bozabilir. Bu da yaflanabilecek krizlerde en a¤›r darbeyi özel sektörün
almas› anlam›na gelir.
ULUSLARARASI KONJOKTÖR DE⁄‹fiMEDEN ÖNLEM ALINMALI
‹lk olarak cari a盤›n en önemli nedeni olan ithalat›n k›s›l›p ihracat›n art›r›lmas›
ve ihracat art›r›l›rken de yerli girdi kullan›m›n›n yükseltilmesi gerekiyor. 2006 sonu
itibariyle 40 milyar dolara ulaflan d›fl ticaret a盤›nda bu y›l küçük çapl› bir daralma
bekleniyor ancak bu derde derman olacak oranda bir daralma olmayacak.
Dahilde ‹flleme Rejimi uygulamas› kapsam›nda ihracat amac›yla yap›lan ithalatta vergi muafiyetleri vergisel avantajlar söz konu sudur. Örne¤in çorap üreticisi bir
firma dâhilde iflleme izin belgesi sahibi ise; gümrükte ithalat esnas›nda oluflan KDV,
ÖTV ve Gümrük Vergisi’ni ödememekte, teminat karfl›l›¤› ertelemektedir. ‹hracat›n
gerçekleflmesiyle de teminat çözülmekte ve geri al›nmaktad›r.
Ayn› durumda olan; yerli iplik üreticisi ise yurtiçinden veya D‹‹B olmaks›z›n yurtd›fl›ndan çorap üretmek amac›yla girdi temin etti¤inde KDV, ÖTV ve Gümrük Vergisi
gibi vergileri ödemektedir. Bu vergilerden sadece KDV’yi faaliyet konusu ürünü ihraç
etti¤inde indirim yoluyla gideremedi¤inde iade almaktad›r.
• ‹thalat aflamas›nda gümrükte ödenmesi gereken KDV, ÖTV ve Gümrük Vergisi,
Toplu Konut Fonu vb. ödenmeyip teminata ba¤lanmak suretiyle vergisel avantaj sa¤lanmakta ve ilgili sektörde faaliyette bulunan di¤er firmalara karfl› rekabet üstünlü¤ü
sa¤lan makta,
• Gerek ithalat aflamas›nda ve gerekse yurtiçi al›mlarda KDV yüklenimi olmad›¤›
için belge kapsam›nda taahhüt edilen ihracat nedeniyle özellikle KDV iadesi ifllemi bu
firmalar için gerçekleflmemekte ve dolay›s›yla YMM Raporu düzenlenmesi ve buna
ba¤l› olarak oluflan ücret maliyetine katlan›lmamakta,
>>> 1990-2008 KAMUOYUNA DÖNÜK ÇALIfiMALAR
581
2006-2008
10/3/08
10:56 PM
YAHYA ARIKAN
Page 582
Türkiye’nin K›s›lmayan Sesiyiz
• fiartl› muafiyet sistemine dayal› olarak gerçekleflen ithalatta ertelenen vergiler
nedeniyle gümrük idaresine ertelenen vergi tutar› kadar sunulan teminat mektuplar› nedeniyle yüklenilen teminat mektubu komisyon bedeli bu firmalar için finansman gideri
oluflturmaktad›r. E¤er belge kapsam›nda indirimli teminat uygulamas›ndan yararlanan
bir firma ise ithalat aflamas›nda do¤an verginin %1, %5 ve %10’u tutar›nda bir teminat
verilmesi nede niyle ayr›ca bir vergisel finansman imkân› do¤makta,
• Sadece geri ödeme sisteminde flartlar nedeniyle önceden belli bir süre belge
süresi ile s›n›rl› olarak bir finansman yükü alt›na, girilmekte,
• KDV d›fl›ndaki ÖTV ve Gümrük Vergisi’nin ödenmemesi nedeniyle Dâhilde ‹flleme
konusu mal›n maliyeti düflmekte, dolay›s›yla fiyat yönünden uluslararas› piyasalarda
rekabet edinebilme olana¤› elde edilebilmektedir. Ancak, bu rejim hükümleri kapsa
m›nda ifllem gerçeklefltiremeyen bir firma ile örne¤in; çorap üreticisi firma, ithal etti¤i
iplik nedeniyle ithalat aflamas›nda,
• KDV, ÖTV, Gümrük Vergisi’ni ödeyerek ithalat› gerçeklefltirmekte dolay›s›yla bu
vergiler nedeniyle bir finansman ihtiyac› do¤makta, KDV’sini indirim konusu yapmas›na ra¤men, di¤er vergilerin ithal edilen mal›n maliyetine dâhil edilmesi nedeniyle uluslararas› piyasalarda rekabet flartlar› olumlu olarak gerçekleflmemektedir. Ayr›ca imalatç› ihracatç› statüsüne sahip ihracatç›lar›n ve gerekse ihraç kayd›yla mal ihraç
eden ihracatç›lar›n ihracat sürecinde yüklendi¤i ve indirim yoluyla gideremedi¤i
KDV’sini ihracattan sonra iade alabilmelerine ra¤men ancak bu durumda KDV iadesi
nedeniyle düzenlenmesi gereken belge ve bilgiler nedeniyle, zaman kayb›na,
• ‹ade nedeniyle düzenlenmesi gereken YMM Raporu ve buna ba¤l› olarak YMM
‹ade Raporu bedeline katlanmas› söz konusu olmaktad›r.
‹thalat› yavafllatmak için iç talebi kontrol alt›nda almak, talep k›s›c› önlem gerekiyor. Hükümet seçim y›l›nda böyle bir yol seçer mi bilinmez ama talep daralt›lmas›
büyümeden fedakarl›k demek. Öte yandan afl›r› de¤erli YTL ithalat› ucuz, ihracat› pahal› hale getiriyor. Kurun bu yap›s›yla d›fl ticarette devaml›l›k sa¤lamak kolay görün
müyor. Ayr›ca afl›r› de¤erli kur, Türkiye’nin gelen turist aç›s›ndan yavafl yavafl pahal›
ülke olmaya bafllamas› anlam›na da geliyor.
‹ç talebi kontrol alt›na almak, ihracat›n önünü aç›p ithalat›n h›zl› gidiflini durdurmak ve turizmde rekabet isteyen ekonomi yönetiminin ‘s›k› maliye politikas›’ uygulamas›, vergilerde ayarlama yap›lmas› zorunlu. Ancak vergide ince ayarda flu iki unsur
gözönünde tutulmal›:
582
1990-2008 KAMUOYUNA DÖNÜK ÇALIfiMALAR <<<
2006-2008
10/3/08
10:56 PM
Page 583
Türkiye’nin K›s›lmayan Sesiyiz
YAHYA ARIKAN
1. Sanayinin rekabet gücünü art›r›c›, istihdam yükünü azalt›c› vergi indirimleri ki
hükümet bu konuda baz› çal›flmalar yap›yor.
2. Tüketimi art›ran kalemler üzerinde vergi ayarlamalar› yap›lmal›... Lüks tüketimde vergilerin birkaç puan art›r›lmas›.
Bu iki ad›m yurtiçinde maliyetleri düflürerek üreticilerin desteklenmesini sa¤layacak harcama kalemlerinde yap›lacak vergi art›r›mlar› da iç talebi daralt›lmas› yoluyla tüketimin (iç talep) k›s›lmas›na f›rsat verecek.
• Maliye politikas›n›n yan›nda kurda ›l›ml› bir dalga yarat›larak YTL’nin de¤er
kayb›na izin verilmesi, d›fl ticarette Türkiye’nin di¤er ülkelerle rekabette elini güçlendirecektir. Kurda tedrici yükselifl Merkez Bankas›’n›n rezervlerini art›rmas› yoluyla ger
çeklefltirilebilir. Böylece piyasaya yurtd›fl›ndan giren s›cak para ve do¤rudan yabanc›
sermaye giriflinin yaratt›¤› kurdaki düflüfl yönündeki bask› piyasalar› fazlaca endiflelendirmeden emilmifl olur.
• Merkez Bankas›’n›n piyasada biriken dövizi çekmesi ve bunu piyasaya hissettirmesi kurlar›n küçük çapl› yükseliflini sa¤layacak en ›l›ml› çözüm gibi görünüyor. Aksi
takdirde kurlardaki h›zl› bir ivmelenme tüm dengeleri alt üst edebilir.
• A盤›n finansman›nda bir sorun yaflanmamas› için de tedbirler al›nabilir. En
kritik sorun özel sektörün yurtd›fl›ndan ald›¤› krediler. Özel sektör yurtd›fl›ndan daha
ucuz borçlan›labildi¤i için tercih ediyor. O halde yap›lmas› gereken özel sektörün yurtiçine çekilmesi. Bunun için de kredi maliyetlerinin afla¤› çekilmesi gerekiyor. Yani karfl›l›k oranlar› düflürülerek bankac›l›k sisteminin kredi maliyetleri azalt›l›rsa flirketler kesimi de yurtd›fl›na gitmek yerine yurtiçindeki bankalardan kredi almay› tercih edebilir.
Bu da ödemeler dengesi ve kurlarda yaflanabilecek bir kriz durumumda en fazla etkilenecek olan flirketler kesimindeki riskin azalt›lmas›n› sa¤layacakt›r.
Hükümetin can yakacak tedbirleri (kurlarda düzeltme, harcamalara yönelik vergi
art›r›m› ve istihdam vergilerini düflürme yoluyla iç talebi daraltma ve yabanc› para
kredi maliyetlerini düflürmek) almay› seçim y›l›ndan sonraya ertelemek istedi¤i biliniyor. Ancak uluslararas› konjoktür Türkiye’nin lehine ifllerken (yat›r›m yapacak sermayenin Türkiye’yi cazip bulmas›, petrol zengini ülkelerin ellerindeki nakit fazlas›n› kullanmak istemesi, Ortado¤u’da her an ç›kabilecek yeni gerginlikler henüz yaflanmamas›,
özellefltirilecek kurumlar›n halen bitmemesi) önlemler almas› Türkiye’nin ilerleyen dönemlerde rahat nefes almas›na neden olacak.
******
>>> 1990-2008 KAMUOYUNA DÖNÜK ÇALIfiMALAR
583
2006-2008
10/3/08
10:56 PM
Page 584
YAHYA ARIKAN
Türkiye’nin K›s›lmayan Sesiyiz
22 May›s 2007
>>> ‹SMMMO 18. Ola¤an Genel Kurulu 26 May›s
2007 tarihinde Lütfü K›rdar’da…
‹stanbul Serbest Muhasebeci Mali Müflavirler Odas›’n›n (‹SMMMO) 18. Ola¤an Genel Kurulu, Lütfü K›rdar Uluslararas› Kongre ve Sergi Saray›’nda yap›lacak.
Genel Kurul, 26 May›s 2007 cumartesi günü saat 11:00’de ‹SMMMO Baflkan›
Yahya Ar›kan’›n aç›fl konuflmas›yla bafllayacakt›r.
‹stanbul Serbest Muhasebeci ve Mali Müflavirler Odas›’n›n 18. Ola¤an Genel
Kurulu’nda sizi de aram›zda görmekten k›vanç duyar›z.
‹SMMMO Yönetim Kurulu
Ad›na Baflkan Yahya Ar›kan
PROGRAM :
26 May›s 2006 Cumartesi:
• 11.00: Aç›l›fl
• Aç›l›fl ve Baflkanl›k Divan›’ n›n seçilmesi,
• Sayg› duruflu ve ‹stiklal Marfl›n›n okunmas› ve Divan’ a Genel Kurul Tutanaklar›n› imzalama yetkisi verilmesi,
• Yönetim Kurulu ad›na ‹SMMMO Baflkan› Ar›kan'›n "Türkiye ekonomisinin de¤erlendirilmesi”ni de yapaca¤› aç›fl konuflmas›,
• Konuklar›n tan›t›lmas› ve konuflmas›
• Yönetim Kurulu çal›flma raporu, kesin hesaplar ve Denetleme Kurulu raporlar›n›n okunmas›
• Yönetim ve Denetleme Kurulu raporlar›n›n görüflülmesi,
• Yönetim ve Denetleme Kurullar›n›n ayr› ayr› aklanmas›,
• Yeni Çal›flma Dönemi Bütçesinin görüflülmesi ve onaylanmas›,
• Dilek ve Temenniler
******
584
1990-2008 KAMUOYUNA DÖNÜK ÇALIfiMALAR <<<
2006-2008
10/3/08
10:56 PM
Page 585
YAHYA ARIKAN
Türkiye’nin K›s›lmayan Sesiyiz
24 May›s 2007
>>> 'Devlet' demek, ‘vergi’ demek
‹SMMMO’nun yay›na haz›rlad›¤›, ‹stanbul Üniversitesi Bilimsel Araflt›rma
Projeleri Birimi taraf›ndan desteklenen “Vergiye Karfl› Mükellef Davran›fllar› Araflt›rmas›”na göre, Türkiye’de mükelleflerin büyük ço¤unlu¤u vergiye karfl› tepkili. Hatta mükelleflerin siyasi görüfllerini yans›tan partilerin iktidarl›¤› döneminde de vergiye tepki artarak devam ediyor. Buna karfl›n mükellefler vergi kaç›rmay› h›rs›zl›kla
özdefllefltirirken, mükelleflerin yar›s› vergi kaç›ran meslektafllar›n› elefltirmekte
ama ayn› zamanda hak vermekte.
‹stanbul Üniversitesi ‹ktisat Fakültesi Maliye Bölümü’nden Yrd. Doç.Dr. Binhan Elif YILMAZ ve Arafl. Gör. Murat fiEKER taraf›ndan haz›rlanan “Vergiye Karfl›
Mükellef Davran›fllar›” araflt›rmas›na göre, mükelleflerin ço¤unlu¤u siyasi görüflünü
yans›tan partinin iktidarl›¤› döneminde de vergiye tepki duyuyor. ‹SMMMO’nun yay›nlad›¤› ve ‹stanbul Üniversitesi Bilimsel Araflt›rma Projeleri Birimi taraf›ndan
desteklenen araflt›rmaya göre gelir vergisi mükelleflerine “siyasi görüflünüzü yans›tan partilerin iktidarl›¤› döneminde, vergiye tepkisinin azal›p azalmayaca¤›” sorusu
yöneltildi¤inde mükelleflerin yüzde 44'ü tepkilerinin artt›¤›n› belirtti. Siyasi görüflünü yans›tan partilerin iktidarl›¤› döneminde vergiye tepkinin azald›¤›n› belirtenlerin
oran› yüzde 30,5. Mükelleflerin yüzde 25’i de bu faktörü k›smen etkili bulmakta.
Kurumlar vergisi mükellefi firmalarda ise bu soruya “evet” diyenlerin oran› yüzde
38 iken “hay›r” diyenlerin yüzde 36, k›smen diyenlerin oran› da yüzde 26.
Devletin üstlenmifl oldu¤u görevleri yerine getirebilmesinde, ekonomik ve mali
yap›n›n istikrarl› olmas›nda, etkin ve adil iflleyen bir vergi sistemi sayesinde elde
edilecek vergi gelirlerine sahip olunmas› gerekti¤i belirtilen araflt›rma raporunda
vergilerin, bir yandan devlet aç›s›ndan en önemli gelir kayna¤›n› ifade etti¤ini, ancak
mükellef aç›s›ndan da sat›n alma güçlerini azaltan bir yük olarak alg›land›¤›na dikkat çekildi. Bu yükün tüm mükellefler taraf›ndan ayn› a¤›rl›kta hissedilmedi¤i vurgulanan araflt›rmada, “Mükellef davran›fllar›n› dikkate almadan vergilere iliflkin yap›lacak yasal düzenlemeler eksik olacakt›r. Dolay›s›yla vergi kay›p ve kaçaklar›n›n en
önemli nedenlerinden biri olan mükelleflerin vergi ödeme konusunda isteksiz davra-
>>> 1990-2008 KAMUOYUNA DÖNÜK ÇALIfiMALAR
585
2006-2008
10/3/08
10:56 PM
Page 586
YAHYA ARIKAN
Türkiye’nin K›s›lmayan Sesiyiz
n›fllar›n›n nedenlerinin belirlenmesi ve gerekli önlemlerin al›narak ortadan kald›r›lmas› gerekir” denildi.
Bu amaçla bütçe gelirlerinin üçte birinin ve toplam vergi gelirlerinin % 41’inin
topland›¤› ‹stanbul’da Haziran-Eylül 2006 tarihleri aral›¤›nda gelir ve kurumlar
vergisi mükellefi olan 1000 denekle yap›lan anket çal›flmas› sonucunda elde edilen
bulgular flöyle:
* Devlet, vatandafllar›nca genelde soyut bir kavram olarak tan›mlan›r ve buna
göre de¤erlendirilir. Devlet vatandafllar›ndan ödeme güçlerine göre zorunlu ve karfl›l›ks›z olarak, hukuki cebirle vergi alan, bu gelirleri kamusal faaliyetlerinin finansman›nda kullanan ekonomik, hukuki ve siyasi bir varl›kt›r. Dolay›s›yla devlet vergileme ile baz› kesimler üzerinde olumsuz etkiler b›rakabilece¤i gibi baz› kesimleri teflvik
edici, vergisel ödevlerini yerine getirmeyenleri de cezaland›r›c› güce sahiptir. Bu flekilde bireyler devleti çeflitli s›fatlarla tan›mlayabilme olana¤›na sahip olmaktad›r.
Stopaja tabi gelir vergisi mükellefi bireylerin yüzde 59’luk k›sm› için devlet
vergi ile yüzde 28’lik bir k›sm› için denetim ile yüzde 9’luk k›sm› için de ceza ile özdefllefltiriyor. Bireylerin ayl›k gelir düzeylerine göre “devlet” kelimesinin ça¤r›flt›rd›klar› irdelendi¤inde; yüksek gelirli denekler için “devlet” kelimesi daha çok denetimi
ifade ederken, asgari ücretin alt›ndakiler için ayn› görüflün geçerli olmad›¤› görülüyor. E¤itim durumuna göre ise; her e¤itim grubunda “devlet” kelimesi öncelikle vergiyi, ikinci s›rada denetimi ça¤r›flt›r›yor ve e¤itim düzeyi düfltükçe “devlet” kelimesi,
ceza ile ifade edilmeye bafllan›yor.
Grafik 1. Bireyler ‹çin Devlet Neyi Ça¤r›flt›r›yor?
586
1990-2008 KAMUOYUNA DÖNÜK ÇALIfiMALAR <<<
2006-2008
10/3/08
10:56 PM
Page 587
YAHYA ARIKAN
Türkiye’nin K›s›lmayan Sesiyiz
Kurumlar vergisi mükellefi firmalar aç›s›ndan bak›ld›¤›nda da; firmalar›n yar›s›ndan fazlas› için “devlet” kelimesi, ekonomik iliflkiler çerçevesinde firmalar›n yar›s›ndan fazlas› için vergi anlam›na geliyor ve üçte birlik bir k›sm› için ise denetimle
özdefllefltiriliyor.
Grafik 2. Firmalar ‹çin Devlet Neyi Ça¤r›flt›r›yor?
Firmalar›n sektörel da¤›l›m›na bak›ld›¤›nda; inflaat sektörü d›fl›ndaki tüm sektörlerde “devlet” kelimesinin vergiyi ça¤r›flt›rd›¤›, inflaat sektöründe ilk akla gelenin
denetim oldu¤u göze çarp›yor.
Öte yandan “devlet” kelimesi denetim olarak en fazla inflaat sektöründe,
ikinci s›rada tekstil sektöründe ifadesini buluyor. “Devlet” kelimesi ilk s›rada ticaret sektöründe son s›rada da imalat sanayi sektöründe ceza ile özdefllefliyor.
Ayr›ca tekstil sektöründe “devlet” kelimesi en fazla teflviksübvansiyon olarak ifade ediliyor.
Araflt›rmada ayr›ca “devlet” kelimesinin yeni iflletmelerde vergi ile ifadesinin
a¤›rl›¤›n› korudu¤u, faaliyet süresi artt›kça a¤›rl›¤›n› kaybetti¤i, bunun yerini ceza
ifadesinin ald›¤› sonucu ortaya ç›k›yor. Öyle ki; faaliyet süresi 20 y›la kadar olan
firmalarda da devlet kelimesi denetim ile pek fazla özdeflleflmiyor, 20 y›ldan sonra
ise denetim ile “devlet” kelimesi daha çok ba¤daflt›r›lmaya bafllan›yor. Ayr›ca faaliyet süresi 20 y›l› aflan kurumlarda “devlet” kelimesi hemen hemen ayn› oranda denetim ile özdefllefliyor.
* Araflt›rmaya kat›lan stopaja tabi gelir vergisi mükellefi bireylerin yüzde
66’s› devletin vergi ile yüzde 3’ü borçlanarak, yüzde 4’ü para basarak, yüzde 27’si
de özellefltirme ile gelir toplamas› gerekti¤ini düflünüyor. Bireylerin yafl da¤›l›m›na
bak›ld›¤›nda yafl ilerledikçe devletin esas gelir kayna¤› olarak vergiyi kullanmas› gerekti¤i düflüncesi a¤›r bas›yor.
>>> 1990-2008 KAMUOYUNA DÖNÜK ÇALIfiMALAR
587
2006-2008
10/3/08
10:56 PM
YAHYA ARIKAN
Page 588
Türkiye’nin K›s›lmayan Sesiyiz
Bireylerin ayl›k gelir düzeylerine göre devletin esas gelir kayna¤› olarak hangi
gelir kalemini kullanmas› gerekti¤i sorguland›¤›nda; gerek düflük gerekse yüksek gelir düzeyindeki deneklerin ortalama üçte ikilik k›sm›n›n esas gelir kayna¤› olarak
vergiyi, dörtte birlik k›sm›n›n ise özellefltirme gelirini gördü¤ü ortaya ç›k›yor.
Ortaya ç›kan ilginç bir durum da hemen hemen her gelir düzeyindeki deneklerin devletin borçlanarak ve para basarak gelir elde etmemesi gerekti¤ini düflünmeleridir.
Grafik 3. Bireylere Göre Devletin Gelir Kaynaklar›na ‹liflkin Tercihler
Kurumlar vergisi mükellefi olan firmalar›n da; yüzde 67’si devletin normal gelir
kayna¤› olarak vergi toplamas›, yüzde 3’ü borçlanmas›, yüzde 1’i para basmas›,
yüzde 29’u da özellefltirme yaparak gelir toplamas› gerekti¤ini düflünüyor. Bu s›ralama bireyler için elde edilen s›ralama ile uyumludur.
Grafik 4. Firmalara Göre Devletin Gelir Kaynaklar›na ‹liflkin Tercihler
588
1990-2008 KAMUOYUNA DÖNÜK ÇALIfiMALAR <<<
2006-2008
10/3/08
10:56 PM
Page 589
YAHYA ARIKAN
Türkiye’nin K›s›lmayan Sesiyiz
* Araflt›rmada deneklerin vergiye bak›fl›; birey ve firma baz›nda irdelenmifltir.
Vergi, araflt›rmaya kat›lan stopaja tabi bireylerin yüzde 31,3’ü için bir vatandafll›k
görevi, yüzde 26,8’i için yasal ve zorunlu bir ödeme, yüzde 23’ü için kamu hizmeti
karfl›l›¤›, yüzde 2,6’s› için bir maliyet unsuru, yüzde 4,1’i için giriflimcili¤in önündeki
bir engel ve yüzde 10,8’i için de haraç anlam›na geliyor.
Grafik 5. Bireyler için “Vergi” Kelimesinin Ça¤r›flt›rd›klar›
Vergiye bak›fl firmalar baz›nda de¤erlendirildi¤inde; yüzde 37,8’i için bir vatandafll›k görevi, yüzde 27,9’u için yasal ve zorunlu bir ödeme, 14,9’u için kamu hizmeti karfl›l›¤›, yüzde 7,6’s› için bir maliyet unsuru, yüzde 5,4’ü için giriflimcili¤in
önündeki bir engel ve yüzde 5,1’i için de haraç anlam›na geliyor.
Grafik 6. Firmalar için “Vergi” Kelimesinin Ça¤r›flt›rd›klar›
>>> 1990-2008 KAMUOYUNA DÖNÜK ÇALIfiMALAR
589
2006-2008
10/3/08
10:56 PM
Page 590
YAHYA ARIKAN
Türkiye’nin K›s›lmayan Sesiyiz
Görüldü¤ü üzere bireylerin önemsiz bir k›sm› vergiye olumsuz yaklaflma e¤ilimi
gösterirken, önemli bir k›sm› ise vergiyi gerçek tan›m›na uygun olarak görebiliyor.
Ancak firmalarda bireylere göre, vergiyi giriflimcili¤in önünde bir engel olarak görme
e¤ilimi daha yüksektir. Öte yandan vergi kelimesini haraçla ba¤daflt›ran deneklerin
aras›nda bireylerin pay›, firmalar›n pay›na göre daha fazlad›r. Bu durum bireylerin
vergi karfl›l›¤›nda yeterince kamu hizmeti alamad›¤› düflüncesinden kaynaklanabilir.
* “Devlet” kelimesini ekonomik iliflkiler çerçevesinde vergi ile özdefllefltiren
stopaja tabi bireyler için vergi, bir vatandafll›k görevi olarak alg›lan›yor. Vergiyi kamu hizmeti karfl›l›¤› olarak görenler aras›nda “Devlet” kelimesini teflvik/sübvansiyon
olarak de¤erlendi renler de ço¤unlukta.
Ayr›ca araflt›rmada vergiyi haraç olarak alg›layan bireyler içinde “devlet” kelimesini ceza ile ba¤daflt›ranlar›n önemli bir yer tuttu¤u, vergiyi yasal ve zorunlu bir
ödeme olarak gören bireyler aras›nda ise “devlet” kelimesini denetimle özdefllefltirenlerin en yüksek paya sahip oldu¤u sonucu ortaya ç›k›yor.
Mükellef kamu harcamalar›ndan flikâyetçi
* Araflt›rmaya kat›lan gelir ve kurumlar vergisi mükellefi deneklerin kamu harcamalar›na bak›fl› ise, ülkemiz gerçe¤ini önemli ölçüde yans›tmaktad›r. Çok yüksek
düzeyde gördükleri borç faizlerinin ard›ndan savunma harcamalar› geliyor. Denekler
sosyal güvenlik, e¤itim, sa¤l›k, altyap› ve kültür, turizm harcamalar›n›n çok düflük
düzeyde gerçekleflti¤ini düflünüyor.
Grafik 7. Kamu Harcamalar› Alg›s›
590
1990-2008 KAMUOYUNA DÖNÜK ÇALIfiMALAR <<<
2006-2008
10/3/08
10:56 PM
Page 591
Türkiye’nin K›s›lmayan Sesiyiz
YAHYA ARIKAN
“Vergisini tam ödeyen mükellef”, iyi bir vatandafl olarak görülüyor
*Araflt›rmada deneklerin vergisini tam ödeyen mükelleflere karfl› bak›fl aç›lar›
ortaya konuluyor. Stopaja tabi bireyler aç›s›ndan bak›ld›¤›nda, vergisini tam ödeyen mükelleflerin s›ras›yla iyi bir vatandafl, namusludürüst bir insan, saf bir vergi
mükellefi, korkak bir vergi mükellefi ve ticarette çok ifl baflarabilecek biri olarak tan›mland›¤› görülüyor.
Grafik 8. Bireylere Göre Vergisini Tam Ödeyen Bir Mükellefin De¤erlendirilmesi
Vergisini tam olarak ödeyen bir vergi mükellefini, saf bir vergi mükellefi ve korkak bir vergi mükellefi olarak görenler aras›nda gençlerin pay› daha yüksekken, yafl
ilerledikçe bu e¤ilim azal›yor. Yafl› ilerledikçe, vergisini tam ödeyen bir vergi mükellefini, namuslu ve dürüst birisi olarak görme anlay›fl› art›yor. Öte yandan 40-50 yafl
aral›¤›ndakiler için de vergisini tam ödeyen vergi mükellefi, ticarette çok ifl baflarabilecek biri olarak nitelendiriliyor.
Sözkonusu soru deneklerin e¤itim düzeylerine göre de¤erlendirildi¤inde; vergisini tam olarak ödeyen bir vergi mükellefi denince lisansüstü mezunlar›n›n akl›na
korkak bir vergi mükellefi tan›m›, üniversite mezunlar›n›n akl›na da iyi bir vatandafl
tan›m› geliyor. Ortaokul mezunlar›na göre vergisini tam ödeyen biri, özellikle tica
rette çok ifl baflarabilecek biridir. Ayn› soru firmalara yöneltildi¤inde, s›ralama bireylerin tercihlerine paralel seyretse de, iyi bir vatandafl seçene¤inin firmalarda,
bireylere göre daha fazla tercih edildi¤i görülüyor.
>>> 1990-2008 KAMUOYUNA DÖNÜK ÇALIfiMALAR
591
2006-2008
10/3/08
10:56 PM
Page 592
YAHYA ARIKAN
Türkiye’nin K›s›lmayan Sesiyiz
Grafik 9. Firmalara Göre Vergisini Tam Ödeyen Bir Mükellefin De¤erlendirilmesi
Sektörler aç›s›ndan, inflaat sektörü vergisini tam ödeyen bir firma sahibini
ticarette çok ifl baflarabilecek biri olarak görürken, hizmetler sektörü ise namusludürüst bir insan seçene¤ini tercih ediyor. Vergisini tam ödeyen bir firma sahibini,
saf bir firma sahibi olarak nitelendirenler aras›nda ise ticaret sektörü ilk s›rada
yer al›yor. Ayr›ca firman›n faaliyet süresi artt›kça, vergisini tam ödeyenleri ticarette çok ifl baflarabilecek kifli olarak görme e¤ilimi azal›yor.
En yüksek hâs›lat hangi vergiden elde ediliyor?
* Ülkemizde bütçe gelirlerinin içinde pay› en yüksek olan vergi yüzde 27 ile
ÖTV’dir. Di¤er vergiler de yüzde 19 ile gelir vergisi, yüzde 10 ile KDV, yüzde 9 ile kurumlar vergisi ve yüzde 2 ile MTV’dir. Günümüzde durum bu iken deneklere “En çok
vergi hâs›lat›n›n topland›¤› vergi türü nedir?” fleklinde soru yöneltildi¤inde görülmektedir ki; stopaja tabi bireylerin yaklafl›k üçte biri en çok vergi hâs›lat›n›n gelir
vergisinden ve KDV’den, yüzde 8,9’u kurumlar vergisinden, yüzde 17,5’i ÖTV’den ve
yüzde 8,3’ü de MTV’den elde edildi¤ini belirtiyor.
Araflt›rmaya kat›lan ve kurumlar vergisi mükellefi olan deneklerin yüzde 30,5’i
en çok vergi hâs›lat›n›n kurumlar vergisinden elde edildi¤ini düflünüyor iken, yüzde
22,5’i ise gelir vergisi, yüzde 21,5’i KDV, yüzde 16,7’si ÖTV ve yüzde 6’s› da MTV’nin
en yüksek hâs›latl› vergiler oldu¤unu düflünüyor.
Vergi haf›zam›z zay›f!
* Araflt›rmaya kat›lan deneklere “1999 Depremi’nden sonra geçici nitelikte
592
1990-2008 KAMUOYUNA DÖNÜK ÇALIfiMALAR <<<
2006-2008
10/3/08
10:56 PM
Page 593
YAHYA ARIKAN
Türkiye’nin K›s›lmayan Sesiyiz
konulan ve sonra kal›c› hale gelen vergi”yi hat›rlay›p hat›rlamad›klar› soruldu¤unda;
stopaja tabi bireylerin yüzde 47’sinin, firmalar›n yüzde 63’ünün sözkonusu vergiyi
hat›rlamad›¤› görülmüfltür. Sözkonusu vergiyi hat›rlay›p, ad›n› bilebilen bireyler e¤itim düzeylerine göre de¤erlendirildi¤inde; verginin ad›n› deprem vergisi olarak hat›rlayan denekler, ilkokul mezunlar› olarak karfl›m›za ç›k›yor. E¤itim seviyesi yükseldikçe denekler sözkonusu verginin ad›n› do¤ru, yani özel iletiflim vergisi olarak an›ms›yor, ancak yine de lise ve üniversite mezunlar› sözkonusu verginin ad›n› özel tüketim vergisi ile de kar›flt›rabiliyor.
Grafik 10. Bireylerin Vergi Haf›zas›
Grafik 11. Firmalar›n Vergi Haf›zas›
Vergi art›fl› karfl›s›nda bireyler tüketimlerini k›s›yor
* Araflt›rmaya kat›lan stopaja tabi bireylerin vergi oranlar›n›n art›r›lmas› karfl›s›nda yüzde 41’i tüketimini k›smay›, yüzde 29,1’i vergisini tam ve zaman›nda ödemeye devam etmeyi, yüzde 12,5’i çal›flmamay›, yüzde 8,7’si tasarrufunu k›smay› ve
yine yüzde 8,7’si eski yaflam standard›na kavuflmak için daha çok çal›fl›p, ek ifl bulmay› tercih edece¤ini aç›kl›yor.
Grafik 12. Vergi Oranlar›n›n Art›r›lmas› Karfl›s›nda Birey Davran›fl›
>>> 1990-2008 KAMUOYUNA DÖNÜK ÇALIfiMALAR
593
2006-2008
10/3/08
10:56 PM
Page 594
YAHYA ARIKAN
Türkiye’nin K›s›lmayan Sesiyiz
Firmalar›n ise yüzde 38,2’si vergi oranlar›n›n art›r›lmas› karfl›s›nda vergisini
tam ve zaman›nda ödemeye devam edeceklerini, yüzde 25,8’i üretti¤i mala zam
yapaca¤›n›, yüzde 19,1’i firmas›n›n kapasitesini daraltaca¤›n›, yüzde 6,1’i iflçi ç›kartaca¤›n› ve yüzde 5,4’ü de yurtd›fl›na yat›r›m yapaca¤›n› ve yine yüzde 5,4’ü de iflini tasfiye edece¤ini söylüyor.
Grafik 13. Vergi Oranlar›n›n Art›r›lmas› Karfl›s›nda Firma Davran›fl›
Bu soruda vergi oranlar›n›n art›r›lmas› karfl›s›nda vergisini tam ve zaman›nda ödemeye devam edece¤ini söyleyenler aras›nda en yüksek paya imalat sanayi
ve inflaat sektörü sahipken, üretti¤i mala zam yapaca¤›n› beyan edenler içinde
tekstil ve ticaret sektörü ilk s›rada yer al›yor. Firmas›n›n kapasitesini daraltaca¤›n› ifade edenler aras›nda ise turizm ve hizmetler sektörü en fazla paya sahiptir.
Öte yandan hizmetler sektörü vergi oranlar›n›n art›r›lmas› karfl›s›nda iflçi ç›kartaca¤›n› ya da iflini tasfiye edece¤ini, inflaat sektörü ise yurtd›fl›na yat›r›m yapaca¤›n› belirtiyor.
‹stihdam vergisi çok yüksek
* Firmalara istihdam vergisi hakk›ndaki düflünceleri soruldu¤unda; deneklerin
yar›ya yak›n›n›n istihdam vergisini çok yüksek, yüzde 1,7’sinin de çok düflük buldu¤u,
asl›nda bu verginin iflverene yönelik oldu¤unu düflünenlerin pay›n›n yüzde 27,2 oldu¤u görülüyor.
594
1990-2008 KAMUOYUNA DÖNÜK ÇALIfiMALAR <<<
2006-2008
10/3/08
10:56 PM
Page 595
YAHYA ARIKAN
Türkiye’nin K›s›lmayan Sesiyiz
Grafik 14. Firmalar›n ‹stihdam Vergisine Yönelik Düflünceleri
Firmalar: KDV indirimini müflteriye yans›t›r›z
* Firmalar›n Kurumlar Vergisi ve KDV oranlar›nda yap›lan indirimleri, üretti¤i
mal veya hizmetlerin fiyatlar›na yans›t›p yans›tmad›klar› soruldu¤unda; deneklerin
yüzde 60’› yans›tt›¤›n› düflünüyor.
Grafik 15. KDV ‹ndirimi Olursa
Grafik 16. Kurumlar Vergisi Olursa
Sektörel aç›dan cevaplar incelendi¤inde; KDV indirimini fiyatlar›na yans›taca¤›n› ifade edenler aras›nda ilk s›rada imalat sanayi, hizmetler ve ticaret sektörünün, son s›rada ise inflaat sektörünün yer ald›¤› görülürken, kurumlar vergisindeki
indirimleri fiyatlar›na yans›tacaklar›n› ifade edenler aras›nda en fazla pay› imalat,
turizm ve hizmetler sektörü, en az pay› inflaat sektörü al›yor. ‹nflaat sektörünün
her iki vergi türünde de indirime gidilmesi halinde fiyatlar›na yans›tmay› düflünmedikleri ortaya ç›k›yor.
Kim gelirinin ne kadar›n› vergi olarak vermek ister?
* Araflt›rmaya kat›lan stopaja tabi bireylerin yaklafl›k yar›s› y›ll›k kiflisel gelirlerinin % 5’ini devlete gönüllü bir flekilde vergi olarak ödeme taraftar› iken, deneklerin yüzde 32,8’i y›ll›k kiflisel gelirlerinin % 10’unu, deneklerin yüzde 11,9’u ise y›ll›k kiflisel gelirlerinin % 15’ini devlete gönüllü bir flekilde vergi olarak ödemekten yanalar.
>>> 1990-2008 KAMUOYUNA DÖNÜK ÇALIfiMALAR
595
2006-2008
10/3/08
10:56 PM
YAHYA ARIKAN
Page 596
Türkiye’nin K›s›lmayan Sesiyiz
Bireylerin ayl›k gelir düzeylerine bak›ld›¤›nda görülmektedir ki; en üst gelir grubundakilerin yüzde 17’si y›ll›k kiflisel gelirinin yüzde 5’ini, bu gruptakilerin üçte biri
ise yüzde 15’ini ödemeye raz›lar. Görüldü¤ü üzere gelir düzeyi yükseldikçe devlete
kiflisel y›ll›k gelirin daha yüksek, ama yine de yüzde 15’ini aflmayan oranlarda vergi
ödeme isteklili¤i ortaya ç›k›yor.
Firmalar›n ise yüzde 28,1’i kurum kar›n›n % 5’ini, 42,7’si kurum kar›n›n %
10’unu, deneklerin yüzde, yüzde 15,9’u kurum kar›n›n yüzde 15’ini, yüzde 10,6’s› kurum kar›n›n % 20’sini gönüllü bir flekilde vergi olarak ödemekten yanalar. Sektörler
aç›s›ndan bu soruya verilen cevaplar incelenirken; % 5 seçene¤inin ticaret, % 10 seçe ne¤inin inflaat, % 15 seçene¤inin turizm, % 20 seçene¤inin de hizmetler sektörü
taraf›ndan en fazla tercih edildi¤i görülüyor.
Görüldü¤ü üzere kurum kar›ndan vergi olarak ayr›labilecek pay, yüzde 10 civar›nda yo¤unlaflmaktad›r. Bu durum firmalar aç›s›ndan, kurumlar vergisi oran›nda
yap›lan son indirimin bile yeterli olmad›¤› sonucunu ortaya ç›kar›yor. Bu haliyle görülmektedir ki; gelirinin daha yüksek k›sm›n› devlete gönüllü bir flekilde vergi olarak
ödeyecek deneklerin toplamdaki pay› giderek azal›yor.
* Stopaja tabi bireylere, “vergiye karfl› tepki artt›kça, dolays›z (gelir, kurumlar vergisi gibi) vergilerin yerini harcamalar üzerinden al›nan dolayl› vergilerin (KDV
gibi) al›palmayaca¤›” soruldu¤unda; yüzde 64’ünün vergiye tepkiler artt›kça devletin vergi tahsilini dolays›z vergiler yerine dolayl› vergilere kayd›raca¤›n› düflündü¤ü,
yüzde 12’sinin ayn› fikirde olmad›¤› ve yüzde 24’ünün karars›z kald›¤› görülüyor.
Grafik 17. Bireyler için Vergiye Karfl› Tepki Art›fl›n›n Dolayl›Dolays›z Vergilerin
Pay›na Etkisi
Firmalara “vergiye tepki artt›kça, dolays›z (gelir, kurumlar vergisi gibi) vergilerin yerini harcamalar üzerinden al›nan dolayl› vergiler (KDV gibi) al›palmayaca¤›”
soruldu¤unda; deneklerin yüzde 71’i bu yarg›ya kat›lmakta, yüzde 10’u kat›lmamakta, yüzde 19’u da k›smen kat›lmaktad›r.
596
1990-2008 KAMUOYUNA DÖNÜK ÇALIfiMALAR <<<
2006-2008
10/3/08
10:56 PM
Page 597
YAHYA ARIKAN
Türkiye’nin K›s›lmayan Sesiyiz
Grafik 18. Firmalar için Vergiye Karfl› Tepki Art›fl›n›n Dolayl›Dolays›z
Vergilerin Pay›na Etkisi
Kamunun pay› küçülse vergiye tepki azal›r!
* Araflt›rmaya kat›lan deneklere, “kamu harcamalar› azalsa, kamu kesiminin
pay› küçülse, vergiye karfl› tepkinin azal›pazalmayaca¤›” soruldu¤unda; deneklerin
yüzde 45’inin azalaca¤›n› düflündü¤ü, yüzde 28’inin bu yarg›ya kat›lmad›¤› ve yüzde
27’sinin ise k›smen kat›ld›klar› görülüyor.
Grafik 19. Bireyler için Kamu Kesiminin Pay› ile Vergiye Karfl› Tepki ‹liflkisi
Firma temsilcilerine ayn› soru yöneltildi¤inde; deneklerin yüzde 64’ü kamu
harcamalar› azald›¤› ve kamunun pay› küçüldü¤ü takdirde mükellefin vergiye tepkisinin azalaca¤›n› düflünüyor, yüzde 14’ü bu fikre kat›lm›yor ve yüzde 22’si ise k›smen kat›l›yor.
Grafik 20. Firmalar için Kamu Kesiminin Pay› ile Vergiye Karfl› Tepki ‹liflkisi
>>> 1990-2008 KAMUOYUNA DÖNÜK ÇALIfiMALAR
597
2006-2008
10/3/08
10:56 PM
Page 598
YAHYA ARIKAN
Türkiye’nin K›s›lmayan Sesiyiz
Vergi kaç›rma “h›rs›zl›k”la efl anlaml›
*Araflt›rmada stopaja tabi bireylere “Vergi kaç›rmay› nas›l tan›mlars›n›z?”
sorusu yöneltildi¤inde; deneklerin yüzde 73’ünün vergi kaç›rmay› h›rs›zl›k olarak tan›mlarken, yüzde 17’sinin kurnazl›k, yüzde 7’sinin normal s›radan bir olay, yüzde
3’ünün gözard› edilebilecek bir suç olarak gördükleri ortaya ç›k›yor. Sözkonusu soru yafl kriterine göre irdelendi¤inde; yafl azald›kça vergi kaç›rma daha çok kurnazl›k
ile özdeflleflirken, yafl artt›kça h›rs›zl›k ile aç›klan›yor.
Grafik 21. Bireyler için “Vergi Kaç›rma”n›n Ça¤r›flt›rd›klar›
Firmalar›n ise yüzde 57’si vergi kaç›rmay› h›rs›zl›k olarak tan›mlarken, yüzde
21’i kurnazl›k, yüzde 15’i, normal s›radan bir olay, yüzde 7’si gözard› edilebilecek bir
suç olarak görüyor. Tekstil sektörü vergi kaç›rmay› normal s›radan bir olay olarak
görenler aras›nda en yüksek paya sahipken, vergi kaç›rmay› kurnazl›k olarak tan›mlayanlar içinde en fazla pay› ticaret ve imalat sektörü al›yor.
Grafik 22. Firmalar için “Vergi Kaç›rma”n›n Ça¤r›flt›rd›klar›
598
1990-2008 KAMUOYUNA DÖNÜK ÇALIfiMALAR <<<
2006-2008
10/3/08
10:56 PM
Page 599
YAHYA ARIKAN
Türkiye’nin K›s›lmayan Sesiyiz
Vergi kaç›ran elefltirilirken hakl› bulunuyor
* Vergi kaçakç›l›¤›n›n yayg›n olarak görüldü¤ü toplumlar ile vergi bilincinin yerleflmifl oldu¤u toplumlarda vergi kaç›ranlara yaklafl›m farkl›d›r. Örne¤in vergi kaç›rman›n yayg›n olarak görüldü¤ü toplumlarda vergi kaç›rma s›radan bir olay, hatta
baflar› olarak görülebilir. Denekler aç›s›ndan vergi kaç›rma özellikle h›rs›zl›kta ifadesini buldu¤undan ve çok küçük bir kesimi taraf›ndan normal bir olay olarak alg›land›¤›ndan, vergi kaç›ran meslektafllardan övgü ile söz edilebilece¤i zann› ortadan
kalkmaktad›r.
Stopaja tabi bireylere “Vergi kaç›ran bir meslektafl›n›z› nas›l de¤erlendirirsiniz?” sorusu soruldu¤unda, deneklerin yar›s›n›n vergi kaç›ran bir meslektafl›n› fliddetle elefltirece¤i, yüzde 48’inin elefltirip ama ayn› zamanda hak verece¤i, yüzde
2’sinin de yerinde olabilmek isteyece¤i ortaya ç›k›yor.
Soru, bireylerin yafl da¤›l›m›na göre de¤erlendirildi¤inde, deneklerin yafl› azald›kça vergi kaç›ran meslektafl›n yerinde olabilmeyi istedikleri ve elefltirmesine ra¤men hak verenlerin oran›n›n artt›¤› görülüyor. Ayr›ca e¤itim durumuna göre de, ortaokul ve lise mezunu denekler vergi kaç›ran bir meslektafl›n›, di¤er e¤itim düzeyindeki deneklerden daha fazla elefltirip hak veriyor, e¤itim seviyesi yükseldikçe vergi
kaç›ran meslektafllar›n›n yerinde olabilmeyi düflünüyor.
Grafik 23. Bireyler Aç›s›ndan Vergi Kaç›ran Bir Meslektafl›n De¤erlendirilmesi
>>> 1990-2008 KAMUOYUNA DÖNÜK ÇALIfiMALAR
599
2006-2008
10/3/08
10:56 PM
Page 600
YAHYA ARIKAN
Türkiye’nin K›s›lmayan Sesiyiz
Grafik 24. Firmalar Aç›s›ndan Vergi Kaç›ran Bir Meslektafl›n De¤erlendirilmesi
Firma yetkililerinin yüzde 68’i vergi kaç›ran bir meslektafl›n› elefltirmekle beraber hak veriyor, yüzde 29’u fliddetle elefltiriyor, yüzde 3’ü de yerinde olabilmek
istiyor. Vergi kaç›ran bir meslektafl›n yerinde olabilmek isteyenler en fazla inflaat
ve ticaret sektöründe yo¤unlafl›rken, elefltiren ancak hak verenler ise tekstil ve ticaret sektöründe büyük paya sahiptir.
Vergi kaç›rana para cezas› verilsin
* Vergi kaçakç›l›¤›na karfl› önleyici ve cayd›r›c› nitelikteki önlemlerden biri de,
kuflkusuz vergi cezalar›d›r. Araflt›rmaya kat›lan stopaja tabi bireylerin yüzde
37,2’si vergi kaç›ranlara para, yüzde 15,6’s› teflhir, yüzde 26,5’i hapis ve yüzde
20,6’s› da iflyeri kapatma cezas› uygulanmas› gerekti¤ini düflünüyor.
Grafik 25. Vergi Kaçakç›l›¤›na Uygulanmas› ‹stenen Cezalar
* Firmalar›n da yüzde 57’si vergi kaç›ranlara para, yüzde 16’s› teflhir, yüzde
14’ü hapis ve yüzde 13’ü de iflyeri kapatma cezas› uygulanmas› gerekti¤ini düflünüyor.
600
1990-2008 KAMUOYUNA DÖNÜK ÇALIfiMALAR <<<
2006-2008
10/3/08
10:56 PM
Page 601
YAHYA ARIKAN
Türkiye’nin K›s›lmayan Sesiyiz
Grafik 26. Vergi Kaçakç›l›¤›na Uygulanmas› ‹stenen Cezalar
* Araflt›rmaya kat›lan stopaja tabi bireylere “bulunduklar› çevrede vergi kaç›rman›n yo¤un olupolmad›¤›” soruldu¤unda; deneklerin yüzde 72’si bulunduklar›
çevrede vergi kaç›rman›n yo¤un oldu¤u, yüzde 8,2’sinin yo¤un olmad›¤›, yüzde
19,7’si de k›smen yo¤un oldu¤u cevab›n› veriyor. Firmalar›n yüzde 43’ü bulunduklar›
çevrede vergi kaç›rman›n yo¤un oldu¤unu, yüzde 28’i yo¤un olmad›¤›n›, yüzde 29’u
da k›smen yo¤un oldu¤unu düflünüyor. Sektöründe vergi kaçakç›l›¤›n›n yo¤un oldu¤unu düflünenler aras›ndaki pay da¤›l›m› en fazladan bafllayarak s›ras›yla; turizm,
tekstil, imalat sanayi, ticaret, hizmetler ve inflaat sektörüdür. Ancak inflaat sektöründe bu soruya verilen yan›tlarda “k›smen” cevab›, “evet” cevab›yla ayn› pay› al›yor.
* Vergiye karfl› gösterilen tepkiler, mükellefin di¤er mükelleflerinin vergisel durumlar›n› bilmesine ve karfl›laflt›rma yapmas›na göre farkl›l›k gösterebilir ve etkilenebilir. Öyle ki, vergi kaç›ranlar, “herkes kaç›r›yor, ben neden kaç›rmayay›m” bahanesi ile kendini savunabilir. Deneklere, toplumda böyle bir etkileflimin varl›¤› soruldu¤unda, stopaja tabi deneklerin yüzde 56’s›, var oldu¤u, 9’u olmad›¤› ve 35’i de k›smen oldu¤u cevab›n› verirken, firmalar›n da yüzde 59’u var oldu¤u, yüzde 16’s› olmad›¤› ve yüzde 25’i de k›smen oldu¤u cevab›n› veriyor.
Yasal boflluklar vergi kaç›rmaya yönlendiriyor
* Vergi kanunlar›ndaki boflluklar, vergi kaç›rma ve vergiden kaç›nmaya elveriflli
bir ortam yarat›r. Araflt›rmam›zda bulunduklar› çevrede vergiye karfl› tepkinin var
oldu¤unu söyleyen denekler aç›s›ndan, bu durumun vergi kanunlar›m›zdaki boflluklarla olan ilgisi sorguland›¤›nda görülmektedir ki; stopaja tabi bireylerin yüzde 55’i
vergi kanunlar›ndaki boflluklar›n vergi kaç›rmaya f›rsat verdi¤i fikrine sahiptir. Ayr›ca deneklerin yüzde 29’u bu fikre kat›lm›yor ve yüzde 16’s› da k›smen kat›l›yor. Fir-
>>> 1990-2008 KAMUOYUNA DÖNÜK ÇALIfiMALAR
601
2006-2008
10/3/08
10:56 PM
Page 602
YAHYA ARIKAN
Türkiye’nin K›s›lmayan Sesiyiz
malar›n yüzde 65’i vergi kanunlar›ndaki boflluklar›n vergi kaç›rmaya f›rsat verdi¤i
fikrine sahipken, yüzde 11’i bu fikre kat›lm›yor ve yüzde 24’ü ise k›smen kat›l›yor.
* Vergi kaç›rmak ve vergiden kaç›nmak aras›ndaki gerek ceza gerekse vergi
ahlak› aç›s›ndan farklar›n ayr›m›nda olan mükelleflere bu kez, “vergi kaç›rmay›p kaç›nmak için her türlü yolu deneyipdenemeyece¤i” sorusu yöneltildi. Stopaja tabi bireylerin yüzde 12’si deneyece¤ini, yüzde 82’si denemeyece¤ini, yüzde 6’s› da k›smen
deneyebilece¤ini belirtiyor. Deneklerin e¤itim seviyesi yükseldikçe bu e¤ilimin h›zla
düfltü¤ü görülüyor.
Firmalar›n ise yüzde 28’i vergi kaç›rmayacaklar›n› ama kaç›nmak için her türlü yolu deneyeceklerini söylerken, yüzde 54’ü vergiden kaç›nmak için her türlü yolu
denemeyece¤ini belirtiyor, yüzde 18’i de karars›z kal›yor. Vergi kaç›rmayan ancak
kaç›nmak için her yolu deneyece¤ini ifade edenlerin sektörel da¤›l›m› s›ras›yla ticaret, imalat sanayi, inflaat, tekstil, hizmetler ve turizm sektörü fleklindedir. Görül
dü¤ü üzere firma yetkililerinden yüzde 28 oran›nda destek bulan bu görüflü, bireylerin sadece yüzde 12’si destekliyor.
Mükellef vergi kaç›rmada kendini flansl› görüyor
* Araflt›rmaya kat›lan deneklere “vergi kaç›rmada kendilerini ortalama bir
mükelleften daha flansl› görüpgörmedikleri” soruldu¤unda; stopaja tabi bireylerin
yüzde 40’›n›n kendilerini flansl›, yüzde 39’unun flanss›z ve yüzde 21’inin de k›smen
flansl› gördükleri ortaya ç›k›yor. Sözkonusu soru, deneklerin yafl da¤›l›m›na göre
de¤erlendirildi¤inde; yafl azald›kça kendilerini flansl› görenlerin oran› art›yor.
Firmalar›n ise yüzde 26’s› vergi kaç›rma konusunda ortalama bir mükelleften
daha flansl› oldu¤unu düflünürken, yüzde 63 ayn› flans› kendisinde görmüyor, yüzde 11’i ise k›smen flansl› görüyor. Bu sorudaki sektörel da¤›l›m› ise imalat sanayi,
inflaat, hizmetler, ticaret, tekstil ve turizm sektörü olarak gerçeklefliyor.
* Araflt›rmaya kat›lan stopaja tabi bireyler, bir iflverene tabi ve iflyerine ba¤l›
olarak gelir elde etmektedir. E¤er kendilerine ait özel bir ifl sahibi olsalard› daha az
vergi ödemenin yollar›n› aray›p aramayacaklar› soruldu¤unda görülmektedir ki; deneklerin yüzde 54’ü özel bir ifl sahibi olsalard› daha az vergi ödemenin yollar›n› aramay›, yüzde 28’i aramamay›, yüzde 18’i de k›smen aramay› düflünüyor.
Firmalar›n ise yar›s›ndan fazlas› ilave bir ifl daha yapmalar› halinde vergilendirilmeyen alan› tercih edece¤ini belirtirken yüzde 31’i tersini düflünüyor ve 15’i de ka-
602
1990-2008 KAMUOYUNA DÖNÜK ÇALIfiMALAR <<<
2006-2008
10/3/08
10:56 PM
Page 603
YAHYA ARIKAN
Türkiye’nin K›s›lmayan Sesiyiz
rars›zl›¤›n› belirtiyor. Bu soruya evet cevab›n› verenler aras›nda ticaret ve inflaat
ilk s›ralarda gelirken, turizm ve tekstil sektörleri son s›ralarda yer al›yor.
KDV pazarl›k pay› olarak kullan›l›yor
* Araflt›rmaya kat›lan stopaja tabi bireylerin yüzde 33’ü al›flveriflleri esnas›nda kendilerine fifl ya da fatura verilmek istenmedi¤i durumlarla karfl›laflt›klar›n›
belirtirken, yüzde 39’u karfl›laflmad›klar›n›, yüzde 28’i ise k›smen karfl›laflt›klar›n›
belirtiyor. Ayr›ca bu bireylerin yüzde 79’u al›flverifllerinde KDV’yi bir pazarl›k pay›
olarak kullan›rken yüzde 10’u kullanm›yor, yüzde 11’i de k›smen kullan›yor.
Öte yandan firmalar›n yüzde 78’i mal ve hizmet al›m›nda fifl ya da fatura verilmedi¤i durumlarla karfl›laflt›¤›n›, yüzde 9’u karfl›laflmad›¤›n›, yüzde 13’ü de bazen
karfl›laflt›¤›n› belirtiyor. Ayr›ca bu firmalar›n yüzde 37’si KDV’yi bir pazarl›k pay›
olarak kullan›rken, yar›s›na yak›n› kullanmad›klar›n›, yüzde 16’l›k kesimi de k›smen
kulland›klar›n› söylüyor.
Firmalar muhasebecisine lehte yorum yapt›r›yor
* Araflt›rmaya kat›lan deneklerin yüzde 63’ü muhasebecilerine, yoruma aç›k
konularda lehine yorum yapmas›n› önerirken, yüzde 14’ü böyle bir fley önermediklerini, yüzde 23’ü de k›smen önerdiklerini belirtiyor. Bu soruya evet yan›t›n› verenler
aras›nda en fazla pay› turizm ve imalat sanayi sektörü al›rken, inflaat sektörü en
düflük paya sahiptir.
Vergiye karfl› en önemli faktör: Ekonomik
* Araflt›rmada vergiye karfl› mükellef davran›fllar›n› etkileyen birbiriyle iç içe
pek çok faktörün etki düzeyleri sorgulanm›flt›r. Vergi sistemine iliflkin faktörler de
bunlardan birini oluflturmaktad›r. Genel olarak de¤erlendirildi¤inde mükelleflerin
vergileme karfl›s›ndaki davran›fllar›n›n temel nedeni, mükellefler üzerinde oluflan
vergi yükü ve bu yükün belirleyicisi de vergi oranlar›n›n seviyesidir. Buna göre vergi
oranlar› artt›kça mükelleflerin vergileme karfl›s›ndaki tutumlar›n›n derecesi de
olumsuz yönde de¤iflir.
Araflt›rmaya kat›lan bireyler, vergi sistemine iliflkin faktörlerden olan vergi
sisteminin adaletsizli¤i ve vergi oranlar›n›n yüksekli¤inden yo¤un bir flekilde etkileniyor. Sözkonusu denekler gelir vergisi tevkifat›na tabi mükellefler olduklar› ve vergisel ödevleri vergi sorumlular›nca gerçeklefltirildi¤i için vergi sisteminden kaynak-
>>> 1990-2008 KAMUOYUNA DÖNÜK ÇALIfiMALAR
603
2006-2008
10/3/08
10:56 PM
Page 604
YAHYA ARIKAN
Türkiye’nin K›s›lmayan Sesiyiz
lanan, örne¤in vergilendirme sürecinin karmafl›kl›¤› ile maliyetli olmas› ve yakalanma riskinin azl›¤› gibi faktörleri, vergiye karfl› tepki duyulmas›nda daha az etkili
görüyor.
Firmalara göre, vergi sisteminden kaynaklanan ve mükellefin vergiye tepkisine
yol açan faktörlerin en etkilileri vergi sisteminin adaletsizli¤i ve vergi oranlar›n›n
yüksekli¤idir. Düflük düzeyde etkili olanlar, istisna ve muafiyetlerin yayg›nl›¤› ile vergilendirme sürecinin karmafl›k ve maliyetli olmas›d›r.
Vergi sistemine iliflkin sorunlar sektörel aç›dan yorumland›¤›nda, vergi oranlar›n›n yüksekli¤ini düflünenler aras›nda en fazla paya ticaret ve imalat sanayi sektörü, en düflük paya ise tekstil ve hizmetler sektörü sahiptir. Yakalanma riskinin
azl›¤› ve denetim eksikli¤ini tercih edenler aras›nda en fazla pay› hizmetler ve inflaat sektörü, en düflük pay› ise imalat ve turizm sektörü al›yor. ‹stisna, muafiyet
ve indirimlerin yayg›n olmas› seçene¤i ise hizmetler sektöründe en yüksek, imalat
sanayi sektöründe en düflük pay›na sahiptir.
Grafik 27. Vergiye Karfl› Tepkiyi Belirleyen Vergi Sistemine ‹liflkin Faktörler
(0: En Az – 10: En Fazla)
* Mükelleflerin vergiye karfl› tepkilerini etkileyen bir di¤er faktör vergi idaresine iliflkin olanlard›r. Bireyler vergi idaresinden kaynaklanan faktörleri, vergi idaresinin fiziki kapasitesinin yetersizli¤i, personelin görevini kötüye kullanmas›, idarenin
teknolojik olanaklar›n yetersizli¤i ve personelin say› ve nitelik aç›s›ndan yetersizli¤i
olarak s›ral›yor.
Firmalar ise vergiye karfl› tepkilerini etkileyen vergi idaresinden kaynaklanan
faktörler aç›s›ndan yapt›klar› de¤erlendirmelerde, ilk s›rada vergi idaresinin fiziki
604
1990-2008 KAMUOYUNA DÖNÜK ÇALIfiMALAR <<<
2006-2008
10/3/08
10:56 PM
Page 605
YAHYA ARIKAN
Türkiye’nin K›s›lmayan Sesiyiz
kapasitesinin yetersizli¤ini görüyor, bireylerin ikinci s›raya koydu¤u personelin görevini kötüye kullanmas›, firmalar aç›s›ndan ancak son s›rada yer al›yor.
Öte yandan firmalar›n yüzde 79’u denetim elemanlar›n›n, vergi kaçakç›s› zann›yla kendilerine yaklaflmalar›n›n vergiye tepki üzerinde etkili oldu¤unu, yüzde 7’si
etkili olmad›¤›n›, yüzde 14’ü de k›smen etkili oldu¤unu düflünüyor.
Grafik 28. Vergiye Karfl› Tepkiyi Belirleyen Vergi ‹daresine ‹liflkin Faktörler
(0: En Az 10: En Fazla)
* Vergi sistemi ve idaresi d›fl›nda, ülkenin içinde bulundu¤u ekonomik flartlar
da vergiye karfl› tepkiyi etkileyen faktörlerdir. Bireyler vergiye tepkiyi etkileyen ekonomik faktörleri enflasyonun yüksekli¤i, iflsizlik, milli gelirin düflüklü¤ü ve gelir da¤›l›m›n›n bozuklu¤u olarak s›ralarken, firmalarda bu s›ralama gelir da¤›l›m›n›n bozuklu¤u, milli gelirin düflüklü¤ü, enflasyonun yüksekli¤i ve iflsizlik olarak gerçek lefliyor.
Grafik 29. Vergiye Karfl› Tepkiyi Belirleyen Ekonomik Faktörler
(0: En Az 10: En Fazla)
>>> 1990-2008 KAMUOYUNA DÖNÜK ÇALIfiMALAR
605
2006-2008
10/3/08
10:56 PM
Page 606
YAHYA ARIKAN
Türkiye’nin K›s›lmayan Sesiyiz
* Araflt›rmaya kat›lan deneklerden, vergiye karfl› tepkiyi belirleyen faktörlerin
s›ralanmas› istendi¤inde; gelir ve kurumlar vergisi mükellefleri aç›s›ndan s›ralaman›n; ekonomik, vergi sistemine ve vergi idaresine iliflkin faktörler fleklinde gerçekleflti¤i görülüyor.
Grafik 30. Vergiye Karfl› Tepkiyi Belirleyen Faktörlerin S›ralanmas›
(0: En Az 10: En Fazla)
* Vergilemenin amac› ve önemi konusunda yeterli bilgiye sahip olan mükelleflerin, vergiye karfl› olumlu yaklafl›m içinde bulunmalar› olas›l›¤› yüksektir. Ancak bu
olumlu yaklafl›m›n devam›, vergi sisteminden, vergi idaresinden kaynaklanan faktörlerin yan›nda ekonomik faktörlerin de toplumsal yap› ile uyum içinde olmas› ile
mümkündür. Bu nedenle vergilemede baflar›n›n temel flart›, mükellefe ve hatta potansiyel mükelleflere de vergi ödeme bilincinin yerlefltirilmesi, e¤er bu konuda geç
kal›nm›flsa, vergi bilincinin art›r›lmas›na yönelik çal›flmalara h›z kazand›r›lmas›d›r.
Araflt›rma sonuçlar›ndan biri, vergi bilincinin nas›l art›r›laca¤›na yönelik yol
haritas› ç›kar›lmas›d›r. Bireylere göre vergi bilincinin art›r›lmas›nda en çok vergide
adaletin sa¤lanmas›, e¤itim ve kültür seviyesinin art›r›lmas› ve vergi oranlar›n›n
düflürülmesi ön s›ralarda yer al›yor. Vergi bilinci üzerinde k›smen düflük etkisi olanlar ise devletin, verginin gereklili¤ini kamuoyuna aç›klamas› ve vergilendirme formalitelerinin azalt›lmas›d›r. Öte yandan vergi bilincinin sa¤lanamayaca¤› yönünde görüfl bildiren denek say›s› oldukça azd›r.
606
1990-2008 KAMUOYUNA DÖNÜK ÇALIfiMALAR <<<
2006-2008
10/3/08
10:56 PM
Page 607
YAHYA ARIKAN
Türkiye’nin K›s›lmayan Sesiyiz
Grafik 31. Vergi Bilincinin Art›r›lmas›n› Etkileyen Faktörler
(0: En Az 10: En Fazla)
Bilgi Notu:
Araflt›rman›n evrenini Türkiye’de 30 milyon civar›nda, ödeme gücüne göre vergi ödeyen gelir ve kurumlar vergisi mükellefleri, kapsam›n› da ‹stanbul halk› oluflturmaktad›r. Gelir vergisi mükelleflerinin say›s›, bireysel ve kurumsal bazda ele al›nm›flt›r.
Gelir ve kurumlar vergisi mükellefleri, vergilerini beyana tabi olarak ödedikleri
gibi ayr›ca gelir vergisi stopaja tabi olarak da tahsil edilmektedir. Stopaja tabi gelir vergisi mükellefleri, istihdam edilen faal iflgücünden, bir baflka deyiflle 22.566
bin kifli üzerinden tahsil edilmektedir (TÜ‹K, 2005). Ancak vergi istatistikleri ayr›ca gelir stopaj vergisine ait faal mükellef say›lar›n› vermektedir. Bu say›, çal›flanlar
ad›na “vergisel ödevleri” yerine getiren iflveren, yani vergi sorumlusu say›s›n› vermektedir. Öte yandan KDV faal mükellef say›s›, vergi gelir ve kurumlar vergisi mükelleflerinin ayr›ca ödedi¤i bir vergi olmas› nedeniyle dikkate al›nmam›flt›r. Kurumlar
vergisi mükelleflerine, ayr›ca tüketici taraf›ndan gerçek vergi tafl›y›c›s› s›fat›yla tafl›nan tüketim vergileri (KDV) ile bir servet vergisi olan motorlu tafl›tlar vergisine
iliflkin sorular da yönlendirilece¤inden, bu vergiye iliflkin faal mükellef say›s› da dikkate al›nmam›flt›r.
Araflt›rma evreni büyük oldu¤undan; standart hatas› olabildi¤ince düflük bir
örneklem plan› haz›rlanm›flt›r. ‹stanbul’daki gelir vergisine tabi mükellefler kendi
aras›nda beyana ve stopaj usulüne tabi olarak ikiye ayr›lm›flt›r. Bu ayr›mda, gelir
vergisi hâs›lat› içindeki pay dikkate al›nm›flt›r. Araflt›rman›n örnekleminin oluflturulmas›nda genel anlamda vergi hâs›latlar› aç›s›ndan bir yaklafl›m sergilenmifltir.
>>> 1990-2008 KAMUOYUNA DÖNÜK ÇALIfiMALAR
607
2006-2008
10/3/08
10:56 PM
YAHYA ARIKAN
Page 608
Türkiye’nin K›s›lmayan Sesiyiz
Gelir vergisine tabi bireysel mükelleflerde yafl, e¤itim, meslek, gelir düzeyi kotalar› uygulanm›flt›r. Bu kotalar›n belirlenmesinde de il ve ülke ortalamalar› gözönünde bulundurulmufltur (TÜ‹K, 2005). Araflt›rmada seçilen kurumlar için de firman›n faaliyet süresi ve y›ll›k kazanc› gibi kotalar uygulanm›flt›r. Kurumlar kendi
aralar›nda sektörel da¤›l›ma tabi tutulmufltur. Sektörel da¤›l›m›n belirlenmesinde
yine il ve ülke ortalamalar› dikkate al›nm›flt›r (TÜ‹K, 2005).
******
608
1990-2008 KAMUOYUNA DÖNÜK ÇALIfiMALAR <<<
2006-2008
10/3/08
10:56 PM
Page 609
YAHYA ARIKAN
Türkiye’nin K›s›lmayan Sesiyiz
25 May›s 2007
>>> ‘Bu k›s›r döngü k›r›lmal›’
‹stanbul Serbest Muhasebeciler Mali Müflavirler Odas› (‹SMMMO) Baflkan›
Yahya Ar›kan, ekonomide ikili bir yap› olufltu¤una dikkat çekerek bu ikili yap›da kazanan az›nl›k kesim ve kaybeden büyük ço¤unlu¤un söz konusu oldu¤unu söyledi. Bu
nedenle Türkiye ekonomisinin gerçek anlamda ne durumda oldu¤unun aç›kça ortaya
konulmas›n›n oldukça önemli oldu¤unu belirten ‹SMMMO Baflkan› Ar›kan “Y›ll›k 100
milyar dolara koflan ihracatla övünmek, Türkiye ekonomisinin sürekli büyüdü¤ünü
anlatmak madalyonun sadece bir yüzünü dikkate almak demektir. Gelir da¤›l›m›nda
derinleflen uçurum ve Türkiye'yi tarihinde hiç görmedi¤i bir mutsuzluk ve umutsuzlu¤un kuca¤›na b›rakan iflsizlik, buna paralel soka¤a hakim olan korku madalyonun
öbür yüzünü oluflturmaktad›r” dedi.
‹SMMMO'nun 18. Ola¤an Mali Genel Kurulu ‹stanbul'da Lütfi K›rdar Kongre
Saray›'nda yap›ld›. Seçimsiz olarak gerçeklefltirilen Genel Kurul'un aç›l›fl konuflmas›n› yapan Baflkan Yahya Ar›kan, Türkiye ekonomisindeki geliflmeleri de¤erlendirdi.
Ar›kan konuflmas›nda özetle flu hususlara dikkat çekti:
• Uygulanan ekonomik program›n kazan›mlar›n› korurken kaybeden ço¤unlu¤a
umut vaat edecek sosyal program› gündemine almam›fl büyümenin önündeki en
önemli engel olan kay›t d›fl›na karfl› savafl› bafllatmam›flt›r. Bugün; bütçe s›k›nt›s›
yüzünden indirilmeyen vergi ve prim s›k›nt›s› Türkiye'yi kay›t d›fl› ç›kmaz›na sokmufltur. Bu k›s›r döngüyü k›racak yeni bir aç›l›ma acilen ihtiyaç vard›r.
Türkiye Büyüyor, Gelir Da¤›l›m›nda Uçurum Derinlefliyor
Türkiye ekonomisi 2001 krizinin ard›ndan sürekli büyümektedir. Ancak bu büyümenin toplumun genifl kesimlerine yans›mad›¤›n› zengin ile yoksul gruplar aras›ndaki makas›n giderek aç›lmas›ndan anl›yoruz. Türkiye ‹statistik Kurumu, geçen y›ldan itibaren gelir da¤›l›m›n› yüzde 20'lik kesimleri esas alarak aç›kl›yor ve bu gelir
fark›n›n daha az görünmesine yol aç›yor. Ancak Türkiye'de kamuoyuna aç›klanmayan yüzde 10'luk dilimlere iliflkin gelir da¤›l›m› verilerine bak›ld›¤›nda en zengin yüzde
10'luk kesimle en yoksul yüzde 10'luk kesim aras›ndaki gelir fark›n›n giderek bozul-
>>> 1990-2008 KAMUOYUNA DÖNÜK ÇALIfiMALAR
609
2006-2008
10/3/08
10:56 PM
Page 610
YAHYA ARIKAN
Türkiye’nin K›s›lmayan Sesiyiz
du¤u görülmektedir. Dünya Bankas›'n›n son aç›klad›¤› 2006 verilerine göre, en yoksullar›n gelirden ald›¤› pay yüzde 2 düzeyine gerilemifltir. En zengin yüzde 10'luk kesimin gelirden ald›¤› pay ise yüzde 34.1'e yükseldi. En yoksul yüzde 10'luk kesim
2000 y›l›nda gelirden yüzde 2.3 oran›nda pay al›yordu. En zengin yüzde 10'luk kesimin ise ald›¤› pay yüzde 30.7 oran›nda idi.
Dünya Bankas›'n›n rakamlar› aç›kça göstermektedir ki; Türkiye'de gelir da¤›l›m› iyileflmiyor, giderek bozuluyor. 2000 y›l›nda en zengin ile en yoksul aras›ndaki
fark 13.3 kat iken 2006'da 17'ye ç›kt›.
GSMH Geliflme H›z› (%)
Kaynak: TÜ‹K
‹stihdam verileri umutsuzlu¤un resmi
Türkiye ekonomisinde borç ve ithalatla sa¤lanan büyüme gelir da¤›l›m›ndaki
uçurumda iyileflme sa¤lamad›¤› gibi iflsizlik sorununu da çözmemifltir.
610
1990-2008 KAMUOYUNA DÖNÜK ÇALIfiMALAR <<<
2006-2008
10/3/08
10:56 PM
Page 611
YAHYA ARIKAN
Türkiye’nin K›s›lmayan Sesiyiz
‹ fiS‹ZL‹ K AZAL DI M I?
S on 4 y ›l da tar›m d›fl› is tihdam 2 ,4 milyon artt ›.
T ar ›m’dan da 1 ,4 m ilyon kifli ayr›ld›.
2 002’d e
Nüfus
‹stihdam Edilenler
2 006’ da
Nüfus
‹stihdam Edilenler
Nüfus Art›fl›
‹stihdama Yeni Kat›l›m
‹stihdam Art›fl›
Ge nç Nüfus’tak i iflsi zlik
68,4 milyon kifli
21,4 milyon kifli
72,6 milyon kifli
22,4 milyon kifli
4 mil yon
3 milyon
1 milyonda kald›
%24 (20 06 so n u)
Kaynak: TÜ‹K
Sokaklara hakim olan korkuyu, kay›t edilen suç oranlar›ndaki art›fl› iflsizlik sorunundan ay›rmak mümkün de¤ildir. TÜ‹K'in iflsiz olup ifl bulma ümidini yitirenlere
iliflkin verileri adeta umutsuzlu¤un resmi olmufltur.
‹flsiz olup, ifl bulma ümidi olmayanlar (bin kifli)
Kaynak: TÜ‹K
Yüksek vergiler yoksulu daha yoksullaflt›rd›
Vergi yükünün da¤›l›m›nda y›llard›r süregelen adaletsiz yap› da de¤ifltirilemedi. Son olarak Vergi Denetmenleri Derne¤i'nce yap›lan tespitlere göre Türkiye'de
son 12 y›lda vergi yükü yüzde 67 oran›nda artt›.
>>> 1990-2008 KAMUOYUNA DÖNÜK ÇALIfiMALAR
611
2006-2008
10/3/08
10:56 PM
Page 612
YAHYA ARIKAN
Türkiye’nin K›s›lmayan Sesiyiz
Dolayl› Vergilerin Ülkelere göre k›yaslamas›
Kaynak: Vergi Denetmenleri Derne¤i (2006)
B›çak s›rt›nda d›fl ticaret
Son 4 y›lda Türkiye tarihinde göremedi¤i bir cari aç›k üretirken 297.3 milyar
dolarl›k ihracat yapt›. Ancak ithalattaki art›fl h›z›, ihracat›n önünde giderken d›fl
al›m Türk sanayisini tehdit eder hale gelmifltir. Söz konusu dönem de 412.5 milyar
dolarl›k ithalat yap›ld›. Bir baflka deyiflle 4 y›lda Türkiye ekonomisinin bu y›l tahmin
edilen 390 milyar dolarl›k gayri safi milli has›las›n›n bile üzerinde d›flar›dan mal ve
hizmet sat›n ald›k. 50 ayl›k d›fl ticaret a盤› ise 115.3 milyar dolar olmufltur.
Ödemeler dengesi verilerine göre, ithalat 2002 y›l›n› 47 milyar dolarla kapatt›ktan sonra h›zl› bir art›fl dönemine girdi. Geçen y›l ithalat yüzde 19.3 artarak
131.8 milyar dolara ulaflm›flt›r. ‹hracat›n art›fl h›z› ise ithalat›n gerisinde kald›. D›fl
ticaretteki bu dengesiz tablo y›ll›k ihracat›n 90 milyar dolar› aflmas›yla yaflanan
sevinci gölgede b›rak m›flt›r.
Cari ifllemler a盤› alarm veriyor
Ekonominin yumuflak karn› haline gelen cari ifllemler a盤›, 2007'nin “risk biriktirme y›l›”na dönmesiyle alarm vermeye bafllad›. 2002 y›l›nda 1.5 milyar dolar olan
cari aç›k 2006 y›l› sonunda 31.3 milyar dolar ile Cumhuriyet tarihi rekorunu k›rm›fl
ve milli gelirin yüzde 8 seviyesine ulaflm›flt›r. 2007 Ocak ay› itibariyle cari ifllemler
a盤› 33.5 milyar dolara ç›km›flt›r.
Kayna¤› tespit edilemeyen (net hata ve noksan) 900 milyon dolar civar›ndaki
d›fl giriflleri de hesaba katt›¤›m›zda, cari ifllemler a盤›n›n finansman›nda kullan›la-
612
1990-2008 KAMUOYUNA DÖNÜK ÇALIfiMALAR <<<
2006-2008
10/3/08
10:56 PM
Page 613
YAHYA ARIKAN
Türkiye’nin K›s›lmayan Sesiyiz
bilecek toplam mali kaynaklar 41.7 milyar dolar olmaktad›r. Türkiye ekonomisi bu
kayna¤›n 32.4 milyar dolar›yla cari ifllemler a盤›n› finanse etmifl, geri kalan› da döviz rezervlerinin artt›r›lmas›nda (9.3 milyar dolar) kullanm›flt›r.
Finansman kalemleri içinde en önemli yeri do¤rudan yabanc› sermaye giriflleri
almaktad›r. Son on iki ayda Türkiye’ye gelen do¤rudan yabanc› sermaye 26.6 milyar dolar olmufltur. Türkiye’de oturanlar›n d›fl ülkelerde yapt›¤› do¤rudan yat›r›mlar ayn› dönemde 2.2 milyar dolar olmufl ve net bazda Türkiye’ye giren yabanc› sermaye 24.3 milyar dolar civar›nda gerçekleflmifltir. Türkiye ekonomisi için son iki ayda gelen do¤rudan yabanc› sermaye bir rekordur. Bu rekor cari ifllemler a盤›n›n finansman kalitesini art›ran en önemli unsurdur.
‹flte Türkiye ekonomisi üzerindeki en büyük “flantaj” budur. Bu ''flantaj'' Türkiye’nin ekonomik ve politik koflullar›na müdahale olana¤›n› do¤urmaktad›r.
Cari ‹fllemler Dengesi
Carri ‹ fllem
mlerr Denggessi
(Milyy onn Doola
ar)
D›fl Tica
aret Denggessi
Hiizmettler D enggessi
Geelir Dengee si
Carri Transsferrlerr
Carri ‹ fllem
mlerr Denggessi
D›fl Tica
aret Denggessi
Hiizmettler D enggessi
Geelir Dengee si
Carri Transsferrlerr
Carri ‹ fllem
mlerr Denggessi
Arral›k
2005
2002
2003
3
200 4
2005
200 6
- 7.283
7.879
- 4.556
2.436
-1.524
Dee ¤iflfl im (%)
95,1
- 13 ,7
- 8,9
- 18,6
- 144,9
-14.010
10.504
-5.557
1. 027
-8.036
-23.878
12.784
-5.637
1.127
-15.604
-33.516
15.037
-5.799
1.454
-22.824
-39.934
13.539
-6.608
1.687
-31.316
113
-523
154
-3.940
92,4
33,3
22,0
-57,8
427,3
70,4
21,7
1,4
9,7
94,2
40,4
17,6
2,9
29,0
46,3
19,1
-10,0
14,0
16,0
37,2
-49,6
299,1
3,1
13,0
-55,0
-3.684
2006
6
-1.858
451
-539
174
-1.772
Kaynak: ekutup.dpt.gov.tr
Tüketici gelecekten yiyor
2001 krizinin ard›ndan kredi ve kart borcunu ödeyemeyen onbinlerce faizzede
olmufltu. Bugün de verilere bak›ld›¤›nda kart borcunu ödeyemenlerin say›s›nda tehlikeli bir at›fl görülmektedir. Merkez Bankas› verilerine göre 2007’nin ilk iki ay›nda
kredi kart›n› borcunu ödeyemenler ile gecikmeli ödeyenlerin say›s› 2006’ya göre
%70’e yak›n oranda artm›flt›r.
>>> 1990-2008 KAMUOYUNA DÖNÜK ÇALIfiMALAR
613
2006-2008
10/3/08
10:56 PM
Page 614
YAHYA ARIKAN
Türkiye’nin K›s›lmayan Sesiyiz
2002 y›l›ndan bu yana ferdi kredi ve kredi kartlar› borçlar›n› ödememifl kiflilerin say›s› 590 bin 661 olmufltur. Bunun 67 bin 935'i kredi borcunu, 522 bin 726's›
da kredi kart› borcunu ödeyememifltir.
Kart Borcunu ÖdeyemeyenlerinY›llara Göre Say›s›
Y ›llar
Fe rdi Kredi B orcun u
Öde yeme yenl er
Kart Bo rcun u
Öde yeme nler
To plam
2 002
3.665
19.534
23.199
2 003
2 004
2 005
2 006
2 007 Oca k
2 007 fiubat
T o plam
T üm Y ›lar
4.085
9.653
15.320
26.863
4.019
4.439
67.935
66.797
30.217
48.280
151.068
221.144
19.772
35.243
522.726
488.887
34.302
57.933
166.388
248.007
23.791
39.682
590.661
555.684
Kaynak: http://www.takvim.com.tr/2007.04.03/eko101.html
2006 verilerine göre kredi kartlar› ile toplam 108 milyar YTL harcand›. Son
verilere göre ise toplam kredi kart› say›s› bir önceki y›la göre %8,7 artarak 32,6
milyon oldu.
Özel sektör borç sarmal›nda
Türkiye'nin toplam d›fl borç stoku yüzde 59.2 oran›nda artarken, özel sektörün borçlar›ndaki art›fl oran› yüzde 175 olmufltur. D›fl borcun artmas›nda özel sektörün büyük pay› bulunmaktad›r. YTL'deki afl›r› de¤erlenme d›fl borçlanmay› özendirmektedir. Özel sektörün d›fl borcunun son dört y›lda 77 milyar dolar artarak
121.2 milyar dolara yükselmesi de bu yarg›y› güçlendirmektedir.
Özel sektör yurt d›fl›ndan ucuz faizle, hatta s›f›r faizle kredi buldu¤u için d›flardan borçlanmay› tercih etmifltir. Özel sektörün borçlanmas› ülkenin d›fl borç
stokunu devaml› büyütmüfltür.
Bankalar›n ve flirketlerin borçlar›n›n toplam›ndan oluflan özel sektörün d›fl
borçlar› 2002 y›l›nda 44 milyar dolarken, 2003 y›l›nda 50 milyar dolara, 2004 y›l›nda 65 milyar dolara, 2005 y›l›nda 85 milyar dolara, 2006 y›l›nda ise 121 milyar
614
1990-2008 KAMUOYUNA DÖNÜK ÇALIfiMALAR <<<
2006-2008
10/3/08
10:56 PM
Page 615
YAHYA ARIKAN
Türkiye’nin K›s›lmayan Sesiyiz
dolara ç›km›flt›r. 2006 y›l› sonunda (kamu+özel) d›fl borç stokumuz 206 milyar
dolara yükselmifltir. 121 milyar dolar olan özel sektör borcunun 48.6 milyar dolar›
bankalar›n, 72.6 milyar dolar› ise flirketlerin borcunu oluflturmaktad›r.
fii rket ler k e simi
Ara.02
2003
2 004
2 005
2 006
O c a.07
So n 5 0
Ay
- Kull an› m (uz un vade )
- G eri öd eme (uzun vade)
1.243
-1.187
14.762
-9.994
21.058
-11.116
32.290
-14.042
1.305
-1.315
81.449
-47.711
Ne t kul lan›m (uzun
vad e)
56
10.791
10.057
734
4.76 8
9.942
18.248
-10
33.738
- K› sa vade
fii rket ler k e simi topl.
-79
-23
288
1.022
341
5.109
367
10.309
506
18.754
-93
-103
1.330
35.068
Türkiye bu dönemde üretti¤inden çok fazlas›n› tüketti¤inden sorunlar›n›n boyutlar›n›n kavramakta güçlük çekmektedir. 2007 y›l› “risk biriktirme y›l›”na dönmüfltür. 2008 daha da zorlu geçecek. K›sa vadede istihdam art›fl› sa¤layabilecek,
gelir da¤›l›m›nda makas› daraltabilecek yeni aç›l›mlara ihtiyaç vard›r. fiirketlerimiz
büyüyemiyor, küçük olanlar kapan›yor, ekonomide oluflan ikili yap›da dar gelirli eziliyor. Yap›lmas› gereken bugüne kadar sa¤lanan kazan›mlar› koruyarak kaybeden genifl halk kitlelerine ifl kap›lar›n› aralayacak, ulusal kaynaklar› harekete geçirecek,
yolsuzluk ve kay›t d›fl› ekonomisine son verecek önlemlerin bir an önce al›nmas›d›r.
******
>>> 1990-2008 KAMUOYUNA DÖNÜK ÇALIfiMALAR
615
2006-2008
10/3/08
10:56 PM
Page 616
YAHYA ARIKAN
Türkiye’nin K›s›lmayan Sesiyiz
7 Haziran 2007
>>> 26 milyar YTL'den iflsize düflen 1.2 milyar YTL
‹flsizlik Sigortas›'n›n uygulamaya bafllad›¤› Mart 2002 tarihinden 31 Mart 2007
tarihine kadar geçen sürede yaklafl›k 3 milyon iflsizden sadece 814 bin kifli yararland›. ‹stanbul Serbest Muhasebeciler ve Mali Müflavirler Odas› (‹SMMMO) “‹flsizlik Sigortas› ve
Yeni Geliflmeler” bafll›kl› raporunu aç›klad›. May›s 2007 tarihli söz konusu rapora göre,
30 Nisan 2007 itibar›yla ‹flsizlik Sigortas› Fonu'nun toplam varl›¤› 25 milyar 869 milyon
YTL iken sigorta giderleri 1.2 milyar YTL ve ücret garanti fonu 7 milyon 16 bin YTL oldu.
Rapora göre, gerek di¤er ülke uygulamalar› gerek Türkiye'deki çal›flma koflullar›na
göre yararlanma koflullar› oldukça a¤›r olan ‹flsizlik Sigortas›'na bugüne kadar
907.941 kifli baflvuruda bulundu ve 814.104 kifli iflsizlik ödene¤i almaya hak kazand›.
Raporda, Nisan 2007 dönemi içerisinde sadece 103.251 kiflinin iflsizlik sigortas› fonundan yararlanabildi¤i belirtildi.
TÜRMOB Genel Baflkan Yard›mc›s› ve ‹SMMMO Baflkan› Yahya Ar›kan, hiçbir
ülkede prim ödeme süresinin Türkiye kadar a¤›r olmad›¤›na dikkat çekerek flu de¤erlendirmeyi yapt›: “2007 y›l› Nisan ay› baz al›nd›¤›nda, toplam 2.760.000 iflsizden sadece 103.251 kiflinin fondan yararlanmas›, iflsizlik sigortas›n›n gerçek amac›na ulaflma
d›¤›n›n çok önemli bir göstergesi. Fonda toplanan paran›n çok düflük bir k›sm› iflsizlerin
kullan›m›na ayr›lm›flt›r. En az›ndan son üç y›lda 450 gün prim ödeyenlere de 120 gün süreyle iflsizlik sigortas› yard›mlar› verilmesine iliflkin düzenleme yap›lmal›d›r. Böyle bir düzenleme fondan yararlanabilecek 'flansl› iflsiz'lerin say›s›n› biraz artt›rabilir.”
‹fiS‹ZL‹K YARDIMI ÇOK DÜfiÜK
Fondan yararlanabilmek için gereken yasal süreyi dolduran iflsizlere de çal›fl›rken
ald›¤› günlük net kazanc›n yüzde 50'sinin 30 ile çarp›m› tutar›nda ayl›k ödeme yap›l›yor.
Ancak bunun üst s›n›r› asgari ücretin net tutar› olarak uygulan›yor. Bu durumda özellikle
yüksek maafl alan ve buna göre yüksek tutarda prim ödeyen sigortal›lar iflsiz kald›¤›nda
düflük tutarda iflsizlik yard›m› al›yor. Örne¤in: Ayl›k 2.100 YTL net ücret alan bir kiflinin
brüt ücreti 2.930 YTL. Bu tutardan; SSK primi iflçi pay› olarak 410 YTL,
‹flsizlik sigortas› primi iflçi pay› olarak 29 YTL,
Damga vergisi olarak 17 YTL,
616
1990-2008 KAMUOYUNA DÖNÜK ÇALIfiMALAR <<<
2006-2008
10/3/08
10:56 PM
Page 617
YAHYA ARIKAN
Türkiye’nin K›s›lmayan Sesiyiz
Gelir vergisi olarak 373 YTL ödemektedir. (%15 vergi diliminden hesaplanm›flt›r)
Ayr›ca, iflveren pay› olarak da, 571 YTL SSK primi ve 58 YTL iflsizlik sigortas›
primi kesiliyor. Di¤er bir deyiflle bu iflçi için her ay toplam 1.458 YTL vergi ve sigorta
primi al›nmas›na ra¤men iflsiz kald›¤›nda kendisine ödenecek tutar asgari ücretin net
tutar› olan 403,03 YTL’yi geçemiyor.
TÜRK‹YE ‹LE BAZI ÜLKELER‹N KARfiILAfiTIRILMASI
TÜRK‹YE
‹flsizlik ödene¤ine hak kazanmak içi n
prim ödenmesi gereken süre
Ortalama günlük kazanç tavan›
‹flsizlik ödene¤i oran›
‹flsizlik ödene¤i süresi
BELÇ‹KA
‹flsizlik ödene¤ine hak kazanmak içi n
prim ödenmesi gereken süre
Ortalama günlük kazanç tavan›
‹flsizlik ödene¤i oran›
‹flsizlik ödene¤i süresi
‹SP ANYA
‹flsizlik ödene¤ine hak kazanmak içi n
prim ödenmesi gereken süre
Ortalama günlük kazanç tavan›
‹flsizlik ödene¤i oran›
‹flsizlik ödene¤i süresi
Son üç y› l içinde 600 gün prim ödemifl
olmak
Ayl›k 403,03 YTL
Net ücr etin %50’si (Net asgari ücreti
geçmemek üzere)
Sigortal›n›n prim ödeme süresine göre 6
ay ile 10 ay aras›nda de¤ifliyor.
Sigortal›n›n yafl›na göre geçmifl 18 ay
içerisinde 182 gün ile geçmifl 36 ay
içerinde 624 gün prim ödemifl olma
65 Avro
Referans kazanc›n %55-60 aras›
de¤ifliyor.
Uzun dönemli iflsizli k ve aktif ifl arama
d›fl› nda süresiz
Asgari prim dönemi: yasal iflsizlik
durumunun sona ermesi veya prim ödeme
zorunl ulu¤unun kalkt›¤› tarihten itibaren 6
y›l boyunca en az 360 gün.
‹flsizli¤in sona ermesi ile birli kte 180 prim
günü için çal›flan›n ortalama prim taban›.
Sosyal güvenlik primleri için azami s ›n›r
uygulan›r.
‹lk 180 gün için referans gelirler inin %70’i;
daha sonra %60.
Azami: Asgari ücre tin %170’i, %195’i veya
%220’si.
Asgari: Ba¤l› çocuklar ile birlikte asgari
ücretin %100’ü; ba¤l› çocuklar olmadan
asgari ücretin %75’i.
Takip eden 6 y›ldan sonraki prim dönemi ne
dayal› olarak ödeme süresi 4 ay ile 2 y›l
aras›nda.
>>> 1990-2008 KAMUOYUNA DÖNÜK ÇALIfiMALAR
617
2006-2008
10/3/08
10:56 PM
Page 618
YAHYA ARIKAN
FRANSA
‹flsizlik ödene¤ine hak kazanmak için prim
ödenmesi gereken süre
Ortalama günlük kazanç tavan›
‹flsizlik ödene¤i oran›
‹flsizlik ödene¤i süresi
‹T ALYA
‹flsizlik ödene¤ine hak kazanmak içi n prim
Ödenmesi gereken süre
Ortalama günlük kazanç tavan›
‹flsizlik ödene¤i oran›
‹flsizlik ödene¤i süresi
618
Türkiye’nin K›s›lmayan Sesiyiz
‹flsizli¤i takip eden 22 ay boyunca en
az 6 ay sigorta
Son 12 ayda ödenen primlerin
gelirleri. Önceki günlük ücreti n %75’i.
Sosyal güvenlik tavan›n›n dört kat›,
ayl›k 10 Euro
Referans günlük ücretlerin %40.4’ü
+ günlük 10 Euro veya RGÜ’in %75
s›n›r› i çerisinde RGÜ’in %57.4’ü. En
iyi sonuç hesaba kat›l›r. Asgari
günlük 28.4 Euro .
Yararlanma ödemesi nini süresi
sigorta uzunlu¤una ve yafla göre
de¤iflir; asgari: 7ay, azami: 42 ay.
Son 2 y›l süresince iki y›ll›k si gorta
ve 52 Hafta prim.
Genel ödeme.
Son 3 ay süresince elde edilen
ortalama ödemelerin %50’si (ilk
aylar için, %40 yedinci ay için).
210 gün (50 yafl üstü iflsizlik için
300 gün).
1990-2008 KAMUOYUNA DÖNÜK ÇALIfiMALAR <<<
2006-2008
10/3/08
10:56 PM
Page 619
YAHYA ARIKAN
Türkiye’nin K›s›lmayan Sesiyiz
ÇEK C UMHU R ‹YET‹
‹flsizlik ödene¤ine hak kazanmak içi n prim
ödenmesi gereken süre
Ortalama günlük kazanç tavan›
‹flsizlik ödene¤i oran›
‹flsizlik ödene¤i süresi
AL MANYA
‹flsizlik ödene¤ine hak kazanmak içi n prim
ödenmesi gereken süre
Ortalama günlük kazanç tavan›
‹flsizlik ödene¤i oran›
‹flsizlik ödene¤i süresi
Geçmifl 3 y›l içinde 12 ay prim
ödemifl olmak
Son üç ayl›k dönem kazanc›n›n
ortalamas›
‹lk üç ay %50, sonraki üç ay %45,
yeniden e¤itim s›ras›nda %60
ödenek ayl›k en fazla 388 avro ile
434 avro aras›nda de¤ifli yor.
50 yafla kadar 6 ay, 50-55 yafl
aras› 9 ay, 55 yafl üzeri ve yeniden
e¤itim s›ras›nda 12 ay
Geçmifl iki y›l i çinde 12 ay sigortal›
olmak
Ayl›k 5250 avro
Net ücretin %60-67’si aras›nda
Sigortal›n›n yafl›na ve prim ödeme
süresine göre 12 ay ile 36 ay
aras›nda de¤ifliyor.
ÖNER‹LER:
• ‹flsizlik sigortas›na 600 günden az prim ödeyenlerin de yararlanabilece¤i
bir flekilde de¤ifliklik yap›lmal›d›r. Buna göre son üç y›lda; 450 gün çal›flm›fl sigortal›lar 120 gün, 600 gün çal›flm›fl sigortal›lar 180 gün, 900 gün çal›flm›fl sigortal›lar 240 gün, 1080 gün çal›flm›fl sigortal›lar 300 gün süre ile ‹flsizlik Sigortas›
hizmetlerinden yararlanabilmelidir.
• Yine son 120 gün kesintisiz çal›flm›fl olma flart› kald›r›lmal›d›r.
• ‹flsizlik sigortas› ödene¤inin tavan tutar› olan asgari ücretin net tutar›
(Halen 403,03 YTL), art›r›larak asgari ücretin net tutar›n›n 2 kat› olarak
(806,06 YTL) uygulanmal›d›r.
• ‹flsizlik sigortas›ndan yararlanmayan di¤er iflsizlere de, mesleki ve teknik
e¤itim verilmelidir. Böylece hem nitelikli ifl gücü artm›fl olacak, hem de iflsizlik sigortas› kaynaklar›ndan di¤er iflsizlerde yararland›r›lm›fl olacakt›r.
• ‹flsizlik sigortas› fonunda yeterli kaynak topland›¤› dikkate al›nd›¤›nda hem
iflverenlerin prim yükünün azalt›larak istihdam›n teflvik edilebilmesi, hem de iflsizlik
>>> 1990-2008 KAMUOYUNA DÖNÜK ÇALIfiMALAR
619
2006-2008
10/3/08
10:56 PM
YAHYA ARIKAN
Page 620
Türkiye’nin K›s›lmayan Sesiyiz
sigortas›ndan dolay› kamuya gelen yükün hafifletilmesi için mutlaka iflsizlik sigortas› primleri düflürülmelidir. Buna göre; % 1 iflveren, % 1 iflçi ve % 0.5 devlet pay› olmak üzere toplam % 2.5 olarak uygulanmal›d›r.
• ‹stihdam› önündeki en büyük engellerden birisi olan eski hükümlü, terör ma¤duru, özürlü çal›flt›rma yükümlülü¤ü için gereken ayn› ilde 50 iflçi çal›flt›rma koflulunun, ayn› ifl yerinde 250 iflçi çal›flt›r›lmas› fleklinde de¤ifltirilerek, bu kapsamda
çal›flt›r›lanlar›n vergi ve sigorta primine devlet katk›s› getirilmelidir.
******
620
1990-2008 KAMUOYUNA DÖNÜK ÇALIfiMALAR <<<
2006-2008
10/3/08
10:56 PM
Page 621
Türkiye’nin K›s›lmayan Sesiyiz
YAHYA ARIKAN
03 Temmuz 2007
>>> 'Ticaretten ba¤›ms›z milletvekilleri istiyoruz'
‹SMMMO'nun (‹stanbul Serbest Muhasebeciler Mali Müflarvirler Odas›) “Siyasette Etik Türkiye ve Dünyada Yasal Altyap› ile Uygulama Örnekleri” bafll›kl› raporuna göre, siyasette etik ilkelerin yasal temellere oturmamas› seçmen ile seçilen
aras›ndaki iliflkilerin saydamlaflmas›na engel oluyor. Meclis'i seçimden hemen sonra dokunulmazl›klar›n kald›r›lmas› ve Siyasal Etik Yasas›’n›n ç›kar›lmas› konusunda
gerekli düzenlemeleri yapmaya ça¤›ran ‹SMMMO'nun raporunda halk›n temsilcisi
olmas› gereken milletvekillerinin, seçmenin karfl›s›nda bütünüyle fleffaf olmas› gerekti¤i vurguland›.
Partilerin ve milletvekillerinin bütün iliflkilerinin “dokunulabilir” olmas› gerekti¤ini kaydeden TÜRMOB Genel Baflkan Yard›mc›s› ve ‹SMMMO Baflkan› Yahya Ar›kan flunlar› söyledi:
“Milletvekilleri ve partiler, flirketlerden, akçeli ifllerden, ç›kar iliflkilerinden tümüyle 'ba¤›ms›z' k›l›nmal›, malvarl›klar›ndaki de¤ifliklikler izlenebilmeli, seçilenler tüm
zamanlar›n› kendilerini seçenlerin mutlulu¤u için çal›flmaya ay›rmal›d›r. Karmafl›k
iliflkiler dokunulmazl›k z›rh›n›n ard›nda karanl›kta kalmamal›, seçimlerden sonra yüce parlamentonun ilk görevi, dokunulmazl›klar›n kald›r›lmas› ve siyasette etik ilkelerin yasalaflt›r›lmas› olmal›d›r. Biz ‹SMMMO olarak seçim harcamalar›n›n denetimi
ve milletvekillerinin seçimden önceki tüm ticari ifllerini devretmeleri konusunda ücretsiz olarak destek vermeye, ayr›ca yasal düzenlemeler yap›lana kadar ‹SMMMO'nun web sitesinde, tüm adaylar›n ve seçileceklerin mal beyanlar›na yer açmaya haz›r›z.”
Seçime do¤ru vaadlerin havada uçufltu¤unu, hatta baz› partilerin herkese bir
ya da birkaç koldan maafl ba¤layacaklar›n› bile ilan ettiklerini de hat›rlatan Yahya
>>> 1990-2008 KAMUOYUNA DÖNÜK ÇALIfiMALAR
621
2006-2008
10/3/08
10:56 PM
Page 622
YAHYA ARIKAN
Türkiye’nin K›s›lmayan Sesiyiz
Ar›kan flöyle devam etti: “Baz›lar› seçilirse hep birlikte kanatlanaca¤›z, Avrupa'y›,
Çin'i, Amerikay› yakalayaca¤›z! Baz›lar› seçim programlar›n›, 'Nas›l olsa unutulur'
diye kaleme alm›fl, tozpembe... Adaylar›n ço¤u kendini 'yoksullar›n sesi' say›yor. Elbette dile¤imiz, bunlar›n unutulmamas›, gerçekleflmesidir. Verilen sözlerin tutulmas›, siyasal eti¤in temel koflullar›ndan biridir. Bunun için seçimlerden hemen sonra
bir ‘‹zleme Komitesi’ oluflturacak ve partilerin kendi verdikleri sözlere ne kadar uyduklar›n› periyodik raporlar halinde kamuoyuna aç›klayaca¤›z.”
‹SMMMO'nun raporunda yer alan saptamalar flunlar:
SEÇ‹LENLER TÜMÜYLE "BA⁄IMSIZ" OLMALI
Seçenle seçilen aras›ndaki iliflkilerin tümüyle saydamlaflt›r›lmas›, seçilenin
tüm ç›kar odaklar›na karfl› tümüyle ba¤›ms›z k›l›nmas› ve seçmenin seçti¤i vekilli
denetleyebilmesi için flunlar› öneriyoruz:
1. Milletvekili ve bakanlar, kendileri, eflleri ve bakmakla yükümlü olduklar› kiflilerin ayni ve nakdi tüm mal varl›¤›n›, TBMM'nin web sitesinde aç›klamal›, bunlarda
olacak de¤ifliklikleri 7 gün içinde bildirmelidir. Bu konuda yasal düzenlemeler yap›lana kadar ‹SMMMO'nun web sitesinde, tüm adaylara ve seçileceklere yer açmaya
haz›r oldu¤umuzu bildiririz.
2. Tüm TBMM üyeleri ve d›flar›dan atanan bakanlar, seçilme ya da göreve
bafllamadan önceki ifllerini, ortakl›klar›n› ve bunlara iliflkin hisselerini ya tasfiye
etmeli ya da bir kayy›ma devretmeli, bunlar› devralacak kifli ya da kurumlar, dönem boyunca devlet kurulufllar› ya da yerel yönetimlerle hiçbir akçeli iliflkiye girmemelidir.
3. Milletvekilleri ve siyasal partilerin, seçim öncesi ve sonras›nda elde edece¤i
tüm gelir kaynaklar›na makul s›n›rlamalar getirilmeli, bunlar tümüyle saydamlaflt›r›lmal›, seçmenin elektronik ortamda izleyip denetlemesine olanak sa¤lanmal›d›r.
4. Seçimlerden sonra k›sa süre içinde bir "Siyasal Etik Yasas›" ç›kar›lmal›,
yasan›n denetimi Frans›z örne¤inde oldu¤u gibi yarg›çlardan oluflan özerk ve ba¤›ms›z bir "Etik Kurulu"na b›rak›lmal›, denetlenen ve denetleyen ayr› çat›lar alt›nda
bulunmal›d›r.
5. Böyle bir sistemin çal›flabilmesi için, acilen ve "Siyasal Etik Yasas›" ile efl
zamanl› olarak, söz ve düflünce özgürlü¤ü d›fl›nda kalan alanlarda milletvekili dokunulmazl›klar›na s›n›rlama getirecek bir yasa ç›kar›lmal›d›r.
622
1990-2008 KAMUOYUNA DÖNÜK ÇALIfiMALAR <<<
2006-2008
10/3/08
10:56 PM
Page 623
YAHYA ARIKAN
Türkiye’nin K›s›lmayan Sesiyiz
DÜNYADAK‹ UYGULAMALARDAN ÖRNEK ALALIM
ABD'DE ‹LK KURALLAR 1883'TE KONDU
Amerika Birleflik Devletleri'nde siyasal etik konusunda ilk reformlar, 1883'te
yap›ld›. Bu tarihten sonra da birçok kez yeni düzenlemelere gidildi. 70'li y›llar›n bafl›nda yaflanan ve Baflkan Richard Nixon'›n istifas›yla sonuçlanan Watergate skandal›n›n ard›ndan, yasal düzenlemeler s›k›laflt›r›ld›.
Buna göre;
* Bir Temsilciler Meclisi üyesi ya da bir senatör, yaln›zca maafl›yla geçinmek
zorundad›r. Seçilmeden önceki mesle¤ini icra edemez, bu yolla gelir sa¤layamaz.
Özel sektör flirketleri veya kurulufllar›nda idarecilik veya yönetim kurulu üyeli¤i görevlerini para karfl›l›¤› yapamaz.
* Bir Kongre üyesi, yaln›zca verdi¤i konferanslar veya yazd›¤› kitaplar için telif
geliri elde edebilir. Bu gelirlerin toplam› da maafl›n›n yüzde 20'sini aflamaz.
* Kongre üyelerinin kongre d›fl› faaliyet sonucu elde edebilecekleri ayl›k toplam
gelirleri, kamu yönetici bareminin 2. derece maafl karfl›l›¤›n›n yüzde onbefli ile k›s›tlanm›flt›r.
* Baflkan da dahil bütün seçilmifl yöneticiler ve bürokrasi her y›l mal bildiriminde bulunmak zorundad›r.
* Sözkonusu kiflilerden hiç biri y›lda 250 dolardan daha pahal› hediye kabul
edemez. Bu s›n›r› aflan de¤erdeki hediyeler hazineye kaydedilir.
* Seçimi kazanan Kongre üyesi, seçilmeden önce bir flirket ya da flirketlerin
hisselerine sahipse, bu hisseleri bir çeflit kayyuma devretmek zorundad›r.
* ABD'de seçim kampanyas› finansman›n›n neredeyse tamam›n› sa¤lamak
aday›n iflidir. Seçime giren aday seçim masraflar› ya da baflka gereklerin karfl›lanmas› amac›yla hiç bir ba¤›fl kabul edemez. Bir adaya seçim bafl›na 1000 dolardan
fazla ba¤›fl yapmak yasakt›r. Ön seçimler de dahil edildi¤inde, bir adaya yap›labilecek ba¤›fl en fazla 2000 dolarla s›n›rland›r›lm›flt›r.
* fiirketlerin, bankalar›n ve sendikalar›n seçilecek ya da seçilmifl adaylara, ne
amaçla olursa olsun, ba¤›fl yapmas› yasakt›r.
>>> 1990-2008 KAMUOYUNA DÖNÜK ÇALIfiMALAR
623
2006-2008
10/3/08
10:56 PM
YAHYA ARIKAN
Page 624
Türkiye’nin K›s›lmayan Sesiyiz
FRANSA'DA BA⁄IMSIZ DENET‹M S‹STEM‹ VAR
* Fransa'da tamamen ba¤›ms›z ve özerk bir kurum olan Siyasi Parti Finansman› ve Seçim Kampanyas› Hesaplar› Ulusal Komisyonu denetleme yapar. Komisyonda 9 üst dereceli hakim görevlidir.
* Fransa'da bir adaya en fazla 4600 Euro yard›m yap›labilir. Seçim sonunda,
adaylar›n bankada tutulan hesaplar›, ba¤›ms›z bir kurum taraf›ndan denetlenir.
* Uygunsuz yard›m alanlar›n seçimi iptal edilebilir ve seçim yasa¤› getirilebilir.
* Görev s›ras›nda al›nan çok küçük hediyelerin d›fl›ndakiler, görevden ayr›l›rken
kamuya b›rak›l›r.
ALMANYA'DA BAfiBAKANA VER‹LEN HED‹YE DEVLET MALI SAYILIR
* Almanya'da da baflbakan ve bakanlara verilen de¤erli hediyeler devlet mal›
say›l›r.
* Milletvekilleri de¤eri 200 Eurodan fazla olan hediyeleri, meclis baflkanl›¤›na
bildirmekle yükümlüdür.
* Milletvekillerinin siyasi çal›flmalar› için kifli ve kurulufllardan bir y›l içinde kabul edebilecekleri para ba¤›fl› 5 bin Euro ile s›n›rland›r›lm›flt›r.
* Milletvekilleri resmi görevleriyle ilgili uçufllar için havayolu flirketlerinden bedava bilet alabilir. Ancak söz konusu biletlerin meclis baflkanl›¤›na bildirilmesi ve
amaç d›fl› kullan›lmamas› gerekir.
• Bu kurallar s›k› s›k›ya uygulan›r. Örne¤in 2002 genel seçimlerinden önce Yeflil Miletvekili Cem Özdemir hakk›nda, milletvekili olarak yapt›¤› uçufllar sayesinde
havayolu flirketinden ald›¤› bedava biletleri dostlar›na kulland›rd›¤› iddias›yla soruflturma aç›lm›fl, bir lobiciden düflük faizle kredi ald›¤› da ortaya ç›k›nca Özdemir
istifa etmiflti.
D‹⁄ER ÜLKELERDE DE ET‹K YASALARI UYGULAMADA
Di¤er Avrupa Birli¤i üyesi ülkeler, ‹sveç, ‹srail, Hindistan, Kanada, Japonya,
Kore ve Polonya'da da afla¤› yukar› ayn› kurallar geçerlidir. Örne¤in;
* Hindistan'da milletvekillerinin parlamento d›fl›nda kazanç elde etmeleri, yönetim kurullar›nda görev yapmalar› tümüyle yasakt›r.
* ‹sveç'te, parlamento d›fl›nda bir ay› aflk›n çal›flmalar› halinde, o süreye iliflkin milletvekili maafllar› kesilir.
624
1990-2008 KAMUOYUNA DÖNÜK ÇALIfiMALAR <<<
2006-2008
10/3/08
10:56 PM
Page 625
YAHYA ARIKAN
Türkiye’nin K›s›lmayan Sesiyiz
* ‹srail'de, parlamento d›fl› gelirleri milletvekili maafl›n›n yüzde 50'si ile s›n›rlanm›flt›r.
* Yunanistan'da milletvekilleri, yönetim kurulu üyeli¤i, genel yöneticilik veya
bunlara vekillik görevlerini üstlenemez.
* Rusya'da Yüksek Arbitraj Mahkemesi taraf›ndan haz›rlanan yasa tasar›s›nda, devlet görevlilerinin 4 bin rubleden fazla (150) dolar de¤erli hediye almas›
durumunda rüflvetten yarg›lanmas› öngörülüyor. ABD'de yabanc›lardan 305, vatandafllardan 50 dolar›n üzerinde, ‹ngiltere'de 266 dolardan fazla, Gürcistan'da 80,
Fransa'da 45, Singa pur'da 32 dolarl›k bir s›n›r var. Kanada'da tamamen yasak.
ÖZEL fi‹RKETLER B‹LE KURAL KOYUYOR
Bu tip düzenlemeler uluslararas› flirketlerin de gündemine girmifl, hediye ve
rüflvet konusunu düzenleyen kurallar konmufltur. Örne¤in çok say›da ulus ötesi flirketin çal›flanlar› için "Ç›kar Çat›flmas›, Hediye ve Rüflvet" konusunda flu kurallar
sözkonusudur. Çal›flanlar, ç›kar çat›flmas›na yol açan faaliyetlerden kaç›nmal›d›rlar. Bu, s›n›rl› olmamak kayd›yla, ola¤an ifl süreci içinde verilen itibari de¤ere sahip
hediyeler veya makul misafirperverlik d›fl›nda, flirket paydafllar›na hediye verilmesi
veya misafirperverlik sa¤lanmas› veya onlardan bu tür fleylerin kabul edilmesini içerir. Hediye karfl›l›¤›nda, ayr›cal›k tan›nmas› veya ç›kar sa¤lanmas›na iliflkin her türlü anlaflma ve anlay›fltan kaç›n›lmal›d›r. ‹tibari de¤ere sahip olanlar d›fl›ndaki hediyeler, çal›flan›n amirine bildirilmeden ve önceden izni al›nmadan kabul edilemezler.
fiirket ve çal›flanlar› hükümet memurlar›na, adaylara veya di¤er flah›slara, ifl almak
veya sa¤lamak için rüflvet veya di¤er yasad›fl› ödemeler yapamazlar veya teklif
edemezler. fiirket siyasi partilere veya di¤er siyasi gruplara finansal destek sa¤lamaz. fiirket çal›flanlar›, kurumsal bilgi veya pozisyonu kullanarak keflfedilen f›rsatlardan kar sa¤layamazlar veya baflkalar›n›n sa¤lamalar›na yard›m edemezler. fiirket çal›flanlar›, meflru ifl veya di¤er müsaade edilen amaçlar d›fl›nda flirket varl›klar›na kullanamazlar. fiirket çal›flanlar› flirketle rekabet edemezler.
TBMM'DE BEKLEYEN TEKL‹F SORUNU ÇÖZEMEZ
Bu y›l, AKP Sakarya Milletvekili Ayhan Sefer Üstün ve 14 arkadafl› taraf›ndan
19.01.2007'de verilen bir teklifle, TBMM'de bir "Siyasi Etik Komisyonu" kurulmas› ve
baz› kanunlarda de¤ifliklik yap›lmas› önerildi. Teklifin normalde Kas›m'da yap›lmas›
>>> 1990-2008 KAMUOYUNA DÖNÜK ÇALIfiMALAR
625
2006-2008
10/3/08
10:56 PM
YAHYA ARIKAN
Page 626
Türkiye’nin K›s›lmayan Sesiyiz
gereken genel seçimler öncesinde meclis gündemine gelmesi bekleniyordu. Ancak
araya erken seçimin girmesi her fleyi de¤ifltirdi. Bu durumda en erken 1 Ekim'de
bafllayacak yeni yasama döneminde gündeme gelebilecek.
Tasla¤a göre, TBMM'de ilk kez siyasi etik komisyonu kurulacak. Yurtd›fl›nda
da araflt›rma yapabilecek olan komisyonun izni olmadan milletvekilleri hediye alamayacak. Parti de¤ifltiren milletvekilleri, ç›kar sa¤lad›¤› saptan›rsa TBMM üyeli¤inden ç›kar›labilecek. Ancak bu teklif sorunu çözemez. Çünkü:
Kapsam› s›n›rl›d›r: Tasla¤a göre milletvekilleri ve bakanlar, devlette ve kamu
tüzel kifliliklerinde, bunlar›n ortakl›klar›nda, meslek kurulufl lar›nda, sendikalarda
görev alamaz, temsilcilik, ücretli ifl takipçili¤i, hakemlik, komisyonculuk, dan›flmanl›k
gibi iflleri üstlenemezler ama milletvekili veya bakan s›fat›n› kullanmadan mesleklerini icra edebilir, flirketlerini yönetebilir, kamu kurum ve kurulufllar› ile ald› verdi iliflkisi olmayan flirketlerde yöneticilik yapabilirler.
Dokunulmazl›k kalkmadan ifllevsizdir: Taslakta haks›z mal edinen milletvekiline
hapis öngörülmesine karfl›n, dokunulmazl›k düzenle mesi yok. Suçlanan milletvekili
hakk›nda genel kurulda oylama yap› labilecek ama vekilli¤i düflmezse yapt›r›mlar geçersiz kalacak.
Dolayl› ifllere izin veriyor: Kamuda ihale yasa¤›nda milletvekillerinin yak›nlar›yla
ilgili s›n›rlama öngörülmedi. Milletvekilinin ailesi kamu ihalelerine girebilecek.
“Nereden buldun” bile yok: Daha baflka eksiklikler de var. Örne¤in, haks›z mal
edinenlerin ömür boyu kamu hizmetinden yasaklanmas›na iliflkin ceza kald›r›l›yor.
Mal varl›¤›yla ilgili “nereden buldun” flart› aranmayacak. Türk Ceza Kanunu'nda mal
bildirimlerinin aç›klanmas› ve haber yap›lmas›na hapis cezas› öngören madde duruyor. Sendikalar›n en küçük flube yöneticilerini dahi kapsarken, siyasi partilerin il ve
ilçe baflkanlar› gibi yöneticilerini kapsam d›fl›nda tutuyor.
Ba¤›fl kaynaklar› sis perdesinde: Seçim kampanyas› finansman›n›n ve harcamalar›n›n fleffaflaflmas› konusundaki düzenlemeler yetersiz. Siyasi partilerin merkez yönetimi d›fl›ndaki yetkililerinin ne çeflit ba¤›fllar› kabul edebilecekleri konusuda
bir düzenleme yok.
Etik komisyonunun siyasal ba¤›ms›zl›¤› yok: Kurulacak etik komisyonunun,
partilerin sandalye oran›na göre oluflmas› öneriliyor. Siyasal iktidar›n denetledi¤i
bir mekanizma sa¤l›kl› çal›flamaz.Ayr›ca Komisyonun toplant›lar› gizli olacak ve kararlar› sadece TBMM Baflkan› aç›klayabilecek.
626
1990-2008 KAMUOYUNA DÖNÜK ÇALIfiMALAR <<<
2006-2008
10/3/08
10:56 PM
Page 627
YAHYA ARIKAN
Türkiye’nin K›s›lmayan Sesiyiz
TÜRK‹YE'DE YASAL MEVZUAT YETERS‹ZD‹R:
Dünyada uygulama örneklerinin aksine hem mevcut mevzuat, hem de bunlarda yap›lmas› önerilen de¤ifliklikler yetersizdir ve h›zla de¤ifltirilmelidir. Bu konudaki
düzenlemeler özetle flöyledir:
• Siyasi partilerin gelir kaynaklar› 1961 Anayasas› döneminde yasal düzenlemeye konu oldu. 1982 Anayasas› ve 1984 yasas›, "milletvekilleri, kamu kesiminde,
sivil toplum örgütlerinde görev yapamazlar, çal›flamazlar" kural›n› koydu, ancak bunun d›fl›ndaki tüm alanlar›, bir iki istisna d›fl›nda serbest b›rakt›.
• Halen geçerli mevzuat afla¤›daki yasalar›n çevresinde flekilleniyor:
1) 3069 Say›l› TBMM Üyeli¤i ile Ba¤daflmayan ‹fller Hakk›ndaki Kanun. Bu kanun milletvekillerinin özel kurum ve kiflilerle ifl iliflkisini kapsam›yor. Bu alanda denetimi de yok.
2) Mal Bildiriminde Bulunulmas›, Rüflvet ve Yolsuzlukla Mücadele Kanunu. Bu
kanun da mal bildiriminde saydaml›¤› içermiyor.
3) Devlet Memurlar› Kanunu,
4) 3628 say›l› Mal Bildirimi Yasas›. Sözkonusu yasalar da, milletvekillerinin
özel kurum ve kiflilerle ifl iliflkilerini kapsam›yor ve mal bildiriminde saydaml›¤› öngörmüyor.
5) 5176 Say›l› ve 25.5.2004 tarihli Kamu Görevlileri Etik Kurulu Kurulmas› ve
Baz› Kanunlarda De¤ifliklik Yap›lmas› Hakk›nda Ka nun ise kamu görevlilerinin uymalar› gereken saydaml›k, tarafs›zl›k, dürüstlük, hesap verebilirlik, kamu yarar›n›
gözetme gibi etik davran›fl ilkeleri belirlemek ve Kamu Görevlileri Etik Kurulunu
oluflturmay› düzenliyor.
Ancak bu yasa da kamu iflçilerinden K‹T yönetim kurulu üyelerine kadar herkesi kapsam›na almas›na karfl›n Cumhurbaflkan›, Türkiye Büyük Millet Meclisi üyeleri, Bakanlar Kurulu üyeleri, Türk Silahl› Kuvvetleri ve yarg› mensuplar› ile üniversiteleri kapsam› d›fl›nda b›rak›yor.
ET‹K YASASI ‹LE ‹LG‹L‹ DAHA ÖNCEK‹ G‹R‹fi‹MLER:
TBMM'de “Siyasi Ahlak Komisyonu” kurulmas› ile ilgili ilk yasa teklifi, 1997 y›l›nda ANAP 20. Dönem ‹stanbul Milletvekili Bülent Akarcal› taraf›ndan verildi. Di¤erleri ile birlefltirilerek Anayasa Komisyonu'nda görüflülen teklif kabul edildi ama
yasalaflamad›. Akarcal›, yasa teklifini 21. Dönemde de (1999) tekrarlad›. Anayasa
Komisyonu bu kez teklifi reddetti.
>>> 1990-2008 KAMUOYUNA DÖNÜK ÇALIfiMALAR
627
2006-2008
10/3/08
10:56 PM
YAHYA ARIKAN
Page 628
Türkiye’nin K›s›lmayan Sesiyiz
Anayasa Komisyonu'nun 9 Temmuz 1999 tarihli raporunda yer alan reddetme gerekçeleri, "Böyle bir teklifin kanunlaflmas›n›n Türkiye Büyük Millet Meclisi’nin
manevi flahsiyetini daha da y›prataca¤› ve üyelerin özgürlüklerini k›s›tlayaca¤›, teklifin geçmiflte konjonktüre ba¤l› olarak kamuoyunun tepkisi do¤rultusunda haz›rland›¤›, ancak bugün bu itham ve tepkilerin giderek azald›¤›, kanunla kimsenin ahlakl› k›l›namayaca¤›" fleklinde aç›kland›.
Konu, Baflbakan Bülent Ecevit baflkanl›¤›ndaki 57. Hükümet'ten Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakan› Cumhur Ersümer ile Bay›nd›rl›k ve ‹skan Bakan› Koray Ayd›n'›n
bakanl›klar›ndaki rüflvet ve usulsüzlük iddialar› üzerine istifa etmelerinden sonra
(Eylül 2001) tekrar gündeme geldi. Hükümet bir Siyasi Ahlak Yasas› tasar› üzerinde çal›flt› ama teklif 21. Dönem sonunda kadük oldu.
2002 sonunda (22. Dönem 58. Hükümet) CHP ‹stanbul milletvekili Algan Hacalo¤lu ve 58 arkadafl› taraf›ndan TBMM Baflkanl›¤›'na ‘Siyasi Ahlak Yasas›’ ile ilgili yasa teklifi verildi. Teklif ile TBMM'de bir "Etik Komisyonu" kurulmas› öngörülüyordu. Bunun da sonu di¤erleri gibi oldu.
******
628
1990-2008 KAMUOYUNA DÖNÜK ÇALIfiMALAR <<<
2006-2008
10/3/08
10:56 PM
Page 629
Türkiye’nin K›s›lmayan Sesiyiz
YAHYA ARIKAN
13 Temmuz 2007
>>> TÜRMOB ve SMM odalar›ndan ortak seçim
deklerasyonu
‹zmir'de bas›n toplant›s›yla ortak seçim bildirgesi aç›klayan TÜRMOB Genel
Baflkan› (Türkiye Serbest Muhasebeci Mali Müflavirler ve Yeminli Mali Müflavirler
Odalar› Birli¤i) ve oda baflkanlar›, belirlenen temel ilkeler do¤rultusunda; bütün
yönetici ve üyeleri ile Türk halk›n› bulunduklar› il ve ilçelerde uygun nitelikteki seçim çal›flmalar›na aktif destek vermeye davet etti. TÜRMOB ve odalar›n aç›klamas› flöyle:
Türkiye 22 Temmuz’da yak›n gelece¤ini oylamaya haz›rlanmaktad›r. Al›fl›lageldik seçime haz›rl›k dönemleri, politik tart›flmalar›n canland›¤› süreçlerdir. Oysa bu
dönemde rejim krizi tart›flmalar› politik söylemlerin önüne geçmifltir. Toplumu denetleyen, saydaml›¤›, dürüstlü¤ü her zaman öncelikli tutan, laik, demokratik Cumhuriyet de¤erlerini savunan biz meslek odalar›; yolsuzluk ile yoksullu¤un, etnik ve
dinsel ayr›mc›l›¤›n; terör kadar tehlikeli oldu¤unu düflünüyoruz.
Toplumun ifl, bar›fl, demokrasi ve özgürlük taleplerinin göz ard› edilerek enerjiden bankac›l›¤a, e¤itimden sa¤l›¤a kadar her alanda yaflanan özellefltirme ve yabanc›laflt›rman›n gizlenmek istendi¤ine tan›k olmaktay›z.
• ‹fl bulma umudunu yitirdi¤i için iflgücünden çekilen milyonlar dikkate al›nd›¤›nda yüzde 20’lere, 5 milyon kifliye dayanan iflsiz lik, Cumhuriyet tarihinin en yüksek düzeyindedir ve Türkiye’nin en öncelikli sorunu haline gelmifltir. Dev özellefltirmelere karfl›n iflsize umut yarat›lamazken yanl›fl politikalar nedeniyle genifl halk
kitleleri toplam içinde yüzde 72’yi aflan yüksek dolayl› vergiler alt›nda ezilmifltir.
Buna karfl›l›k, son 4 y›lda 183 milyar YTL iç borç faizi ad› alt›nda rant çevrelerine
aktar›lm›flt›r. Kamu yat›r›m lar› dibe vurmufl, e¤itime, sa¤l›¤a ayr›lan pay sürekli
düflmüfltür. Tar›mda büyük bir çöküfl yaflanmaktad›r.
• Türkiye ekonomisi, son 5 y›lda, kriz sonras› rüzgar› da arkas›na alarak yüzde 33 düzeyinde büyümüfltür. Ancak bu büyüme, “yüksek faiz, düflük kur” politikas›yla borçlanmaya dayal›, yoksullaflt›ran bir büyüme olmufltur. Seçimden sonra ku-
>>> 1990-2008 KAMUOYUNA DÖNÜK ÇALIfiMALAR
629
2006-2008
10/3/08
10:56 PM
YAHYA ARIKAN
Page 630
Türkiye’nin K›s›lmayan Sesiyiz
rulacak hükümeti b›çak s›rt›nda yol alan bir ekonomi, artan iflsizlik ve yoksulluk
beklemektedir. Dev özellefltirmelere, genifl halk kitlelerin alt›nda ezildi¤i yüksek vergilere karfl›n borçlar artm›flt›r. S›cak paraya “0” vergi politikas›, adeta yoksuldan
al›p zengine aktarmakla efl anlaml› olmufltur.
• Sürdürülen “yüksek faiz, düflük kur” politikas›yla finans sektörüne yat›r›m
yapan yabanc› bankac›lara yüksek kazanç f›rsat› yarat›lm›flt›r. Ülkesinde paray› y›ll›k % 3 ile satmaya zorlananlar, Tür kiye’de % 18 y›ll›k faiz oran›n› görünce banka
sat›n alma yar›fl›na girmifllerdir. Bankac›l›k sektörünün % 41’ i yabanc›lar›n eline
geçmifl, sat›n al›nan bankalara ödenen paralar 1 y›lda amorti edilmifltir. Borsadaki
hisselerin % 73’ ü yabanc›lar›n eline geçmifltir. S›cak paraya dayal› bu hormonlu büyüme döneminde kaybeden ise genifl halk kitleleri olmufltur. ‘Yoksullaflt›ran büyüme’ getiren ekonomi politikalar›, sokaklara kapkaç vakalar› olarak yans›m›flt›r.
2006’da, önceki y›la göre flahsa ve mala karfl› ifllenen suçlarda yüzde 60’›n üzerinde art›fl yaflanm›flt›r. Sokaklara art›k çöpten yaflam›n› kazananlar›n manzaralar› hakim olmaya bafllam›flt›r. 2002’de 221 milyar dolar olan ülke borcu 400 milyar
dolara ç›km›flt›r.
TÜRK‹YE S‹YAS‹ GER‹L‹MLE KARfiI KARfiIYA BIRAKILMAMALI; PART‹LER
MEYDANLARIN TALEPLER‹N‹ UNUTMAMALI
• Uygulanan program›n ekonomide yaratt›¤› tahribat, sosyal devletin tasfiyesi çabalar›, iflsizlik, yoksulluk, üretimden giderek uzaklaflan ülke tablosuna, son dönemde, gerilim ve buna efllik eden rejim kayg›lar› eklenmifltir. Ülkemizin oldukça a¤›r
sorunlar›n›n üzerine eklenen gerilimli siyasal ortam; laik demokratik Cumhuriyet de¤erlerine ve gelece¤ine iliflkin kayg›lar› beslemifl, artt›rm›flt›r. Yarat›lmak istenen
kamplaflmaya milyonlarca insan meydanlara inerek özgür ve demokratik yaflam taleplerini yüksek sesle hayk›rm›fllard›r. Bu seçime girecek bütün partilerin meydanlar› dolduran milyonlar›n taleplerini göz ard› etmemeleri gerekmektedir. Son 23 y›lda
laik Cumhuriyet her f›rsatta tart›flma konusu yap›lm›fl, yaflam biçimine müdahale
gündeme gelmifltir. 81 ilden 62'sinde uygulanan içki yasaklar›, mayo reklam yasaklar› ciddi iç ve d›fl sorunlarla karfl› karfl›ya olan Türkiye’nin gündemini meflgul etmifltir.
• Türkiye her hükümet döneminde partilerin kendi kadrolar›na yer açma çabas›na tan›k olmufltur. Ancak son 5 y›lda neredeyse bütün kurumlarda hissedilen ka-
630
1990-2008 KAMUOYUNA DÖNÜK ÇALIfiMALAR <<<
2006-2008
10/3/08
10:56 PM
Page 631
Türkiye’nin K›s›lmayan Sesiyiz
YAHYA ARIKAN
t› ayr›mc›l›k ve kural tan›maz kadrolaflma Türkiye Cumhuriyeti tarihinde bir ilk olmufltur. Nitekim, kadrolaflma iktidara destek veren ifl dünyas› temsilcilerinin bile
uyar›lar›na konu olmufltur. Diyanet ‹flleri Baflkanl›¤› tam anlam›yla kamu kurumlar›na geçifl için s›çrama tahtas› olarak kullan›lm›flt›r. 3 y›lda 1000 imam, çeflitli bakanl›klara geçmifltir. 77 bin doktora karfl›l›k, 90 bin din görevlisi ortaya ç›km›flt›r.
TRT ve THY gibi ülkenin gözde kurumlar› meslek d›fl›ndan kiflilere teslim edilmifltir.
4.5 y›ll›k dönemde, ö¤retmen a盤› 200 bine dayanm›flken ve yar›m milyon iflsiz üniversite mezunu varken, Milli E¤itim Bakanl›¤›’na kadrolu toplam 6 bin 490 ilahiyat
mezunu ö¤retmen atanm›flt›r.
ÜLKEM‹Z‹N GEREK EKONOM‹DE GEREK S‹YASETTE ‹HT‹YACI OLAN
ATILIMI GERÇEKLEfiT‹REB‹LECE⁄‹NE ‹NANIYORUZ
• IMF ve Dünya Bankas›’n›n reçeteleri yerine Türkiye’nin kendi iç dinamiklerini
harekete geçirerek alternatif program ve modellerle at›l›m yapma zaman› gelmifltir. Türkiye’nin yapmas› gereken varl›k sat›fllar› ve borçlanarak büyüme ile ithal cenneti olmak yerine üretim dinamiklerini harekete geçirecek program uygulamakt›r.
23 Temmuz bunun için yeni bir bafllang›ç f›rsat› yaratacakt›r. Siyasi partilerden
ülkenin karfl› karfl›ya b›rak›ld›¤› ekonomik ile siyasi sorunlar›na somut çözüm ve tutum gelifltirmelerini beklemekteyiz.
• Verilen sözlere karfl›n, dokunulmazl›¤›n kald›r›lmamas›; kamuoyunu hüsrana
u¤ratm›fl, kiflisel ç›karlar›n önde tutuldu¤u izlenimi yaratm›flt›r. Tüm kesimlerin görüfllerinden yararlanarak ve bu kesimlerin güvenini, deste¤ini kazanm›fl bir alternatif program›n yaflama geçirilebilmesi, özel, kamu, mali sektör ve vergi reformlar›n›n
bir an önce bafllat›labilmesi için bütün kesimlerin güveninin yeniden tesis edilmesi
zorunludur. Bunun için seçimden hemen sonra Meclis, Dokunulmazl›klar›n Kald›r›lmas› ve Siyasal Etik Yasas›’n›n ç›kar›lmas› konusunda gerekli düzenlemeleri yap
mal›d›r. Halk›n temsilcisi olmas› gereken milletvekilleri, seçmen karfl›s›nda bütünüyle fleffaf olmal›d›r. Partilerin ve milletvekillerinin bütün iliflkilerinin “dokunulabilir” hale gelmesi için milletvekilleri ve partiler, flirketlerden, akçeli ifllerden, ç›kar iliflkilerinden tümüyle ‘ba¤›ms›z’ k›l›nmal›, malvarl›klar›ndaki de¤ifliklikler izlenebilmeli, seçenle
seçilen aras›ndaki iliflkilerin tümüyle saydamlaflt›r›lmas›, seçilenin tüm ç›kar odaklar›na karfl› tümüyle ba¤›ms›z k›l›nmas› ve seçmenin seçti¤i vekili denetleyebilmesi
için acilen öneriyoruz:
>>> 1990-2008 KAMUOYUNA DÖNÜK ÇALIfiMALAR
631
2006-2008
10/3/08
10:56 PM
YAHYA ARIKAN
Page 632
Türkiye’nin K›s›lmayan Sesiyiz
1. Milletvekili ve bakanlar, kendileri, eflleri ve bakmakla yükümlü olduklar› kiflilerin ayni ve nakdi tüm mal varl›¤›n›, TBMM'nin web sitesinde aç›klamal›, bunlarda
olacak de¤ifliklikleri 7 gün içinde bildirmelidir.
2. Tüm TBMM üyeleri ve d›flar›dan atanan bakanlar, seçilme ya da göreve
bafllamadan önceki ifllerini, ortakl›klar›n› ve bunlara iliflkin hisselerini ya tasfiye
etmeli ya da bir kayyuma devretmeli, bunlar› devralacak kifli ya da kurumlar, dönem boyunca devlet kurulufllar› ya da yerel yönetimlerle hiçbir akçeli iliflkiye girmemelidir.
3. Milletvekilleri ve siyasal partilerin, seçim öncesi ve sonras›nda elde edece¤i
tüm gelir kaynaklar›na makul s›n›rlamalar getirilmeli, bunlar tümüyle saydamlaflt›r›lmal›, seçmenin elektronik ortamda izleyip denetlemesine olanak sa¤lanmal›d›r.
4. Seçimlerden sonra k›sa süre içinde bir “Siyasal Etik Yasas›” ç›kar›lmal›,
yasan›n denetimi Fransa örne¤inde oldu¤u gibi yarg›çlardan oluflan özerk ve ba¤›ms›z bir “Etik Kurulu”na b›rak›lmal›, denetlenen ve denetleyen ayr› çat›lar alt›nda
bulunmal›d›r.
5 . Böyle bir sistemin çal›flabilmesi için, acilen ve “Siyasal Etik Yasas›” ile efl
zamanl› olarak, söz ve düflünce özgürlü¤ü d›fl›nda kalan alanlarda milletvekili dokunulmazl›klar›na s›n›rlama getirecek bir yasa ç›kar›lmal›d›r.
VERG‹ POL‹T‹KASI GÖZDEN GEÇ‹R‹LMEL‹, KAYIT DIfiI ‹LE MÜCADELE
ANA HEDEF OLMALI
• Türkiye’nin dalgas›z, sürdürülebilir ekonomik büyüme ile enflasyonsuz sosyal
ve ekonomik kalk›nmas› için öncelikli konular› aras›nda yolsuzluk ve kay›t d›fl›yla mücadele olmal›d›r. Finansal rapor aç›klamalar›n›n toplum içinde yayg›nlaflmas›, sa¤lanamam›flt›r. Ekonomik birimlerimizin büyük ço¤unlu¤u, y›lda en az bir kez finansal
bilgilerini topluma aç›klama zorunlulu¤u kapsam›na al›namam›flt›r. Siyasal partiler,
sivil toplum kurulufllar›, dokunulmazl›klarla korunan siyasetçiler, belediyeler ile devlet ve belediye iflletmeleri, kooperatifler, topluma finansal bilgi aç›klamamaktad›rlar. Topluma aç›klanan finansal bilgilerin, denetlenmesi alan›nda önemli eksiklerimiz
vard›r. Bu çerçevede; Türk flirketlerinin dünya pazarlar›nda rekabet edebilir duruma
gelmesi aç›s›ndan da büyük önem tafl›yan toplumun genifl kesimlerince mutabakat›
sa¤lanan Türk Ticaret Kanunu biran evvel yürürlü¤e girmelidir. Son y›llardaki uygulamalara bak›ld›¤›nda Türkiye fleffafl›k ve denetim konusunda iki ileri, bir geri ad›m-
632
1990-2008 KAMUOYUNA DÖNÜK ÇALIfiMALAR <<<
2006-2008
10/3/08
10:56 PM
Page 633
Türkiye’nin K›s›lmayan Sesiyiz
YAHYA ARIKAN
larla hareket etmifltir. Muhasebeci ve mali müflavirlerin Meclis’te temsili, yeni Türk
Ticaret Kanunu’nun yasalaflt›r›lmas› süreci h›zland›racak, fleffafl›k ve denetim konusunda yap›lacak düzenlemeler konusunda meslek mensuplar›n›n da etkin olmas›
sa¤lanabilecektir.
• Vergi, yoksuldan zengine aktar›m mekanizmas› olmaktan ç›kar›lmal›; kay›t
d›fl› ile mücadele yerine, Sosyal Güvenlik Yasas› gibi düzenlemelerle çal›flanlar›n
haklar› t›rpanlanarak bütçe aç›klar›n› kapatmay› hedef edinen anlay›fltan vazgeçilmelidir. Kay›t d›fl›na uzanmayan ve yakut, zümrüt, p›rlanta elmasta s›f›rlan›rken
temel ihtiyaç maddelerinde yüzde 18’lerde tutulan KDV gibi dolayl› vergilere yüklenen politikalar terk edilmeli, bunun yerine; Belge düzeni sa¤lanmal›, etkin denetimler yap›lmal›, ‘nereden buldun’ yasas› getirilmelidir.
1992'den bu yana Türkiye Serbest Muhasebeci Mali Müflavirler ve Yeminli
Mali Müflavirler Odalar› Birli¤i'nde (TÜRMOB) ‹zmir'i temsil eden Say›n R›fat Nalbanto¤lu baflta olmak üzere, meslek camiam›z›n Meclis'te sözcüleri olmas› bizim
aç›m›zdan büyük önem tafl›maktad›r. Bu do¤rultuda bütün yönetici ve üyelerimiz
ile Türkiye halk›n› bulunduklar› il ve ilçelerde bu temel politikalara uygun nitelikteki
seçim çal›flmalar›na aktif destek vermeye davet ediyoruz.
******
>>> 1990-2008 KAMUOYUNA DÖNÜK ÇALIfiMALAR
633
2006-2008
10/3/08
10:56 PM
YAHYA ARIKAN
Page 634
Türkiye’nin K›s›lmayan Sesiyiz
14 Temmuz 2007
>>> Yeni yüzy›l›n efli¤indeki Türkiye ekonomisi:
4 farkl› senaryo
Bo¤aziçi Üniversitesi Ö¤retim Üyesi Prof. Dr. Özer Ertuna taraf›ndan ‹stanbul Muhasebeciler Mali Müflavirler Odas› (‹SMMMO) için haz›rlanan “Yeni Yüzy›l›n
Efli¤indeki Türkiye Ekonomisi” raporunda Türkiye’nin baflar› ile baflar›s›zl›klar› incelenirken 21. yüzy›l›n efli¤inde imkan ve potansiyeli de¤erlendirilerek ç›k›fl yollar› önerildi. Seçime günler kala ekonomik program aray›fllar› h›zlan›rken raporda, genel seçimlerden sonra ekonomi için olas› 4 farkl› senaryo ele al›nd› ve bu senaryolar›n sonuçlar› anlat›ld›.
Rapora göre, 21. yüzy›l›n efli¤inde Türkiye çok önemli f›rsatlar kaç›rmakta,
ekonomisini 21. yüzy›l›n gereklerine haz›rlayaca¤›na, varl›k sat›fllar› ve borçlanarak
üretmeden tüketen, bir ithalat cenneti haline dönüfltürüyor. “Tüm kesimlerin görüfllerinden yararlanarak bu kesimlerin güvenini ve deste¤ini kazanm›fl ulusal ve
ekonomik ba¤›ms›zl›¤a dayal› bir alternatif at›l›m program›n›n” önerildi¤i raporda,
bu programa ba¤l› yap›lmas› gereken “Özel sektör, kamu, mali sektör ile vergi reformlar›”na model önerisinde bulunuldu. Raporda “Türkiye 21. yüzy›la girerken bir
f›rsatlar ülkesi. Türkiye bu f›rsatlar›n bilincine var›p Do¤u, Bat›, Güney ve Kuzey
iliflkilerini dengeli bir flekilde gelifltirmek zorunda. Bu Türkiye için bir flans oldu¤u
kadar bir sorumluluk da” saptamas› yer ald›. Türkiye’nin bu at›l›m› yapabilecek güçte oldu¤una iflaret edilen raporda “Türkiye’nin gerekli program de¤iflikliklerini yapmamas› çok pahal›ya mal olmaktad›r. Sorunlar›n kökünde yatan “yüksek faiz düflük
kur” sarmal›n›n bir an önce k›r›lmas› gerekmektedir. Türkiye’nin uygulayaca¤› politikalarla kurlar›n enflasyonun üzerinde artmas›n› sa¤lamas› gerekmektedir” de¤erlendirmesi yer ald›.
TÜRMOB Genel Baflkan Yard›mc›s› ve ‹SMMMO Baflkan› Yahya Ar›kan, raporda yer alan de¤erlendirmesinde gelir da¤›l›m› bozuklu¤u ve yayg›n iflsizli¤in sosyal düzeni tehdit etti¤ini belirterek “Bu çarp›kl›¤›n sonucu politik sorunlar giderek
büyümektedir. Yeni dünya düzeni ülkeler için yeni f›rsat ve tehlikeler yaratmaktad›r. Seçim sonras› bafllayacak yeni dönem ekonomide alternatif at›l›m program›
634
1990-2008 KAMUOYUNA DÖNÜK ÇALIfiMALAR <<<
2006-2008
10/3/08
10:56 PM
Page 635
Türkiye’nin K›s›lmayan Sesiyiz
YAHYA ARIKAN
için f›rsat yaratacakt›r. Türkiye tehditleri f›rsata çevirebilir” dedi. Seçim sonras›nda hiçbir kesim zarar görmeden afl›r› de¤erli Türk Liras›'n›n dengeye oturtulmas›
konusunda yeni kurulacak hükümeti zorlu bir görev bekledi¤ine dikkat çeken Ar›kan,
haz›rlanan raporun program ve model aray›fl›nda rehberlik etmesini umduklar›n›
kaydetti.
Seçimden sonra uygulanabilecek farkl› ekonomi politikalar›n›n farkl› kesimlerce
bedelinin ödenece¤ine dikkat çekilen Prof. Dr. Ertuna’n›n raporunda uygulanabilecek
ekonomi politikalar› mercek alt›na al›nd› ve sonuçlar› masaya yat›r›ld›. Buna göre,
ekonomi için farkl› senar yolar ve sonuçlar› özetle flöyle:
Senaryo 1: Mevcut IMF program› sürdürülürse ve kriz ç›kmazsa; s›cak paran›n
kazanc› yüzde 32 olacak. Bu beklentiyle Türkiye’ye 20.4 milyar dolar ilave s›cak para girifli yaflanacak. Ayr›ca, banka ve flirketler yabanc› para (döviz) üzerinden borçland›klar›nda yüzde 6.6 kazanç sa¤layacaklar. TL afl›r› de¤erlendi¤i için ücretler
döviz cinsinden yüzde 22 pahal›laflacak. Bu senaryo alt›nda ekonomi tahrip olma
ya devam edecek fakat banka ve flirketler d›flar›dan borçland›klar› takdirde çok
karl› ç›kacakt›r. Ancak, bu senaryo sürdürülebilir bir senaryo de¤ildir. Ekonomideki
k›r›lganl›k her an bir krize dönüflebilir.
Senaryo 2: IMF program› sürdürülürken kriz ç›kmas› durumunda; enflasyon
en iyimser beklentiyle yüzde 15, faizler yüzde 22 dolay lar›na yükselecek. Ücret art›fllar› yüzde 5 gerileyecek, döviz kurlar› yüzde 40.7 artacak.
Türkiye’den 13.2 milyar dolar para ç›k›fl› olaca¤› gibi s›cak paran›n kayb› döviz
baz›nda yüzde 13.3 olacak. Bu olas›l›kta, banka ve flirketler yabanc› para (döviz)
üzerinden borçlanmalar›n›n nominal maliyeti yüzde 47.1, enflasyondan ar›nd›r›lm›fl
maliyeti ise yüzde 27.9 dolaylar›nda olacakt›r. Sat›fl gelirlerine oranla yüzde 40
dolaylar›nda aç›k pozisyonu olan flirketler sat›fl gelirlerine oranla yüzde 7.3 pozisyon kayb›na u¤rayacaklard›r. Bir kriz durumunda döviz pozisyonu aç›k olan banka
ve flirketlerin ayakta kalmas› çok zor. ‹flçilerin TL üzerinden reel ücretleri yüzde 8.7
dolaylar›nda, döviz cinsinden ise yüzde 25.4 dolaylar›nda azalacak.
Senaryo 3: Program devam ederken TL de¤erinin “denge” de¤erine getirilmesi
(Denge Senaryosu) durumunda; Türkiye’ye gelen s›cak paran›n kayb› döviz baz›nda
yüzde 6.4 olacak. Dövizin kendi ülke sinde de yüzde 2 dolaylar›nda enflasyon oldu¤unu var sayarsak bu yüzde 8.3 dolaylar›nda bir reel kay›pt›r. Bu kay›plar nedeniyle 8.1 milyar dolar dolaylar›nda bir s›cak para ç›k›fl› olacak ve 2006 sonunda Türki-
>>> 1990-2008 KAMUOYUNA DÖNÜK ÇALIfiMALAR
635
2006-2008
10/3/08
10:56 PM
Page 636
YAHYA ARIKAN
Türkiye’nin K›s›lmayan Sesiyiz
ye’de 64 milyar dolar dolaylar›nda olan s›cak para miktar›, 55.9 milyar dolara gerileyecek. Sat›fl gelirlerine oranla yüzde 40 dolaylar›nda aç›k pozisyonu olan flirketler sat›fl gelirlerine oranla yüzde 4.2 pozisyon kayb›na u¤rayacaklar. Bu denli pozisyon kay›plar› bir k›s›m flirketleri zor duruma sokabilir, baz› flirketlerin el de¤ifltirmesine neden olabilir.
‹flçilerin TL üzerinden reel ücretleri de¤iflmeyecek, ancak, döviz cinsinden ücretler yüzde 10.5 dolaylar›nda azalacak. Bu senaryo alt›nda TL de¤eri denge de¤erine kavuflaca¤›ndan ekonomide önemli düzelmeler olacak.
Senaryo 4: TL de¤erinin “denge” de¤erine yönlendirilmesi senaryosu (Yönlendirme Senaryosu) durumunda Türkiye’ye gelen s›cak paran›n kazanc› döviz baz›nda
yüzde 1 olacakt›r. Dövizin kendi ülkesinde de yüzde 2 dolaylar›nda enflasyon oldu¤unu varsayarsak bu yüzde 1 dolaylar›nda bir reel kay›pt›r. Bu kayb›n düflük olmas›
nedeniyle 2.6 milyar dolar dolaylar›nda bir s›cak para ç›k›fl› olacak ve 2006 sonunda Türkiye’de 64 milyar dolar dolaylar›nda olan s›cak para miktar›, 61.4 milyar dolara gerileyecek.
Bu senaryonun denge senaryosundan fark› TL’yi denge de¤erine bir hamlede
ulaflt›rmamas›d›r. TL de¤erini denge de¤erine getirme yerine, flirketler üzerindeki
olumsuz etkiyi azaltacak, zamana yayacak, bu ara flirketlere gerekli tedbirleri alma
olana¤› sa¤layacakt›r. Dolar aç›s›ndan bakacak olursak, bu senaryo alt›nda dolar
kuru 1.66 YTL/$ düzeyine yükselecektir. Döviz kurlar›n›n k›s›tl› artmas› TL’nin “denge” de¤erine yöneltecek fakat ulaflt›rmayacakt›r. Fakat, bu senaryonun flirketlere
maliyeti daha düflük olacakt›r. fiirketler de alacaklar› tedbirlerle kurlar›n dengeye
yönelmesine katk›da bulunabilecektir.
Prof. Dr. Ertuna’n›n “Yeni Yüzy›l›n Efli¤indeki Türkiye Ekonomisi” konulu raporunda uygulanabilecek politikalar oluflturulurken ülke gerçeklerine uygun bilimsel
parametrelere dayanan modellerden yararlan›lmas› gerekti¤ine de¤inildi.
‘Program ayn› flekilde uygulanmamal›’
Model ve senaryolar›n gelifltirilebilece¤i belirtilen raporda flu de¤erlendirme
yap›ld›: “Senaryolar›n nimet ve külfetinin adil da¤›l›m›n›n gerektirdi¤i düzeltmeler
yap›labilir. Bu aç›dan bak›ld›¤›nda önerilerimiz kesin öneriler de¤il örnek önerilerdir.
Ancak bu inceledi¤imiz örnek öneriler Türkiye gerçekleri alt›nda baz› sonuçlara varmam›z› da mümkün k›lmaktad›r.” Var›lan sonuçlar ifle flöyle:
636
1990-2008 KAMUOYUNA DÖNÜK ÇALIfiMALAR <<<
2006-2008
10/3/08
10:56 PM
Page 637
Türkiye’nin K›s›lmayan Sesiyiz
YAHYA ARIKAN
• Türkiye ekonomisi mevcut IMF destekli ve denetimli programla kendisini 21.
yüzy›la haz›rlayamaz. IMF destekli ve denetimli program›n Türkiye ekonomisine maliyeti çok yüksektir. Program ayn› flekilde uyguland›¤›nda Türkiye’nin kriz riski daha
da artacakt›r. Do¤abilecek kriz, bugün uygulanmakta olan programdan yarar sa¤layanlar› da çok zor durumlara sokacakt›r.
• Türkiye hem uygulamakta oldu¤u programlar›n maliyetini azaltmak, hem de
do¤abilecek bir krizi önlemek için gerekli tedbirleri almak zorundad›r.
• Al›nmas› gereken tedbirlerin bafl›nda afl›r› ucuzlam›fl olan dövizin pahal›laflt›r›lmas› gelmektedir. Afl›r› ucuzlam›fl döviz Türkiye’yi üretmeden, ailenin gümüflünü
satarak, borçlanarak tüketen bir ülke haline sokmufltur.
• Türkiye iyi bir enflasyon, faiz, ücret ve kur hedeflemesiyle “yüksek faiz düflük
kur” sarmal›n› k›rarak ekonomisini sürdürülebilir bir at›l›m içine sokabilir. Yukar›da
inceledi¤imiz senaryolar bunu göstermektedir.
YAZARDAN ED‹TÖRE NOT: Alternatif politikalar›n de¤erlendirilmesi için gelifltirdi¤imiz model bilgisayar ortam›nda gelifltirilmifl bir liberal piyasa modelidir. Bilindi¤i gibi liberal piyasa ekonomilerini fiyatlar yönlendirmektedir. Modelde dört piyasa ve bu dört piyasada oluflan ve ekonomiye yön veren fiyatlar kullan›lm›flt›r. Mo
delde kullan›lan fiyatlar, enflasyon (yurt içi mal ve hizmet fiyatlar›n›n y›ll›k art›fl›)
faizler, kurlar ve ücretlerdir. Model fiyatlar aras›ndaki denge ve paritelerden yararlanmakta ve fiyatlar›n ithalat, ihracat ve istihdam üzerindeki etkilerini istatistik
yöntemleriyle saptamaktad›r.
‹statistik tahminlerde kullan›lan veriler 1998-2006 y›llar›n› kapsayan verilerdir. Yap›lan istatistik çal›flmas›nda elde edilen sonuçlar oldukça tatmin edicidir.
Uygulanacak siyasetlerin, basit de olsa, bu tür matematiksel ve istatistik modellerle incelenmesinin, hiçbir temeli olma yan tahminlerden çok daha sa¤l›kl› oldu¤una
inanmaktay›z. Kullana ca¤›m›z modelden elde edilen sonuçlar belirli bir güven düzeyinde kullan›labilecek sonuçlard›r. Modelimizde kulland›¤›m›z istatistik tahminlerin
güven düzeyleri yüzde 95’in üzerindedir. Ancak bir noktay› vurgulamakta yarar görmekteyim. Burada kullanaca¤›m›z model kullan›labilecek en iyi model olmayabilir.
Modelin daha fazla gelifltirilmesine ihtiyaç duyulabilir. Model kapsam, kullan›lan
tahmin fonksiyonlar› ve veri taban› aç›lar›ndan gelifltirilebilir. Ancak bu model kan›mca oldukça güvenilir sonuçlar vermektedir.
>>> 1990-2008 KAMUOYUNA DÖNÜK ÇALIfiMALAR
637
2006-2008
10/3/08
10:56 PM
YAHYA ARIKAN
Page 638
Türkiye’nin K›s›lmayan Sesiyiz
SENARYOLARLA ‹LG‹L‹ P‹YASALARA YÖN VERECEK F‹YATLAR VE
ÖNGÖRÜLERE ‹L‹fiK‹N AYRINTILAR AfiA⁄IDADIR
A. Mevcut IMF Program›n›n Devam› Senaryosu (IMF Senaryosu):
Mevcut IMF program›n›n devam› senaryosu bugünkü uygulamalar ve e¤ilimler
alt›nda elde edilecek sonuçlar› verecek olan senaryodur. Ekonomi bir krizle karfl›
karfl›ya kalmad›¤› takdirde, bu senaryoda piyasalara yön verecek olan fiyatlar›m›z
flunlar olacakt›r:
• Enflasyon yüzde 10 dolaylar›nda tutulacakt›r.
• Faizler yüzde 18 dolaylar›nda tutulacakt›r.
• Ücret art›fllar› yüzde 9 dolaylar›nda tutulacakt›r.
• Döviz kurlar› yüzde 10,7 azalacakt›r. 2007 y›l› bafl›nda dolar kuru 1,42
YTL/$ dolaylar›nda bulunmaktayd›. 2002 y›l›ndan bu yana oldu¤u gibi bu senaryo
alt›nda TL’nin afl›r› de¤erlenmeye devam edece¤i, dolar kurunun 1,3 YTL/$ düzeylerine inece¤i varsay›l maktad›r.
SONUÇLARI:
S›cak paran›n kazanc› yüzde 32 olur: Türkiye’ye gelen s›cak paran›n kazanc›
döviz baz›nda yüzde 32,1 olacakt›r. Dünya üzerinde faizlerin yüzde 4 dolaylar›nda
dolaflt›¤› günümüzde bu çok yüksek, soygun olarak adland›r›labilecek bir kazançt›r.
Bu yüksek kazanç beklentileriyle Türkiye’ye 20,4 milyar dolar ilave s›cak para girifli
olacak, 2007 bafl›nda Türkiye’de 64 milyar dolar dolaylar›nda olan s›cak para, y›lsonunda 84,4 milyar dolara yükselecektir. S›cak paran›n Türkiye ekonomisine muhtemel maliyeti 27.1 milyar dolar olacakt›r.
Banka ve flirketler riskli borçlanmaya devam eder: Banka ve flirketler yabanc›
para (döviz) üzerinden borçland›klar›nda yüzde 6.6 kazanç sa¤layacaklard›r. Türkiye’de devlet yüzde 18 üzerinden borçlan›rken, banka ve flirketler yurt d›fl›ndan
borçland›klar›nda bu denli kazançl› ç›kacakt›r. Bu durumda banka ve flirketleri d›flar›dan riskli bir flekilde borçlanmaya devam edecektir. Sat›fl gelirlerine oranla yüzde
40 dolaylar›nda aç›k pozisyonu olan flirketler sat›fl gelirlerine oranla yüzde 9.3 pozisyon kazanc› elde edeceklerdir. Bu çok önemli boyutta bir kazançt›r.
D›fl Ticaret: ‹thal mallar›n›n fiyatlar› yüzde 17.2 azalacakt›r. ‹thal mallar›n›n
ucuzlamas›, ihraç mallar›n›n pahal›laflmas› sonucunda ithalat 34.8 milyar dolar
638
1990-2008 KAMUOYUNA DÖNÜK ÇALIfiMALAR <<<
2006-2008
10/3/08
10:56 PM
Page 639
Türkiye’nin K›s›lmayan Sesiyiz
YAHYA ARIKAN
artarak, 172,2 milyar dolar dolaylar›na yükselecektir. ‹hracat ise 19.2 milyar dolarl›k bir art›fl kaydederek 104.4 milyar dolar düzeyine yükselecektir. Böylece d›fl ticaret a盤› 67.7 milyar dolara yükselecek, muhtemelen, 2006 y›l› sonunda 31,3 milyar dolar olan cari ifllemler a盤› 2007 sonunda 47 milyar dolara yükselecektir.
Bu milli gelirin yüzde 10’unu aflan bir cari aç›kt›r.
‹flçiler: ‹flçilerin TL üzerinden reel ücretleri yüzde 1 dolaylar›nda azalacak, fakat TL afl›r› de¤erlendi¤i için ücretler döviz cinsinden yüzde 22 pahal›laflacakt›r.
Bu geliflmeler sonucu, 2006 y›l› sonunda 4 milyon 407 bin kifli olan sanayi istihdam› 26 bin 773 kifli azalacakt›r.
Bu senaryo alt›nda ekonomi tahrip olmaya devam edecek fakat banka ve flirketler d›flar›dan borçland›klar› takdirde çok karl› ç›kacakt›r. Ancak, bu senaryo sürdürülebilir bir senaryo de¤ildir. Ekonomideki k›r›lganl›k her an bir krize dönüflebilir.
B. Mevcut IMF Program› Devam Ederken Kriz Ç›kmas› Senaryosu
(Kriz Senaryosu):
Kriz senaryosu, Türkiye’nin önlemesi gereken senaryodur. Krizler Türkiye’ye
çok pahal›ya mal olmaktad›r. Ancak, bir program de¤iflikli¤i yap›l›p mevcut trendler
de¤ifltirilmezse, her geçen gün böyle bir senaryonun ortaya ç›kma ihtimalini artt›rmaktad›r. Piyasalara yön verecek olan fiyatlar›m›z flunlar olacakt›r:
• Enflasyon en iyimser beklentiyle yüzde 15 dolaylar›na yükselecektir.
• Faizler yüzde 22 dolaylar›na yükselecektir. Kriz ç›kmas› duru munda faizler
ilk anda afl›r› bir artma gösterip zaman içinde yat›flmaktad›r.
• Ücret art›fllar› yüzde 5 dolaylar›na gerileyecektir.
• Döviz kurlar› yüzde 40.7 artacak.
SONUÇLARI:
13.2 milyar dolar s›cak para ç›kar: Türkiye’ye gelen s›cak paran›n kayb› döviz
baz›nda yüzde 13.3 olacakt›r. Dövizin kendi ülkesinde de yüzde 2 dolaylar›nda enflasyon oldu¤unu varsayarsak bu yüzde 15 dolaylar›nda bir reel kay›pt›r. Bu kay›plar
nedeniyle 13.2 milyar dolar dolaylar›nda bir s›cak para ç›k›fl› olacak ve 2006 sonunda Türkiye’de 64 milyar dolar dolaylar›nda olan s›cak para miktar›, 50.8 milyar
dolara gerileyecektir.
Borçlu banka ve flirketler ayakta kalmakta güçlük çeker: Banka ve flirketler
yabanc› para (döviz) üzerinden borçlanmalar›n›n nominal maliyeti yüzde 47.1, enf-
>>> 1990-2008 KAMUOYUNA DÖNÜK ÇALIfiMALAR
639
2006-2008
10/3/08
10:56 PM
YAHYA ARIKAN
Page 640
Türkiye’nin K›s›lmayan Sesiyiz
lasyondan ar›nd›r›lm›fl maliyeti ise yüzde 27.9 dolaylar›nda olacakt›r. Sat›fl gelirlerine oranla yüzde 40 dolay lar›nda aç›k pozisyonu olan flirketler sat›fl gelirlerine
oranla yüzde 7.3 pozisyon kayb›na u¤rayacaklard›r. Bir kriz durumunda döviz pozis
yonu aç›k olan banka ve flirketlerin ayakta kalmas› çok zordur. Döviz borçlar› uzun
vadeli olan flirketler üzerindeki tahribat çok büyük olmayabilir. Ancak son dönemlerde flirketlerin k›sa vadeli döviz borç lar› h›zla art›fl gösterdi¤inden bu durum rahatlat›c› bir durum de¤ildir.
D›fl Ticaret: ‹thal mallar›n›n fiyatlar› yüzde 24.8 at›fl olacakt›r. ‹thal mallar›n›n pahal›laflmas› sonucunda ithalat 23.2 milyar dolar azalarak, 114.1 milyar dolar
dolaylar›na gerileyecektir. ‹hracat ise 12 milyar dolarl›k bir azal›fl kaydederek 73.3
milyar dolar düzeyine gerileyecektir. Böylece d›fl ticaret a盤› 40.8 milyar dolara
gerileyecek, muhtemelen, 2006 y›l› sonunda 31.3 milyar dolar olan cari ifllemler
a盤› 2007 sonunda 20.1 milyar dolar olacakt›r.
‹flçiler: Varsay›mlar›m›z alt›nda iflçilerin TL üzerinden reel ücretleri yüzde 8.7
dolaylar›nda, döviz cinsinden ise yüzde 25.4 dolaylar›nda azalacakt›r. Yani kurlar›n
artmas›yla döviz cinsinden iflçilerin ücretleri ucuzlayacakt›r. 2006 y›l› sonunda 4
milyon 407 bin kifli olan sanayi istihdam› 320 bin 794 kifli artacakt›r. Muhtemelen
bu art›fl, ithal aramal› yerine yerli aramal› kullan›m›ndan ve üretimin Türkiye’ye kaymas›ndan kaynaklanacakt›r.
Türkiye’nin bir kriz yaflamas› döviz pozisyonu aç›k olan banka ve flirketlerin ve
ülkeye gelen s›cak paran›n büyük kay›plara u¤ramas›yla sonuçlanacakt›r. Gerçi, kriz
ekonominin kendini düzeltme çabas› olarak da görülebilir. Fakat, kriz sarkaç misali,
afl›r› bir reaksiyonla sonuçlanmaktad›r. Bu nedenle de kriz, baz› olumlu geliflmeler
ya n›nda ciddi boyutlarda olumsuzluklar yaratmaktad›r.
C. Mevcut Program Devam Ederken TL De¤erinin “Denge” De¤erine Getirilmesi senaryosu (Denge Senaryosu):
Bu senaryoya “yüksek faiz düflük kur” sarmal›n›n k›r›lmas› senaryosu da denebilir. Türkiye ekonomisinin en önemli sorunu, d›fl kayna¤a dayal› istikrar paketi
uygulamas› sonucu ülkenin s›cak paraya teslim olmas› ve TL’nin afl›r› de¤erlenmesidir. Bu senaryo enflasyon, faiz ve kur hedeflemesi senaryosudur. Hedeflenecek ve
piyasalara yön verece fiyatlar flunlar olacakt›r:
• Enflasyon yüzde 10 dolaylar›nda tutulacakt›r. Yukar›da birinci senaryomuz-
640
1990-2008 KAMUOYUNA DÖNÜK ÇALIfiMALAR <<<
2006-2008
10/3/08
10:56 PM
Page 641
Türkiye’nin K›s›lmayan Sesiyiz
YAHYA ARIKAN
da da enflasyon hedefimizi yüzde 10 olarak alm›flt›k. Ancak bu senaryo alt›nda
yüzde 10 enflasyon hedefinin tut turulmas› daha güçlü politikalar gerektirir.
• Faizler yüzde 15 dolaylar›nda tutulacakt›r. Türkiye s›cak paray› ürkütmemek
için faizleri yüksek tutma e¤ilimindedir. Ancak faizler bünyelerinde risk primi de tafl›rlar.
• Ücret art›fllar› yüzde 10 dolaylar›nda tutulacakt›r.
• Döviz kurlar› yüzde 22.9 artacakt›r.
SONUÇLARI:
S›cak Para: Türkiye’ye gelen s›cak paran›n kayb› döviz baz›nda yüzde 6.4 olacakt›r. Dövizin kendi ülkesinde de yüzde 2 dolaylar›nda enflasyon oldu¤unu var sayarsak bu yüzde 8.3 dolaylar›nda bir reel kay›pt›r. Bu kay›plar nedeniyle 8.1 milyar
dolar dolaylar›nda bir s›cak para ç›k›fl› olacak ve 2006 sonunda Türkiye’de 64 milyar dolar dolaylar›nda olan s›cak para miktar›, 55.9 milyar dolara gerileyecektir.
Banka ve fiirketler: Banka ve flirketler yabanc› para (döviz) üzerinden borçlanmalar›n›n nominal maliyeti yüzde 28.5, enflasyondan ar›nd›r›lm›fl maliyeti ise
yüzde 16.8 dolaylar›nda olacakt›r. Sat›fl gelirlerine oranla yüzde 40 dolaylar›nda
aç›k pozisyonu olan flirketler sat›fl gelirlerine oranla yüzde 4.2 pozisyon kayb›na
u¤rayacaklard›r. Bu denli pozisyon kay›plar› bir k›s›m flirketlerimizi zor duruma sokabilir, baz› flirketlerin el de¤ifltirmesine neden olabilir.
D›fl Ticaret: ‹thal mallar›n›n fiyatlar› yüzde 14 art›fl olacakt›r. ‹thal mallar›n›n
pahal›laflmas› sonucunda ithalat 12.3 milyar dolar azalarak, 125 milyar dolar dolaylar›na gerileyecektir. ‹hracat ise 6.1 milyar dolarl›k bir azal›fl kaydederek 73.3
milyar dolar düzeyine gerileyecektir. Böylece d›fl ticaret a盤› 45.8 milyar dolara
gerileyecek, muhtemelen, 2006 y›l› sonunda 31.3 milyar dolar olan cari ifllemler
a盤› 2007 sonunda 25.1 milyar dolar olacakt›r.
‹flçiler: Varsay›mlar›m›z alt›nda, iflçilerin TL üzerinden reel ücretleri de¤iflmeyecek, ancak, döviz cinsinden ücretler yüzde 10.5 dolaylar›nda azalacakt›r.
Görüldü¤ü gibi, bu senaryo alt›nda TL de¤eri denge de¤erine kavuflaca¤›ndan
ekonomide önemli düzelmeler olmaktad›r. Bu düzelmeler sonunda ekonomi ilerideki
y›llarda esas potansiyelini devreye koyabilecek, düzelmelerin etkileri ilerideki y›llarda kartopu fleklinde yaflanacakt›r. Ancak, ekonomi düzelirken mikro bazda, daha
önce riske girip döviz pozisyonunu açan flirketler oldukça zor durumlarda kalacak-
>>> 1990-2008 KAMUOYUNA DÖNÜK ÇALIfiMALAR
641
2006-2008
10/3/08
10:56 PM
YAHYA ARIKAN
Page 642
Türkiye’nin K›s›lmayan Sesiyiz
t›r. Bu nedenle de TL de¤erinin bir aflamada dengeye kavuflturulmas› yerine, dengeye yönlendirilmesi arzu edilebilir.
D. TL De¤erinin “Denge” De¤erine Yönlendirilmesi Senaryosu (Yönlendirme
Senaryosu):
Bu senaryonun denge senaryosundan fark› TL’yi denge de¤erine bir hamlede
ulaflt›rmamas›d›r. Senaryo, TL de¤erini denge de¤erine getirme yerine, flirketler
üzerindeki olumsuz etkiyi azaltacak, zamana yayacak, bu ara flirketlere gerekli
tedbirleri alma imkan› sa¤layacak bir senaryodur. Bu senaryo, “yüksek faiz düflük
kur” sarmal›n› k›rmay› amaçlayan, tart›fl›lmas› gereken, baz› hedefleri de¤ifltirilebilecek bir senaryodur. Burada senaryoyu bizim hedeflerimiz alt›nda inceleyece¤iz.
Hedeflenecek ve piyasalara yön verecek fiyatlar flunlar olacakt›r:
• Bir önceki denge senaryosunda oldu¤u gibi enflasyon yüzde 10 dolaylar›nda
tutulacakt›r.
• Bir önceki denge senaryosunda oldu¤u gibi faizlerin yüzde 15 dolaylar›nda
tutulmas› hedeflenmektedir.
• Bir önceki denge senaryosunda oldu¤u gibi ücret art›fllar›n›n yüzde 10 dolaylar›nda tutulmas› hedeflenmektedir.
• Bu senaryonun bir önceki senaryodan fark› döviz kurlar›n›n yüzde 13.9 artacak olmas›d›r. Dolar aç›s›ndan bakacak olursak, bu senaryo alt›nda dolar kuru 1.66
TL/$ düzeyine yükselecektir. Döviz kurlar›n›n k›s›tl› artmas› TL’nin “denge” de¤erine
yönel tecek fakat ulaflt›rmayacakt›r. Fakat, bu senaryonun flirketlere maliyeti daha düflük olacakt›r. fiirketler de alacaklar› tedbirlerle kurlar›n dengeye yönelmesine
katk›da bulunabilecektir.
Bu senaryo alt›nda modelimiz çerçevesinde Türkiye ekonomisinin alaca¤› sonuçlar flöyle özetlenebilir:
S›cak Para: Türkiye’ye gelen s›cak paran›n kazanc› döviz baz›nda yüzde 1 olacakt›r. Dövizin kendi ülkesinde de yüzde 2 dolaylar›nda enflasyon oldu¤unu varsayarsak bu yüzde 1 dolaylar›nda bir reel kay›pt›r. Bu kayb›n düflük olmas› nedeniyle
2.6 milyar dolar dolaylar›nda bir s›cak para ç›k›fl› olacak ve 2006 sonunda Türkiye’de 64 milyar dolar dolaylar›nda olan s›cak para miktar›, 61.4 milyar dolara gerileyecektir.
Banka ve fiirketler: Banka ve flirketler yabanc› para (döviz) üzerinden borç-
642
1990-2008 KAMUOYUNA DÖNÜK ÇALIfiMALAR <<<
2006-2008
10/3/08
10:56 PM
Page 643
Türkiye’nin K›s›lmayan Sesiyiz
YAHYA ARIKAN
lanmalar›n›n nominal maliyeti yüzde 19.1, enflasyondan ar›nd›r›lm›fl maliyeti ise yüzde 8.3 dolaylar›nda olacakt›r. Bu maliyetler tafl›nabilir yüklerdir. Sat›fl gelirlerine
oranla yüzde 40 dolaylar›nda aç›k pozisyonu olan flirketler sat›fl gelirlerine oranla
yüzde 1.4 pozisyon kayb›na u¤rayacaklard›r. Bu denli pozisyon kay›plar› da flirketlerimizin kald›rabilece¤i kay›plard›r.
D›fl Ticaret: ‹thal mallar›n›n fiyatlar› yüzde 5.6 art›fl olacakt›r. ‹thal mallar›n›n pahal›laflmas› sonucunda ithalat 2.4 milyar dolar azalarak, 134.9 milyar dolar
dolaylar›na gerileyecektir. ‹hracat ise 0.8 milyar dolarl›k bir azal›fl kaydederek
84.4 milyar dolar düzeyine gerileyecektir. Böylece d›fl ticaret a盤› 50.4 milyar dolara gerileyecek, muhtemelen, 2006 y›l› sonunda 31.3 milyar dolar olan cari ifllemler a盤› 2007 sonunda 29.7 milyar dolar olacakt›r.
‹flçiler: Varsay›mlar›m›z alt›nda, iflçilerin TL üzerinden reel ücretleri de¤iflmeyecek, ancak, döviz cinsinden ücretler yüzde 3.4 dolaylar›nda azalacakt›r. Bu nedenlerden, 2006 y›l› sonunda 4 milyon 407 bin kifli olan sanayi istihdam› 4 bin
156 kifli artacakt›r.
Görüldü¤ü gibi, bu senaryo alt›nda TL “yüksek faiz düflük kur” döngüsü ters
çevrilmekte fakat yeterli kabul edilebilecek düzelmeler elde edilememektedir. Ancak, bu senaryonun iyi taraf› iyi yöne yönelen geliflmelerin ileride meyvelerini verecek
olmas› beklentisidir.
******
>>> 1990-2008 KAMUOYUNA DÖNÜK ÇALIfiMALAR
643
2006-2008
10/3/08
10:56 PM
YAHYA ARIKAN
Page 644
Türkiye’nin K›s›lmayan Sesiyiz
17 Temmuz 2007
>>> Seçim, harcamalar› yüzde 25 artt›rd›, delik
flimdilik 15 milyar YTL
‹stanbul Serbest Muhasebeci ve Mali Müflavirler Odas›’n›n (‹SMMMO) “Türkiye Ekonomisine Bak›fl ve Beklentiler” projesi kapsam›nda yay›nlad›¤›, ‹stanbul Üniversitesi ‹ktisat Fakültesi ö¤re tim üyelerinden Yrd.Doç.Dr. Binhan Elif Y›lmaz,
Arafl.Gör. Murat Çak ve Arafl.Gör. Murat fieker taraf›ndan haz›rlanan raporlardan ilki olan “Mali ‹zleme RaporuEkonomiye Güven ve Beklentiler Anketi”nde ekonomik geliflmeler de¤erlendirildi ve öngörüler saptand›.
2007 y›l›n›n ilk 5 ay›nda ekonomik geliflmelerin irdelendi¤i “Mali ‹zleme Raporu”
uygulanan seçim ekonomisinin bütçede dengeyi alt üst etti¤i ortaya ç›kt›. Buna göre
2006 ve 2007 y›llar›n›n ilk 5 ayl›k dönemi itibariyle yönetim bütçe giderlerinin fonksiyonel s›n›fland›rmaya göre da¤›l›mlar› incelendi¤inde birbirine çok yak›n oranlarla karfl›lafl›l›yor. Ancak GSMH’ye oranlar› bak›ld›¤›nda baz› farkl›l›klar dikkat çekici.
• Toplam harcamalarda 2006 ve 2007 y›l›n›n ilk 5 ayl›k bütçe giderleri karfl›laflt›r›ld›¤›nda, GSMH’ye oran aç›s›ndan yüzde 25’lik bir art›fl gerçekleflti. Ancak
GSMH’ye oranlar› bak›ld›¤›nda baz› farkl›l›klar dikkat çekici. 2006 May›s itibariyle
toplam harcamalar›n GSMH’ye oran› % 9.89 iken, 2007 y›l›n›n ayn› dönem toplam›n›n tahmini GSMH’ye oran› %13.22. En yüksek art›fllar genel kamu hizmetleri ile
sosyal güvenlik ve sosyal yard›m hizmetlerinde görülüyor.
• Bu art›fl erken seçim nedeniyle erkene çekilen ödemeler henüz yans›mad›¤›
halde 14 milyar 960 milyon YTL’yi buldu.
• 2007 bütçesini 204 milyar 988 milyon YTL olarak öngören hükümet, seçim
y›l› olmas›n›n etkisiyle flimdiden faiz d›fl› harcamalarda makas› açt›. Y›l›n ilk 5 ay›nda faiz hariç bütçe giderleri 59 milyar 828 milyon YTL’yi bulan hükümet, bafllang›ç
ödene¤i 165 milyon YTL olan “sa¤l›k giderleri” kaleminde, 2 milyar 794 YTL harcama yapt›.
• Bütçe planlan›rken 800 bin YTL ödenek ayr›lan daha sonra da sapma büyük oldu¤u için Maliye taraf›ndan “ödene¤i tablolarda s›f›rlanan” Yeflil Kart sa¤l›k
hizmetleri kalemine 1 milyar 729 milyon 965 bin YTL harcand›.
644
1990-2008 KAMUOYUNA DÖNÜK ÇALIfiMALAR <<<
2006-2008
10/3/08
10:56 PM
Page 645
Türkiye’nin K›s›lmayan Sesiyiz
YAHYA ARIKAN
• Belediyelere akan parada da büyük art›fl oldu. Bütçede 56 milyon 850 bin
YTL kaynak ayr›lan “Belediyelere Yard›m (Denklefltirme Ödene¤i)” kalemine sadece
ilk 5 ayda aktar›lan para bütçeyi aflt›; 57 milyon 68 bin YTL aktar›ld›.
• “Hane halk›na Yap›lan Transferler” kalemine bütün y›l için ayr›lan kaynak
toplam 929.5 milyon YTL iken ilk 5 ayl›k sonuçlara göre, 425.6 milyon YTL kullan›ld›. Ayn› flekilde tar›msal amaçl› ödemelerin neredeyse bütün kalemlerinde y›ll›k bütçe hedefi 5 ayda dolduruldu.
ARIKAN: SAVRULAN PARA HALKTAN TOPLANAN VERG‹D‹R
TÜRMOB Genel Baflkan Yard›mc›s› ve ‹SMMMO Baflkan› Yahya Ar›kan, raporla ilgili de¤erlendirmesinde bafllatt›klar› bu iddial› çal›flmayla mali izlemede referans olmak istediklerini belirterek özellikle 2007 y›l›n›n ocak ve flubat aylar›nda
bütçe harcamalar›yla bütçe gelirleri aras›nda önemli bir fark oldu¤unun görüldü¤ünü belirtti. Raporda detaylar› yer ald›¤› gibi her ne kadar 2007 Mart ay›nda bütçe
gelirleri harcamalara göre daha yüksek gerçekleflmiflse de, nisan ay›nda tekrar
harcamalar›n gelirlerden daha fazla oldu¤una dikkat çekti. Ar›kan, istikrars›z harcama ve gelir göstergeleri nedeniyle 2007 y›l› sonu itibariyle öngörülenden çok daha yüksek bütçe a盤›n›n verilmesine neden olabilece¤ine dikkat çekerek “Bu durum
seçim ekonomisinin bütçe göstergelerine yans›mas›d›r. Kimi çevrelerce yeterince
heyecan yaratmad›¤› dile getirilen seçim, hükümetin harcamalar›yla baz› kesimlere
para heyecan› getirmifltir. Bütçe planlan›rken karfl›l›¤› olmayan bu harcamalar
halktan toplanan vergi kayna¤›d›r” de¤erlendirmesini yapt›.
‹SMMMO’nun çal›flmas›nda “Ekonomiye Güven ve Beklentiler Anketi” ile 6 ayl›k dönem de¤erlendirilirken 6 ayl›k döneme iliflkin beklentiler saptand›. Araflt›rman›n referans ald›¤› TCMB Beklenti Anketi ortalama olarak 80 gözlem içerirken, bu
araflt›rmada akademisyen, banka ve borsa üst düzey yöneticileri ve ekonomi gazeteciyazarlar› aras›ndan seçilmifl gönüllü 171 kat›l›mc›n›n paneli oluflturmas›na dayanan, olas›l›k d›fl› örnekleme metodu kullan›ld›. Ekonomiye Güven ve Beklentiler
Anketi'ne göre ankete kat›lan uzmanlar›n
• Yüzde 40'› geçmifl 6 aya göre flu anda ekonominin daha kötü oldu¤unu,
• Yüzde 71’i hükümetin son 6 ayl›k ekonomi politikalar›n› olumsuz bulmaktad›r.
Bu baflar›s›zl›¤›n alt›ndaki temel etken, çal›flman›n Mali ‹zleme Raporu k›sm›nda
ayr›nt›lar› ile belirtildi¤i gibi, hükümetin 2007 y›l›nda uygulad›¤› seçim ekonomisidir.
• 22 Temmuz seçimlerinden sonra iktidar partisi ayn› kal›rsa Türkiye’nin genel
>>> 1990-2008 KAMUOYUNA DÖNÜK ÇALIfiMALAR
645
2006-2008
10/3/08
10:56 PM
Page 646
YAHYA ARIKAN
Türkiye’nin K›s›lmayan Sesiyiz
ekonomik durumunun biraz daha kötü olaca¤›n› düflünenlerin oran› ise yüzde 39
olurken, yüzde 24’ü ayn›, yüzde 14’ü çok daha kötü ve yüzde 12’si çok daha iyi olaca¤› yan›t›n› verdi.
• Uzmanlar›n yüzde 66’s› gelecek 6 ayl›k dönemde Türkiye’nin genel ekonomik
durumunu “biraz daha kötü” beklerken biraz daha iyi diyenler yüzde 19.
• Yaklafl›k yar›s› gelecek 6 ayda ifl bulma olas›l›¤›n›n kötüleflmeye devam edece¤ini, yüzde 39'u iyileflme olmadan ayn› kalaca¤›n› düflünmektedir.
******
Tablo 1. Merkezi Yönetim Bütçe Gerçekleflmeleri2007
B‹LG‹ NOTU:
2 007 Merke z i Y öne t im Bü t ç e Gerçek leflmeleri
O ca
fi ub
Ma rt
Ni s
May
To plam
(Bi n Y T L. )
200 7 Bü tçe
T ahm ini
20 4.988 .546
H arca m alar
1 8 .48 7.8 61
1 5 .3 13 .50 2
1 5 .640 .53 4
1 6.362 .700
17. 688 .79 0
8 3 .493. 38 7
1 -Fa iz H ariç Harc ama
1 1.467. 00 5
10 .3 46.5 73
1 1 .66 1 .52 9
13 .282. 377
13 .0 70 .782
59.828 .266
15 2.0 42 .52 2
P ersonel Giderleri
Sosyal Güv.Kur . De vlet
P rimi
4.360.556
3.427. 153
3.404.677
3.620.372
3.575. 461
18.388.219
43.669.799
Mal ve Hizmet Al›mlar›
C ari Transferler
Sermaye G iderleri
546. 960
429.219
429.403
440.374
837.91 2
1. 226.122
1.396.979
1.881.916
444.687
1.678. 407
2.290.643
7.021.336
10.101.779
15.587.406
4.885.015
145.987
4.556.612
483.680
5.415.417
628.454
5.7 51.921
1.075.635
5.742.382
859.42 6
26.351.347
3.193.182
60.862.989
12.103.930
Sermaye Transferleri
324.667
60. 321
53.158
276.745
522. 261
1. 237.152
3.647.400
Borç Verm e
Yed ek Ödenekler
365.908
163.466
333.441
235. 414
248.1 58
1. 346. 387
0
3.694.600
2. 374. 619
2 -Faiz H arca ma lar›
7.0 20 .8 56
4.966 .929
3 .979.0 0 5
3 .0 8 0 .323
4.618 .0 08
23 .665 .121
52.946.0 24
G elirler
12 .391. 8 74
13 .2 36.3 01
20 .4 81.266
1 4.3 1 4.83 5
19.725 .23 8
80 .149. 5 14
188 .1 58 .954
1 2.3 0 6.360
1 3. 0 14 .233
20 .1 12 .53 4
13 .3 97.71 6
19. 1 32.1 65
77.96 3. 00 8
1 83.46 0 .0 83
11.076.715
11.540.191
11.324. 450
9.859.064
15.423.193
59. 223.613
158.152 .898
387. 637
293.431
798.078
1.63 5.351
2.117.348
5.231.845
7. 817.781
30.915
108.359
59.594
20.460
28.702
248.030
480. 118
801.905
1.064. 858
2.065.489
1.848.2 15
1.542.274
7.322 .741
14.443.470
9.188
7.394
5.864.923
34.626
2 0.64 8
5.936.779
2.565. 81 6
8 1.287
196 .995
3 65.561
279. 514
42 8. 373
1. 35 1.730
3 .263 .692
1 -G enel B üt çe G elirleri
Vergi G elirleri
Teflebbüs ve Mülkiyet
G elirleri
Al›nan Ba¤›fl v e Yard›mlar
ile Özel G elirler
Fa izler, Pa ylar ve Cezalar
Sermaye G elirleri
2 -Özel B ütç eli ‹darel e rin Öz
G elirleri
3 -D üzen. ve Dene t.
Kuruml ar› n Gelirleri
Bü tçe De ng esi
Fa iz D›fl› Deng e
646
4. 227
25 .0 73
3 .171
63 7.6 0 5
1 64.700
8 34 .776
1 .43 5.179
- 6.095.9 8 7
-2. 077. 2 01
4.8 4 0.7 32
-2. 0 47.8 65
2. 03 6.44 8
-3 .34 3. 873
-16.82 9.592
92 4.8 69
2 .8 89.7 28
8. 819.7 37
1. 03 2.45 8
6.6 54.456
20 .321 . 248
36116432
1990-2008 KAMUOYUNA DÖNÜK ÇALIfiMALAR <<<
2006-2008
10/3/08
10:56 PM
Page 647
Türkiye’nin K›s›lmayan Sesiyiz
YAHYA ARIKAN
‹SMMMO’nun çal›flmas›nda “Ekonomiye Güven ve Beklentiler Anketi” ile 6 ayl›k dönem de¤erlendirilirken 6 ayl›k döneme iliflkin beklentiler saptand›. Araflt›rman›n referans ald›¤› TCMB Beklenti Anketi ortalama olarak 80 gözlem içerirken, bu
araflt›rmada akademisyen, banka ve borsa üst düzey yöneticileri ve ekonomi gazeteciyazarlar› aras›ndan seçilmifl gönüllü 171 kat›l›mc›n›n paneli oluflturmas›na dayanan, olas›l›k d›fl› örnekleme metodu kullan›ld›.
“Ekonomiye Güven ve Beklentiler Anketi”nin detayl› sonuçlar›, hükümetin
“Ekonomi Karnesi” ve al›nan sonuçlar do¤rultusunda oluflturulan “Güven Endeksi”ne iliflkin bilgilere; zaman s›k›fl›kl›¤› nedeniyle cilt olarak taraf›na gönderdi¤imiz ve
kitap olarak da bask›ya haz›rlanan genifl raporumuzda ulaflabilirsiniz.
******
>>> 1990-2008 KAMUOYUNA DÖNÜK ÇALIfiMALAR
647
2006-2008
10/3/08
10:56 PM
Page 648
YAHYA ARIKAN
Türkiye’nin K›s›lmayan Sesiyiz
17 A¤ustos 2007
>>> ‹flsizli¤in Göç Haritas›
24 y›lda 6 milyon kifliye istihdam yaratan Türkiye’nin AB hedefini yakalamas›
için 2010’a kadar 14 milyon kifliye istihdam yaratmas› gerekiyor. ‹SMMMO’nun “‹flsizli¤in Göç Haritas›” raporuna göre, iflsizlerin gözde kentlerinin bafl›nda hala ‹stanbul, ‹zmir, Antalya, Adana ve Mersin geliyor.
1980-2004 y›llar› aras›nda, Türkiye’de çal›flma yafl›ndaki nüfus 23 milyon
artmas›na karfl›n bu dönemde sadece 6 milyon kifliye ifl yarat›labildi. 24 y›lda,
2004’e kadar toplam 6 milyon kifliye istihdam yaratan Türkiye’nin Avrupa Birli¤i
Devlet ve Hükümet Baflkanlar Konseyi’nce belirlenen Lizbon hedefini yakalamas›
için 2010’a kadar 14 milyon kifliye istihdam alan› yaratmas› gerekiyor.
‹SMMMO’nun TÜ‹K, Hacettepe Üniversitesi Nüfus Etütleri Ensti tüsü ve
Dünya Bankas›’n›n 2006 tarihli verilerinden haz›rlad›¤› rapora göre, 1980 y›l›nda
15.7 milyon olan istihdam 24 y›lda ancak 21.7 milyon kifliye ç›karken bunun sonucu
olarak da ülkedeki istihdam oran› yüzde 44’te kald›. Bu oran dünyadaki en düflük
istihdam düzeyleri aras›nda yer al›yor ve Avrupa Birli¤i ülkelerinde bu oran›n ortalamas› yüzde 65’i buluyor.
‹fiS‹Z‹N GÖZDE KENTLER‹
Rapora göre, iflsizlik sorununu çözemeyen Türkiye’den göçün en büyük nedenlerinden biri de istihdam aray›fl› oldu. “‹flsizli¤in Göç Haritas›” bafll›kl› rapora göre;
‹stanbul, ‹zmir, Antalya, Adana, Mersin hala iflsizlere umut vaat eden kentlerin bafl›nda geliyor. Yo¤un göç alan kentlerin bafl›nda yer alan ‹stanbul, 2004 ile 2006
y›llar› aras›nda 359.000 kifliye istihdam yaratmas›na ra¤men 467 bin olan resmi
iflsiz say›s›n› sadece 1000 kifli azaltabildi. 2007 y›l›n›n bafl›nda kentteki iflsiz say›s› ancak 466 bine geriledi. Rapora göre kente göç edenlerden umdu¤u ‘ekme¤i’ bulamayanlar geri dönüflün yollar›n› aramaya bafllad›. Söz konusu ailelerin bir k›sm›
‹stanbul Büyükflehir Belediyesi’nin maddi deste¤iyle ‘memleketine’ dönebildi. Belediye, 2007’nin ilk befl ay›nda 1000’i aflk›n kifliyle 200’ün üzerinde aileye geri dönüfl için
maddi olanak sa¤lad›. En yo¤un göç veren iller ise Batman, Siirt, Diyarbak›r oldu.
648
1990-2008 KAMUOYUNA DÖNÜK ÇALIfiMALAR <<<
2006-2008
10/3/08
10:56 PM
Page 649
YAHYA ARIKAN
Türkiye’nin K›s›lmayan Sesiyiz
KENTLER‹N POTANS‹YEL‹ ‹NCELENMEL‹
TÜRMOB Genel Baflkan Yard›mc›s› ve ‹SMMMO Baflkan› Yahya Ar›kan, yeni
hükümeti, uygulanan ekonomik program›n mikro düzenlemelerle sosyal aya¤›n›n da
güçlendirilmesi yönünde ad›m atmaya ça¤›rd›. Ar›kan, rapordaki de¤erlendirmesinde “fiu anda ülkenin en önemli sorunu; ekonomide kaybeden taraflara soluk verecek
düzenlemeler yap›lmas›d›r, iflsizli¤in ele al›nmas›d›r. Veriler göç veren illerde bile istihdam artmas›na karfl›n iflsiz say›s›n›n da katland›¤›n› göstermektedir” dedi. Ar›kan, her ilin potansiyelinin ayr›, ayr› de¤erlendirilebilece¤i sektörel planlama ve teflvik uygulamas›n› önerdi. Tar›mdan kopan nüfusa kendi ilinde istihdam yarat›lmas›
için bütün illerin sanayi ticaret odalar›ndan üniversitelere kadar bütün yerel örgütlerle iflbirli¤i kurulmas›n›n zorunlu oldu¤una de¤inen Ar›kan “Her ilin kendi yap›s›na
uygun sektörel teflvik politikas› güdülmeli, illerle uygun yap› kurulmal›d›r. Denizli’deki, Siirt’teki iflsize Ankara’dan ifl bulunamayaca¤› ortaya ç›km›flt›r. Ankara’n›n Ekonomik ve Sosyal Konseyi toplayarak, illere ses vererek çözüm üretmesi zorunludur”
dedi.
‹fiS‹ZL‹K ORANINDA PATLAMA OLAN KENTLER
‹SMMMO’nun “‹flsizli¤in Göç Haritas›” bafll›kl› raporunda yer alan saptamalar
flöyle:
• Ülke genelinde 2000 y›l›nda 1 milyon 497 bin olan iflsiz say›s› 2007 y›l›n›n
ocak, flubat ve mart döneminde 1.3 milyon kifli artarak 2 milyon 796 bine ulaflt›.
2000 y›l›nda 21 milyon 581 bin kifliye istihdam yarat›l›rken 2007 y›l›n›n mart ay›
itibar›yla bu rakam 183 bin kifli azalarak, 21 milyon 398 bine indi. 3 y›l içinde ülke
genelinde istihdam› gerileyen il say›s› 38’e ulaflt›.
• Di¤er illere göre “en çok göç veren” iller Do¤u ve Güneydo¤u Anadolu bölgesindeki 14 kent oldu. Buna göre, Ad›yaman, A¤r›, Batman, Bingöl, Bitlis, Diyarbak›r,
Elaz›¤, Hakkari, Mardin, Mufl, Siirt, fi›rnak, Tunceli ve Van Türkiye’nin “en yo¤un göç
veren” kentleri oldu. Göç edenlerin bafll›ca çekim merkezi ‹stanbul, Ankara, ‹zmir,
Adana, Mersin, Bursa, Antalya, Malatya, Manisa ve Kocaeli’den oluflan 10 il olarak
s›raland›.
• Göç edenlerin yüzde 43.5 ailevi, yüzde 25 bireysel, yüzde 20'si ekonomik ve
yüzde 4'ü de güvenlik nedeniyle yaflamlar›n› farkl› illerde sürdürmek zorunda kald›.
Özellikle erkek nüfus için ekonomik nedenlerle yap›lan göçlerin ön plana ç›kt›.
>>> 1990-2008 KAMUOYUNA DÖNÜK ÇALIfiMALAR
649
2006-2008
10/3/08
10:56 PM
YAHYA ARIKAN
Page 650
Türkiye’nin K›s›lmayan Sesiyiz
• Çeflitli gerekçelerle göç alan kentlerin iflsizlerine di¤er illerden gelen iflsizler
de eklenince baz› kent ve bölgelerin iflsizlik oranlar›nda patlama yafland›. Göç veren
kentlerde ise ‘göçe ra¤men’ iflsizlik bir türlü azalmad›. Bunda tar›mdaki istihdam›n
gerilemesi, iflgücündeki art›fl etkili oldu. Verdikleri göçe ra¤men Siirt, Mardin, Batman, fi›rnak’ta 2002 y›l›nda 24 bin olan iflsiz say›s› artarak 52 bine ulafl›rken iflsizlik oran› da adeta üçe katland›. Yüzde 45 ile yüzde 75 aras›nda de¤iflen oranlarda net göç veren il durumundaki Mardin, Batman ve Siirt’te 2004’te 373 bin
kiflilik istihdam 2006’da 280 bin kifliye indi. ‹flsizlik oran› yüzde 6.1’den yüzde
15.7’ye yükseldi. 2000 y›l› verilerine göre yüzde 106’l›k net göç verme h›z›na sahip
Ardahan, yüzde 61’lik göç h›z›na sahip Kars, yüzde 56’l›k göç h›z›na sahip A¤r› ile
yüzde 9’luk göç h›z›na sahip I¤d›r’da bu göçlere ra¤men 2004 ile 2006 aras›nda
iflsizlik say›s› üç kattan fazla artt›. Söz konusu illerde 2004 y›l›nda 5 bin olan iflsiz say›s› 2006 y›l›nda 17 bine ulaflt›. ‹stihdam ise 317 binden 307 bine geriledi.
• Diyarbak›r ile fianl›urfa’da 2004 ile 2006 aras›nda iflsiz say›s›n›n bin kifli
azald›¤› belirtilse de iki kentteki iflsizlik oran› buna ra¤men yüzde 10.8’den yüzde
12’ye t›rmand›. Adana, Mersin, Antalya gibi Akdeniz kentleri istihdam›n darald›¤›,
iflsizli¤in yo¤un oldu¤u illerin çekim merkezi haline geldi. Yarat›lan istihdam talebi
karfl›lamaktan uzak kal›nca, 2002 y›l›nda 71 bin iflsizin bulundu¤u Adana ve Mersin’de 2006 y›l›nda bu rakam 209 bine yükseldi.
‹STANBUL’DA ‹fiGÜCÜ ARTSA DA ‹fiS‹Z SAYISI AZALMIYOR
• 2006 y›l›nda 3 milyon 677 bin kifliye istihdam sa¤layan ‹stanbul, yurdun
pek çok kentindeki iflsiz için ‘çekim merkezi’ oldu. 2004 y›l›nda kentin 3 milyon 784
bin kiflilik iflgücü 2006 y›l›nda göçün de etkisiyle 4 milyon 143 bine yükseldi. ‹flgücüne 359 bin yeni kat›l›m gerçekleflti. Bu arada, 2004 y›l›nda 467 bin olan iflsiz
say›s› 2006 y›l›na gelindi¤inde ancak 466 bine gerileyebildi. Di¤er bir ifadeyle, ancak iflgücüne yeni kat›lanlar›n say›s› kadar istihdam yarat›lm›fl oldu. Kentin iflsiz
say›s› de¤iflmedi. ‹stanbul’un iflsizlik oran› yüzde 11’lerde seyretmeye devam etti.
‹stihdam kentin iflsizlerine bile yetmeyince, ‹stanbul’da ekme¤ini bulmaya gelenlerin
bir k›sm› çareyi geri dönmekte buldu. Bu durumda olup da geri dönecek paray› bulamayanlar için ise ‹stanbul Büyükflehir Belediyesi kampanya bafllatt›. Bu kapsamda, 2007 y›l›n›n ilk befl ay›nda Diyarbak›r’a 14 ailenin, Hatay’a 13 ailenin, Adana,
Samsun ve Ordu’ya 11 ailenin, Tokat’a 10 ailenin, Kahramanmarafl ve Gaziantep’e 9
650
1990-2008 KAMUOYUNA DÖNÜK ÇALIfiMALAR <<<
2006-2008
10/3/08
10:56 PM
Page 651
YAHYA ARIKAN
Türkiye’nin K›s›lmayan Sesiyiz
ailenin, Malatya ve Mardin’e de 8 ailenin geri dönmeleri sa¤land›. Belediyenin 2007
y›l›n›n ilk befl ay›nda eflyalar›yla birlikte memleketlerine geri gönderdi¤i ‹stanbul’a
göç etmifl aile say›s› toplamda 229’a ulaflt›. Ayr›ca, 1180 kiflinin otobüs biletleri
al›narak memleketlerine göç etmesi sa¤land›.
• Son üç y›lda fianl›urfa, Diyarbak›r, Gaziantep, Ad›yaman, Kilis, Mardin, Batman, fi›rnak ve Siirt’i kapsayan Güneydo¤u Anadolu’da 2004 y›l›nda 1 milyon 639
bin kifli olan iflgücü 2006 y›l›nda 1 milyon 452 bine geriledi. Ayn› flekilde 1.4 milyon civar›ndaki istihdam 1.2 milyon kifliye indi. Üç y›lda iflgücü 187 bin, istihdam 208 bin kifli
azald›. Dolay›s›yla ayn› dönemde bölgedeki iflsizlerin toplam› iflgücü ve istihdam aras›ndaki fark kadar yani 21 bin kifli artarak, 183 binden 204 bine yükseldi.
• Bölgede özellikle tar›m sektöründeki istihdamda ciddi gerileme yafland›.
2004 y›l›nda Güneydo¤u Anadolu Bölgesi’nde 572 bin kifli tar›m sektöründe istihdam edilirken, bu say› 2005 y›l›nda 408 bine 2006 y›l›nda ise 299 bin kifliye indi.
Yani 273 bin kifli tar›mda istihdam d›fl›nda kald›. Buna karfl›n, ayn› dönemde sanayi sektöründeki istihdam 45 bin, hizmetler sektöründeki istihdam ise 19 bin kifli
artt›. Di¤er bir ifadeyle sanayi ve hizmetler sektörü tar›mdaki 273 bin kiflilik istihdam a盤›na karfl›n sadece 64 bin kiflilik istihdam yaratabildi. Ayn› geliflme, A¤r›,
Kars, I¤d›r, Ardahan, Erzurum, Erzincan ve Bayburt’u içine alan Kuzeydo¤u Anadolu Bölgesi’yle, Trabzon, Ordu, Giresun, Rize, Artvin, Gümüflhane ve Rize’yi kapsayan
Do¤u Karadeniz Bölgesi’nde de yafland›.
‹flgücüne Kat›lma Oran› ve ‹flsizlik Oran›n›n Seyri
Kaynak: TÜ‹K
>>> 1990-2008 KAMUOYUNA DÖNÜK ÇALIfiMALAR
651
2006-2008
10/3/08
10:56 PM
Page 652
YAHYA ARIKAN
Türkiye’nin K›s›lmayan Sesiyiz
‹flgücü ve ‹stihdam›n 7 Y›ll›k Bilançosu
2004
2005
23.640
24.289
24.565
24.77 6
24.158
21. 354
21.147
21.791
22.046
22.330
21.398
1.9 02
2.46 4
2.493
2.498
2.520
2.44 6
2.796
8. 5
10.3
10 .5
10 .3
10. 3
9.9
Y ›llar
2 000
2001
‹flgücü
(bin kifli)
23.078
22.26 9
23.818
21. 581
20.367
1.4 97
6.5
‹stihdam
(bin kifli)
‹fl siz
say ›s› (b i n
ki fli )
‹fl sizlik ( % )
2002
2003
(*) 2007 y›l› Ocak, fiubat, Mart, dönemi/Kaynak: TÜ‹K
652
1990-2008 KAMUOYUNA DÖNÜK ÇALIfiMALAR <<<
2 0 06
2 007*
11. 9
2006-2008
10/3/08
10:56 PM
Page 653
YAHYA ARIKAN
Türkiye’nin K›s›lmayan Sesiyiz
‹llerdeki ‹flsiz Say›s› (kifli)
*B‹N K‹fi‹
‹ ller
2 00 2*
2 003 *
2 004
2 005
2 006
2 006
‹s tihda m
‹stanbul
461,185
390,852
467.000
459.000
466.000
3.677.000
Adana, Mersin
71,152
54,51 9
160.000
212.000
209.000
1.087.000
Ankara
128,60 4
125,59 5
213.000
214.000
186.000
1.35 5.000
‹zmir
118,826
115,822
190.000
173.000
152.000
1.201.000
Ko caeli, S akarya, Düz ce,
Bolu, Yalova
110.000
108.000
110.000
922.000
Hatay, Kahramanmara fl,
O smaniye
135.000
141.000
104.000
754.000
115.000
99.000
1.198.000
Bursa, Eskiflehir, Bilec ik
60,392
67,962
109.000
69.000
75. 000
87.000
734. 000
23,056
30,570
70.000
65.000
86.000
1.091.000
108.000
85.000
84.000
1.378.000
89 .000
80.000
83.000
463.00 0
88.000
87.000
82.000
1.052.000
Konya, Karaman
Antalya, Isparta, Burdur
T rabzon, Ordu, Gire sun,
Rize, Artvin, Gümüflhane
Gaziantep, Ad›yaman, Kilis
32,708
48,448
Man isa, Afyon, Küt ahya,
U flak
Kayseri, S ivas, Yozgat
62.000
86.000
80.000
630.000
Ayd›n, Denizli, Mu¤l a
84.000
77.000
78.000
978.000
100.000
98.000
77.000
487.000
72.000
68.000
76.000
1.083.000
70.000
64.000
69.00 0
505.000
56.000
60.000
61.000
521.000
24.000
41.000
52.000
280.000
Mal atya, Elaz›¤, Bingöl,
T unceli
Sams un, Tokat, Çorum,
Am asya
13,658
14,003
fianl›urf a, Diyarbak›r
K›r›kkale, A ksaray, Ni¤de ,
Ne vflehir, K›rflehir
Mardin, Batman, fi›rnak,
Siirt
T ekirda¤, Edirne , K›rklareli
38.000
48.000
48.000
550.000
Van, Mufl, Bitli s, Hakkari
50.000
40.000
40.000
431.000
Bal›kesir, Çanakkale
40.000
42.000
38.000
566.000
Erzurum, Erzinc an, Bayburt
20.000
22.000
23.000
406.000
Zonguldak, Karabük, Bart›n
8,136
8,543
42.000
26.000
22.000
353.000
Kastamonu, Çank›r›,Sinop
26.000
21.000
17.000
320.000
5.000
11.000
17.000
307.000
2.498.000
2.520.000
2.446.000
22.330.000
A¤r›, Kars, I¤d› r, Ardahan
T oplam iflsiz say›s›
2.464.000
2.493.000
Kaynak:(*) 2002-2003 D‹E seçilmifl 9 il merkezinde göre kurumsal olmayan iflgücü durumu
Kaynak: 2004-2005-2006 TÜ‹K
>>> 1990-2008 KAMUOYUNA DÖNÜK ÇALIfiMALAR
653
2006-2008
10/3/08
10:56 PM
YAHYA ARIKAN
Page 654
Türkiye’nin K›s›lmayan Sesiyiz
ED‹TÖRE NOT:
Mart 2000’de yap›lan Lizbon zirvesinde Avrupa ‹stihdam Stratejisi (A‹S) gözden geçirilerek, sürdürülebilir büyüme, istihdam›n niceliksel ve niteliksel iyilefltirilmesi
ve 2010’a kadar sosyal uyumun güçlendirilmesi konular›nda görüfl birli¤i sa¤land›. Bu
zirvede AB’nin, gelecek 10 y›lda, daha rekabetçi ve dinamik bir bilgi ekonomisi haline
gelmesi, tam istihdama yeniden ulaflmas›, istihdam oran›n› yüzde 70’e ve kad›n istihdam oran›n› yüzde 60’a kadar artt›rmas› gibi somut hedefler ortaya konuldu.
Mart 2001’de yap›lan Stockholm zirvesinde ise Lizbon zirvesinde belirlenen hedeflere iki yeni ara hedef ve bir yeni hedef eklendi. Buna göre, AB istihdam oran›
2005’e kadar yüzde 67’ye ve kad›n istihdam› da yüzde 57’ye kadar yükseltilecek ve
yafll› çal›flanlar›n istihdam oran› 2010’a kadar yüzde 50’ye ulaflt›r›lacak. Yine 2010
y›l›na kadar Gayri Safi Milli Has›la'n›n yüzde 3 art›r›lmas› ve 6 milyondan fazla kifliye
ifl olana¤› yarat›lacak. Lizbon Zirvesi’nde, üye ülkeler, verilen sözleri uygulamaya geçirmek için siyasi taahhütte bulunmufltu.
Bu hedeflere karfl›n;
• AB’de iflgücüne kat›l›m ortalama yüzde 69; Türkiye’de yüzde 49,
• AB’de kad›n istihdam› yüzde 55; Türkiye’de yüzde 25,
• AB’de tar›m›n istihdamdaki pay› yüzde 4; Türkiye’de yüzde 34,
• AB’de hizmetlerin istihdamdaki pay› yüzde 60/70; Türkiye’de yüzde 43,
• AB’de toplam istihdam içinde sadece ücretlilerin pay› yüzde 83; Türkiye’de
ise yüzde 49 olarak gerçekleflti. Türkiye’de toplam istihdam oran› ise Nisan 2007 itibar›yla yüzde 43’ler seviyesine geriledi.
Ancak Lizbon Stratejisi’nin kabulünden 2005 y›l›na dek geçen befl y›ll›k süre
içinde öngörülen hedeflere ulafl›lamad›¤› gözlemlendi. Bunun üzerine AB Komisyonu
taraf›ndan Lizbon Stratejisi’ni canlan d›rmak üzere 2005-2010 dönemi için yeni bir
Sosyal Gündem oluflturdu. 9 fiubat 2005’te aç›klanan yeni Sosyal Gündem’in “tam istihdam›n gerçeklefltirilmesi” ve “herkese eflit f›rsat ilkesiyle daha uyumlu bir toplum yarat›lmas›” olmak üzere iki önceli¤i bulunuyor. Büyüme ve istihdam üzerine yo¤unlaflan
Lizbon Stratejisi’ni güçlendirmeyi amaçlayan yeni Sosyal Gündem’in yan› s›ra 2 fiubat
2005 tarihinde AB Komisyonu taraf›ndan “Lizbon Stratejisi için Yeni Bafllang›ç” bafll›kl›
bir bildiri de sunuldu. AB Komisyonu’nca haz›r lanan her iki reform paketi 22-23 Mart
2005 tarihlerinde Brüksel’de düzenlenen AB Konseyi Zirvesi’nde kabul edildi.
******
654
1990-2008 KAMUOYUNA DÖNÜK ÇALIfiMALAR <<<
2006-2008
10/3/08
10:56 PM
Page 655
YAHYA ARIKAN
Türkiye’nin K›s›lmayan Sesiyiz
6 Eylül 2007
>>> ‘Söz vermifltiniz, TTK’y› ç›kar›n'
TÜRMOB Genel Baflkan Yard›mc›s› ve ‹SMMMO (‹stanbul Serbest Muhasebeci Mali Müflavirler Odas›) Baflkan› Yahya Ar›kan, yaklafl›k 50 y›ll›k Türk Ticaret
Kanunu’nu (TTK) de¤ifltiren tasar›n›n Meclis’te oldu¤unu an›msatarak 60. hükümete yasa de¤iflikli¤ini gündeme almas› ça¤r›s› yapt›.
Bütün ticari iflletmelerin muhasebe düzeninde, uluslararas› standartlar ›fl›¤›nda haz›rlanan Türkiye Muhasebe Standartlar›’n›n esas al›nma s›n› öngören tasar›, önceki yasama döneminde Meclis’e gelmifl baz› maddeleri görüflülmüfltü. Tasar›n›n Meclis Genel Kurulu’na gelmifl olmas› nedeniyle teklif verilmesi durumunda
kadük kalmayaca¤›n› belirten Yahya Ar›kan, seçimden önce de Baflbakan Recep
Tayip Erdo¤an’›n yasay› ç›karma, CHP lideri Deniz Baykal’›n da destek verme yönünde söz verdi¤ini dile getirdi. 7 y›ll›k bir u¤rafl›n ard›ndan haz›rlanan ve önceki
yasama döneminde Adalet Komisyonu’ndan sonra Meclis’e gelen Türk Ticaret Kanunu tasar›s›; Türk iflletmelerini uluslararas› rekabete haz›rlayacak düzenlemeler
içeriyor. Bilançolar›n okunmayan küçük yerel gazetelerde yay›mlanmas› yerine internet sitelerinde aç›klanmas›n› öngören yasa tasar›s›, özetle; hem flirketlerin küçük pay sahiplerini hem de tüketiciyi koruyacak.
Tasar›n›n kadük olmamas› için 60. hükümetin konuyu ele almas› gerekti¤ini
kaydeden TÜRMOB Genel Baflkan Yard›mc›s› ve ‹SMMMO Baflkan› Ar›kan flunlar›
vurgulad›: “Türk Ticaret Kanu nu’nun güncellenmesi Türkiye’nin ticari yaflam›n› ve
bütün iflletmeleri yak›ndan ilgilendirmektedir. Türkiye’nin uluslararas› standart larda mali denetim ve fleffafl›¤a kavuflmas› için 7 y›l kadar u¤rafl verilen tasar›n›n daha fazla ertelenmemesi, çöpe at›lmamas› gerekir. 60. hükümetten en öncelikle beklentimiz budur. Hükümet daha gerek ifl dünyas› gerek muhasebe camias›n›n, onlarca örgütün üzerinde uzlaflt›¤› tasar›ya sahip ç›kmas› zorunludur.”
60. hükümeti, sosyal güvenlikte tek çat›, kay›t d›fl›n› önlemek üzere vergi reformunu ivedilikle ele almaya ça¤›ran Ar›kan, TTK tasar›s›n›n ticari yaflam için büyük önemi oldu¤unu vurgulad›.
>>> 1990-2008 KAMUOYUNA DÖNÜK ÇALIfiMALAR
655
2006-2008
10/3/08
10:56 PM
Page 656
YAHYA ARIKAN
Türkiye’nin K›s›lmayan Sesiyiz
Ticari yaflam yeniden flekillenecek
TTK tasar›s›na göre, ticari iflletmelerin muhasebe düzeninde uluslar aras› finansal raporlama standartlar› ›fl›¤›nda haz›rlanan Türkiye Muhasebe Standartlar› esas al›nacak. Denetimle ilgili bölümler incelendi¤inde ise mevcut kanunda yer
alan murak›pl›k müessesi kald›r›l›yor. fiirketlerin ölçe¤ine göre ba¤›ms›z denetim
kurulufllar› SMMM ve YMM taraf›ndan denetlenmesi gerekiyor. Denetçi belirli bir
süre sonunda rotasyona tabi oluyor ve vergi dan›flmanl›¤› hariç baflka hizmet sunam›yor.
Ayn› tasar›ya göre, anonim ortakl›k ve flirketler toplulu¤u mali tablolar› ve y›ll›k raporu denetçi taraf›ndan denetlenecek, bu denetimden geçmeyen mali tablolar
ve y›ll›k rapor düzenlenmemifl hükmünde olacak. Tablo ve raporlarda denetim sonras›nda yap›lan de¤iflikliklerin de denetçinin onay›na sunulmas› gerekiyor.
Profesyonel yönetimler ve fleffafl›k
Denetim raporunda; yönetim kurulunun yasalara uygun hareket edip etmedi¤i,
flirketin varl›¤›n› tehdit eden olgular›n bulunup bulunmad›¤›, ticari defterlerin hukuka
uygunlu¤u, finansal tablolar›n ve y›ll›k raporun dürüstlük ve fleffafl›k ilkesine uygunlu¤u
saptanacak ve belirtilecek. Bu düzenlemeler denetçi görüflünü önemli k›larken bu görüflün olumsuz olmas› yönetim kurullar›n›n istifas›yla da sonuçlanabilecek.
fieffaf ve kurumsal ticaret düzeninin sa¤lanmas›, AB, Basel II düzenlemelerine uyum için kurumsal yönetim, etkin denetim ve risk yönetimine iliflkin hükümler
Türkiye’nin ticaret yaflam›nda yeni bir dönem anlam›na geliyor. Uluslararas› muhasebe standartlar›n›n oturtulmas›yla ticaret, endüstri, hizmet, sermaye, finans piyasalar›nda Türk iflletmelerinin güvenilir ve fleffaf olmas›n› sa¤layacak tasar›da ön
görülen düzenlemelerden baz›lar› flöyle:
• Ticari defterler elektronik ortamda tutulacak. fiirketlerle ilgili her türlü belge elektronik ortamda saklanacak.
• Gerçek ve tüzel kifliler, ticari defterlerini, finansal tablolar›n› TMSK (Türkiye
Muhasebe Standartlar› Kurulu) taraf›ndan yay›nlanan standartlar, ilkelere göre
düzenleyecek.
• Yönetim kurulu üyelerinin en az yar›s› ve tüzel kifli ad›na tescil ve ilan edilen
kiflinin ve tek üyeli yönetim kurulunda bu üyenin yüksek ö¤renim görmüfl olmas› zorunlulu¤u olacak.
656
1990-2008 KAMUOYUNA DÖNÜK ÇALIfiMALAR <<<
2006-2008
10/3/08
10:56 PM
Page 657
Türkiye’nin K›s›lmayan Sesiyiz
YAHYA ARIKAN
• Online olarak yönetim kurulu toplant›lar›na kat›lma ve oy verme imkan› olacak.
• TOBB bünyesinde elektronik sicil bilgi bankas› kurulacak.
• Modern flirketler hukukuna uygun olarak pay sahipli¤i haklar›n›n listesi zenginlefltiriliyor.
• Yönetim kurulu üyelerinin sorumlulu¤una iliflkin olarak üyelerin sorumluluklar›ndaki farkl›lar› esas alacak farkl›laflt›r›lm›fl müteselsil sorumluluk geliyor.
• fiirketler toplulu¤u hakim (ana) ve ba¤l› (yavru) flirketler ve bunlar›n denetimi hakk›nda ayr›nt›l› düzenlemeler yap›lacak
• Art›k anonim flirketler ve flirketler toplulu¤u ile limited flirketlerin finansal
tablolar› uluslararas› standartlara göre düzenlenecek.
• 1957 y›l›nda uygulamaya giren yasan›n 50 y›ll›k uygulamas›nda zaman zaman küçük de¤ifliklikler yap›lsa da günün ihtiyaçlar›n› karfl›lamaktan uzak kalan
mevcut TTK pek çok uyuflmazl›¤›n yarg›ya tafl›nmas›na neden olurken yeni tasar›
buna bir son verecek.
• Tasar›n›n zorunlu hedefi; Türk iflletmelerinin uluslar aras› ticaret, endüstri,
hizmet, sermaye ve finans piyasalar›n›n sürdürülebilir rekabet gücüne haiz güvenilir
aktörleri olmalar›. fieffafl›k konusunda AB müktesebat› ile uyum sa¤lanmas›. Gerek halka aç›k olmayan flirketlerin para toplamas› gerekse flirket yönetimi ve yak›nlar gibi hakim ortaklar›n usulsüz borçlanmalar› nedeniyle yak›n tarihte yaflanan
skandallar son bulacak. 15 y›l içinde 10 banka üzerinden 30 milyar dolar›n buharlaflmas›ndan hareketle söz konusu tasar› fleffafl›k, mali denetimi yüceltiyor.
******
>>> 1990-2008 KAMUOYUNA DÖNÜK ÇALIfiMALAR
657
2006-2008
10/3/08
10:56 PM
YAHYA ARIKAN
Page 658
Türkiye’nin K›s›lmayan Sesiyiz
21 Eylül 2007
>>> Elektrikte bir y›ll›k ‘denge’ zarar›;
800 milyon YTL
Büyük özellefltirme ihalelerine haz›rlanan enerji sektöründe devlet kurumlar›n›n DUY (Dengeleme Uzlaflt›rma Yönetmeli¤i) nedeniyle zarar› 800 milyon YTL’ye
ulaflt›. ‹stanbul Serbest Muhasebeci Mali Müflavirler Odas›’n›n (‹SMMMO), EPDK
(Enerji Piyasas› Düzen leme Kurumu), TE‹Afi, TEDAfi ve DUY piyasas›na elektrik
veren iflletmecilerin beyanlar›ndan yararlanarak haz›rlad›¤› Enerji Raporu’na göre
oluflan aç›k yurttafla zam ya da yurttafla dolayl› vergi olarak da dönüyor.
‹SMMMO’nun raporuna göre, özel sektörün yüksek do¤algaz mali yeti ve karl›l›¤›n›n düflmesi nedeniyle 1 A¤ustos 2006’da yürürlü¤e giren DUY sistemi bir anlamda elektrik borsas› oluflmas›n› sa¤lad›. Rapora göre, sistemin iflleyifli flöyle:
“Söz konusu borsada fiyat ortalama 15 Ykr. fiu anda tüketilen toplam elektri¤in
yüzde 8 – 10'u oluflturulan bu borsadan yani özel üreticilerden temin ediliyor. Özel
üreticilerin toplam kurulu gücü 2 bin 500 mega watt civar›nda. DUY uygulamas›n›n yap›ld›¤› son 1 y›lda Türkiye'nin bir y›ll›k elektrik tüketimi yaklafl›k 170 milyar kilovat saat. Buna göre son bir y›lda tüketilen elektri¤in yüzde 8 10'una tekabül eden
15 – 17 milyar kilovat saatlik bölümü DUY'dan sa¤land›. Özel üreticilerden 15 YKr
karfl›l›¤›nda al›nan elektrik TEDAfi taraf›ndan tüketiciye 12 Ykr karfl›l›¤›nda sat›l›yor. Söz konusu fiyat›n içinde 2 YKr amortisman bedeli oldu¤u dikkate al›nd›¤›nda
TEDAfi’›n sat›fl fiyat› 10 YKr. Devletin sübvansiyonu kilovat saat bafl›na 5 Ykr.
Son bir y›ll›k fatura 700-800 milyon YTL aras›nda bir zarara tekabül ediyor.”
TÜRMOB Genel Baflkan Yard›mc›s› ve ‹SMMMO Baflkan› Yahya Ar›kan, söz
konusu zarar›n TEDAfi, TE‹Afi ve EÜAfi’›n bilançolar›na yans›t›ld›¤›n› belirterek “Bu
kurulufllar ayn› zamanda Özel lefltirme ‹daresi Baflkanl›¤›’n›n yönetiminde bulunuyor. fiirketleri özellefltirirken ‘zarar’ na¤meleri okuyanlar bir taraftan bu paray›
halktan vergi olarak da topluyor” dedi.
EÜAfi, TE‹Afi ve TEDAfi'›n kasas›ndan ç›kan zarar›n bir süredir “tüketiciye
jest gibi sunuldu¤unu” oysa bu gibi uygulamalar›n Türkiye’de daha da a¤›r vergi yükü anlam›na geldi¤ini belirten Yahya Ar›kan, “Bu flirketler zarar ettirilmemeli. Çün-
658
1990-2008 KAMUOYUNA DÖNÜK ÇALIfiMALAR <<<
2006-2008
10/3/08
10:56 PM
Page 659
YAHYA ARIKAN
Türkiye’nin K›s›lmayan Sesiyiz
kü TEDAfi ve EÜAfi özellefltirmelerinin bu y›l içinde yap›lmas› bekleniyor. Bu flirketler devlerin ifltah›n› kabart›yor. 20 bölge halinde özellefltirilmesi planlanan TEDAfi'›n zarar ettirilmesi de¤erini de afla¤›ya çekiyor” de¤erlendirmesini yapt›.
2001’den bu yana devlet eliyle hiç bir enerji yat›r›m› yapmayan ve özel sektörün de beklenen yat›r›mlar› yapmamas› nedeniyle arz a盤›yla karfl› karfl›ya kalan
Türkiye’nin enerji piyasas›na iliflkin haz›rlanan ‹SMMMO’nun raporundaki saptamalar ve öneriler flöyle:
• Enerjide ve özellikle elektrik üretiminde devletin yat›r›m yapmaktan çekilmesi büyük s›k›nt› yarat›yor. Elektrik darbo¤az›na giren Türkiye’de planl› elektrik kesintilerinin yaflanmas›na da az kald›. 2001 y›l›nda ç›kar›lan yasa ile Türkiye’de devletin
art›k enerji sektörüne yat›r›m yapmayaca¤› ve enerji yat›r›mlar›n› özel sektörün yapaca¤› konusu düzenlenmiflti. Ancak bugüne kadar geçen süre zarf›nda y›ll›k enerji
talebindeki art›fl yüzde 10’lara varmas›na karfl›n özel sektör taraf›ndan difle dokunur bir yat›r›m yap›lmad›.Kald› ki özel sektör, yat›r›m yapmak için Hazine ga rantisi
ve al›m garantisi gibi flartlarla devletin önüne geldi. Devletin bunu yapacak imkan›
kalmamas› nedeniyle de özel sektör herhangi bir yat›r›ma giriflmedi. Bugün ise yaflanan s›k›nt›lar nedeniyle do¤algaz lobisi tekrar devreye girmifl bulunuyor.
TÜRK‹YE, RUSYA’NIN AVUCUNDA
• Yap›m› en kolay ve en h›zl› olan do¤algaz çevrim santrallerinin lisanslar› özel
flirketlere birer birer veriliyor. Bu da Türkiye’nin elektrik üretimi ve genel anlamda
enerjide d›fla ba¤›ml›l›¤›n› h›zla art›r›yor. 2006 y›l› verilerine göre Türkiye’nin elektrik
üretiminde do¤algaz›n pay› yüzde 47.78’e ulaflt›. 2007 y›l›nda ise bu rakam›n yüzde 50’nin üzerine ç›kt›¤› tahmin ediliyor. 2002’de do¤algaz kullan›m›n›n çok yüksek
oldu¤u ve bu miktar› afla¤›ya çekmek gerekti¤i yetkili a¤›zlarca kabul edilirken, bugün do¤algaz›n art›k ‘mant›kl›’ bir seçenek oldu¤u savunuluyor. Oysa, Rusya’n›n do
¤algaz› dünya genelinde nas›l ekonomik bir silah olarak kulland›¤›n› herkes konuflup
buna karfl› tedbirler al›yor. Ancak Türkiye her geçen gün do¤algaz kullan›m›n› ve
enerji çeflitlili¤i içindeki pay›n› art›r›yor.
>>> 1990-2008 KAMUOYUNA DÖNÜK ÇALIfiMALAR
659
2006-2008
10/3/08
10:56 PM
Page 660
YAHYA ARIKAN
Fuel-Oil
Türkiye’nin K›s›lmayan Sesiyiz
2004
4.421
2005
3.502
2006
2.915
14
1.362
4.894
11.006
32.548
0
1.677
5.809
15.928
39.843
0
1.575
5.822
17.739
42. 635
7
1.785
6.365
21.743
52.363
64
258
951
22
8
63
239
842
22
42
61
247
1.094
21
38
94
292
577
27
61
30.154
34
24.020
32
27.587
61
22.596
175
Motorin
Tafl Kömürü
‹thal Kömür
Linyit
Do¤a l Gaz
Jeotermal
LPG
Nafta
Biogaz
Di¤erleri
Hidrolik
Rüzgar
EÜAfi
EÜAfi Ba¤l› Ortakl›klar›
‹HD
Mobil
Otoprodüktör-Otop. Grubu
Y‹
Y‹D
Üretim fiirketi
Ü R ET‹ M TOP LAM I
‹thalat
‹hracat
T ÜKET‹ M TOPLAM I
Üre tim ( GWh)
43.685
2007
3.511
Üret imdeki Pay› (%)
39,8
9.825
2.513
92
8.968
9,0
2,3
0,1
8,2
26.038
8.468
10.038
109.627
51 8
23,8
7,7
9,2
100,0
1.594
108.551
ARZ AÇI⁄I KAPIDA
• Temmuz ay›nda gerçekleflen 17 milyar 416 milyon kWh’lik elektrik enerjisi
üretimi ile 2007 y›l›nda üretilen toplam elektrik enerjisi miktar› 109 milyar 595
milyon kWh düzeyine ulaflt›. Temmuz ay›nda gerçeklefltirilen elektrik enerjisi üretimi, bir önceki aya göre yüzde 10,1 ve 2006 y›l›n›n Temmuz ay›na göre ise yüzde
12’lik art›fla karfl›l›k geliyor. Buna göre 2007 y›l›n›n il 7 ay›ndaki elektrik enerjisi
üretimi 2006 y›l›n›n ayn› dönemine göre yüzde 9.8 oran›nda artt›.
660
1990-2008 KAMUOYUNA DÖNÜK ÇALIfiMALAR <<<
2006-2008
10/3/08
10:56 PM
Page 661
YAHYA ARIKAN
Türkiye’nin K›s›lmayan Sesiyiz
• Söz konusu dönemde tüketilen elektrik enerjisi miktar› da bir önceki aya göre yüzde 10,8; 2006 y›l›n›n Temmuz ay›na göre ise yüzde 12,4 oran›nda artarak 17
milyar 322 milyon kWh düzeyine ulaflt›. 2007 y›l›n›n ilk 7 ay›nda tüketilen elektrik
enerjisi miktar› 108 milyar 520 milyon kWh. Bu da, 2006 y›l›n›n ayn› dönemine göre yüzde 9.8’lik art›fl anlam›na geliyor. Temmuz ay›ndaki elektrik enerjisi ile birlikte
y›ll›k talebin yüzde 9.8 oran›nda artmas›, 2007 y›l› genelinde elektrik enerjisi talebinin beklentilerin çok üzerinde gerçekleflebilece¤ine iflaret ediyor. Ekonomide ola¤anüstü geliflmeler olmamas› durumunda, 2007 y›l› genelinde elektrik enerjisi talebinin 12 düzeyinde artabilece¤i tahmin ediliyor. Ancak, mevcut kurulu güç kapasitesi ile bu denli yüksek bir talep art›fl›n›n karfl›lanmas› mümkün gözükmüyor. Nitekim,
üretim ve tüketim neredeyse bafla bafl giderken afl›r› bir talep art›fl› sistemi her
an kilitleyebilir.
Tablo I – Türkiye Üretimi ve Tüketimi
2004
2005
2006
2007 Ocak
fiubat
Mart
Nisan
May›s
Haziran
Temmuz
Üretim (GWh)
150.442
161.956
175.695
15.851
14.643
15.751
14.9 17
15.204
15.813
17.416
Tüketim (GWh)
149. 761
160.794
174.033
15.663
14.521
15.570
14.742
15.070
15.631
17.322
YAP ‹fiLETLER‹N PAYI DAHA ÇOK ARTTI
• Temmuz ay›nda Türkiye elektrik enerjisi tüketiminin en yüksek oldu¤u 26
Temmuz Perflembe gününde toplam 605.9 milyon kWh elektrik tüketildi. En düflük
tüketimin yafland›¤› 1 Temmuz Pazar günü ise tüketim 471.4 milyon kWh düzeyinde
kald›. Temmuz ay›nda Türkiye toplam elektrik enerjisi üretiminin yüzde 31’lik k›sm›
mevcut sözleflmesi bulunan üretim tesislerinden, yüzde 52’lik k›sm› da kamu mülkiyetindeki üretim tesislerinden sa¤land›. Geri kalan k›s›m ise özel üretim flirketleri
ile otopro düktör ve otoprodüktör gruplar›nca sa¤land›. Üretim miktarlar› aç›s›ndan bir de¤erlendirme yap›ld›¤›nda, artan elektrik talebinin, kamunun uhdesindeki
santrallerin üretim miktarlar›n›n yüzde 33, yap ifllet modeli kapsam›nda çal›flan
>>> 1990-2008 KAMUOYUNA DÖNÜK ÇALIfiMALAR
661
2006-2008
10/3/08
10:56 PM
Page 662
YAHYA ARIKAN
Türkiye’nin K›s›lmayan Sesiyiz
santrallerin üretim miktarlar›n›n yüzde 36.8 ve üretim lisans› bulunan özel santralleri ile otoprodüktörler ve otoprodüktör grubu santrallerinin üretim miktarlar›
yüzde 22.5 oran›nda artmas›yla karfl›land›¤› görülüyor.
DIfiA BA⁄IMLILIK ÜRKÜTÜCÜ BOYUTTA
• Enerji kaynaklar›na göre elektrik üretim kompozisyonuna bak›ld›¤›nda; y›l›n ilk 7
ay› için s›ras›yla flöyle: Yüzde 47.8 do¤algaz, yüzde 21.6 hidrolik ve yüzde 19.8 linyit.
Tablo III – Kaynaklara Göre 2006 Y›l› Kümülatif Üretim Miktar›
Fuel-Oil
Motorin
Tafl Kömürü
‹thal Kömür
Üret im deki Pa y› (%)
3,20
‹hmal edilebilir
1,63
5,81
Linyit
Do¤al Gaz
Jeotermal
LPG
21.743
52.363
94
292
19,84
47,78
‹hmal edilebilir
0,27
Nafta
Biogaz
Di¤erleri
Hidrolik
Rüzgar
577
27
61
22.596
175
0,53
‹hmal edilebilir
‹hmal edilebilir
20,62
0,16
109.597
100,0
GE NEL TOP L AM
662
Ür etim ( GWh )
3.511
7
1.785
6.365
1990-2008 KAMUOYUNA DÖNÜK ÇALIfiMALAR <<<
2006-2008
10/3/08
10:56 PM
Page 663
Türkiye’nin K›s›lmayan Sesiyiz
YAHYA ARIKAN
• Türkiye elektrik enerjisi üretiminin yüzde 2007 y›l›n›n ilk 7 ay› içinde s›ras›yla % 57.6 ithal kaynaklardan sa¤lanan yüzde 79.1 termik santralardan sa¤land›.
2004 y›l›ndan bu yana elektrik enerjisi üretiminin kaynaklar›na bak›ld›¤›nda, ithal
kaynaklar›n pay›nda yavafl ancak mevsimsel de¤ifliklikler d›fl›nda istikrarl› bir art›fl
yafland›¤› görülüyor. Oransal olarak üretim art›fl›n›n en fazla sa¤land›¤› kaynak linyit. Bu dönemde elektrik üretiminde ithal kaynak pay›n›n artmas›na neden olan en
önemli kaynak do¤al gaz ve ithal kömür olarak öne ç›k›yor.
>>> 1990-2008 KAMUOYUNA DÖNÜK ÇALIfiMALAR
663
2006-2008
10/3/08
10:56 PM
Page 664
YAHYA ARIKAN
Türkiye’nin K›s›lmayan Sesiyiz
KAMU YATIRIM YAPMALI VE ÖZEND‹RMEL‹
• Enerjide daha büyük s›k›nt›lar yaflanmamas› için yat›r›m iklimi iyilefltirilirken
kamunun yat›r›m için koflullar› zorlamas› gerekiyor. Özel sektör yat›r›mlar›na engel
oluflturan koflullar da ele al›narak önlemler planlamal› ve kay›pkaça¤› artt›ran da¤›t›m hatlar›n›n iyilefltirilmesi gibi hedefler belirlenmeli. Enerji sektörünün stratejik
önemi gere¤i günübirlik politikalar terk edilerek, uzun vadeli stratejinin bir an önce
belirlenmesi ve devreye sokulmas› yaflamsal önem tafl›yor.
Bilgi Notu:
DUY S‹STEM‹ NASIL ‹fiL‹YOR?
Elektrikte uzun süredir zam yapmayan devlet geçen yaz oto prodüktörlerin
elektrik üretimini durdurmas›n›n ard›ndan Dengeleme ve Uzlaflt›rma Yönetmeli¤i
(DUY) isminde bir yönetmelik yay›mlayarak özel sektörden elektri¤i sat›n al›rken
bir borsa oluflturdu. Bu borsa ile günlük elektrik tüketimi bir gün önceden öngörülerek, tüketilecek elektrik özel üreticilerden ihaleyle sat›n al›nmaya baflland›. Böylece
özel flirketlerin zarar etmesi önlendi ve kapanan baz› özel santraller tekrar üretime döndü. Burada oluflan elektrik fiyatlar› ise son derece ilginç. Son verilere göre
DUY ile oluflan ihale fiyatlar› ortalama kilovat saat bafl›na 15 YKr. Nihai tüketiciye
sat›fl fiyat› ise 12 YKr. Bunun içinde yaklafl›k 2 YKr'lik iletim ve amortisman bedeli
de bulunuyor.
******
664
1990-2008 KAMUOYUNA DÖNÜK ÇALIfiMALAR <<<
2006-2008
10/3/08
10:56 PM
Page 665
Türkiye’nin K›s›lmayan Sesiyiz
YAHYA ARIKAN
10 Ekim 2007
>>> Tayyare Piyangosu’ndan Perflembe
Lotosu’na; Umuda 12.1 milyar YTL
‹flsizli¤in giderek artt›¤› Türkiye’de halk ç›k›fl› flans oyunlar›nda ar›yor. 2002
ile 2006 y›llar› aras›nda devlet denetimindeki, Milli Piyango ‹daresi (MP‹) Spor Toto Teflkilat› ve Türkiye Jokey Kulübü taraf›ndan gerçeklefltirilen flans oyunlar›na
halk 12.1 milyar YTL yat›rd›.
‹stanbul Serbest Muhasebeci Mali Müflavirler Odas›’n›n (‹SMMMO) “Teyyare
Piyangosu’ndan Perflembe Lotosu’na” bafll›kl› talih oyunlar› araflt›rmas›na göre,
umut peflinde koflan vatandafllar, befl y›ll›k sürede 4.9 milyar YTL’sini Milli Piyango
‹daresi bünyesindeki oyunlara, 3.9 milyar YTL’sini ‹ddaa oyununun bafllamas›yla
birlikte büyük ilgi gören Spor Toto Teflkilat› bünyesindeki oyunlara, 3.3 milyar
YTL’sini de Türkiye Jokey Kulübü taraf›ndan gerçeklefltirilen at yar›fllar›na aktard›.
Türkiye’de karfl›l›¤› para olarak ödemek üzere kurulan ilk flans oyunu “Teyyare Piyangosu” oldu. 18 Ekim’de bafllayacak olan ve her Perflembe akflam› çekilifli yap›lacak Süper Loto’yla halk›n talih arad›¤› oyun say›s› 6’ya yükselmifl olacak.
MP‹ ve Dünya Piyangolar Birli¤i istatistiklerinden yararlan›larak haz›rlanan
‹SMMMO’nun araflt›rmas›na göre, pazartesi, çarflamba, cumartesi günlerinde say›sal oyunlar, her ay›n 9, 19 ve 29’unda yap›lan Milli Piyango çekiliflleri ve her gün
oynanan Hemen Kazan’a yat›r›lan para befl y›lda 2.5 kat artt› ve 463 milyon
YTL’den 1.3 milyon YTL’ye ulaflt›. MP‹’nin 18 Ekim’de bafllataca¤›, ‘Süper Loto’yla bu
rakam›n daha da artmas› bekleniyor.
Araflt›rmaya göre, her gün ortalama 171 bin 899 adet piyango bileti, 636 bin
264 adet de HemenKazan bileti sat›ld› ve kaz›nd›. Umudunu flans oyunlar›na ba¤layan bölgeler s›ralamas›nda Marmara ilk, Do¤u Anadolu ise son s›rada yer ald›.
fians oyunlar› için ceplerden ç›kan her 100 liran›n 40.9 Liras› Marmara Bölgesi s›n›rlar›nda harcand›. Marmara'y› s›ras›yla Ege, ‹ç Anadolu, Akdeniz, Karadeniz, Güney do¤u Anadolu ve Do¤u Anadolu bölgesi izledi.
Dünyan›n flans oyunu ç›lg›nlar› ise Yunanistan’dan ç›kt›. Türkiye 44 ülke aras›nda 35’inci oldu. Yunanistan’da flans oyunlar›na y›lda 4.5 milyar dolar harcan›r-
>>> 1990-2008 KAMUOYUNA DÖNÜK ÇALIfiMALAR
665
2006-2008
10/3/08
10:56 PM
Page 666
YAHYA ARIKAN
Türkiye’nin K›s›lmayan Sesiyiz
ken, bu rakam Türkiye’de flimdilik sadece 870 milyon dolar. Geliflmeye aç›k olan bu
alan, özellefltirme kapsam›ndaki Milli Piyango’ya ilgiyi de art›r›yor.
TÜRMOB Genel Baflkan Yard›mc›s› ve ‹SMMMO Baflkan› Yahya Ar›kan, flans
oyunu çekiliflleriyle ilgili takvimi ç›kard›klar› rapordaki de¤erlendirmesinde “Neredeyse haftan›n her günü Türkiye’de flans heyecan› yaflan›yor. Gelir da¤›l›m›ndaki bozukluk ve iflsizlik kaynakl› ekonomik sorunlar talih oyunlar›na ilgiyi giderek artt›r›yor” dedi. Yaflam koflullar› güçlefltikçe insanlar›n hayallerini süsleyen flans oyunlar›na sar›ld›¤›na de¤inen Ar›kan, “Yurttafl›n ilgisi bu yönüyle üzücü” diye konufltu.
Dünyada ve Türkiye’de; bölgelere göre tercihler ve talih oyunlar› takviminin ç›kar›ld›¤› ‹SMMMO’nun araflt›rmas›nda yer alan saptamalar flöyle:
Vatandafllar bir y›lda yaklafl›k 1.7 milyar adet Say›sal Loto, fians Topu ve On
Numara kolonu doldururken, 233 milyon adet Hemen Kaz›, 63 milyon adet Milli Piyango biletiyle de hayallerini gerçek lefltirmeye çal›flt›.
Milli Piyango’nun yan› s›ra spor karfl›laflmalar› ve at yar›fllar› da ‘umudun di¤er kap›lar›’ olarak görüldü. Bahisçiler kanal›yla, 2002 y›l›nda sadece 15 milyon
YTL, 2003 y›l›nda 21 milyon YTL has›lat elde eden Spor Toto Teflkilat›, 2004 y›l›nda futbol bahis oyunu ‹ddaa’y› devreye sokarak cirosunu ayn› y›l 506 trilyon liraya
yükseltti. 2005 y›l›nda 1.8 milyar YTL’yi bulan Teflkilat has›lat› 2006 y›l›nda ise 2
milyar 58 milyon YTL’ye ulaflt›. 2002 ile 2006 y›llar› aras›nda spor karfl›laflmalar›na yat›r›lan bahis tutar› 3 milyar 858 milyon YTL olarak gerçekleflti.
‹ddaa dünya üçüncüsü
2004 y›l›n›n nisan ay›nda Spor Toto Teflkilat› taraf›ndan bafllat›lan ‹ddaa
oyunu k›sa sürede, ‘bahisçilerden’ büyük ilgi gördü. Sadece bu oyunun cirosu bir y›lda 986 milyon dolara (1.2 milyar YTL), 2006 y›l›nda 1 milyar 443 milyon dolara
(1.8 milyar YTL) ulaflt›. Halk›n 2004 y›l›n›n nisan ay›ndan 2006 y›l›n›n sonuna kadar sadece ‹ddaa oyununa aktard›¤› para 2 milyar 596 milyon dolar›, bugünkü kurla yaklafl›k 3.2 milyar YTL’yi aflt›.
‹ddaa’yla birlikte Spor Toto Teflkilat› 2004 y›l›nda flans oyunlar› pastas›ndaki yüzde 9 olan pay›n› 2006’da yüzde 44’e ç›kard›. Bahis çilerin bu ilgisi ‹ddaa’y›
2006 y›l› sonu itibariyle devlet destekli bahis firmalar› aras›nda dünya üçüncüsü
yapt›.
666
1990-2008 KAMUOYUNA DÖNÜK ÇALIfiMALAR <<<
2006-2008
10/3/08
10:56 PM
Page 667
YAHYA ARIKAN
Türkiye’nin K›s›lmayan Sesiyiz
At yar›fllar›na 3.3 milyar YTL
At yar›fllar› ise Türkiye’de devlet denetimindeki flans oyunlar›n›n son aya¤›n›
oluflturdu. Halk›n bu alana yat›rd›¤› para da befl y›lda ciddi miktarlara ulaflt›. Türkiye Jokey Kulübü’nün denetiminde 2002 y›l›n›n sekiz ay›nda yar›fl severlerin bu
alana aktard›¤› kaynak 750 bin 753 YTL iken 2003 ve 2004 y›llar› toplam›nda 1.2
milyar YTL’ye, 2005 y›l›nda 1 milyar 7 milyon 719 bin 404 YTL’ye, 2006 y›l›nda ise
1 milyar 126 milyon 95 bin 630 YTL’ye ulaflt›. Befl y›lda at yar›fllar› kanal›yla umuda yat›r›lan para 3 milyar 334 milyon 765 bin YTL’yi buldu. Atlar, ‹stanbul’da Veliefendi, Ankara’da 75’inci Y›l, Bursa’da Osmangazi, ‹zmir’de fiirinyer, Adana’da Yeflilova hipodromlar›n›n yan› s›ra fianl›urfa ve Elaz›¤ olmak üzere yedi hipodromda
dörtnala bahisçilerin umutlar›na kofltular.
Günde 4.6 milyon kolon
Milli Piyango verilerine göre, Türkiye'de say›sal oyunlar için her gün ortalama
4 milyon 606 bin 921 kolon doldurularak bayilere yat›r›l›yor. Bunun 2 milyon 911 bin
156's›n› Say›sal Loto, 1 milyon 195 bin 44'ünü fians Topu, 500 bin 721'ini de On
Numara oluflturuyor. Türkiye'de her gün ortalama 171 bin 899 adet piyango bileti
sat›l›yor, 636 bin 264 adet de HemenKazan bileti kaz›n›yor.
Befl y›l›n lideri Milli Piyango
MP‹’nin 2006 y›l›nda toplam sat›fl has›lat› 1 milyar 300 milyon YTL'ye ç›kt›.
2002 y›l›ndan 2006 y›l›na kadar flans oyunlar› sat›fl gelirlerinin üzerine di¤er gelirler de eklendi¤inde toplam has›lat 5 milyar 896 milyon YTL’yi buldu. 2001 y›l›nda
sadece ‹dare taraf›ndan düzenlenen flans oyunlar›ndan, Hazine ve di¤er kamu kurulufllar›na 272 milyon 848 bin YTL kazand›r›l›rken, bu rakam 2005 y›l›nda 648
milyon 670 bin YTL’ye yükseldi. Milli Piyango ‹daresi’nin (MP‹), 2007 y›l›n›n nisan,
may›s ve haziran aylar›n› kapsayan üç ayl›k döneminde 76 kamuya sa¤lad›¤› kaynak ise 152 milyar YTL’ye ulaflt›.
Kurulufl ad›
200 2-20 06 y›ll ar› has›lat › (bin YTL)
Milli Piyang o
Spor Toto
4.952.797
T ürkiye Jo key K ulübü
Toplam
3.334.765
12.14 5. 562
3.858.000
>>> 1990-2008 KAMUOYUNA DÖNÜK ÇALIfiMALAR
667
2006-2008
10/3/08
10:56 PM
Page 668
YAHYA ARIKAN
Türkiye’nin K›s›lmayan Sesiyiz
15 ikramiyenin 13’ü sat›lmam›fl bilete ç›kt›
2006 y›l›nda, Milli Piyango biletleri için y›lbafl› özel çekilifli hariç 34 çekilifl yap›ld›. Büyük ikramiye 15 kez tam bilete, 6 kez yar›m bilete, 13 kez de çeyrek biletlere
ç›kt›. Ancak, tam biletlere ç›kan 15 ikramiyenin 13’ü sat›lmam›fl biletlere isabet etti
ve sadece 2 adet ikramiye ödemesinde bulunuldu. ‹fltirakçiler, en gözde oyun olan
Say›sal Loto’ya 2005 y›l›nda 400 milyon YTL dökerken, sadece 81 kifli 6 rakam›
do¤ru bilerek hayallerini gerçeklefltirdi. 81 kifliye ödenen toplam ikramiye 68 milyon
21 bin YTL oldu. Bu performansla Türkiye, 44 ülke aras›nda en çok talih oyunu oynanan 35’inci ülke haline geldi.
'Perflembe Lotosu’ geliyor
Türkiye'de, karfl›l›¤› para olarak ödemek üzere kurulan ilk flans oyunu, “Tayyare Piyangosu” oldu. Bunu düzenleme hakk› da, 1926 y›l›nda ç›kar›lan bir kanunla
Türk Hava Kurumu'na verildi. 5 Temmuz 1939 y›l›nda ç›kar›lan bir kanunla da bu
hak, Maliye Bakanl›¤›’na ba¤l› Millî Piyango ‹daresi’ne aktar›larak devlet tekeline
geçmifl oldu. Devlet denetiminde ilk talih oyunu da 11 Kas›m 1939’da düzenlenen
Milli Piyango çekilifliyle gerçeklefltirildi. 7 A¤ustos 1989 y›l›nda Hemen Kazan oyunu devreye girse de Milli Piyango halk›n en çok ra¤bet etti¤i flans oyunu olma özelli¤ini sürdürdü. Ancak, 16 Kas›m 1996 y›l›nda uygulamaya giren Say›sal Loto, Milli
Piyango’nun taht›n› sarst›. MP‹ yetkililerinin yasad›fl› kumar›n önüne geçmenin
önemli araçlar›ndan biri olarak gördü¤ü ve kamunun da ciddi gelir kaynaklar› aras›nda bulunan flans oyunlar›na 20 Haziran 2001’de fians Topu, 12 A¤ustos 2002
y›l›nda da On Numara adl› oyun eklendi. 18 Ekim’de uygulamaya girecek olan ve her
perflembe akflam› çekilifli yap›lacak Süper Loto’yla ise halk›n umut, devletin gelir
arad›¤› oyun say›s› alt›ya yükselmifl olacak. Ayr›ca, flans oyunlar›ndan sa¤lanan
geliri art›rma çabas›nda olan hükümet, 2008 y›l›nda Milli Piyango çekilifllerinin devirli hale getirilmesi için de MP‹’ye talimat verdi.
Milli Pi yango
11.11.1939
Hemen-Kazan
07.08.1989
16.11.1996
20.06.2001
12.08.2002
Say› sal Loto
fians Topu
On Numara
668
1990-2008 KAMUOYUNA DÖNÜK ÇALIfiMALAR <<<
2006-2008
10/3/08
10:56 PM
Page 669
YAHYA ARIKAN
Türkiye’nin K›s›lmayan Sesiyiz
MP‹’nin gözdesi Say›sal Loto
2005 y›l›nda 400 milyon 995 bin YTL’lik toplam hâs›latla Say›sal Loto, neredeyse MP‹ bünyesindeki flans oyunlar›n›n 2001 y›l›ndaki toplam cirosuna ulaflt›.
‹kinci s›rada yer alan Milli Piyango’nun toplam sat›fl hâs›lat› 258 milyon 47 bin
YTL, üçüncü s›radaki fians Topu’nun sat›fl hâs›lat› 190 milyon 228 bin YTL, dürdüncü s›radaki Hemen Kazan’›nki 136 milyon 840 bin YTL, beflinci s›radaki On Numara’n›n sat›fl hâs›lat› ise 79 milyon 349 bin YTL olarak gerçekleflti. Böylece halk,
haftan›n ve ay›n belirli günlerinde oynanan sadece devlet denetimindeki befl oyun
için toplam 1 milyar 65 milyon 459 bin YTL yat›rd›.
MP‹’nin 2005 Y›l›nda Elde Etti¤i Toplam Has›lat›n Oyun Türlerine Göre Da¤›l›m› (Bin YTL.)
Milli Piyango
Hemen- Kazan
Say›sal Lot o fians Topu On Numara
258.047
136 .840
4 00.995
190.228
79.349
Topla m
1.065.459
Y›llar ‹tibariyle Milli Piyango ‹daresinin Toplam Sat›fl Has›lat› (KDV dâhil)
Y›llar
Toplam Sat›fl Has›lat› (KDV Dahil)
Bin YTL.
Milyon $
2001
2002
20 03
463.1 70
684 .932
886.608
320
418
636
2004
1.015.798
2005
1.065.459
2006(*)
1.300.000
760
794
970
(*) 2006 y›l› YTL has›lat› MP‹ Genel Müdürü ‹hya Balak’›n aç›klamas›. 2001-2005 aras› veriler faaliyet raporlar›ndan al›nm›flt›r.
>>> 1990-2008 KAMUOYUNA DÖNÜK ÇALIfiMALAR
669
2006-2008
10/3/08
10:56 PM
Page 670
YAHYA ARIKAN
Türkiye’nin K›s›lmayan Sesiyiz
fiANS OYUNLARINDAN AKTARILAN KAYNAKLAR
(Bin YTL)
Soo syyal Hizmeetller ve Çocuuk
Essirggemee Kurrumu
20
001
1.7 35
Tan›tma Fonu
17.347
Olimpiyat Oyunlar›
4.333
Savunma Sanayii Destekleme Fonu 82.322
Hazine
72.876
Kesintisiz 8 Y›ll›k E¤itime Katk›
31.412
Özel ‹fllem Vergisi
62.823
fians Oyunlar› Vergisi
TOPLAM
272.848
20
002
2.618
20
003
3.27 9
20
004
3.721
26.180
32.785
37.212
7.848
12.439
13.067
149.118 236.341 248.280
110.130 147.895 173.407
33.258 50.075
99.775 10 7.022
155.934
428.927 589.836 631.621
20
005
3.911
39.10 7
12.950
246.052
18 2.445
164.205
648.670
(Kaynak: MP‹)
MP‹ verilerine göre flans oyunlar›nda ikramiye ödeme oran› yüzde 50 ile yüzde
63 aras›nda de¤ifliyor. Milli Piyango çekiliflinde bu oran yüzde 59.99 ile yüzde 63
aras›nda de¤iflirken Hemen Kazan’da yüzde 55 ile yüzde 60.20 olarak ifade ediliyor. Say›sal Loto, fians Topu ve On Numara’da ise söz konusu oran yüzde 50 olarak gerçeklefliyor. Di¤er bir ifadeyle talih oyunlar›yla toplanan paran›n yar›dan ço¤u
de¤iflik ikramiye dilimleri olarak oynayanlara veriliyor. Bu çerçevede, 2001 y›l›nda
220 milyon 423 bin YTL toplam ikramiye olarak ödenirken, 2005 y›l›nda talihlilere
ödenen toplam ikramiye tutar› 512 milyon 716 bin lira oldu.
Y›llar ‹tibariyle Ödenen ‹kramiye Tutarlar›
Y›llar
Toplam Ödenen
‹kramiye Tutarlar›
2001
2002
2003
2004
2005
Bin YTL.
220.423
319.135
424.090
489.473
512.716
Milyo n $
152
195
304
366
382
(Kaynak: MP‹)
670
1990-2008 KAMUOYUNA DÖNÜK ÇALIfiMALAR <<<
2006-2008
10/3/08
10:56 PM
Page 671
YAHYA ARIKAN
Türkiye’nin K›s›lmayan Sesiyiz
Kazanma ihtimali düflük oyuna ra¤bet büyük
fians oyunlar› aras›nda bir kiflinin büyük ikramiyeyi kazanma oran›n›n en düflük oldu¤u oyun Say›sal Loto. Söz konusu oyunda büyük ikramiyeyi kazanma oran›
yaklafl›k 14 milyonda bir olarak ifade edilirken, 18 Ekim’de uygulamaya girmesi beklenen Süper Loto’dan sonra ‘Say›sal’›n pabucu dama at›lm›fl olacak. MP‹ yetkililerinin çekilifl günü perflembe akflamlar› olaca¤› için ‘Perflembe Lotosu’ olarak da and›¤› Süper Loto’da büyük ikramiyeyi kazanma ihtimalinin 26 milyonda bir olaca¤› belirtiliyor.
fians Oyunlar›nda ‹kramiye Ödeme Oranlar›
Milli Piyango
Hemen Kazan
Say›sal Loto(*)
fians Topu(*)
On Numara(*)
%5 9,99 - 63
%5 5 - 60 ,20
%5 0
%5 0
%5 0
(*) Say›sal oyunlarda ikramiyeler sat›fl tutar›ndan KDV düflül dükten sonra hesaplanmaktad›r.
(Kaynak: MP‹)
Kat›l›mc›lar say›sal lotonun iki kat› fiyatla kazanma ihtimali iki kat daha düflük olan bir oyun oynayacak.
fians Oyunlar›nda ‹kramiye Kazanma ‹htimalleri
Milli Piyango
Hemen Kazan
Say›sal Loto
fians Topu
On Numara
1/700.000 ( *)
10/10.000.000
1/13. 983. 816
1/3.895.5 84
1/2 .54 6.20 3
(*) Belirlenen ikramiye numaras› üzerinden bu ihtimal de¤iflkenlik göstermektedir. (Kaynak: MP‹)
Do¤u Anadolu flansa inanm›yor
Türkiye'de umudunu flans oyunlar›na ba¤layan bölgeler s›ralamas›nda Marmara ilk, Do¤u Anadolu ise son s›rada yer al›yor. Milli Piyango ‹daresi verilerine göre, Piyango, Say›sal Loto, fians Topu ve On Nu mara gibi talih oyunlar›na en fazla
para, Marmara Bölgesi’nde yat› r›l›yor. fians oyunlar› için ceplerden ç›kan her 100
liran›n 40.9 Liras› Marmara Bölgesi s›n›rlar›nda harcan›yor. Marmara'y› yüzde
17.9'luk oran ile Ege, yüzde 17.6'l›k oran ile de ‹ç Anadolu Bölgeleri izliyor. Umudunu
>>> 1990-2008 KAMUOYUNA DÖNÜK ÇALIfiMALAR
671
2006-2008
10/3/08
10:56 PM
Page 672
YAHYA ARIKAN
Türkiye’nin K›s›lmayan Sesiyiz
flans oyunlar›na ba¤layan bölgeler s›ralamas›nda Akdeniz, yüzde 11,4 oran› ile dördüncü s›ray› iflgal ederken, Karadeniz Bölgesi yüzde 6,6, Güneydo¤u Anadolu Bölgesi de yüzde 3,1'lik oran ile bu bölgeyi takip ediyor. fians oyunlar›na en az para
harcanan bölgenin ise Do¤u Anadolu oldu¤u görülüyor. Bu bölgenin flans oyunlar›
has›lat›na katk›s› yüzde 2.2'de kal›yor.
Hangi bölge hangi oyunu tercih ediyor?
Say›sal Loto, bütün bölgelerde en fazla oynanan flans oyunu olarak belirleniyor. MP‹’nin oyunlar›na yatan her 100 liran›n 37.6 liras› ile Say›sal Loto oynan›yor.
Bunu yüzde 24.2'lik oran ile Piyango bileti, yüzde 17.9'luk oran ile fians Topu, yüzde
12.9'luk oran ile HemenKazan, yüzde 7.4'lük oran ile de On Numara izliyor. Marmara, Ege, ‹ç Anadolu, Akdeniz, Karadeniz ve Do¤u Anadolu Bölgelerindeki flubelerde,
Say›sal Loto'dan sonra en fazla fians Topu tercih ediliyor. Ancak merkez sat›fllar›yla Piyango, Say›sal Loto’nun önüne geçiyor. Güneydo¤u Anadolu, flube sat›fllar›nda da, ikinci s›raya Piyango biletini oturtuyor.
Say›sal Lotodaki ikramiye gruplar› ve talihli say›s›
‹kramiye Grubu
Talihli Say›s› (Kifli)
6 Bilen
5 Bilen
4 Bilen
3 Bi len
TOPLAM
81
19.171
1.041.663
18.833.917
19.894.832
Gruba Düflen
Topla m ‹kramiye (Bin YTL)
68.021
37.438
17.378
47.214
170.051
(Kaynak: MP‹/2005 y›l› faaliyet raporu)
Dünyada flans oyunlar›
Dünyada flans oyunlar›na en fazla paray› Yunanlar verirken, Türkiye 44 ülke
aras›nda 35'inci s›rada yer ald›.
2006 y›l› itibar›yla talih oyunlar›na en büyük ilgiyi Yunanlar›n gösterdi¤i ortaya ç›kt›. Yunanistan’da her y›l kifli bafl›na ortalama 392.18 dolarl›k flans oyunu oynan›yor. Yunanistan'da bir y›l içinde talih oyunlar› için harcanan para da 4 milyar
302 milyon dolar› buluyor. Kifli bafl›na piyangoda Yunanl›lar› 346.76 dolarl›k harcamayla Norveçliler izliyor. Danimarkal›lar flans oyunlar›na yat›rd›klar› kifli bafl›na
330.08 dolar ile üçüncü, Finlandiyal›lar ise 329.70 dolarla dördüncü s›rada. fians
672
1990-2008 KAMUOYUNA DÖNÜK ÇALIfiMALAR <<<
2006-2008
10/3/08
10:56 PM
Page 673
YAHYA ARIKAN
Türkiye’nin K›s›lmayan Sesiyiz
oyunlar›na ilgi s›ralamas›nda, bu grubu 323.80 dolar ile de ‹spanyollar izliyor.
Dünyada flans oyunlar›na kifli bafl›na y›lda 111.59 dolar, ‹talya'da da 60.67
dolar yat›r›l›yor. Bu rakam Türkiye'de ise 12.45 dolar seviyesinde kal›yor. Buna göre
Türkiye, söz konusu tutar ile 44 ülke ara s›nda 35'inci s›rada yer al›yor. Kifli bafl›na flans oyunu harcamas›nda Romanya, fiili, Bulgaristan, Meksika, Çin, Gana, Kazakistan, Make donya ve Moldova, Türkiye'nin arkas›nda s›ralan›yor. Bu ülkelerden
Çin'de talih oyunlar›na kifli bafl›na 3.55 dolar, Meksika'da 8.54 dolar, Makedonya'da 0.79 dolar, Moldova'da ise 0.38 dolar ak›t›l›yor. Listedeki ülkelerden ‹spanya'da flans oyunlar›n›n toplam cirosu 15 milyar 533 milyon dolar olarak hesaplan›rken, bu rakam Fransa'da 11 milyar 674 dolar, Japonya'da 10 milyar 394 bin dolar, ABD'de 8 milyar 805 milyon dolar, Çin'de 4 milyar 597 milyon dolar, Türkiye'de
ise 871 milyon dolar seviyesinde seyediyor.
Say›sal oyunlarda durum
Verilere göre, kifli bafl›na flans oyununun lideri Yunanistan, say›sal oyunlar›n
da en fazla oynand›¤› ülke durumunda bulunuyor. Her Yunanl›n›n cebinden sadece
say›sal oyunlar için ortalama 386.05 dolar ç›k›yor. Bu rakam Finlandiya'da
272.92, Norveç'de 272.63, Danimarka'da da 202.69 dolar olarak belirleniyor. Türkiye'de ise say›sal oyunlara kifli bafl›na 8.71 dolar yat›r›l›yor. Klasik piyangoda ise
listenin ilk s›ras›na 30 bin nüfuslu Cebelitar›k'›n oturdu¤u dikkat çekiyor. Bu ülkede
her y›l kifli bafl›na 281,43 dolarl›k piyango bileti sat›l›yor. Klasik piyangoda Cebelitar›k'› 205.80 dolar ile ‹spanya, 57.80 dolar ile Hollanda, 47.50 dolar ile de Japonya izliyor. Türkiye, klasik piyangoda da 2.70 dolar ile gerilerde kal›yor. Kifli bafl›na hemen kazan sat›fllar›nda da, listenin tepesinde Danimarka yer al›yor. Bu arada internet ve spor oyunlar›na en fazla ilgiyi ise Güney Koreliler gösteriyor.
Hangi oyun ne zaman ve nas›l oynan›yor?
Milli Piyango: (Çekilifl her ay›n 9, 19 ve 29’uyla baz› özel günlerde yap›l›yor) Bast›r›lm›fl numaral› biletlerin sat›larak, adet ve tutarlar› önceden belirlenmifl ikramiyeleri
kazanacak numaralar›n belirli günde çekilecek kura ile saptanmas› esas›na dayanan
flans oyunudur. Piyango çekiliflleri, her ay›n 9, 19 ve 29'uncu günleri çekilifl yap›lacak
flekilde uygulan›r. Belirtilen tarihlerde veya bu tarihlerin d›fl›nda, çekilifl günleri ve planlar› farkl› özel çekilifller düzenlenebilir. Her y›l 31 Aral›k günü y›lbafl› özel çekilifli yap›l›r.
>>> 1990-2008 KAMUOYUNA DÖNÜK ÇALIfiMALAR
673
2006-2008
10/3/08
10:56 PM
YAHYA ARIKAN
Page 674
Türkiye’nin K›s›lmayan Sesiyiz
Say›sal Loto: (Çekilifl cumartesi akflamlar› yap›l›yor) Kat›l›mc›lar›n 149 say›
kümesi içinden çekiliflle belirlenecek olan 6, 5, 4 ve 3 say›y› do¤ru tahmin etmesine
dayan›yor. Çekilifller cumartesi akflamlar› MP‹ taraf›ndan gerçeklefltiriliyor. Say›sal
Loto oyununda, bir haftaya ait oyunda alt› bilen ç›kmamas› halinde bu gruba ayr›lan ikramiye, ertesi hafta alt› numaray› do¤ru tahmin edenlere da¤›t›lmak üzere
devre diliyor. Bu flekilde yap›lacak devir üç haftadan fazla olam›yor. Dördüncü haftada alt› numaray› do¤ru tahmin eden ç›kmazsa, bu gruba ayr›lan tutar, önceki
haftalardan devredilmifl tutarlar ile birlikte befl numaray› (olmamas› halinde dört
numaray›) bilenler aras›nda da¤›t›l›yor.
fians Topu: (Çekilifl çarflamba akflamlar› yap›l›yor) (5+1) oyunu, iki farkl› say›
kümesi içerisinden, belirlenen say›da numara seçilmesi esas›na dayan›yor. ‹lk say›
kümesi 134 numaradan, ikinci say› kümesi ise 114 numaradan olufluyor. ‹fltirakçiler,
ilk say› kümesinden befl adet, ikinci say› kümesinden bir adet numaray› seçerek
oyuna kat›l›yor. fians Topu (5+1) oyununda ikramiye gruplar›, (5+1), (5), (4+1), (4),
(3+1), (3), (2+1) ve (1+1) olmak üzere sekiz adet. Oyun, çekilifli çarflamba akflamlar›
yap›l›yor.
On Numara: (Çekilifl pazartesi günleri yap›l›yor) A¤ustos 2002’de uygulamaya giren oyunda; kuponlardaki her kolonda yer alan 1 ile 80 aras›ndaki numaralardan, çekiliflle belirlenecek olan 22 adet numaran›n; 10, 9, 8, 7 ve 6’s›n› do¤ru tahmin edenlerle hiçbir numaray› tahmin edemeyenler ikramiyeye hak kazan›yor. ‹fltirakçiler her kolonda, on adet numara iflaretleyerek oyuna kat›l›yor. Oyun çekiliflleri
haftada bir kez pazartesi günleri yap›l›yor. On Numara oyu nunun kolon bedeli 50
YKr. Çekilen numaralar› bir grupta bilen ç›kmamas› halinde, bu grup için ayr›lan ikramiye bir üst gruba ait ikramiyeye ekleniyor. Ancak, çekilifl yap›lan hafta 10 bilen
ç›kmaz ise bu grubun ikramiyesi bir sonraki hafta 10 rakam› bilenlere da¤›t›lmak
üzere devrediliyor.
Hemen Kazan: Belirli ikramiyeleri ihtiva eden özel biletlerin üzeri kapal› k›s›mlar›n›n kaz›narak ikramiyeyi gösteren say› veya iflaretin ç›kar›lmas› suretiyle oynanan flans oyunu.
Süper Loto: (Çekilifl günü Perflembe akflamlar› olacak) Milli Piyango Genel
Müdürü ‹hya Balak, “Perflembe Lotosu” diye nitelendirdi¤i “Süper Loto”, ‹dare’nin
alt›nc› oyunu olacak. 18 Ekim tarihinden itibaren oynanmaya bafllanacak oyunda
devir s›n›r› bulunmayacak. Perflembe Lotosu ile ilgili ilk çekilifl 25 Ekim Perflembe
674
1990-2008 KAMUOYUNA DÖNÜK ÇALIfiMALAR <<<
2006-2008
10/3/08
10:56 PM
Page 675
Türkiye’nin K›s›lmayan Sesiyiz
YAHYA ARIKAN
akflam› gerçeklefltirilecek. Yeni oyun, Say›sal Loto'nun özelliklerine sahip olacak.
Ancak 149 say› kümesi yerine, bu oyunda 1'den 54'e kadar dizilen say›lar bulunacak. Süper Loto oynayanlar, her kolonda yer alan 54 numaradan 6 tanesini seçecek ve her kolon için 1 YTL ödeme yapacak. Böylece Süper Loto'nun kolon ücreti,
Say›sal Loto'nun 2 kat› olacak. Kazanma ihtimalinin yaklafl›k 26 milyon kolonda 1
oldu¤u Süper Loto'da kuponun 2, 3 veya 4 hafta süre ile geçerli olmas› için kuponun üst köflesindeki çoklu çekilifl kutusu iflaretlenecek.
******
>>> 1990-2008 KAMUOYUNA DÖNÜK ÇALIfiMALAR
675
2006-2008
10/3/08
10:56 PM
YAHYA ARIKAN
Page 676
Türkiye’nin K›s›lmayan Sesiyiz
1 Kas›m 2007
>>> Yabanc› 4,5 y›lda 5.1 milyar dolar kâr
transfer etti
1990-2002 döneminde yabanc› yat›r›mc›lar›n Türkiye’de yapt›klar› kâr transferlerinin toplam› 3.1 milyar dolar iken 2003 y›l›ndan bu y›l›n ilk 8 ay›na kadar geçen 4,5 y›ll›k dönemde kar transferi toplam› 5 milyar 150 milyon dolara ulaflt›. ‹stanbul Serbest Muhasebeci Mali Müflavirler Odas›’n›n (‹SMMMO) “Türkiye’deki Yabanc›Kâr Transferleri” konulu raporuna göre; iyi planlanm›fl ve etkin bir flekilde yönlendirilmifl do¤rudan yabanc› yat›r›mlar, üretim, istihdam, gelir, ihracat art›fl› getirirken ödemeler dengesi ile ekonomik geliflme üzerinde olumlu etkiler yarat›r. Son
y›llarda rekor düzeyde yabanc› yat›r›m çekebilen Türkiye’ye iç pazarda potansiyel
için gelen do¤rudan yabanc› yat›r›mlara bak›ld›¤›nda ise kar transferlerinin oldukça
yüksek oldu¤u ve önümüzdeki dönemde bunun daha da artaca¤› görülüyor.
‹SMMMO’nun raporuna göre; son 4,5 y›ll›k dönemde yap›lan kâr transferi
toplam› 5 milyar 150 milyon dolara ulaflt›. Buna göre, son 4.5 y›lda yap›lan kâr
transferleri toplam› geçmifl 12 y›ldan yap›lan›n yüzde 60 daha üzerinde gerçekleflti. Baflka bir ifadeyle 2003 y›l›na kadar y›ll›k ortalama 300 milyon dolar›n alt›nda
kalan yabanc› yat›r›mc›lar›n Türkiye’den sa¤lay›p kendi ülkelerine transfer ettikleri
kâr miktar› 2003 y›l›nda ilk kez 643 milyon dolar oldu. Daha sonraki y›llarda h›zlanan ve y›ll›k 1 milyar dolara ç›kan kâr transferi bu y›l›n ilk 8 ay› itibariyle 1.2 milyar
dolarla rekor k›rd›. ‹lk 8 ayl›k verilere ›fl›¤›nda yap›lan tahmine göre, bu y›l sonu itibariyle yabanc›lar›n kâr transferleri 1.5 milyar dolar› aflacak.
TÜRMOB (Türkiye Serbest Muhasebeci Mali Müflavirler ve Yeminli Mali Müflavirler Odalar› Birli¤i) Genel Baflkan Yard›mc›s› ve ‹SMMMO Baflkan› Yahya Ar›kan,
konuya iliflkin de¤erlendirmesinde “Yabanc› sermayenin Türkiye’ye yönelmesinin en
temel nedeni büyüme potansiyeline ba¤l› olarak kâr marjlar›n›n geliflmifl ülkelere göre daha yüksek olmas›” dedi. Nitekim araflt›rmalara göre, firmalar›n ev sahibi ülkeye getirdikleri sermayenin, uzun dönemde d›flar› transfer ettikleri sermayeden küçük kald›¤›n› belirten Ar›kan, “Türkiye’de de s›f›rdan bir yat›r›m yapmak yerine var
olan iflletmeleri almay› tercih eden yabanc› yat›r›mc›lar›n, kâr transferlerinde art›fl
676
1990-2008 KAMUOYUNA DÖNÜK ÇALIfiMALAR <<<
2006-2008
10/3/08
10:56 PM
Page 677
Türkiye’nin K›s›lmayan Sesiyiz
YAHYA ARIKAN
flimdiden bafllad›” diye konufltu. Genellikle iç pazara dönük üretim yapan yat›r›mlara yöneldi¤i gözlemlenen çok uluslu flirketlerin, bu Pazarlarda ciddi kâr beklentileri
oldu¤una dikkat çeken TÜRMOB Genel Baflkan Yard›mc›s› ve ‹SMMMO Baflkan›, flu
uyar›y› yapt›: “Benzer durum Türkiye için de söz konusu. Türkiye’ye daha çok özellefltirmeler ve özel sektör flirketlerinin sat›n al›nmas› yöntemiyle giren yabanc› flirketlerin tercihini iç pazar›n potansiyeli belirledi. Baflka bir ifadeyle özellefltirilen Telekom, sat›lan bankalar, döviz kazand›r›c› bir üretim alan› de¤ildir. Türkiye bu konuda planlama ve yönlendirmeye dayal› politika belirlemek ve uygulamak zorundad›r.”
‹SMMMO’nun, Türkiye Cumhuriyeti Merkez Bankas› (TCMB), Hazine Müsteflarl›¤›, Birleflmifl Milletler Ticaret ve Kalk›nma Konferans› (UNCTAD) ve