İncelemek İçin Tıklayınız
advertisement
SÖZLÜK DERGİSİ Cilt: 6 Sayı: 1 Mart 2015 ISSN 1308-1500 Editör Prof. Dr. Cengiz Yakıncı İnönü Üniversitesi Tıp Fakültesi, MALATYA TDK Tıp Terimleri Çalışma Grubu Başkanı TDK İlaç ve Eczacılık Terimleri Çalışma Grubu Üyesi TDK Hemşirelik Terimleri Çalışma Grubu Üyesi [email protected] Editör Yardımcısı Belgin Aksu TDK Türk Dili Uzmanı [email protected] Yayın Kurulu Prof. Dr. Esmeray Acartürk Prof. Dr. Yakup Gümüşalan Prof. Dr. Yalçın Özkan Çukurova Üniversitesi Tıp Fakültesi E. Öğretim Üyesi ADANA TDK Tıp Terimleri Çalışma Grubu Üyesi [email protected] Fatih Üniversitesi Tıp Fakültesi İSTANBUL TDK Tıp Terimleri Çalışma Grubu Üyesi [email protected] GATA Eczacılık Bilimleri Merkezi Ankara TDK İlaç ve Eczacılık Terimleri Çalışma Grubu Üyesi [email protected] Prof. Dr. Esin Kâhya Prof. Dr. İbrahim Yıldırım Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih Coğrafya Fakültesi E. Öğretim Üyesi ANKARA TDK Tıp Terimleri Çalışma Grubu Üyesi [email protected] İstanbul Üniversitesi Cerrahpaşa Tıp Fakültesi E. Öğretim Üyesi İSTANBUL TDK Tıp Terimleri Çalışma Grubu Üyesi [email protected] Prof. Dr. Cengiz Aslan Fırat Üniversitesi Spor Bilimleri Fakültesi Dekanı ELAZIĞ [email protected] Prof. Dr. İsmet Aydoğdu Celal Bayar Üniversitesi Tıp Fakültesi MANİSA TDK Tıp Terimleri Çalışma Grubu Üyesi [email protected] Prof. Dr. Hamza Zülfikar Prof. Dr. Ayla Bayık Ege Üniversitesi Hemşirelik Fakültesi İZMİR TDK Hemşirelik Terimleri Çalışma Grubu Başkanı [email protected] Prof. Dr. Süheylâ Ünal İnönü Üniversitesi Tıp Fakültesi MALATYA TDK Tıp Terimleri Çalışma Grubu Üyesi [email protected] Ankara Üniv. Dil ve Tarih Coğrafya Fak. Türkçe Bölüm E. Başkanı ANKARA TDK Tıp ve İlaç ve Eczacılık Terimleri Çalışma Grubu Üyesi [email protected] Sahibi Logos Yayıncılık Tic. A.Ş. adına Rıfat Bahar Yayın Koordinatörü Tania Sisa Sorumlu Yazı İşleri Müdürü Prof. Dr. Cengiz Yakıncı Dizgi-Mizanpaj Ayfer Eryeşil Arzu Deniz Ölmez Yayın Türü: Yerel Süreli Baskı Yeri/Matbaa: LOGOS YAYINCILIK Yönetim Yeri: LOGOS YAYINCILIK TİC. A.Ş. Yıldız Posta Cad. Sinan Apt. No. 36 D. 66/67 34349 Gayrettepe-İstanbul Tel: (0212) 288 05 41 - (0212) 288 50 22 Faks: (0212) 211 61 85 e-posta: [email protected] Sözlük Dergisi, üç ayda bir yılda dört sayı olarak yayımlanır. Bu dergide yayımlanan yazıların telif hakları Logos Yayıncılık Tic. A.Ş.’ye ait olup, yayımcının yazılı izni olmadan hiçbir şekilde tümü veya herhangi bir bölümü kopya edilemez, herhangi bir dilde tamamen veya kısmen yayımlanamaz, dijital ortama yüklenemez. SUNUŞ Ergen sağlığı çocukluk ile erişkinlik dönemi arasındaki ergenlere ve gençlere fiziksel, cinsel ve ruhsal olarak danışmanlık ve tedavi hizmeti veren bir bilim dalıdır. Ergeni bir bütün olarak inceleyerek onun tam sağlıklı olması için gereken her türlü yaklaşımı göstermeye çalışmaktadır. Ergenlik dönemi hayatın en sağlıklı olduğu bir dönemdir. Onun için ergenler ve gençler sağlık merkezlerine gitmek istemezler. Ergenlik, hayatta dürtü kontrolünün en zor sağlandığı bir dönemdir. Onun için de ergen ve gençlerin riskli davranışlarda bulunma olasılığı fazladır. Ergenler ve gençler bu dönemde rol model ararlar ve güvenli ikili ilişkilere girmek isterler. Onun için onlara yaklaşım çok önemlidir. Ergene hizmet verirken çocuk doktoru gibi muayene etmek yanında bir psikolog gibi konuşmak da gereklidir. Ergen sağlığı disiplinler arası bir yaklaşımla hizmet vermeye çalışır. Ergenlerin yataklı hizmet birimleri çocuk hastanesi içinde konuşlanırken çocuk ruh sağlığı, kadın doğum ve hastalıkları, pediatrik endokrinoloji, spor hekimliği, ortopedi ve travmatoloji yardımlaşarak çalıştığı birimlerdir. Ergen sağlığı birimi içinde çocuk doktorlarının yanında psikologlar ve sosyal hizmet uzmanları ve diyetisyenlere de çok önemli görevler düşmektedir. Ergenin ve gencin “Bu bölüm benim bölümüm, benim dilimden ve sorunlarımdan ancak burası anlar.” yaklaşımını göstermesi istenilen hedeftir. Ergenler ve gençler yaşadıkları toplumun %20’sini teşkil etmektedirler. Onların da kendi sorunlarını bilen ve kendileri ile iletişim becerileri yüksek, uzmanlarla çalışmaları en doğal haklarıdır. Eğer ergenlik ve gençlik dönemini bir geçiş dönemi olarak görüp sorunlarını önemsemezsek kaybedeceğimiz ergenlerimiz ve gençlerimiz olacaktır. Yitirilmiş bir gençlik, kaybolmuş bir erişkinliktir. Bu çalışmanın amacı; ergen sağlığı ile ilgili her terimin daha iyi anlaşılmasını sağlayacak Türkçe bir başucu kaynağı oluşturmaktır. Kullanılan bir ve birden fazla sözcüklü tanımlamaların anlamlarının mümkün olduğunca Türkçe sadeleştirmesini yaparak anlaşılabilirliğini yükseltmektir. Sözlüğümüzün oluşturulmasında değerli çalışma arkadaşlarımla birlikte her türlü katkıyı sağlayan, bizleri bu konuda engin tecrübesi ve birikimiyle yönlendiren çok değerli hocamız Prof. Dr. Cengiz Yakıncı’ya sonsuz teşekkür ederiz. Sözlüğümüzün oluşmasında ergen doktora programını büyük fedakârlıklarla sürdürürken ergene sevdasını ve inancını, sözlüğü yaratmaktaki üstün çabasıyla gösteren Yrd. Doç. Dr. Yaşar Durmaz’ın katkısı da bizlerin nasıl bir ergen ailesi olduğumuzun en güzel ispatıdır. Sözlüğümüzün konumuzla ilgilenen bütün bilim çalışanlarına katkı sağlayıp yardımcı olmasını temenni ederiz. Prof. Dr. Orhan Derman Hacettepe Üniversitesi Tıp Fakültesi Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Ana Bilim Dalı Ergen Sağlığı Bilim Dalı 1 A acil kontrasepsiyon emergency contraception aile bireylerinde de görülmesi. akantozis nigrikans acanthosis nigricans Korunmasız cinsel ilişkiden sonra, sürdürülmesi kesinlikle Vücudun kıvrımlarında ve yarıklarında, sık olarak istenmeyen olası bir gebeliğin implantasyondan önce koltuk altlarında, kasıkta ve boyunda görülen koyu önlenmesi. renkli, kalın, kadifemsi deriyle kendini belli eden bir âdet menses Belirli yaşlar arasında kadınların ayda bir döl yatağından kan gelmesi durumu. aybaşı cilt bozukluğu. akne acne vulgaris Sıklıkla ergenlik döneminde âdet döngüsü menstrual cycle Âdetler düzenli yüzde yerleşen, süreğen seyirli komedon, papül, püstül bir şekilde başladığında, bir âdetin başladığı günden ve nodülokistik lezyonlarla belirgin ve seyrinde kalıcı gelecek âdetin başladığı güne kadar olan, hormonların skarların gelişebildiği bir hastalık. artması ve azalmasıyla yetişkinlerde 21 günden 35 güne, akran istismarı peer abuse Bir çocuğun veya gencin genç kızlarda ise 21 günden 45 güne kadar değişkenlik yaşça yakın olan başka bir çocuğu veya genci doğrudan gösterebilen süreç. veya dolaylı, fiziksel veya sözel olarak yineleyen biçimde ADHD attention deficit hyperactivity disorder dikkat eksikliği hiperaktivite bozukluğu kızdırması ve incitmesi, gücünü kötüye kullanarak zarar vermesi. adneksiyal torsiyon adnexal torsion Over ve/veya akran zorbalığı bullying Irk, cinsiyet, din veya tubanın kendi mezosu etrafında dönmesi sonucu gelişen yetenek gerekçesiyle yaşça veya fiziksel güç olarak daha jinekolojik acil bir durum. zayıf olan çocuk ve gençlerin diğer yaşıtları tarafından adrenarş adrenarche Böbreküstü bezlerden andojen kasıtlı ve yinelenen biçimde fiziksel, sözel, cinsel veya salınmasına bağlı olarak erişkin tipi kıllanmanın duygusal yönden olumsuz davranışlarla karşı karşıya başlaması. bırakılmaları. ağrılı âdet dysmenorrhea Günlük aktiviteleri aksesuar meme supernumerary mamma engelleyecek düzeyde ağrı çekerek âdet görme. dismenore Embriyonel dönemde kasıktan koltuk altına kadar AIDS acquired immunodeficiency syndrome edinsel uzanan süt yolu denilen bir çizgi boyunca çok sayıda immün yetmezlik sendromu aile öyküsü family history Aile bireylerinde görülen hastalıklar hakkındaki toplu bilgi. aile terapisi family therapy Kişinin ruh sağlığı ve sosyal, duygusal işlevselliğinin diğer bireylerle, özellikle aile bireyleriyle yakından ilişkili olduğu ilkesine dayanan, kişiyi diğer aile bireyleriyle ele alan tedavi yöntemi. ailevi boy kısalığı familial short stature Aile fertlerinin de kısa olduğu, erişkin boyunun anne ve baba boylarının ortalaması kadar olduğu boy kısalığı hâli. meme hücresinin beklenen gerilemeyi göstermediğinde oluşan ve en çok koltuk altında görülen fazla meme. alkol bağımlılığı alcohol abuse Kişinin fiziksel ve ruhsal sağlığına zarar verecek biçimde alkollü içkilere aşırı tutkunluk. alkol kullanımı alcohol use Alkolün etkilerinin neden olduğu veya alevlendirdiği, sürekli veya yineleyici toplumsal veya kişiler arası oluşan sorunlara karşın sürekli alkol kullanımı. alkolik alcoholic Alkolizm sorunu olan kişi. alkolizm alcoholism Kişinin fiziki ve psikolojik ailevi hiperkolesterolemi familial hypercholesterolemia Kan kolesterol düzeyinin doğuştan itibaren sağlığına zarar verecek şekilde alkollü içkilere olan aşırı normal düzeyden yüksek olması ve bu durumun diğer alopesi areata alopecia areata Halk arasındaki tutkunluk. 3 Sözlük Dergisi adı saçkıran veya kılkıran olan, saçlı deri, sakal bölgesi, yokluğu. kaşlar, kirpikler ve diğer vücut kıllarının, belli bir belirti anoreksiya nervoza anorexia nervosa Sıklıkla olmaksızın tüm vücuda yayılmış bir biçimde dökülmesiyle ergenlik dönemi kızlarda görülen, şişmanlıkla ilgili kendini gösteren bir hastalık. aşırı korku nedeniyle yemek yemede isteksizlik, vücut Alport sendromu Alport syndrome İdrarda kan ağırlığının beklenenin en az %15 daha altında olmasıyla bulunması ve beraberinde işitme kaybının da bulunduğu belirgin kilo kaybı, beden imgesi bozukluğu ve amenore kalıtımsal bir böbrek hastalığı. belirtileri gösteren bir yeme bozukluğu. amasti amastia Meme dokusu, meme ve meme anovulasyon anovulation Kadın yumurtalıklarında başının doğuştan ve sonradan olan nedenlerle yok olduğu âdetin ortalama 12-14. günlerinde olması beklenen bir durum. ovulasyonun (yumurta çatlamasının) olmaması. amenore amenorrhea Uterusun konjenital yokluğu Asherman sendromu Asherman syndrome Rahim gibi gelişimsel sorunlar sonucu görülebileceği gibi boşluğunun bir bölümünde veya tamamında meydana hormonal bozukluklar sonucunda da olabilen, üretken gelen ve bu boşluğun kapanmasıyla, tıkanmasıyla çağdaki bayanların âdet görmemesi durumu. sonuçlanan rahim içi yapışıklığı. amfetamin amphetamine Narkolepsi ve dikkat Asperger bozukluğu Asperger disorder Bilişsel eksikliği ve hiperaktivite bozukluğu dâhil çeşitli gelişiminde ve dil gelişiminde önemli bir gelişme bozuklukların tedavisinde, kilo kontrolünde, iştah azaltıcı geriliği göstermeyen, sıklıkla zekâ düzeyi normal olan olarak kullanılan sentetik bir uyarıcı. ancak toplumsal etkileşimde bozukluğun olduğu otistik amotivasyonel sendrom amotivational syndrome spektrum bozukluğu. Genellikle ergenlik çağında ve erkeklerde görülen, süreğen aşırı kullanım yaralanmaları overuse injury esrar kullananlarda tanımlanmış geniş anlamıyla ilgisizlik, Genellikle bilinçsizce yapılan egzersizler sonucunda aşırı vurdumduymazlık ve asosyal davranışı içeren hiçbir şey kullanıma bağlı yumuşak dokularda sürtünme, gerilme, yapmadan yaşama. tekrarlayan stres ve travmaların bir sonucu olarak görülen anabolik steroit anabolic steroid 1. Daha çok yaralanmalar. atletler, vücudunu geliştirmeye çalışanların kullandığı aşırı sıvı alma binge drinking Normal bir kişinin erkek cinsel hormonu olan testosteronla ilgili sentetik belli bir sürede içebileceğinden daha fazla miktarda başta madde. 2. Anabolik androjenik steroitlerin kısa ifadesi. alkol olmak üzere içecek tüketme. anal istismar anal abuse Dolaylı veya doğrudan, zorla veya kandırılarak anal cinsel ilişkiye zorlanma, cinsel uyarılara yönelik davranışlara maruz bırakılma. atelia athelia Tek veya iki tarafta meme başının doğuştan yokluğu. aydınlatılmış onam informed consent Hastanın androjen duyarsızlığı androgen insensitivity kendisine uygulanacak herhangi bir tıbbi işleme Normal hatta yüksek düzeydeki erkeklik hormonlarına onay verebilmesi veya reddedebilmesi için yeterince rağmen vücudun erkeklik hormonlarına tamamen veya bilgilendirilmesi, aldığı bilgi üzerine düşünmesi, özgür kısmi olarak cevap vermemesi. seçimine dayalı kararını vermesi. anksiyete anxiety kaygı anksiyete bozukluğu anxiety disorder kaygı bozukluğu anorşizm anorchism Testislerin bir veya iki taraflı 4 B bağımlılık addiction Bir maddenin yineleyen kullanımıyla oluşan ve yoksunluk sendromunun ortaya Ergen Sağlığı Terimleri çıkmasını önlemek için maddenin sürekli kullanımını psikolojik modellerden yararlanılarak geliştirilen bir gerekli kılan bir fizyolojik nöroadaptasyon süreci: tedavi yaklaşımı. uyuşturucuya veya alkole bağımlılık bimanuel gynecological bakteriyel vajinozis bacterial vaginosis Kötü jinelolojik muayene bimanual examination İç genital organları kokulu vajinal akıntıyla kendini belli eden, vajinal değerlendirmek için bir elin parmaklarının vajinaya bölgede asit-baz seviyesinin değişmesi sonucu gelişen diğer elin parmaklarının karın duvarına yerleştirilmesiyle Gardnerella vaginalis isimli anaerop bir bakterinin neden yapılan muayene. bipolar bozukluk bipolar disorder Eskiden manik olduğu vajina enfeksiyonu. bariyer kontraseptifler barrier contraceptives depresyon, manik atak veya manik depresif bozukluk Erkek kondomu, kadın kondomu, diyafram, servikal olarak adlandırılan, kişinin depresyon ve/veya mani, başlık, vajinal sünger ve spermisit gibi çeşitleri olan, hipomani ve/veya karışık durumlar geçirdiği duygu spermin vajene ve dolayısıyla da uterusa ulaşmasını durumu bozuklukları tanımlayan hastalık durumu. biseksüel gençlik bisexual youth Hem kadınlara engelleyen doğum kontrol yöntemleri. baş etme becerisi resilience Bireyin, normalde ruh sağlığı üzerinde ciddi olumsuz etkiler yaratabilen stres hem erkeklere yönelik romantik veya cinsel hisleri bulunan gençlik. bayılma fainting Beynin normal çalışmasına engel BKO waist-hip ratio, WHR bel-kalça oranı Blount hastalığı Blount disease Tibia proksimal olabilecek herhangi bir durumda ortaya çıkan geçici epifizinde kamalaşma, metafizin medial tarafında gaga bilinç kaybı. şeklinde kemik çıkıntısı ve büyüme plağının hemen koşullarından kurtulma yetisi. Beck depresyon ölçeği Beck depression inventory altından açılanma biçiminde gözüken, tibia vara, Doktor Beck tarafından geliştirilmiş, çoktan seçmeli 21 proksimal tibial epifiz ve fizisin medial yüzündeki büyüme soruluk, depresyonun şiddetini ölçmekte kullanılan bir duraksaması nedeniyle alt ekstremitelerde eğrilikle araç. sonuçlanan, genellikle ilerleyici bir hastalık. beden imgesi body image Kişinin kendi bedenine ve bedeninin çevreyle olan ilişkisine ilişkin algısı. BMD bone mineral density, BMD kemik mineral yoğunluğu bel soğukluğu gonorrhea Neisseria gonorrhoeae bakterisinin neden olduğu, genitoüriner sistem yollarında görülen, cinsel yolla bulaşan hastalık. gonore BMI body mass index vücut kütle indeksi boy uzama atağı peak height velocity Boy uzama hızının 11-16 yaş arasında herhangi bir yaş diliminde bel-kalça oranı waist-hip ratio, WHR Dünya Sağlık Örgütüne göre oranı kadınlarda 0,85’ten ve başlayan ve genellikle 2-3 yıl süren, pubertal büyüme atağında, maksimuma ulaştığı dönem. erkeklerde ise 1’den fazla ise android tip obezite olarak Brugada sendromu Brugada syndrome Yapısal kabul edilen, santimetre cinsinden bel çevresinin kalça olarak normal kalbe sahip hastalarda artmış ani kardiyak çevresine bölümü. ölüm insidansıyla ilişkili bir EKG anormalliği. Bethesda sistemi laboratuvarları Bethesda tarafından smear system testi Patoloji bulimia nevroza bulimia nervosa Sıklıkla ergenlik sonuçlarını dönemi kızlarda görülen, tıkanırcasına yeme nöbetleri sınıflandırmak için kullanılan bir sistem. sonrasında alınan kalorilerin kaybedilmesi için kusma, bilişsel davranışçı tedavi cognitive behavioral therapy İnsan davranışı ve duygulanımını inceleyen diüretik veya laksatif alımı gibi davranışların sergilendiği bir yeme bozukluğu. 5 Sözlük Dergisi büyüme growth Hücre sayısı ve büyüklüğünün artmasıyla vücut hacmi ve kitlesinin artışı. büyüme ağrısı growing pains Çocukluk ve ergenlik döneminde iskeletin, kaslardan daha hızlı büyümesi sonucu olduğu sanılan beden ağrıları. cinsel saldırı sexual assault Bir veya birden fazla kişinin bir kişiye seksüel bir şekilde sınırı aşarak incitici bir biçimde yaptığı çok sayıdaki davranışlar. cinsel yolla bulaşan hastalıklar sexually transmitted diseases, STD Başlıca korunmasız cinsel büyüme atağı patlaması growth spurt Yenidoğan ilişki sonucu bulaşan, HIV, hepatit B virüsü de dâhil döneminden sonra büyümenin en hızlı olduğu 11-16 olmak üzere çok sayıda bakteri, virüs, mantar ve parazitin yaşları arasında genellikle 2-3 yıl süren dönem. neden olduğu hastalık grubu. CYBH, STD büyüme çizelgeleri growth charts Herhangi bir cinsel yönelim sexual orientation Kişide karşı çocuğun büyümesinin sağlıklı olup olmadığına karar cinse olduğunda heteroseksüellik, kendi cinsine dönük vermek ve normal çocukların büyümeleriyle karşılaştırmak olduğunda eş cinsellik, her iki cinse dönük olduğunda için kullanılan çizelgeler. biseksüellik olarak adlandırılan cinsel duygu, istek ve büyüme hormonu growth hormone Adenohipofizin somatotrop hücrelerinde üretilen, organizmanın büyümesiyle ilgili hormon. somatotrofik hormon davranışların belli bir cinsiyete çekimi. CRAFFT CRAFFT (car, relax, alone, forget, friends, trouble) Alkol ve madde kullanımına bağlı risk ve problemleri değerlendirmeye yarayan 14 yaş üstü C CAGE anketi CAGE questionnaire Ewing tarafından geliştirilen alkolizmin taranması amacıyla yaygın olarak kullanılan, kişi tarafından evet/hayır uygulanan “Evet-Hayır” biçiminde cevaplanılan anket formu. CYBH sexually transmitted diseases, STD cinsel yolla bulaşan hastalıklar şeklinde cevaplandırılan, dört sorudan oluşan bir test. cinsel istismar sexual abuse Anal veya vajinal çocuğun pornografide veya fuhuşta kullanılması, Ç çikolata kisti endometrioma endometriyoma çocuk istismarı child abuse Çocukların çocuğa pornografi izletilmesi, teşhircilik yöntemleriyle sağlıklarına zarar veren, fiziksel, duygusal, zihinsel veya çocuğun bir erişkin veya yaşça kendinden büyük bir sosyal gelişimlerini olumsuz olarak etkileyen tutum ve kişi tarafından cinsel doyum elde etmek amacıyla davranışlara maruz kalmaları. çocuk örselenmesi ilişki, oral-genital ilişki, cinsel organların ellenmesi, kullanılması. cinsel kimlik gender identity Çocuğun iki farklı çökük meme nipple inversion Meme uçlarının içeriye dönük veya çökük olma durumu. cinsiyetten hangisine ait olduğunun farkına varması, cinsel rol davranışını kazanması ve son olarak cinsel yönelimini oluşturması. cinsel kimlik farklılaşması gender identity disorder Çocuğun veya ergenin biyolojik cinsiyetinden D DASH diyeti DASH (dietary approaches to stop hypertension) diet Kan basıncını düşürme amacıyla yapılan bir diyet. veya cinsel kimlik rolünden sürekli rahatsızlık duyması danışma counseling Yaşamın çeşitli alanlarıyla sonucu kendi cinsini reddetme ve karşı cinse özgü ilgili sorunların azaltılması veya giderilmesi için ilgili tutum ve davranışlarda bulunmayla belirgin olan uzmandan yardım ve destek alınması. ruhsal bozukluk. 6 davranış behavior Organizmanın uyaranlar Ergen Sağlığı Terimleri karşısında verdiği tepkilerin tümü. distimik bozukluk dysthymic disorder Depresif davranış bozukluğu conduct disorder Çocuk belirtilerin daha hafif düzeyde en az iki yıl boyunca ve ergenlerde görülebilen, insan ve hayvanlara karşı sürdüğü ve depresyonun vegetatif belirtileri daha ön saldırganlık gösterme, eşyalara zarar verme, hırsızlık planda olduğu bir klinik tablo. yapma ve kuralları ciddi biçimde bozma bulgularıyla kendisini gösteren ruhsal bir bozukluk. diürnal enürezis diurnal enuresis Gündüz uyanıkken idrar kaçırma. davranışcı terapi behavioral therapy Sosyal diyafram diaphragm Cinsel ilişki öncesinde kadının öğrenme ve edimsel koşullanma ilkelerine dayanan terapi rahim ağzına yerleştirilen spermin serviksten yukarı yöntemlerini kullanan psikolojik müdahale biçimi. geçerek yumurtayı döllemesine engel olması beklenen DEHB attention-deficite hyperactivity disorder dikkat eksikliği hiperaktivite bozukluğu lateks kılıf. doğum kontrolü contraception İstenmeyen depo medroksiprogesteron asetat depot medroxyprogesterone acetate, DMPA Üç ayda bir gebeliklerin önlenmesi için kullanılan yöntemler. doğum kontrol amaçlı kullanılan progesteron preparatı. yeteneği. fertilite ör. Depo-provera depresyon depression İlgi ve zevk almada belirgin azalma, mutsuzluk, karamsarlık, enerji azalmasına doğurganlık fertility Dölleme veya döllenme duygu durumu mood Bireyin bir süre başkaları tarafından gözlemlenebilen, kendisi tarafından anlatılabilen belli bir duygulanım içinde olması. bağlı zihinsel ve davranışsal yavaşlamayla uyku ve iştah sorunlarının en az iki hafta süreklilik gösterdiği ruhsal çökkünlük durumu. DIDMOAD sendromu DIDMOAD syndrome Wolfram sendromu dış gebelik ectopic pregnancy Uterus dışında E edinsel immün yetmezlik sendromu acquired immunodeficiency syndrome Human Immundeficiency Virus’un yol açtığı ciddi fırsatçı enfeksiyonlar, neoplazmlar veya diğer yaşamı tehdit eden durumların görüldüğü bir çoğunlukla fallopian tüpte gelişen bir gebelik çeşidi. hastalık. AIDS dikkat eksikliği hiperaktivite bozukluğu attention-deficite hyperactivity disorder Çocuğun fiziksel zindeliğin bir veya birkaç unsurunu (kardiyovasküler başka bir ruhsal bozukluğa bağlı olmadan en az altı fitness, kas gücü ve dayanıklılığı, esneklik ve vücut ay boyunca gelişim düzeyine uygun şekilde dikkatini kompozisyonu) geliştirmeyi amaçlayan sürekli aktiviteler. odaklayamama, gelişim düzeyine uygun olmayan aşırı hareketlilik gösterme ve dürtülerini kontrol edememeye Ehlers-Danlos sendromu Ehlers-Danlos syndrome Bağ dokusunun genel kusuru sonucu derinin bağlı olarak işlevselliğinin bozulmasıyla belirgin bir aşırı elastisitesi ve zedelenebilirliği, eklemlerde aşırı bozukluk. DEHB, ADHD bükülebilirlikle belirgin kalıtsal heterojen bir hastalık disfonksiyonel uterus kanaması dysfunctional uterine bleeding Herhangi bir organik sebebe grubu. bağlanamayan ancak en sık sebebi yumurtlamama olan rahim iç tabakasında bulunması gereken endometriyuma uterus kanamaları. benzeyen dokunun rahim dışında vücudun diğer disleksi dyslexia okuma bozukluğu dismenore dysmenorrhea ağrılı âdet egzersiz excercise Planlı, yapılandırılmış, istemli, endometriyozis endometriosis Normal olarak bölgelerinde de bulunması. endometriyoma endometrioma Rahmin en iç 7 Sözlük Dergisi tabakası olan endometriyum tabakasının yumurtalıklar önlemek için ilişkiden sonraki ilk 72 saat içinde üzerinde bulunması ve kistleşmesi sonucunda oluşan alınan yüksek doz östrojen ve progesteron veya sadece hastalık tablosu. çikolata kisti progesteron içeren hap. enkoprezis encopresis Bazı nörolojik hastalıklarda ve esrar marijuana Kenevir bitkisi (Cannabis sativa, anal yoldan cinsel istismarlarda görülebilen dışkı kontrolü Cannabis indica) türlerinin çiçeklerinden ve tohum olacak yaştaki bir kişinin istemsiz dışkı kaçırması. yataklarından elde edilen, vücutta kullanıldığında ensest incest Cinsel istismarın anne, baba veya aile içinden biri tarafından yapılması durumu. sarhoşluk ve keyif veren bitki parçalarının ve uyuşturucunun halk arasındaki adı. enürezis enüresis İdrar kontrolünün beklendiği eş cinsellik homosexuality Kişiyi ağırlıklı olarak 4-5 yaşlarından sonra gece veya gündüz, yatağına veya veya tümüyle kendisiyle aynı cinsiyette olan kişilere karşı giysilerine istemli veya istemsiz olarak haftada en az 2 kez romantik veya cinsel çekim yaşamaya yönlendiren kalıcı yenilenen idrar kaçırma durumu. kişisel nitelik. ergenlik adolescence Kişinin çocuksu tutum ve evlat edinme adoption Biyolojik ailesi yanında davranışlarının yerini yetişkinlik tutum ve davranışlarının büyümesi olanaksız olan bir çocukla, durumu evlat aldığı, fiziksel gelişimle birlikte cinsiyete ilişkin bedensel edinmeye uygun bir birey arasında kalıcı ve yasal bağlar ve duygusal yetilerin kazanıldığı 11-20 yaşlar arasındaki sağlanarak çocuk-ebeveyn ilişkisinin kurulması. dönem. ergojenik ergogenic Sporcuların doğuştan gelen arttırmak için aldıkları maddeler ve uyguladıkları F femur başı epifiz kayması slipped capital femoral epiphysis, SCFE Adölesan çağdaki çocukların yöntemlerin tümü. kasığında, uyluk medialinde, dizinde ve kalçalarında yetenekleri ve antrenman dışında performanslarını erişkinlik adulthood Türk Medeni Kanunu’na göre ağrı yakınmasıyla hastanelere başvurusu sonrasında, fizik kişinin 18 yaşını doldurmasıyla, evlenmesiyle veya 15 muayenelerinde şikâyetlerin mevcut olduğu taraftaki yaşını dolduran küçüğün kendi isteği ve velisinin rızasıyla kalçanın, özellikle iç rotasyonunun kısıtlandığı diğer mahkemece karar alınmasıyla eriştiği konum. reşit olma hareketlerde de azalma saptanması durumunda acil olarak erkek prezervatifi male condom Lateks maddesinden ortopedi ve travmatoloji uzmanı tarafından konsülte üretilen, erkek cinsel organına takmaya uygun, içerisinde genellikle spermisit (sperm hücresini öldürücü) maddeler bulunan çok ince ve esnek kılıf. kondom erken ergenlik early adolescence Ergenliğe ait belirtilerin kızlarda 8, erkeklerde ise 9 yaşından önce görülmesi durumu. eroin heroin Kan dolaşımına katıldığı andan itibaren edilmesini gerektiren bir patoloji. fertilite fertility doğurganlık FHC sendromu Fitz-Hugh-Curtis syndrome FitzHugh-Curtis sendromu fibromiyalji sendromu fibromyalgia syndrome Yaygın kas ağrıları, yorgunluk, bitkinlik ve uyku bozukluğuyla belirgin, sık rastlanan (% 2) ve sebebi iyilik hissi oluşturan, bir seferlik kullanımda bile çok bilinmeyen bir süreğen ağrı sendromu. FS yüksek bağımlılık potansiyeline sahip, yarı-sentetik bir Fitz-Hugh-Curtis sendromu Fitz-Hugh-Curtis syndrome Pelvik enfeksiyonun asenden yolla karaciğer afyon alkaloidi türevi. ertesi gün hapı morning after pill Korunmasız kapsülü veya diyaframa ulaşarak sağ üst kadran ağrısına girilen cinsel ilişkiden sonra istenmeyen bir gebeliği sebep olmasıyla kendini gösteren ve çoğu zaman akut 8 Ergen Sağlığı Terimleri G pelvik inflamatuvarlı hastalarda da görülebilen bir durum. FHC fiziksel aktivite physical activity Günlük yaşam galaktore galactorrhea Her iki memeden gebelik ve emzirme dönemleri dışında, kendiliğinden sütlü akıntı içerisinde enerji tüketimiyle gerçekleşen, kas ve eklemlerin gelmesi hâli. kullanıldığı, kalp ve solunum hızını arttıran ve farklı GAPS anketi GAPS (The Guidelines for Adolescent Preventive Services) questionnaire Ergenlere koruyucu şiddetlerde yorgunlukla sonuçlanan aktivite. fiziksel istismar physical abuse Çocuğun anne, sağlık hizmeti sunumu sırasında sağlık durumunu ve baba, öğretmen, bakıcı gibi ona bakıp yetiştirmekle yaşam tarzını sorgulayarak kullanılan kapsamlı tarama yükümlü kişiler tarafından dayak atılması, yakılması, anketi. ısırılması, sarsılması, haşlanması gibi olaylar sonucunda kaza dışı her türlü yaralanması. fiziksel uygunluk physical fitness Hareketlerin doğru olarak yapılmasını ve fiziksel dayanıklılıkla ilgili olarak vücudun mevcut kondisyon durumu. flört tecavüz etme hapı date rape drugs Bir kişiye verildiğinde kişiyi güçsüz duruma düşüren tecavüz gibi cinsel saldırılara karşı savunmasız bırakan ilaç. GDM gestational diabetes mellitus gestasyonel diyabet gebelik pregnancy Döllenmeden doğuma kadar geçen dönem. gece kabusu nightmare Uykunun REM safhasında ortaya çıkan, kişinin rüyadan uyanmasına neden olan korkulu rüya. gece korkusu night terrors Çocuğun gece fobi phobia Normalde korkulmayacak belirli bir obje uykusunda görülen, birkaç dakika sürebilen korku ve veya durumdan belirgin bir şekilde korkma veya kaygı ağlama atakları olup uykusundan tam olarak uyanmama duyma. ve uyandığında bu durumu hatırlamamasıyla belirgin bir folikül kistleri follicular cysts Genelde gençlerde görülen, gelişen yumurta hücresinin çatlamadığı, genelde uyku bozukluğu. gecikmiş ergenlik delayed puberty Kız çocuklarda 2-3 cm civarında büyümeye devam ettiği durum. 13, erkek çocuklarda ise 15 yaşına kadar bir ergenlik folikül uyarıcı hormon follicle-stimulatinghormone Beyinde hipofizden salgılanıp yumurtalıklardaki bulgusunun görülmemesi. folikülleri uyaran ve büyümesini sağlayan hormon. FSH follikülit folliculitis kıl kökü iltihabı Frajil X sendromu Fragile X syndrome Büyük testisler, kaslarda hipotoni ve otizm, özel yüz şekli (çenenin öne doğru çıkık olması büyük kulaklar, uzun yüz yapısı, yüksek kemerli damak ve çene kapanma bozukluğu), zekâ geriliğiyle belirgin, X kromozomuna bağlantılı bir genin gecikmiş uyku fazı sendromu delayed sleep phase syndrome Gece uykuya dalmada ve gündüz uyanmada zorluk hâli. geç ergen late adolescent 17-19 yaş arası ergenlik dönemi. gelişme development Hücre ve dokuların yapı ve içeriğinin değişimiyle bedensel olgunlaşma hâli. gençlik youth Akıl ve beden gücünün, üreticiliğin mutasyonu sonucu oluşan, sıklıkla erkek çocuklarda dorukta olduğu 15-24 arası yaş dönemi. görülen sendrom. gençlik başlangıçlı diyabet maturity-onset diabetes of youth Sıklıkla gençlikte veya erken yetişkinde frengi syphilis sifilis FS fibromyalgia syndrome fibromiyalji sendromu FSH follicle stimulating hormone folikül uyarıcı ortaya çıkan otozomal dominant geçişli tip 2 diyabet. İlk kez 1964 yılında tanımlanmıştır. hormon 9 Sözlük Dergisi gerilim tipi baş ağrısı tension type headache Genellikle stres ile ortaya çıkan bulantı, kusma ve beraberinde boyun ve çene kaslarının dirençli kasılması bezlerinin aşırı çalışmasına (hipertiroidi) neden olan bir otoimmün hastalık. grup tedavisi group therapy Bazen kilo verme, sosyal fobi, bağımlılık, sınav kaygısı vs. bazen kişisel ile giden baş ağrısı. gestasyonel diyabet gestational diabetes mellitus gelişim, bazen de sadece düşünce içeriği değişiklikleri İlk olarak gebelik sırasında başlayan çeşitli derecelerdeki gibi daha genel bir amaçla kurulabilen, eğitim almış lider glikoz intoleransı. GDM bir psikoterapist yönetiminde belirli sayıda katılımcı ile gestasyonel trofoblastik hastalık gestational trophoblastic disease Histopatolojik olarak başlıca yapılan terapi şekli. hidatiform mol (HM), invaziv mol, koryokarsinom nedenlerle büyüyüp dışarıdan görünür hâle gelmesi. guatr goiter Tiroit bezinin iltihap veya kanser dışı ve plasental yerleşim bölgesinden gelişen trofoblastik tümör olmak üzere dört grupta incelenen, plasentadan kaynaklanan ve birbiriyle ilişkili olan hastalıklar zinciri. gey gay Eş cinsel erkek. GI glycemic index glisemik indeks gıda piramidi food pyramid Her ülke ve bölge H halüsinojenler hallucinogens Bilinç bulanıklığı, sakinleşme, aşırı uyarılma, entelektüel veya bellek bozukluğu oluşturmaksızın algı değişikliği oluşturan heterojen bir kimyasal madde grubu. için değişebilen, beş temel besin grubunu içine alan, Hashimoto hastalığı Hashimoto disease Çocuk en alt katmanında karbonhidratla başlayan ve daha az ve ergenlerde değişik derecelerde hücresel ve hümoral tüketilmesi gereken besin ögelerine doğru devam eden immün yanıtın rol aldığı, tiroit bezinin lenfositik beslenme piramidi. infiltrasyonu ile belirgin, “apopitoz”un aracılık ettiği glisemik indeks glycemic index Yiyeceklerin yemek otoimmün hastalık. sonrası kan şekerini yükseltme hızı. GI gonadal bozukluk gonadal disorder Erkek (testis) ve dişi (yumurtalık) üreme organlarına ait bozukluk. gonadal disgenezi gonadal dysgenesis Erkek veya dişi üreme organlarında meydana gelen gelişim gonadal yetmezlik gonadal failure Üreme (testis ve yumurtalıkların) hastalık nispeti morbidity morbidite herpes genitalis herpes genitalis Herpes virüsler tarafından oluşturulan genital bölgedeki uçuk. herpes keratit herpes keratitis Gözün ön yüzeyinde bulunan saydam tabakanın (kornea) herpes simpleks bozuklukları. ör. ovariyal veya testiküler disgenezis organlarının tiroit hücre ölümüyle sonuçlanan organa özgül bir kendi hormonlarını üretemez olmaları. gonadotropin gonadotropin Hipofizin ön lobundan salgılanan gonatların işlevlerini uyaran çeşitli hormonlar. virüsü (uçuk virüsü) ile karşılaşması sonucu gelişen enfeksiyon. herpes simpleks herpes simplex Bağışıklık sisteminin zayıfladığı durumlarda etkin hâle geçen, herpesviridae familyasına ait, uçuk nedeni olan virüs. gonadotropin eksikliği gonadotropin deficiency hidrosel hydrocele Testisleri çevreleyen zarlar içinde Hipofizin ön lobundan salgılanan gonatların işlevlerini normalden daha fazla sıvı birikimi sonucu testislerin uyaran çeşitli hormonların eksikliği. içinde bulunduğu torbanin şişmesi durumu. su fıtığı gonore gonorrhea bel soğukluğu Graves hastalığı Graves disease Difüz guatr, hipertiroidi ve infiltratif oftalmopatiyle belirgin, tiroit 10 himen hymen Dış vajen açıklığını çevreleyen veya kısmen örten zar. kızlık zarı hiperaktivite bozukluğu hyperactivity disorders Ergen Sağlığı Terimleri Artmış I IHEADSSS IHEADSSS (internet, home, education, activities, drugs, depression, suicidal ideation, sex, safety inventory) Ergen görüşmeleri Çocukta yaşına ve gelişim düzeyine göre aşırı hareketliliğin en az 6 ay boyunca olması ve bu hareketliliğinin sosyal ve akademik işlevselliği bozmuş olması. hiperandrojenizm serum androjen hyperandrogenism androjen sırasında; İnternet kullanımı, ev hayatı, eğitim durumu, hormonunun biyolojik aktivitesinin belirtilerinin olması. değerleri veya yüksek katıldığı aktiviteler ve etkinlikler, kullandığı ilaçlar, androjen fazlalığı depresyon, intihar düşüncesi, seksüel yöntem aktivite hiperprolaktinemi hyperprolactinemia Prolaktin hormonunun normalden yüksek kan düzeylerinde durumu, güvenli çevre ve arkadaş durumunu sorgulayan görüşme sırası. ıslahevi detention center Çocuk yaştakilerin bulunması. hipotalamus-hipofiz-adrenal eksen hypothalamicpituitary-adrenal axis Hipotalamus-hipofiz-adrenal aks yaptıkları kanuna karşı eylemler dolayısı ile alıkonulup rehabilite edildiği merkezler. (HPA aksı) veya limbik-hipotalamus-hipofiz-adrenal aks (LHPA), kompleks geri bildirim mekanizmalarına idiyopatik sahip nöroendokrin bir yolak. hirsütizm hirsutism Kadınlarda androjene hassas bölgelerde meydana gelen, nedeni androjen fazlalığı veya kıl follikülerinin androjene aşırı duyarlılığı olabilen erkek tipi kıllanım. İ hirsütizm idiopathic hirsutism Ovulasyonu olan bir kadında serum androjen düzeyleri normal iken hirsütizm varlığı. idiyopatik skolyoz idiopathic scoliosis Sebebi bilinmeyen, omurganın sağa sola eğriliği. homeopati homeopathy Alman eczacı, hekim ve ihmal neglect Çocuğun beslenme, barınma, kimyacı Samuel Hahnemann tarafından 18. yüzyılda giyim, sağlık, eğitim, korunma, gözetim gibi temel ortaya atılan, sağlıklı insanlarda hastalık belirtilerine gereksinimlerinin onun bakımını üstlenen ana babası benzer etkilere yol açan bitkisel, hayvansal veya kimyasal veya diğer yakınları tarafından karşılanmaması. ilaçların sonsuz derecede seyreltildiğinde o hastalığın inmemiş testis cryptorchidism Testislerin torbaları tedavisinde kullanılabileceği ilkesine dayanan alternatif içinde tek veya iki taraflı olmaması hâli. bir tedavi sistemi. homofobi homophobia Eş cinsellere veya eş insan bağışıklık yetersizliği virüsü enfeksiyonu human immunodeficiency virus infection Hastalığın cinselliğe karşı duyulan nefret, korku, hoşnutsuzluk veya etkeni olan virüs etkisiyle bağışıklık sisteminin giderek ayrımcılık. baskılandığı süreğen bir enfeksiyon hastalığı. homofobik homophobic Homofobi duyguları taşıyan kişi. interseks intersex Doğuştan birçok insandan daha farklı dış cinsiyet organlarına, iç üreme organlarına ve/ hormonal kontraseptif hormonal contraceptives veya iç salgı bezlerine sahip olma durumu. sentetik intertrigo intertrigo Vücudun genellikle katlantı östrojen (Ethynyl estradiol veya mestranol) ve çeşitli yerlerinde gelişen, deride kızarık, yanma, kaşıntı ve progestinlerden (norethindrone, norethindrone acetate, akıntıyla belirgin, ikincil olarak enfeksiyonların ilave ethynodiol olabildiği yüzeysel dermatit. Kombine oral kontraseptifler diacetate, (KOK) nor-gestrel, levonorgestrel, norethynodrel, desogestrel, norgestimate) birini içeren gebelik önleyici olarak kullanılan ilaç. intihar suicide Kişinin bilerek ve kasıtlı olarak kendisini öldürmesi. özkıyım 11 Sözlük Dergisi J jinekomasti gynecomastia Sebebi tam olarak bilinmemekle beraber genellikle seks hormonlarındaki dengesizlikten kaynaklandığı düşünülen, erkeklerde Kemik yapısının önemli kısmını içerisindeki kalsiyum ve fosfor gibi minerallerin miktarsal oranını belirlemek. KMY, BMI kemik yaşı bone age İskelet olgunlaşması hakkında kadınsı meme büyümesi. sol el bilek kemiklerinin çekilen röntgeniyle anlaşılan juvenil meme hipertrofisi juvenile breast hypertrophy Ergenlik döneminde memenin hızlı ve aşırı kişinin gerçek biyolojik yaşı. büyümesiyle belirgin bir hastalık tablosu. bakterisinin neden olduğu, kıl kökünün etrafında gelişen kıl kökü iltihabı folliculitis Staphylococcus aureus ve çoğunlukla yüzeysel olarak oluşan bir cilt problemi. K kadında bariyer yöntemleri female barrier methods Cinsel ilişki öncesi kadının vajinasına yerleştirilen, gebelik önleyici yöntemler. ör. servikal başlık, servikal kalkan Kallmann sendromu Kallmann syndrome Anosmi veya hiposminin eşlik ettiği konjenital hipogonadotropik hipogonadizmin bir şekli. follikülit kısırlık infertility Kadınlarda veya erkeklerde tıbbi nedenlerle çocuk sahibi olamama durumu. kızlık zarı hymen himen kifoz kyphosis Kamburluk olarak da adlandırılan, omurganın öne doğru eğilmesiyle oluşan bir hastalık. kimlik identity Bireyin kişisel, mesleksel ve toplumsal konumu. kannabinoitler cannabinoids Kendilerine özgü Klinefelter sendromu Klinefelter syndrome reseptörler üzerinden beyinde nörotransmitter salınımını Uzun boy, kol ve bacaklar, kadınımsı kalça çıkıntıları, baskılayan çeşitli kimyasal bileşiklerin bir sınıfı. küçük testisler, jinekomasti, ince ses, kadınımsı vücut karın migreni abdominal migraine En çok kıllanmaları, sakal ve bıyık gelişimlerinin çok az olduğu, çocuklarda ve gençlerde görülen; mide bulantısı, spermatogenezin olmadığı kısırlıkla belirgin erkeklerde kramp, sinirlilik ve baş dönmesi, iştahsızlık ve kusma görülen bir kromozom hastalığı. XXY sendromu gibi şikâyetlerle ortaya çıkan, bazı kişilerde çocukluktan başlayıp ömür boyu da sürebilen hastalık durumu. karyotip karyotype Hücrenin kromozom özellikleri veya tipi. kaygı anxiety Başına kötü bir şey geleceğini KMY bone mineral density, BMD kemik mineral yoğunluğu kokain cocaine Merkezî sinir sistemi üzerine uyuşturucu, uyarıcı ve iştahın bastırılması gibi etkiler yapan, koka bitkisinin yapraklarından elde edilen bir alkaloit. korkma gibi bilişsel, çoğu kez nedeni tanımlanamayan bir komplet androjen duyarsızlık sendromu complete androgen insensitivity syndrome, CALS gerginlik durumu. anksiyete Androjen reseptör geninde inaktivasyona neden olan düşünme, rezil olmaktan veya komik duruma düşmekten kaygı bozukluğu anxiety disorder Kaygının çeşitli mutasyonlar sonucunda oluşan; etkilenen bireylerin denetim dışına çıkıp kişinin işlevselliğini aksatması genetik olarak erkek olduğu fakat vücutları androjen durumu. anksiyete bozukluğu denilen erkek seks hormonlarına cevap veremediği için kayropraktik chiropractic Omurgada, kalçada ve ilgili eklemlerde görülen eksen bozukluklarını el manipülasyonlarıyla düzeltme işlemi. kemik mineral yoğunluğu bone mineral density 12 dişi cinsiyet karakteristiğinde veya hem erkeğe hem dişiye ait cinsel gelişim belirtileri gösterdiği durum. kondom condom prezervatif kronik yorgunluk sendromu chronic fatigue Ergen Sağlığı Terimleri syndrome Hâlsizlik ve yorgunlukla belirgin, farklı lenfositik tiroidit lymphocytic thyroiditis şiddette klinik belirtilerle kendini ortaya koyan, yeti Hashimoto tiroiditi yitimine yol açan, tanısı hâlsizliğe sebep olabilecek erkeklerde 8-14 derece olup kadınlarda biraz daha fazla lezbiyen lesbians eş cinsel kadın LGBT LGBT lezbiyen, gey, biseksüel, transgender lipomasti lipomastia yalancı jinekomasti lizerjik asit dietilamit lysergic asid diethlamide, LSD İlk olarak 1936-1943 yılları arasında Albert olan, kuadriseps kasının çekme yönü ile tibia gövdesi Hoffman tarafından çavdar mahmuzundan sentezlenmiş arasındaki açı. elde edilişi doğal, sentezi kimyasal, yarısentetik psikoaktif diğer birçok hastalığın dışlanmasıyla konulan bir hastalık. KYS kuadriseps açısı Q angle Sırtüstü pozisyonda küme baş ağrısı cluster headaches Sadece tek taraflı baş yarısını özellikle göz çevresini tutan çok şiddetli baş ağrıları. bir halüsinojen. LSD LMBS Laurence-Moon-Bardet-Biedel syndrome Laurence-Moon-Bardet-Biedel sendromu kürtaj curettage 1. Hamilelikte rahim içerisindeki ceninin tıbbi işlemle alınması. 2. Rahim iç duvarından LSD LSD (Lysergic asid diethlamide) lizerjik asit dietilamit kazınarak örnek alınıp incelenmesi. KYS chronic fatigue syndrome kronik yorgunluk sendromu M maddenin kötüye kullanımı substance abuse Kimyasal bir maddenin keyif verici etkilerini elde etmek laktovejetaryen L lactovegetarians veya yoksunluğundan doğan olumsuz etkileri önlemek Hayvan eti yememesine rağmen süt, yoğurt, peynir gibi hayvansal ürünler tüketen vejetaryen. amacıyla sürekli olarak vücuda alınmasına gereksinim duyulması. madde bağımlılığı substance dependence Bir Laron sendromu Laron syndrome Zvi Laron maddenin yinelenen kullanımıyla oluşan ve yoksunluk tarafından 1958 yılında tanımlanan, cücelik, belirgin sendromunun ortaya çıkmasını önlemek için maddenin obezite, puberte gecikmesi, kemik epifizlerinin geç sürekli kullanımını gerekli kılan fizyolojik nöroadaptasyon kapanması, ince kemikler, küçük gonatlar (seksüel süreci. gelişimini tamamlayarak üreme potansiyeline sahiptirler), makromasti macromastia Memelerin tek veya iki ince ve çabuk yaşlanan deri, yüksek perdeli ses, azalmış taraflı, normal vücut büyüklüğüyle orantısız olarak arzu vücut ağırlığı, kas güçsüzlüğü, azalmış kemik dansitesi, edilenden daha büyük ve sarkık olması. çeşitli psikolojik bozukluklarla belirgin, GH reseptör Marfan sendromu Marfan syndrome İskelet, duyarsızlığının olduğu bir sendrom. gözler, kalp ve kan damarları dâhil olmak üzere vücudun Laurence-Moon-Bardet-Biedel sendromu Laurence-Moon-Bardet-Biedel syndrome İlk kez pek çok bölümünü etkisi altına alan otozomal baskın 1920 yılında Bardet ve Biedl tarafından tanımlanan, mastalji mastalgia meme ağrısı mastit mastitis meme iltihabı mastodini mastodynia Herhangi bir hastalığa bağlı obezite, mental retardasyon, hipogonadizm, dismorfik ekstremiteler (sindaktili, brakidaktili veya polidaktili), retinal distrofi veya retinitis pigmentoza ile belirgin otozomal çekinik geçişli bir genetik hastalık. LMBS geçen kalıtımsal bir genetik hastalık. olmaksızın olan meme ağrıları. mastürbasyon masturbation Cinsel organın sıklıkla 13 Sözlük Dergisi hastalık nispeti dokunularak uyarılması ve cinsel doyuma ulaşılması. motivasyonel görüşme motivational interviewing McCune Albright sendromu McCune Albright syndrome Endokrin organların aşırı çalışması ile belirgin, Davranış değişikliği yaratmak amacıyla danışan odaklı, patojenezinde uyarıcı G protein alfa alt biriminde aktive direktif bir danışmanlık biçimi. edici mutasyonların sorumlu olduğu nadir görülen bir Munchausen by proxy sendromu Munchausen by proxy syndrome Ailelerin veya çocuğa bakmakla sendrom. melazma melasma Yüzde, boyunda ve ön kollarda yükümlü kimselerin, çocukta kanama, konvülziyon vb. düzensiz lekeler ve benekler olarak yaygın görülen ve gibi bir hastalık yaratma veya hastalık olduğunu ileri sonradan oluşan sınırları belirgin hiperpigmentasyon sürmeleri, çocuğu çeşitli hastane ve doktorlara götürerek durumu. kloasma, gebelik maskesi gereksiz girişimsel incelemeler yaptırarak örseledikleri menarş menarche Genellikle püberte değişikliklerinin özel bir çocuk istismarı şekli. vekâleten hastalık başlamasının ardından iki yıl sonra 10-16 yaşlarında olan ilk âdet kanaması. mental mental retardasyon retardation Gelişim dönemlerinde ortaya çıkan, çevreye uyum ve davranışlardaki bozulmayla birlikte olan, genel zihinsel işlevlerin ortalamanın anlamlı derecede altında olması. metroraji metrorrhagia Normal düzende görülen âdet kanamasının bitmiş olmasına rağmen âdet N narkolepsi narcolepsy Bir insanın elinde olmadan olduğu yerde derin bir uykuya dalması. nikotin nicotine Merkezî sinir sistemini uyararak bağımlılığa yol açan, tütün bitkisinde doğal olarak bulunan ve tütün dumanının temel bileşenleri arasında yer alan bir madde. şeklinde hafif lekelenmenin olduğu âdetler arasında nörokardiyojenik senkop neurocardiogenic syncope Otonomik ve humoral aktivite değişikliği oluşan kanama. sonucunda ortaya çıkan, kan basıncında ani düşme, kanamasının bitişinden birkaç gün sonra yeniden damla meyveci fruitarians Diyetlerinde yalnızca taze ve bradikardi, solukluk, bulantı, terleme gibi semptomlarla kurutulmuş meyveler, yağlı tohumlar, bal ve bazen de birlikte olan, en sık karşılaşılan senkop şekli. vazovagal zeytinyağı bulunan, hiç hayvansal besin tüketmeyerek senkop yaşamını sürdüren vejetaryen. migren migrain Temporal veya orbital bölgelerde görülen, çoğunlukla tek taraflı yoğun baş ağrılarıyla belirgin yarım baş ağrısı. Mittelschmerz Mittelschmerz yumurtlama ağrısı MODY maturity-onset diabetes of youth gençlik başlangıçlı diyabet mol hidatiform hydatidiform mole Erken gebelik O obezite obesity Sağlığı bozacak ölçüde vücutta aşırı yağ birikmesi. obsesif kompülsif bozukluk obsessive compulsive disorder Bireyde kaygıya yol açacak tekrarlayıcı şekilde takıntı ve buna bağlı zorlantıların birlikte bulunduğu rahatsızlık. bol miktarda oluşumlar içermesiyle belirgin, plasentanın obstrüktif uyku apne sendromu obstructive sleep apnea syndrome Uyku sırasında tekrarlayan üst anormal gelişimi. üzüm gebeliği solunum yolundaki daralmalar veya tıkanmalar nedeniyle döneminde rastlanan, rahim içinde üzüm tanesi şeklinde morbidite morbidity Belirli bir nüfusta, belirli bir zaman dilimi içerisinde hastalığa tutulanların sayısı. 14 soluk almada kesilmelerle kendini gösteren bir hastalık. okuma bozuklukları reading disorders Okumada Ergen Sağlığı Terimleri belirgin hataların görüldüğü bir bozukluk. disleksi kadınlarda en fazla üretilen östrojen formu. oligomenore oligomenorrhea İki âdet başlangıcı östrojen estrogen Esas olarak yumurtalıklarda arasında 35 günden fazla günün olduğu seyrek âdet olma üretilen ve periferik yağ dokusunda androjenlerden hâli. aromatizasyonla elde edilen, erkeklerde çok düşük on iki adımlık kür twelve-step fellowships düzeylerde bulunan, kadınlarda üreme fonksiyonları Uyuşturucu, sigara alkol ve madde bağımlılığı tedavisinde ve menstrüel siklus üzerinde önemli etkileri olan, 18 kullanılan, belli 12 adımdan oluşan tedavi şekli. karbonlu steroit yapıda hormonlardan biri. oral kontraseptifler oral contraceptives Doğum kontrolü için kullanılan ağız yoluyla alınan ilaçlar. orta ergen middle adolescent 15-17 yaş dönemini kapsayan ergenlik dönemi. ortostatik hipotansiyon orthostatic hypotension Hasta sırtüstü yatar pozisyondan oturur pozisyona P panik bozuk panic disorder Çarpıntı, titreme, sallanma, bulantı, sıcak basmaları, terleme ve baş dönmesi belirtilerinin eşlik ettiği, sıklıkla ataklar hâlinde olan kaygı bozukluğu. geçtikten veya ayağa kalktıktan sonra 3 dakika içinde parasomni parasomnias Uyku geçişlerinde, uykudan ortaya çıkan sistolik kan basıncında en az 20 mmHg, uyanma veya uyku sırasında ortaya çıkan, istenilmeyen diastolik kan basıncında en az 10 mmHg’lık bir düşüş. fiziksel olaylar veya deneyimler. Osgood-Schlatter hastalığı Osgood-Schlatter disease Aktif, hızla büyüyen adölesanlarda yaygın olarak depresyon ve anksiyetenin eşlik ettiği depresyon dâhil görülen, dizden veya diz kapağından kaynaklanan olmak üzere tüm depresyon tiplerine ait semptomların tendonun tibiaya tutunduğu yerdeki benign bir tedavisinde endike olan, güçlü ve selektif bir serotonin rahatsızlık. (5-hidroksitriptamin, 5-HT) geri alım inhibitörü. osteokondritis dissekans osteochondritis dissecans Sık olarak diz ekleminde 10-15 yaşları arasında patellofemoral ağrı sendromu patellofemoral pain syndrome Patellofemoral eklemdeki fiziksel ortaya çıkan, osteokondral bir parçanın altındaki kemik ve biyomekanik değişiklikler sonucu ortaya çıkan yatağından ayrılmasıyla belirgin bir hastalık. retropatellar veya peripatellar ağrı. paroksetin paroxetine Tepkisel ve şiddetli osteopeni osteopenia Vücuttaki kemiklerin genel pedofili pedophilia Kişinin ergenlik dönemine veya bölgesel olarak mineral madde eksikliğine bağlı girmemiş çocuklarla cinsel etkinlikte bulunmasıyla olarak yoğunluğunu kaybetmesi. ilgili yoğun, cinsel yönden uyarıcı fantezilerinin, cinsel osteoporoz osteoporosis Kemiklerin sertliklerinin dürtülerinin veya davranışlarının yineleyici bir biçimde azalıp kalitelerinin bozulmaları sonucu daha zayıf ve ortaya çıkması. kırılabilir hâle gelmeleri. pelvik inflamatuvar hastalık pelvic inflammatory disease Fallop tüpleri ve yumurtalıklar gibi üst üreme Ö önerilen günlük besin miktarı recommended dietary allowance Belli yaşta ve cinsiyetteki hemen organlarının ciddi ve yaygın bir enfeksiyon hastalığı. hemen bütün sağlıklı insanların beslenme ihtiyaçlarını ağrı sendromu karşılayacak ortalama günlük besin alım miktarı. RDA östradiol estradiol En güçlü ve üreme çağındaki PID PFAS patellofemoral pain syndrome patellofemoral PID pelvic inflammatory disease pelvik inflamatuvar hastalık 15 Sözlük Dergisi polimasti polymastia Normal memelerin dışında en AIDS gibi cinsel yolla bulaşan hastalıkları önlemek sık koltuk altından başlayıp göbeğin yanından geçerek amacıyla en çok cinsel ilişki sırasında kullanılan bir tür ingüinal kanala kadar uzanan süt çizgisi boyunca herhangi bariyer doğum kontrolü. kondom prolaktinoma prolactinoma Hipofiz bezinde aşırı bir yerde meme dokusu bulunma hâli. politeli polythelia Bir memede birden fazla meme olarak prolaktin hormonu üretimiyle karakterize iyi başının bulunması. huylu bir tümör. posttravmatik stres bozukluğu posttraumatic stress disorders Travma yaratan bir olayın yaşanmasından psikofizyolojik bozukluklar psychophysiological disorders Psikolojik strese bir reaksiyon (tepki) olarak sonra o olayın düşlerde ve günlük yaşamda tekrar ortaya çıkan ve bedenin muhtelif uzuvlarını olumsuz yaşanması korkusuyla o olayı hatırlatan durumlardan yönde etkileyen bozukluklar. kaçınmaya yol açan aşırı uyarılmışlık, kaygı ve kolayca irkilmeyi içeren anksiyete bozukluğu. geriliği, duygulanım bozukluğu (duygusal dengesizlik), kaslarda güç kaybı ve hipotoni, kısa boylu cücelikle beraber iştah bozukluğuna bağlı morbid obezitenin gözlendiği, on beşinci ağrı psychogenic pain Ağrıları açıklayacak hiçbir nedenin bulunmadığı, ağır ve uzun Prader Willi sendromu Prader-Willi syndrome Zekâ psikojenik süreli olan, doku hasarı bulunmayan ağrı yakınmaları. psikosomatik hastalık psychosomatic illness Psikolojik kökenli olan fiziksel hastalıkların genel adı. psödotümör serebri pseudotumor cerebri kromozomdaki İntrakraniyal yer kaplayıcı bir lezyon, meningeal anormallikten kaynaklanan kompleks bir nörodavranışsal inflamasyon veya venöz tıkanıklık gibi yapısal bir lezyonun genetik bozukluk. yokluğunda kafa içi basıncının artması. PTS Prehn belirtisi Prehns sign Dr. Prehm tarafından puberte puberty Çocukluk çağıyla erişkinlik dönemi tariflenen, testis torsiyonu ve epididimit ayırıcı tanısında arasında bireyde hormonal ve fiziksel gelişimle birlikte kullanılan, skrotumu yukarı kaldırmakla testisteki duygusal, bilişsel, davranış ve kişiler arası ilişkilerde ağrının artması torsiyonu destekler şeklindeki muayene gelişimin olduğu bir geçiş dönemi. belirtisi. prematüre adrenarş premature andrenarche Genellikle 5-7 yaş arası çocuklarda görülen izole pubik kıllanma. prematüre telarş prematüre thelarche Sekiz R Rahim içi araç Intrauterine device (IUD) Doğum kontrol amaçlı rahmin içine yerleştirilen küçük, plastik bir araçtır. Bakır ve hormon içeren tipleri vardır. RİA yaşından küçük kız çocuklarında görülen ve seksüel Rahim içi sistem Intrauterin system (IUS) Diğer matürasyonun diğer belirtileri olmaksızın izole meme rahim içi araçlara benzeyen fakat içerdiği progesteron gelişimiyle belirgin bir tablo. hormonunun yavaş ve devamlı salınımıyla uzun süreli etki premenstrüel sendrom premenstrual syndrome Kadınlarda menstrüel döngünün geç luteal döneminde ortaya çıkan, memelerde şişkinlik, baş ağrısı, hâlsizlik, kilo alımı gibi fiziksel ve depresif duygu durumu, irritabilite, gerginlik gibi ruhsal belirtilerle kendini ortaya koyan bir psikonöroendokrin bir hastalık. prezervatif condom Gebelik, bel soğukluğu, sifilis, 16 gösteren doğum kontrolü ve bazı kadın hastalıklarının tedavisinde kullanılan yöntem. RİS RDA recommended dietary allowance önerilen günlük besin miktarı refeeding sendromu refeeding syndrome yeniden beslenme sendromu refleks sempatik distrofi sendromu reflex Ergen Sağlığı Terimleri sympathetic dystrophy syndrome Kısmi olarak hasara bezlerinin yoğun olduğu diğer vücut alanlarını da uğrayan sinir tarafından innerve edilen bir alanda etkileyen ve deride pullanma, kaşıntı, kızarıklık ve inatçı gelişen, patogenezi tam anlaşılamayan, sıklıkla şişlik, kepeğe neden olan yaygın bir deri hastalığı. trofik değişiklikler ve vazomotor bozuklukla birlikte servikal başlık cervical cap Gebelik önleyici olarak seyreden, lokalize ve difüz ağrıyla belirgin bir durum. rahim boynunun üstüne yerleşerek spermin rahme girişini RSDS engelleyen yumuşak kauçuktan imal edilmiş bariyer. Artrit, servikal displazi cervical dysplasia Seksüel olarak konjonktivit ve üretrit ile belirgin, bağışıklık sisteminin aktif olan her kadında görülebilen, kanser olmamakla bağırsak veya üreme organlarındaki enfeksiyona karşı aşırı birlikte kansere dönebilen, serviks içerisindeki dokuların tepki göstermesi sonucu olan bir hastalık. anormal gelişimi. Reiter sendromu Reiter syndrome RICE RICE (resting, ice, compress, elavation) servikal kalkan cervical shield Rahim ağzına Yumuşak doku travmalarında tedavi uygulamalarının oturtulup spermin yumurtaya ulaşmasını engellemesi akronimi. (Rest-istirahat, Ice-buz, Compression-baskı amaçlanan, silikondan yapılan bir doğum kontrol yaparak sar, Elevation-kaldırma) yöntemi. risk alma davranışı risk-taking behavior İstemli, Sever hastalığı Sever’s disease Kalkaneus (topuk amaçsal ve hedefe yönelik zarar potansiyeli taşıyan kemiği) arkasında bulunan büyüme plağının kanlanma davranış. bozukluğuna bağlı gelişen aseptik nekrozudur. Özellikle 8-15 RSDS reflex sympathetic dystrophy syndrome refleks yaşlarında, çok aktif, atletik ve kilolu erkek çocuklarında ve gençlerde daha sık görülür. Tekrarlayan koşma ve zıplama sempatik distrofi sendromu ruminasyon bozukluğu rumination disorder Çocuğun yediklerini yuttuktan sonra tekrar ağzına getirmesi, çiğnemesi ve tekrar yutması. geviş getirme hareketleri aşil tendonunun kemiğe yapıştığı yeri çekmeye başlar ve bu bölgede mikrotravmalara neden olur. sırt ağrısı back pain Sırtta çeşitli sebeplerle meydana gelen ağrı. S salpenjit salpingitis Çoğunlukla gonore veya klamidya gibi cinsel yolla bulaşan hastalıklar dâhil, bakteriyel enfeksiyondan kaynaklanan, fallop tüplerinin iltihaplanması. sarkoidoz sarcoidosis Sıklıkla solunum sistemini etkileyen, kronik, sistemik, kazeifiye olmayan granülom gelişimiyle belirgin, nedeni bilinemeyen inflamatuvar bir hastalık. Scheuermann kifozu Scheuermann kyphosis sibutramin sibutramine Kilo vermede, verilen kilonun korunmasında ve obezite tedavisinde kullanılan bir ilaç. sifilis syphilis Spiroket türü bir bakterinin neden olduğu, belirtili ve belirtisiz dönemlerle seyreden, deri, mukoza ve iç organları tutabilen, tedavi edilmediğinde kronikleşen, cinsel yolla bulaşan bir hastalık. frengi siğil verrucae Cildin üst tabakasına bir virüsün yerleşmesi sonucu ortaya çıkan, iyi huylu deri kabartıları. Silver-Russell sendromu Silver-Russell syndrome Adölesan dönemde görülen, vertebra cisimlerine ait Düşük büyüme plaklarının avasküler nekrozuna bağlı bir omurga yüz görünümü (açık alın, üçgen-hipoplazik yüz), deformitesi. ekstremitelerde, gövdede veya yüzde asimetri ve elde seboreik dermatit seborrheic dermatitis Özellikle kafa derisini ancak yüz, üst göğüs, sırt ve yağ (sebase) doğum ağırlığı, kısa boy, karakteristik beşinci parmakta klinodaktiliyle belirgin, genetik bir hastalık. 17 Sözlük Dergisi skolyoz scoliosis Omurganın göğüs veya bel bölgelerinde görülebilen, yana doğru eğriliği. Özellikle genç kadınlarda görülen ve belli ölçülerde yaygın olan, apokrin ter bezi olan bölgede yerleşen, ağrılı somatoform bozukluk somatoform disorder Tıbbi bir sorunu düşündüren, fiziksel ağrı ve yakınmaların bir nodülden apse, sinüs oluşumu ve hipertrofik skarlara kadar değişen bir semptom kompleksi. ön planda olduğu ancak yapılan kontroller ve tetkikler sonucunda, sıkıntının kaynağına işaret eden herhangi bir hastalığın teşhisi konulamayan, bir grup psikiyatrik bozukluğa verilen ortak ad. Ş şankroit chancroid Haemophilus ducreyi adlı bakterinin neden olduğu ve ağrılı, inatçı genital ülserlere somatotrofik hormon somatotrophic hormone büyüme hormonu yol açan, cinsel yolla bulaşan bir hastalık. yumuşak şankr sosyal anksiyete bozukluğu social anxiety disorder Sosyal ortamlarda başkaları tarafından şiddet violence Şiddet, güç ve baskı uygulayarak insanların bedensel veya ruhsal açıdan zarar görmesine olumsuz değerlendirilmekten yoğun şekilde kaygı neden olan bireysel veya toplu hareketlerin tümü. duyma ve korkulan durumlardan kaçınma eğilimi ile tanımlanabilecek bir kaygı bozukluğu. spermarş spermarche Ortalama 13-14 yaş civarında olan, spermin ilk kez boşalması. T Tanner evrelemesi Tanner staging Ergenlik dönemine girerken kızlarda ve erkeklerde dış genital yapı, spermatosel spermatocele Testis eklerinde sperm kanalından kaynaklanan içerisi sıvı dolu kistik yapılar. koltuk altı ve kasık kıllanmasının durumuna göre beş evrede sınıflandırılan cinsel gelişim evreleri. spermisit spermicides Krem, köpük, köpük tablet, tarsal koalisyon tarsal coalition Ayağın topuk fitil, sünger veya jel gibi değişik formları olan, spermleri kısmındaki iki kemik arasında anormal bir bağlantı etkisiz hâle getiren ilaçlar. gelişmesi durumu. spondilolistezis spondylolisthesis Genellikle lizis defektinin bulunduğu vertebranın alttakine göre öne doğru kayması. spondilolizis telarş thelarche Memelerin gelişmesi. ten kokusu bromhidrosis Ergenlik sonrası derideki bakteri florasının değişimine bağlı olarak gelişen kötü spondylolysis Atletizm, dalma, vücut kokusu. bale, sırıkla yüksek atlama, futbol, kelebek yüzme gibi testiküler feminizasyon testicular feminization hiperekstansiyona maruz kalan bel hareketleri içeren 46 XY erkek genetik karyotipinde olunmasına rağmen spor dallarını yapanlarda daha çok rastlanan, omurun androjen reseptörlerinde defekt olduğu için rahim pars interartikülaris kısmında görülen, tek veya iki taraflı ve yumurtalığı olmadığı hâlde karnın içinde testis kemik defekti. bulunan, dişi tipinde meme gelişimi olan dış genital STD sexually transmitted diseases, STD cinsel yolla bulaşan hastalıklar yapının dişi gözükmesine neden olan seksüel gelişim bozukluğu. stres kırığı stress fracture Aşırı yük altında kalan testis torsiyonu testicular torsion Testisin kendi ve tekrarlayan darbelere maruz kalan kemiklerde zaman etrafında dönmesiyle damarlarının testisin kan dolaşımını içinde mikro düzeyde oluşan kırık. sağlayamaz duruma gelmesi. su fıtığı hydrocele hidrosel süpüratif hidradenitis hidradenitis suppurativa 18 tıkınırcasına yeme bozukluğu binge eating disorder Tıkınırcasına yeme ataklarıyla giden ancak çok Ergen Sağlığı Terimleri miktarda alınan besinlerin kilo yapıcı etkisini gidermek veya bir beze emdirilerek solunmasıyla vücuda alınan için herhangi bir yola başvurulmayan yeme bozukluğu. uyuşturucu etkisi gösteren maddeler. ör. bali, tiner, tik bozukluğu tic disorders Ani ve tekrarlayıcı kas kasılmaları sonucu istemsiz bir şekilde ortaya çıkan hareket ve sesler. toksik şok sendromu toxic shock syndrome Stafikolokok ve A grubu streptokokların salgıladığı toksinler ile oluşan ciddi bir enfeksiyon hâli. Tourette sendromu Tourette syndrome Birden fazla motor tik ve en az bir vokal tikin bir arada bulunması, 12 aydan daha uzun sürmesi, artış ve azalmalar göstermesiyle sporcuların kullandığı soğutucu spreyler, çakmak gazı, aseton urakal kistler urachal cysts Urakus kanalı, intrauterin dönemin başlangıcında allantois kesesi ile mesane arasında bağlantı sağlayan bir yapı. uterin sineşi uterine synechiae rahim içi yapışıklık uyarıcılar stimulants Geçici olarak farkındalığı ve uyanıklığı artıran ilaçlar veya maddeler. uyurgezer sleepwalking Sıklıkla 7-14 yaş arası giden tik bozukluğu. çocukların yaklaşık beşte birinde görülen, uyurken transdermal kontraseptif yama transdermal contraceptive patch Cilde yapıştırılarak düzenli hormon bilinçsiz bir şekilde hareket edebilme ve yürüyebilme salgılaması sonucu gebelikten önleyen doğum kontrol yöntemlerinden birisi. transseksüel gençlik transgender youth Genellikle çocukluk çağından itibaren başlayan, bireyin kendi durumu. uyuyamama hastalığı insomnia Uykuya dalamama veya gece boyunca uykuyu sürdürmede zorlanma, normalden daha erken uyanma ve gün boyunca yorgun olmakla kendini gösteren uyku bozukluğu. biyolojik cinsiyet özelliklerinden rahatsızlık duyduğu uzun QT sendromu long QT syndrome Kalp ve cinsel kimliğine daha çok uyum sağlayacak fizik kası hücresi aksiyon potansiyelinin repolarizasyon fazını görünümü kazanmaya yönelik yoğun uğraşlar verdiği bir etkileyen iyon kanallarının fonksiyon bozukluğu. cinsel kimlik bozukluğu. trisiklik antidepresanlar tricyclic antidepressants Başta depresyon olmak üzere kaygı bozuklukları, obsesif Ü üretrit urethritis Sıklıkla cinsel yolla bulaşan, penisin kompülsif bozukluk, travma sonrası stres bozukluğu gibi içindeki idrar ve meninin geçtiği kanal olan üretranın çok sayıda psikiyatrik hastalığın tedavisinde kullanılan, iltihaplanması. kimyasal yapılarında üç halka bulunan ilaçlar. ör. üzüm gebeliği hydatidiform mole mol hidatiform amitriprilin, klomipramin, imipramin Turner sendromu Turner syndrome Henry Turner tarafından 1940’larda tanımlanan, dişide eşey V vajinal spermisitler vaginal spermicides kromozomlarından birinin bulunmaması sonucu ortaya Spermlerin servikse ulaşmadan etkisiz hâle getirilmesi için çıkan, eşey organları ve eşey hücrelerinin gelişmediği, vajina derinine yerleştirilen maddeler. sıklıkla beraberinde doğuştan böbrek rahatsızlıkları, kalp vajinoz vaginosis Vajinal akıntıya sebep olabilen anomalileri ve kistik higromanın görüldüğü bir sendrom. ve vajinada normal bakterilerin aşırı büyümesinden Bonnevie-Ulrich-Turner sendromu kaynaklanan vajinal bir durum. vanishing testis vanishing testis Spermatik arter U uçucu maddeler inhalants Torbanın içinden internal inguinal halka hizasında kör olarak sonlanması ve vas deferens mevcut olup testisin yok olması. atrofik testis 19 Sözlük Dergisi varikosel varicocele Toplardamarlardan, testisten spermleri nörosensoriyel işitme kaybı ve optik atrofi kombinasyonunda taşıyan kanaldan (vas deferens) oluşan spermatik kord içindeki tanı alan bir hastalık. DIDMOAD sendromu venlerin varisleşmesi, genişleyip esnekliğini kaybetmesi. WPW sendromu Wolff-Parkinson-White syndrome Wolff-Parkinson-White sendromu vazovagal senkop vasovagal syncope nörokardiyojenik senkop ve diğer hayvansal ürünleri kullanmayı reddetme. X XXY sendromu XXY syndrome Klinefelter sendromu vekâleten hastalık Munchausen by proxy syndrome Munchausen by proxy sendromu vertigo vertigo Vücudun denge sisteminde yaşanan bir Y yalancı jinekomasti pseudogynecomastia Meme sorun nedeniyle ortaya çıkan, hâlsizlik, şiddetli baş ağrısı, de meme bezinin değil de yağ dokusunun artması. midede bulantı ve bayılmanın eşlik ettiği baş dönmesi. lipomasti vegan vegans Çeşitli nedenlerle hayvan kökenli gıdaları öncesi çocukta veya kadınlarda belirgin biçimde yaygın kaygı bozukluğu generalized anxiety disorder Aşırı ve kontrol edilemeyen şiddette kaygıyla ortaya çıkan ses kalınlaşması, yüzde ve vücudun diğer giden ruhsal bozukluk. virilizasyon virilization Androjenlerin puberte yerlerinde kıllanma, saç dökülmesi, yüzde akne oluşumu yeme bozuklukları eating disorders Anoreksiya ve klitoris hipertrofisi gibi etkilerin oluştuğu durum. nervosa, bulimiya nevroza ve tıkınırcasına yeme maskülinizasyon bozukluğu tablosundan oluşan bir hastalık grubu. yeniden beslenme sendromu refeeding syndrome VKİ body mass index vücut kütle indeksi vulvodini vulvodynia Yanma, iritasyon, kaşıntı gibi Uzun süre açlık veya beslenememe sonrasında tekrar belirtileri olan, kadın dış genital organında meydana beslenmeye başlandığında ciddi elektrolit ve metabolik gelen süreğen ağrı. bozuklukların görülmesi. refeeding sendromu vulvovajinit vulvovaginitis Çocuk ve adölesanlarda yoksunluk belirtisi abstinence syndrome Kişinin en sık görülen jinekolojik problemlerden olan, vulva ve bağımlı olduğu maddenin bir anda kesilmesi sonucu vajinal dokuların inflamasyonu. oluşan belirtilerin tümü. vücut kütle indeksi body mass index Bir insanın kütlesinin boyuna göre sağlıklı aralıkta olup olmadığını vücut yorgunluk fatigue Her zaman hissedilebilen enerji yokluğu. ağırlığının (kg), boy uzunluğunun (m) cinsinden karesine yumurtlama ağrısı Mittelschmerz Kadınlarda iki bölünmesiyle hesaplamaya yarayan bir parametre. BMI, VKİ âdet döneminin ortasında, yumurtlama sırasında ortaya çıkan birkaç dakikadan birkaç saate kadar sürebilen karın W WHR waist-hip ratio, WHR BKO Wolff-Parkinson-White sendromu WolffParkinson-White syndrome İlk olarak Louis Wolff, ağrısı. Mittelschmerz John Parkinson ve Paul Dudley White tarafından 1930’da 100 microgram etinil estradiol, 0,5 mg levonorgestrel tanımlanan, konjenital aksesuar yolak ve taşiaritmi rejimini içeren, acil kontrasepsiyon yöntemi. yumuşak şankr chancroid şankroit Yuzpe rejimi Yuzpe regimen Yuzpe ve Lancee tarafından 1977 yılında tanımlanan, ilişkiden sonraki ilk 72 saat içinde episotlarının birleşimi. WPW sendromu Wolfram sendromu Wolfram syndrome İlk olarak Dr. Don J. Wolfram tarafından 1938 yılında tanımlanan, juvenil başlangıçlı diabetes mellitus, diabetes insipidus, 20 Z zührevi hastalık venereal disease Cinsel ilişkiyle bulaşan hastalık. Ergen Sağlığı Terimleri İngilizce - Türkçe Dizin abdominal migraine karın migreni Asherman syndrome Asherman sendromu abstinence syndrome yoksunluk belirtisi Asperger disorder Asperger bozukluğu acanthosis nigricans akantozis nigrikans athelia atelia acne vulgaris akne attention-deficite dikkat eksikliği acquired immunodeficiency AIDS syndrome acquired immunodeficiency edinsel immün yetmezlik hyperactivity disorder hiperaktivite bozukluğu back pain sırt ağrısı bacterial vaginosis bakteriyel vajinozis barrier contraceptives bariyer kontraseptifler addiction bağımlılık Beck depression inventory Beck depresyon ölçeği adnexal torsion adneksiyal torsiyon behavior davranış adolescence ergenlik behavioral therapy davranışcı terapi adoption evlat edinme Bethesda system Bethesda sistemi adrenarche adrenarş bimanual gynecological bimanuel jinelolojik adulthood erişkinlik alcohol abuse alkol bağımlılığı binge drinking aşırı sıvı alma alcohol use alkol kullanımı binge eating disorder tıkınırcasına yeme alcoholic alkolik alcoholism alkolizm bipolar disorder bipolar bozukluk alopecia areata alopesi areata bisexual youth biseksüel gençlik Alport syndrome Alport sendromu Blount disease Blount hastalığı amastia amasti body image beden imgesi amenorrhea amenore body mass index vücut kütle indeksi amotivational syndrome amotivasyonel sendrom bone age kemik yaşı amphetamine amfetamin bone mineral density kemik mineral yoğunluğu anabolic steroid anabolik steroit BMD KMY anal abuse anal istismar bromhidrosis ten kokusu androgen insensitivity androjen duyarsızlığı Brugada syndrome Brugada sendromu anorchism anorşizm bulimia nervosa bulimia nevroza anovulation anovulasyon bullying akran zorbalığı anorexia nervosa anoreksiya nervoza CAGE questionnaire CAGE anketi anxiety kaygı cannabinoids kannabinoitler anxiety disorder kaygı bozukluğu cervical cap servikal başlık syndrome sendromu examination muayene bozukluğu 21 Sözlük Dergisi cervical dysplasia servikal displazi dyslexia disleksi cervical shield servikal kalkan dysmenorrhea ağrılı âdet chancroid şankroit dysthymic disorder distimik bozukluk child abuse çocuk istismarı early adolescence erken ergenlik chiropractic kayropraktik eating disorders yeme bozuklukları chronic fatigue syndrome kronik yorgunluk ectopic pregnancy dış gebelik Ehlers-Danlos syndrome Ehlers-Danlos sendromu sendromu cluster headaches küme baş ağrısı emergency contraception acil kontrasepsiyon cocaine kokain encopresis enkoprezis cognitive behavioral therapy bilişsel davranışçı tedavi endometrioma çikolata kisti complete androgen komplet androjen endometriosis endometriyozis enüresis enürezis condom insensitivity syndrome prezervatif ergogenic ergojenik conduct disorder davranış bozukluğu estradiol östradiol contraception doğum kontrolü estrogen östrojen counseling danışma excercise egzersiz CRAFFT CRAFFT fainting bayılma cryptorchidism inmemiş testis familial hypercholesterolemia ailevi hiperkolesterolemi curretage kürtaj familial short stature ailevi boy kısalığı DASH (dietary approaches DASH diyeti family history aile öyküsü family therapy aile terapisi duyarsızlık sendromu to stop hypertension) diet date rape drugs flört tecavüz etme hapı fatigue yorgunluk delayed puberty gecikmiş ergenlik female barrier methods kadında bariyer delayed sleep phase gecikmiş uyku fazı fertility doğurganlık syndrome depot medroxyprogesterone acetate sendromu yöntemleri fertility fertilite medroksiprogesteron fibromyalgia syndrome fibromiyalji sendromu asetat Fitz-Hugh-Curtis Fitz-Hugh-Curtis depo depression depresyon syndrome development gelişme follicle-stimulating-hormone folikül uyarıcı hormon detention center ıslahevi follicular cysts folikül kistleri diaphragm diyafram folliculitis kıl kökü iltihabı DIDMOAD syndrome DIDMOAD sendromu food pyramid gıda piramidi diurnal enuresis diürnal enürezis Fragile X syndrome Frajil X sendromu dysfunctional uterine disfonksiyonel uterus fruitarians meyveci galactorrhea galaktore bleeding 22 kanaması sendromu Ergen Sağlığı Terimleri GAPS GAPS anketi hormonal contraceptives hormonal kontraseptif gay gey human immunodeficiency insan bağışıklık gender identity cinsel kimlik gender identity disorder cinsel kimlik farklılaşması generalized anxiety disorder yaygın kaygı bozukluğu hydatidiform mole mol hidatiform gestational diabetes mellitus gestasyonel diyabet hydatidiform mole üzüm gebeliği gestational trophoblastic gestasyonel trofoblastik hydrocele su fıtığı virus infection yetersizliği virüsü enfeksiyonu hymen kızlık zarı glycemic index glisemik indeks hyperactivity disorders hiperaktivite bozukluğu goiter guatr hyperandrogenism hiperandrojenizm gonadal disorder gonadal bozukluk hyperprolactinemia hiperprolaktinemi gonadal dysgenesis gonadal disgenezi hypothalamic-pituitary- hipotalamus-hipofiz- gonadal failure gonadal yetmezlik gonadotropin gonadotropin identity kimlik gonadotropin deficiency gonadotropin eksikliği idiopathic hirsutism idiyopatik hirsütizm gonorrhea bel soğukluğu idiopathic scoliosis idiyopatik skolyoz Graves disease Graves hastalığı IHEADSSS IHEADSSS group therapy grup tedavisi incest ensest growing pains büyüme ağrısı infertility kısırlık growth büyüme informed consent aydınlatılmış onam growth charts büyüme çizelgeleri inhalants uçucu maddeler growth hormone büyüme hormonu insomnia uyuyamama hastalığı growth spurt büyüme atağı patlaması intersex interseks gynecomastia jinekomasti intertrigo intertrigo hallucinogens halüsinojenler intrauterine device (IUD) rahim içi araç Hashimoto disease Hashimoto hastalığı Intrauterin system (IUS) rahim içi sistem heroin eroin juvenile breast hypertrophy juvenil meme hipertrofisi herpes genitalis herpes genitalis Kallmann syndrome Kallmann sendromu herpes keratitis herpes keratit karyotype karyotip herpes simplex herpes simpleks Klinefelter syndrome Klinefelter sendromu hidradenitis suppurativa süpüratif hidradenitis kyphosis kifoz hirsutism hirsütizm lactovegetarians laktovejetaryen homeopathy homeopati Laron syndrome Laron sendromu homophobia homofobi late adolescent geç ergen homophobic homofobik Laurence-Moon-Bardet- Laurence-Moon-Bardet- homosexuality eş cinsellik disease hastalık adrenal axis Biedel syndrome adrenal eksen Biedel sendromu 23 Sözlük Dergisi lesbians lezbiyen nicotine nikotin LGBT LGBT night terrors gece korkusu lipomastia lipomasti nightmare gece kabusu long QT syndrome uzun QT sendromu nipple inversion çökük meme LSD lizerjik asit dietilamit obesity obezite lymphocytic thyroiditis lenfositik tiroidit obsessive compulsive obsesif kompülsif macromastia makromasti disorder male condom erkek prezervatifi obstructive sleep apnea Marfan syndrome Marfan sendromu marijuana esrar oligomenorrhea oligomenore mastalgia mastalji oral contraceptives oral kontraseptifler mastitis mastit orthostatic hypotension ortostatik hipotansiyon mastodynia mastodini Osgood-Schlatter Osgood-Schlatter masturbation mastürbasyon disease maturity-onset diabetes of gençlik başlangıçlı osteochondritis dissecans osteokondritis dissekans osteopenia osteopeni osteoporosis osteoporoz overuse injury aşırı kullanım youth McCune Albright syndrome diyabet McCune Albright sendromu syndrome bozukluk obstrüktif uyku apne sendromu hastalığı melasma melazma menarche menarş panic disorder panik bozuk menses âdet parasomnias parasomni menstrual cycle âdet döngüsü paroxetine paroksetin mental retardation mental retardasyon patellofemoral pain patellofemoral ağrı metrorrhagia metroraji middle adolescent orta ergen peak height velocity boy uzama atağı migrain migren pedophilia pedofili Mittelschmerz yumurtlama ağrısı peer abuse akran istismarı mood duygu durumu pelvic inflammatory pelvik inflamatuvar morbidity hastalık nispeti disease morning after pill ertesi gün hapı phobia fobi motivational interviewing motivasyonel görüşme physical abuse fiziksel istismar Munchausen by proxy Munchausen by proxy physical activity fiziksel aktivite physical fitness fiziksel uygunluk syndrome sendromu yaralanmaları syndrome sendromu hastalık narcolepsy narkolepsi polymastia polimasti neglect ihmal polythelia politeli neurocardiogenic syncope nörokardiyojenik senkop post traumatic stress posttravmatik stres 24 Ergen Sağlığı Terimleri disorders bozukluğu sexual orientation cinsel yönelim cinsel yolla bulaşan Prader-Willi syndrome Prader Willi sendromu sexually transmitted pregnancy gebelik diseases Prehn’s sign Prehn belirtisi sibutramine sibutramin premature andrenarche prematüre adrenarş Silver-Russell syndrome Silver-Russell sendromu prematüre thelarche prematüre telarş sleepwalking uyurgezer premenstrual syndrome premenstrüel sendrom slipped capital femoral femur başı epifiz prolactinoma prolaktinoma pseudogynecomastia yalancı jinekomasti social anxiety disorder sosyal anksiyete bozukluğu pseudotumor cerebri psödotümör serebri somatoform disorder somatoform bozukluk psychogenic pain psikojenik ağrı somatotrophic hormone somatotrofik hormon psychophysiological psikofizyolojik spermarche spermarş bozukluklar spermatocele spermatosel disorders epiphysis hastalıklar kayması psychosomatic illness psikosomatik hastalık spermicides spermisit puberty puberte spondylolisthesis spondilolistezis reading disorders okuma bozuklukları spondylolysis spondilolizis recommended dietary önerilen günlük besin stimulants uyarıcılar stress fracture stres kırığı substance abuse maddenin kötüye substance dependence madde bağımlılığı allowance miktarı refeeding syndrome yeniden beslenme reflex sympathetic dystrophy refleks sempatik distrofi kullanımı sendromu suicide intihar Reiter syndrome Reiter sendromu supernumerary mamma aksesuar meme resilience baş etme becerisi syphilis frengi RICE RICE Tanner staging Tanner evrelemesi risk-taking behavior risk alma davranışı tarsal coalition tarsal koalisyon rumination disorder ruminasyon bozukluğu tension type headache gerilim tipi baş ağrısı Q angle kuadriseps açısı testicular feminization testiküler feminizasyon salpingitis salpenjit testicular torsion testis torsiyonu sarcoidosis sarkoidoz thelarche telarş Scheuermann kyphosis Scheuermann kifozu tic disorders tik bozukluğu scoliosis skolyoz Tourette syndrome Tourette sendromu seborrheic dermatitis seboreik dermatit toxic shock syndrome toksik şok sendromu Sever’s disease Sever hastalığı transdermal contraceptive transdermal kontraseptif sexual abuse cinsel istismar sexual assault cinsel saldırı syndrome sendromu patch transgender youth yama transseksüel gençlik 25 Sözlük Dergisi tricyclic antidepressants trisiklik antidepresanlar verrucae siğil Turner syndrome Turner sendromu vertigo vertigo twelve-step fellowships on iki adımlık kür violence şiddet urachal cysts urakal kistler virilization virilizasyon urethritis üretrit vulvodynia vulvodini uterine synechiae uterin sineşi vulvovaginitis vulvovajinit vaginal spermicides vajinal spermisitler waist-hip ratio, WHR bel-kalça oranı vaginosis vajinoz Wolff-Parkinson-White Wolff-Parkinson-White vanishing testis vanishing testis varicocele varikosel Wolfram syndrome Wolfram sendromu vasovagal syncope vazovagal senkop XXY syndrome XXY sendromu vegans vegan youth gençlik venereal disease zührevi hastalık Yuzpe regimen Yuzpe rejimi 26 syndrome sendromu Ergen Sağlığı Terimleri KAYNAKLAR 1. 2. 3. 4. 5. Ergen Sağlığı, Derman O, Kanbur N, Akgül S. Ergen Sağlığı Derneği Yayını. Ankara, 2012. Türkçe Sözlük, Türk Dil Kurumu Yayınları, Ankara, 2011. Yazım Kılavuzu, Türk Dil Kurumu Yayınları, Ankara, 2012. Adölesan, Katkı Pediatri Dergisi, Ankara, 2000. Türkçe ve Yabancı Tıp Terimleri Sözlüğü, Dökmeci İ, Dökmeci H. Nobel Tıp Kitapevleri, 2013, İstanbul. 6. Çocuk ve Ergen Psikiyatrisi Temel Kitabı, Eds: Çuhadaroğlu FÇ, Coşkun A, İşeri E, Miral S, Motavallı N, Pehlivantürk B, Türkbay T, Uslu R, Ünal F. Hekimler Yayın Birliği, Ankara, 2008. 7. Dorland’s Illustrated Medical Dictionary, 31st Ed. Saunders, Philadelphia, 2007. 8. Çocuk İstismarı ve İhmali Terimleri Sözlüğü, Beyazova U, Şahin F, Sözlük Dergisi Cilt: 2, Sayı: 4, Logos Tıp Yayıncılığı, 2011. 9. Çocuk ve Ergen Psikiyatrisi Terimleri Sözlüğü, Görker I, Korkmazlar Ü, Ayaz G, Altay MA, Ak N, Bozkurt B, Sözlük Dergisi Cilt: 4, Sayı: 4, Logos Tıp Yayıncılığı, 2013. 10.Adli Tıp Terimleri Sözlüğü, Cantürk G, Sözlük Dergisi Cilt: 2, Sayı: 2, Logos Tıp Yayıncılığı, 2011. 27 Sözlük Dergisi Yazarlar Prof. Dr. Orhan Derman [email protected] Fevziye Mektepleri Özel Işık Lisesi ve İstanbul Üniversitesi Cerrahpaşa Tıp Fakültesini bitirdi. Dicle Üniversitesi Tıp Fakültesinin Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Ana Bilim Dalında uzmanlık eğitimini 1998’de tamamladı. Hacettepe Üniversitesi Tıp Fakültesi Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Ana Bilim Dalında 1999 yılında öğretim görevlisi olarak çalışmaya başladı. 2000’de yardımcı doçent, 2004’te doçent, 2010 yılında da profesör oldu. 2002’de 3 ay süreyle ABD’de Ohio Columbus Children’s Hospital Adölesan Ünitesinde çalışmalar yaptı. 2003-2004 yılları arasında Children’s Hospital of Pittsburgh Adölesan Ünitesinde yan dal asistanı olarak çalıştı. 2010 yılında 4 ay süreyle ABD’de Harvard Childrens’ Hospital’da Developmental Health Kliniğinde ve Harvard School of Public Health’de çalışmalarda bulundu. 2012 yılında Hacettepe Üniversitesi öğrencileri için Psikolojik Danışma Biriminin kurulmasında görev almıştır. 2007 yılından beri Hacettepe Üniversitesi Tıp Fakültesi Ergen Sağlığı Ana Bilim Dalı başkanlığını yürütmektedir. Hacettepe Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Sosyoloji Ana Bilim Dalında “Hastane Acillerinde Formel ve İnformel İlişkilerin Hasta Memnuniyeti Üzerine Etkisinin Sosyolojik İncelenmesi” konulu tezi ile yüksek lisans, “Makedonya’da Yaşayan Türklerin Sosyokültürel Yapılarının İncelenmesi” konulu tezi ile de doktora yaptı. Yrd. Doç. Dr. Yaşar Durmaz [email protected] Kütahya Doğluşah Köyünde doğdu. İlkokulu Kütahya Şair Şeyhi İlkokulunda, ortaokul ve liseyi Kütahya Fatih Lisesinde okudu. 1993 yılında Ankara Üniversitesi Tıp Fakültesinden mezun oldu. Aksaray Sarıyahşi Boğazköy kasabasında 9 ay pratisyen hekimlik yaptıktan sonra İnönü Üniversitesi Tıp Fakültesi Turgut Özal Tıp Merkezinde Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları uzmanlık eğitimini 2000 yılında tamamladı. Mecburi uzmanlık hizmetini Kütahya SSK Hastanesinde yaptı. Dumlupınar Üniversitesi Tıp Fakültesine 2011 yılında yardımcı doçent olarak atandı ve Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Ana Bilim Dalını kurdu. Hâlen aynı fakültede öğretim üyesi olarak çalışmaktadır. Hacettepe Üniversitesi Çocuk Sağlığı Enstitüsünde Ergen Sağlığı Bölümünde doktora eğitimine devam etmektedir. Evli ve dört çocuk babasıdır. 28 SÖZLÜK DERGİSİ’NDE YAYIMLANACAK TERİM SÖZLÜKLERİNİN YAYIN İLKELERİ 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10. 11. 12. 13. 14. 15. 16. 17. 18. 19. 20. 21. 22. 23. 24. 25. 26. 27. 28. 29. 30. 31. 32. 33. 34. 35. 36. 37. 38. 39. 40. 41. Sözlük Dergisi’nde yayımlanacak terim sözlüklerinde yer alan sözlerin yazımı için TDK Türkçe Sözlük ve Yazım Kılavuzu’nun son baskısı esas alınacaktır. Sunuş, giriş, öz geçmiş vb. sayfalar ile sözlük metni Word 2007 programında Times New Roman ve 10 punto kullanılarak düzenlenecektir. Sözlük metninde siyah ve lacivert (kırmızı:51, yeşil:102, mavi:255) renkler kullanılacaktır. Paragraf özelliği önce: 6 nk, sonra: 6 nk, satır aralığı: tek olarak düzenlenecektir. Sözlükte resim, grafik vb. görsel maddeler ihtiyaç olursa dört renkli olabilir. 300 dpi çözünürlük kullanılarak hazırlanacaktır. Sözlüğün amacını, madde başı sayısını, düzenleniş biçimini içeren ve en fazla 200 kelimeden oluşan bir “Sunuş” yazar/yazarları tarafından yazılacaktır. “Sunuş” sözünün hizasında sözlüğün içeriğiyle ilgili mümkünse yerli kaynaklar kullanılarak özlü söz bulunacak ve eğik yazı ile yazılacaktır. Terim Sözlüğü hazırlama aşamasında üç sütundan oluşacaktır. Birinci sütunda madde başı, ikinci sütunda madde başının geçerli yabancı dildeki özgün karşılığı, üçüncü sütunda ise madde başının anlamı, varsa eş anlamlısı, Türkçe karşılığı, kısaltması, simgesi ve örnekleri bu sırada yazılacaktır. Madde başları koyu biçimde yazılacaktır. Madde başı yazılırken terimin Türkçe kökenli kullanımı esas alınacaktır. Madde başı rakamsa öncelikle yazıyla yazılmaya çalışılacak, terimde rakam yazılması zorunluysa okunuşu esas alınıp alfabetik sırada verilecektir. Madde başı olan birleşik terimde özel ad varsa özel ad büyük harfle diğer kelimeler küçük harfle yazılacaktır. (Behçet hastalığı, Down sendromu vb.) Madde başı bir kuruluş adı ise kelimelerin ilk harfleri büyük yazılacaktır. Madde başının alıntılanan dildeki özgün biçimi özel ad değilse küçük harfle ve eğik biçimde yazılacaktır. Madde başı bir kısaltma ise anlam bölümüne “... teriminin İngilizce kısaltması / ... teriminin kısaltması” biçiminde yazılacaktır. (ACTH-RH adrenocorticotropin releasing hormone kortikotropin salgılatıcı hormon teriminin İngilizce kısaltması / BH growth hormone büyüme hormonu teriminin kısaltması.) Yabancı kökenli kısaltmalar alfabetik sırasında verilecek, ikinci sütuna özgün dilindeki açılımı yazılacak, üçüncü sütuna neyin kısaltması olduğu “...nın İngilizce kısaltması.” biçiminde yazılacaktır. Madde başı bir simge ise anlam bölümüne “... teriminin simgesi” biçiminde yazılacaktır. (Å angstrom angström teriminin simgesi.) Sözlükte madde başı olarak yer alan terimler, kısaltmalar ve simgeler düz ve koyu biçimde yazılacaktır. İngilizcesi farklı olan ancak Türkçede aynı kelimeyle karşılanan terimler arasındaki ayırım (I), (II), (III) şeklinde Romen rakamlarıyla koyu biçimde yazılacaktır. (ağız (I) mouth, ağız (II) stoma vb.) Kurum ve kuruluş adlarının kısaltmaları alfabetik sırasında büyük harfle verilecek, ikinci sütunda geçerli yabancı dildeki özgün biçimi verilecek, üçüncü sütuna neyin kısaltması olduğu “WHO World Health Organization Dünya Sağlık Örgütünün kısaltması.” biçiminde yazılacaktır. Tanımın yazımında koyu karakter kullanılmayacaktır. Tanım verilirken hüküm cümleleri kullanılmayacak, sözlük maddesi biçiminde anlamlandırılacaktır. Tanım cümlesinin ilk kelimesi büyük harfle başlayacak ve tanımın sonuna nokta konulacaktır. Tanım yapılırken terimin ana özelliklerine yer verilecek yan özellikleri dikkate alınmayacaktır. Tanım verilirken madde başının tamamı tanımda geçmeyecektir. Tanımların içinde geçen her terim ve eş anlamlısı, alfabetik sırasında madde başı olarak yer alacaktır. Kurum, kuruluş adları tanımlanırken sıralaması; amacı ve alanı, faaliyet yaptığı yer, kuruluş yılı biçiminde olacaktır. Yabancı kökenli madde başının Türkçe karşılığı daha sık kullanılıyorsa üçüncü sütunda tanımı yapılmayacak, sadece Türkçe karşılığı özel ad dışında küçük harfle, lacivert olarak yazılacak, sonuna nokta konmayacaktır. Yabancı kökenli madde başı daha sıklıkla kullanılıyorsa tanım burada verilecek, tanımın sonuna nokta konacak. Varsa Türkçe karşılığı özel ad dışında küçük harfle, lacivert olarak yazılacak, sonuna nokta konmayacaktır. Türkçe kökenli madde başı daha sıklıkla kullanılıyorsa tanım burada verilecek, tanımın sonuna nokta konacak. Varsa geçerli dildeki karşılığı özel ad dışında küçük harfle, lacivert olarak yazılacak, sonuna nokta konmayacaktır. Türkçe kökenli madde başının karşılığı daha sık olan bir başka Türkçe kökenli söz olabilir. Bu durumda üçüncü sütuna sadece sık kullanılan biçim özel ad dışında küçük harfle, lacivert olarak yazılacak, sonuna nokta konmayacaktır. Birden fazla anlam varsa anlamlar koyu olarak yazılmış sayılarla birbirinden ayrılacak ve aralarına nokta konacaktır. Anlam içerisinde alt maddeleme yapılmayacaktır. Madde başının varsa eş anlamlı terimleri, Türkçe veya yabancı kökenli karşılığı düz biçimde, lacivert olarak yazılacaktır. akışmazlık Sıvının akışkanlık özelliğinin azalması. kıvamlılık, viskozite / agregat Kümelenme sonucu oluşan kütle. küme, öbek, topak, yığışım, konglomerat Madde başının kısaltması varsa tanımdan, eş anlamlı sözlerinden, Türkçe veya yabancı kökenli karşılığı verildikten sonra düz olarak lacivert biçimde yazılacaktır. aktifleştirilmiş kısmi tromboplastin zamanı 1. Temas faktörlerinin aktifleşmesinden fibrin pıhtısı oluşumuna kadar geçen zaman. 2. Sitratlı kana fosfolipit ve kalsiyum katıldıktan sonra temas faktörlerinin aktivasyonu ve intrensek pıhtılaşma sistemi şelalesi yoluyla fibrin pıhtısı meydana gelmesi zamanı. aPTT Madde başının simgesi varsa tanımdan, eş anlamlı sözlerinden, Türkçe veya yabancı kökenli karşılığı verildikten sonra düz olarak lacivert biçimde yazılacaktır. ağır hidrojen Bir proton, bir nötron içeren hidrojen izotopu. D Örnekler tanımdan, varsa eş anlamlı sözlerinden, Türkçe veya yabancı kökenli karşılığından, kısaltmasından ve simgesinden sonra iki nokta konularak örnekler çift tırnak içinde düz olarak yazılacaktır. Örnekler tam bir cümle ise büyük harfle başlayıp sonuna gereken noktalama işareti konacaktır. Tam cümle değilse küçük harfle başlayıp sonuna nokta konacaktır. alojenik allogenic Aynı türe ait farklı bir bireyden elde edilen her türlü organ, doku ve hücre için kullanılan bir sıfat: “alojenik doku nakli” / mukozit mucositis Kemoterapi ve radyoterapi tedavisi alan kanser hastalarında görülen ülseratif ve enflamatuvar bir süreç: “ağız içi yaralar” Madde başının diğer maddelerle karşılaştırılması isteniyorsa örnekten sonra eğik yazılan “krş.” kısaltması ile ilgili madde başı düz ve lacivert biçimde yazılacaktır. Sonuna nokta konulmayacaktır. Noktalama işaretlerinden sonra bir boşluk verilecektir. “Sözlük” bölümünün sonrasında “Geçerli yabancı dil-Türkçe Dizin” bölümleri verilecektir. Dizin bölümünün sonrasında “Kaynaklar” bölümü verilecektir. Bu bölümde tek yazarlı yayınlar: Yazar, A, (Yayın Yılı), Kitap adı, Yayın yeri, Yayınevi. biçiminde; çok yazarlı yayınlar: Yazar, A., Yazar, B., Yazar, C., Yazar, Ç. ve diğerleri, (Yayın Yılı), Kitap adı, Yayın yeri, Yayınevi. biçiminde; kitap içinde bölüm veya makale: Yazar, A, (Yayın Yılı), “Bölüm/Makale adı”, Editör (Haz./Ed.), A, Kitap adı (s. sayfa numaraları), Yayın yeri, Yayınevi. biçiminde hazırlanacaktır. Derginin en son bölümünde yayımlanmak üzere sözlüğü hazırlayan yazar veya yazarlara ait en fazla 50 kelimeden oluşan öz geçmiş, iletişim bilgileri ve fotoğrafları [email protected] adresine gönderilecektir. SÖZLÜK DERGİSİ ARŞİV SAYILARI 2008 YILI (Cilt 1) ÇOCUK ACİL TIP VE YOĞUN BAKIM TERİMLERİ SÖZLÜĞÜ GÖĞÜS HASTALIKLARI YENİDOĞAN TERİMLERİ TERİMLERİ (Sayı 1 Ocak 2008) SÖZLÜĞÜ SÖZLÜĞÜ Dr. Nilgün Erkek-Atay (Sayı 2 Nisan 2008) Doç. Dr. Agop Çıtak Doç. Dr. Nurettin Onur Kutlu (Ek Sayı 1 2008) Dr. Ayşe Berna Anıl Dr. Nilüfer Yalındağ-Öztürk Prof. Dr. Rahmi Örs Doç. Dr. Münire Gökırmak Yrd. Doç. Dr. Demet Demirkol Dr. Şükrü Paksu Dr. Deniz Tekin Dr. H. Tarkan İkizoğlu Dr. Esra Şevketoğlu Yrd. Doç. Dr. Tolga F. Köroğlu ÇOCUK HEMATOLOJİSİ TERİMLERİ SÖZLÜĞÜ Doç. Dr. Hayri Levent Yılmaz Dr. Okşan Derinöz (Sayı 3 Temmuz 2008) Doç. Dr. Murat Duman Doç. Dr. Mehmet Boşnak Prof. Dr. Davut Albayrak Prof. Dr. Metin Karaböcüoğlu Dr. Eylem Ulaş-Saz Doç. Dr. Canan Uçar-Albayrak EPİDEMİYOLOJİ VE DEMOGRAFİ TERİMLERİ SÖZLÜĞÜ (Ek Sayı 2 2008) Doç. Dr. G. Nural Bekiroğlu 2011 YILI (Cilt 2) KOZMETOLOJİ TERİMLERİ SÖZLÜĞÜ ADLİ TIP TERİMLERİ SÖZLÜĞÜ (Sayı 1 Mart 2011) (Sayı 2 Haziran 2011) ÇOCUK İSTİSMARI VE İHMALİ TERİMLERİ SÖZLÜĞÜ (Sayı 4 Aralık 2011) http://www.logos.com.tr/PDF/Kozmetoloji_ sunus.pdf http://www.logos.com.tr/PDF/adlitip.pdf http://www.logos.com.tr/PDF/cocukistismar.pdf Doç. Dr. Gürol Cantürk Prof. Dr. Ufuk Beyazova Prof. Dr. Figen Şahin Prof. Dr. Yasemin Yazan Doç. Dr. Ecz. Alb. Ayhan Savaşer Prof. Dr. Ecz. Alb. Yalçın Özkan PARAZİTOLOJİ TERİMLERİ SÖZLÜĞÜ (Sayı 3 Eylül 2011) http://www.logos.com.tr/PDF/parazitoloji.pdf Prof. Dr. Gülendame Saygı 2012 YILI (Cilt 3) İNFEKSİYON HASTALIKLARI TERİMLERİ SÖZLÜĞÜ (Sayı 3 Eylül 2012) BASKETBOL-VOLEYBOL-HENTBOL TERİMLERİ SÖZLÜĞÜ (Sayı 1 Mart 2012) ANALİZ TERİMLERİ SÖZLÜĞÜ (Sayı 2 Haziran 2012) http://www.logos.com.tr/PDF/sporterimleri.pdf http://www.logos.com.tr/PDF/analiz.pdf Doç. Dr. Cengiz Arslan Yrd. Doç. Dr. Yüksel Savuncu Yrd. Doç.Dr. Murat Şenyuva Okutman Selçuk Erhan Özgür Karataş Prof. Dr. Ecz. Bengi Uslu Uzm. Kim. Mehmet Gümüştaş Doç. Dr. Ecz. Alb. Ayhan Savaşer Prof. Dr. Ecz. Alb. Yalçın Özkan Prof. Dr. Ecz. Sibel A. Özkan http://www.logos.com.tr/PDF/infeksiyon.pdf Prof. Dr. Ahmet Kalkan, Prof. Dr. Mustafa Kaplan ÇOCUK ENDOKRİNOLOJİ TERİMLERİ SÖZLÜĞÜ (Sayı 4 Aralık 2012) http://www.logos.com.tr/PDF/cocukend.pdf Prof. Dr. Zerrin Orbak, Dr. Kezban Karabağ 2013 YILI (Cilt 4) FUTBOL TERİMLERİ SÖZLÜĞÜ (Sayı 2 Haziran 2013) http://www.logos.com.tr/PDF/futbolterim.pdf ÇOCUK ALERJİ TERİMLERİ SÖZLÜĞÜ (Sayı 1 Mart 2013) Doç. Dr. Özge Yılmaz http://www.logos.com.tr/PDF/cocukalerji.pdf Yrd. Doç. Dr. Yakup Canıtez Prof. Dr. Esen Demir Prof. Dr. Nihat Sapan Doç. Dr. Ahmet Akçay Prof. Dr. Dost Zeyrek Doç. Dr. Metin Aydoğan Doç. Dr. Suna Asilsoy Doç. Dr. Demet Can Doç. Dr. Arzu Babayiğit Doç. Dr. Duygu Erge Doç. Dr. Ferhat Çatal Doç. Dr. Koray Harmancı Doç. Dr. Figen Gülen Doç. Dr. Ercan Küçükosmanoğlu Doç. Dr. Özlem Keskin Doç. Dr. Emine Dibek Mısırlıoğlu Doç. Dr. Emin Mete Doç. Dr. Cevdet Özdemir Doç. Dr. Emin Özkaya Doç. Dr. Zeynep Tamay Doç. Dr. Serap Özmen Doç. Dr. Ayfer Yükselen Yrd. Doç. Dr. Ercan Gür Öğr. Gör. Faruk Akçınar ÇOCUK NEFROLOJİ TERİMLERİ SÖZLÜĞÜ (Sayı 3 Eylül 2013) http://www.logos.com.tr/PDF/sozluk102013.pdf Prof. Dr. Ferah Gönülşen Sönmez ÇOCUK ERGEN VE PSİKİYATRİ TERİMLERİ SÖZLÜĞÜ (Sayı 4 Aralık 2013) http://www.logos.com.tr/PDF/cocukergen.pdf Doç. Dr. Işık Görker Arş. Gör. Dr. Güçlü Ayaz Arş. Gör. Dr. Nazike Ak Prof. Dr. Ümran Korkmazlar Araş. Gör. Dr. M. Araz Altay Uzm. Kl. Psk. Berfin Bozkurt 2014 YILI (Cilt 5) ÇOCUK GÖĞÜS HASTALIKLARI TERİMLERİ SÖZLÜĞÜ (Sayı 1 Mart 2014) http://www.logos.com.tr/PDF/cocukgogushasta.pdf Yrd. Doç. Dr. Müsemma Karabel Prof. Dr. Abdülkadir Koçak Doç. Dr. Mehmet Köse Prof. Dr. H. Uğur Özçelik Prof. Dr. Ayten Pamukçu Doç. Dr. Sevgi Pekcan Yrd. Doç. Dr. Velat Şen Uz. Dr. Yurda Şimşek Uz. Dr. Tuğba Şişmanlar Prof. Dr. Nevin Uzuner Prof. Dr. Ebru Yalçın Doç. Dr. Özge Yılmaz Prof. Dr. Hasan Yüksel HEMATOLOJİ TERİMLERİ SÖZLÜĞÜ (Sayı 2 Haziran 2014) http://www.logosyayincilik.com/logosDATA/userfiles/file/hematoloji.pdf Prof. Dr. İsmet Aydoğdu Prof. Dr. Fevzi Altuntaş SOLUNUM YOLU İLAÇLARI TERİMLERİ SÖZLÜĞÜ (Sayı 3 Eylül 2014) http://www.logosyayincilik.com/logosDATA/userfiles/file/Sozluk_Dergisi_2014_Eylul.pdf Prof. Dr. Betül Arıca Yegin Doç. Dr. Ayhan Savaşer Prof. Dr. Dz. Ecz. Alb. Yalçın Özkan RAKET SPORLARI TERİMLERİ SÖZLÜĞÜ (Sayı 4 Aralık 2014) http://www.logosyayincilik.com/logosDATA/userfiles/file/Sozluk_Dergisi_2014_aralik.pdf Doç. Dr. Ercan Gür Yrd. Doç. Dr. Ali Serdar Yücel
