BOSNA HERSEK ÜLKE BÜLTENİ

BOSNA HERSEK ÜLKE BÜLTENİ
Başkent
Saraybosna
Resmi Dil(ler)
Boşnakça, Hırvatça, Sırpça
Yönetim Biçimi
Cumhuriyet
Devlet Başkanı
Haris Sladziç
Başbakan
Nikola Špirić
Kuruluş
1 Mart 1992
Yüzölçümü
51.129 km²
Nüfus
4.613.414
Sıcak yazlar ve soğuk kışlar; deniz seviyesinden
daha yüksek bölgelerde yazlar kısa ve serin, kışlar
uzun ve sert geçer; kıyı bölgelerinde kışlar ılıman
ve yağışlıdır.
İklim
GSYİH
30,44 milyar $
Para Birimi
Konvertibl Mark, BAM
Zaman Dilimi
Türkiye - 1 (saat)
Telefon Kodu
+ 387
1. SİYASİ VE İDARİ DURUM
Önemli siyasi partiler: Demokratik Eylem Partisi (SDA), BiH Hırvat Demokratik
Birlik Partisi (HDZ BiH), HDZ 1990, Sosyal Demokratik Partisi (SDP) Sırp Demokratik
Partisi (SDS), Demokratik İlerleme Partisi (PDP), BiH İçin Parti (S BiH) ve Bağımsız
Sosyal Demokratlar Birliği (SNSD) olarak sıralanabilir. BH Temsilciler Meclisi üçte
ikisi Federasyon, üçte biri RS’ ten seçilen milletvekillerinden oluşmaktadır. Halklar
Meclisi’nde her halktan 5 temsilci bulunmaktadır. Parlamento’nun altında devlet
düzeyinde görev yapan 9 Bakan ve Başbakanın oluşturduğu Bakanlar Konseyi görev
yapmaktadır. Ayrıca her iki entitenin ayrı yasama organları ve hükümetleri
bulunmaktadır. Diğer taraftan, Bosna Hersek Federasyonu’nu oluşturan Kantonların
ayrı yasama organları ve hükümetleri kantonlar düzeyinde yasama ve yürütme
görevlerini icra etmektedir.
Bosna Hersek’ deki çok katmanlı idari yapıda, daha önce entite hükümetlerinin
düzenleme yetkisinde olan birçok konu, devlet düzeyinde oluşturulan Bakanlıklara
ve/veya devlet düzeyinde düzenleme yapmaya yetkili kuruluşlara devredilerek
kamu yönetiminde etkinlik sağlanmaya çalışılmaktadır.
1 Kasım 2006’da yapılan seçimlerin ardından Hükümet Ocak 2007 tarihinde
kurulmuştur. Başkanlık (Presidency) divanında başkanlık görevi belirli aralıklarla
üyeler arasında devredilmekte olup, Başkanlık Divanında (Başkan) Haris Silajdzic
(Boşnak),
Zeljko
Komsic
(Hırvat),
ve
Nebojsa
Radmanovic
(Sırp)
görev
yapmaktadırlar. Bakanlar Kurulu Başkanı olarak Nikola Spiric (Sırp) seçilmiştir.
AB ile üyelik öncesi İstikrar ve İşbirliği Anlaşması 2007 yılı Aralık ayında
imzalanmıştır. Söz konusu Anlaşma kapsamında, AB’den Bosna Hersek’e ihraç edilen
tarım harici ürünlerde vergi oranları 2009 yılından itibaren sıfırlanmıştır. Bu
durumun özellikle sanayi ürünleri ihraç eden ihracatçılarımıza rekabet dezavantajı
getirmesi olasılığı bulunduğu değerlendirilmektedir.
Diğer taraftan, 2007 yılından bu yana, ekonomik reformların hızı kesilmiş olup,
bu durum 2007, 2008 ve 2009’in reformlar açısından kayıp bir yıl olarak
değerlendirilmesine yol açmaktadır. Ülkede anayasa değişiklikleri konusunda ciddi
tartışmaların ardından, anayasa değişikliği taslağı Parlamento’dan dönmüş, bu
noktadan sonra idari ve siyasi yapı önemli kararlar üretememe noktasına gelmiştir.
Bosna Hersek’in temel ekonomik göstergeler açısından riskinin (enflasyon,
büyüme oranları, faiz vs) yüksek olmadığı değerlendirilmekte olup, yatırım ve
ticaret bakımından idari yapının insiyatifine büyük ölçüde ihtiyaç duymayan
firmaların bu konudaki çalışmalarına ara vermemesi tavsiye edilmektedir. Zira,
Bosna Hersek de dahil olmak üzere, Batı Balkanlar bölgesinde bulunan ülkelerin,
Avrupa Birliği’ne giriş süreci çerçevesinde, ılımlı büyüme oranlarını büyük ölçüde
kesintisiz olarak sürdüreceği değerlendirilmektedir. Bu kapsamda, ticaret boşluk
sevmez tezinden hareketle, ülkemiz firmaları tarafından özellikle ticarette
doldurulmayan boşluğun başka ülkelerin firmaları tarafından doldurulacağı ve ilk
gelenin her zaman avantajlı olacağı dikkate alındığında, firmalarımızın özellikle
ticarette sürdürülebilir pazar paylarını elde etmeleri açısından hızlı hareket
etmeleri gerektiği düşünülmektedir. Yatırımlar açısından ise, ülkedeki siyasi
kilitlenme ve küresel krizin bölgede de etkili olması nedenleriyle, önemli yatırım
kararlarının bekle – izle durumunda olmasının yararlı olacağı, ancak, özellikle enerji
ve altyapı yatırımları ile ilgilenen firmalarımız faaliyete geçebilirler.
2. EKONOMİK YAPI
Bosna Hersek savaş öncesinde ağır sanayi alt yapısına sahip bir ülke
konumundaydı. Savaş öncesinde ülkenin en büyük on sanayi kuruluşu toplam
istihdamın ve üretimin yarısını karşılayacak büyüklükteydi. Bosna Hersek’ deki ağır
sanayi temel olarak metalürji ve kimya sanayi üzerine yoğunlaşmıştı. Bu dönemde
üretim genel olarak Yugoslav iç pazarının ihtiyaçlarını karşılamak üzere kurulmuştu.
Ancak bugün yaşanan savaş nedeniyle pazar kaybının yanı sıra, sanayi tesisleri zarar
görmüş, bu tesislerdeki makine ve teçhizat çalınmış, ülkenin sanayiye dayalı
ekonomik yapısı bozulmuştur.
Savaş öncesi dönemde sanayiye dayalı olan Bosna Hersek ekonomisi savaş
sonrası dönemde hizmetler, bankacılık, enerji ve turizm alanlarına yapılan
yatırımlarla farklı bir konuma gelmiştir.
Bosna-Hersek savaş sonrasında çeşitli ülkelerle serbest ticaret anlaşması
imzalamıştır. Bu ülkeler; Arnavutluk, Bulgaristan, Hırvatistan, Makedonya, Moldova,
Romanya, Sırbistan, Karadağ, Kosova ve Türkiye’dir.
Bosna Hersek ile ticari ilişkilerimizin gelişiminde bu ülke ile imzalanan ve 1
Temmuz 2003 tarihi itibariyle yürürlüğe giren Serbest Ticaret Anlaşması önemli bir
rol oynamakla birlikte, ülkemiz tarafından uygulanan ihracat teşviklerinin de bu
gelişime katkısı büyük olmaktadır.
Bosna Hersek’in en önemli ihraç kalemleri arasında; temel metaller, mobilya,
motorlu araçlar (büyük ölçüde montaj), metalden eşya, ağaç ve ağaç ürünleri,
deriden eşya ve gıda içecek sayılabilir. Bahsekonu ülkenin en önemli ithalat
kalemleri arasında ise gıda ve içecek, petrol ve kömür, kimyasallar, makina ve
ekipman ile motorlu araçlar sayılabilir.
Bosna Hersek’in ithal kalemlerine bakılacak olursa; makine ve ulaşım
ekipmanları, mineral yakıtlar, ara mamuller, gıda mamulleri ve canlı hayvanlar
çeşitli imalat sanayi mamulleri, kimyasallar, ham maddeler, içecekler ve tütün
hayvansal ve bitkisel yağlar ön plana çıkmaktadır.
2.1
Ekonomik Göstergeler
2000
2007
2008
2009
5,5
11.1
12.6
12.3
1.660
2.896
3.287
3.193
Reel GSH Artış Oranı (%)
5.5
6.2
5.7
-2.9
İmalat Sanayi Büyüme Oranı (%)
8.8
10.0
9.2
-3.3
Ortalama Net Ücretler (EUR)
190
329
390
404
Yıllık Enflasyon Oranı %
4.8
4.9
7.4
-0.4
İşsizlik Oranı (%)
39.7
28.0
23.40
24.1
Döviz Rezervi
522
3.420
3.219
3.176
Toplam Doğrudan Yabancı Sermaye
Yatırımı (milyon EUR)
159
1.628
701
452
Nüfus (milyon)
3.30
3.84
3.84
3.84
İhracat
1.130
4.151
5.021
3.929
İthalat
3.894
9.720
12.188
8.778
42.7
41.2
44.8
Nominal GSYIH (Gayrisafi Yurtiçi Hasıla) (milyar EUR)
Kişi Başına Düşen GSYIH (EUR)
Dış Ticaret (milyon $)
Ihracatın ithalatı karşılama oranı %
Türkiye ile Ticaret (milyon $)
Türkiye’ye İhracat
7.5
21.5
24.5
52.090
Türkiye’den İthalat
26.8
445.2
572.1
226.467
Kaynak: Dış Ticaret Müsteşarlığı
3. DIŞ TİCARET POLİTİKASI VE VERGİLER
Bosna
Hersek
dış
ticaretinin
yaklaşık
yarısını
AB
ülkeleri
ile
gerçekleştirmektedir. Öteden beri süregelen ekonomik ilişkiler nedeniyle dağılan
Yugoslavya’dan doğan yeni devletlerle olan ticari ilişkilerde büyük önem arz
etmektedir. Halen Bosna Hersek’ in dış ticaretinde önde gelen beş ülke Hırvatistan,
Almanya, Sırbistan, İtalya ve Slovenya’dır. Ülkemiz ile Bosna Hersek arasında
serbest ticaret anlaşması imzalandıktan sonra iki ülke arasındaki dış ticaret hacmi
önemli bir artış göstermiştir.
Bosna Hersek’ in önemli ihraç kalemleri arasında temel metaller, mobilya,
motorlu araçlar (büyük ölçüde montaj), metalden eşya, ağaç ve ağaç ürünleri, deri
eşya, gıda ve içecek sayılabilir. İthalat kalemleri arasında ise gıda ve içecek, petrol
ve kömür, kimyasallar, makine ve ekipman ile motorlu araçlar bulunmaktadır.
Bosna Hersek yeniden yapılanma sürecinin bir sonucu olarak gümrük idarelerini tek
bir çatı altında toplamıştır.
Bosna Hersek’de gümrük vergileri % 0-15 değişmekte olup, gümrük vergileri
ortalaması % 6,5’dir. İthalatta % 1 gümrük harcı alınmaktadır. Bazı gıda ürünlerinde
gümrük vergilerinin yanı sıra prelevman vergileri de ( excise taxes) alınmaktadır.
Yani Bosna Hersek’ de yatırım yapan bir firma STA imzalanan ülkeye tavizli rejim
kapsamında ihracat yapabilecektir. Türkiye ve Bosna Hersek arasında imzalanan
serbest ticaret anlaşmasına göre Bosna Hersek’ e ihracatta tüm gümrük vergileri ve
eş etkili vergiler sıfırlanmıştır.
Yatırım amaçlı gelen yabancı sermayeye ait mal ve ekipmanlar, Bosna
Hersek’ de gerçekleştirilecek rehabilitasyon ve onarım projeleri için getirilecek mal
ve ekipmanlar, ihraç kaydıyla yapılan ithalat, yatırım amaçlı getirilen komple tesis
ve makine ithalatı, yolcu beraberinde getirilen eşya, insani yardım kuruluşları
tarafından getirilen ürünler, promosyon ve tanıtım amaçlı getirilen ürünler,
numuneler, mektup ve posta yolu ile gelen ürünler, eğitim araç gereçleri, uluslar
arası organizasyonlarda tüketilecek malzemeler gümrük vergisinden muaftır.
İthalat esnasında %1 oranında harç kesintisi yapılmaktadır. İhracatta alınan
herhangi bir fon ya da vergi yoktur. Bu uygulamanın dışında ithalatta tarife dışı bir
engel bir engel ya da anti damping uygulaması yoktur.
Kaynaklar
- T.C. Saraybosna Büyükelçiliği Ticaret Müşavirliği
- T.C. Başbakanlık Dış Ticaret Müsteşarlığı
- İhracatı Geliştirme Etüt Merkezi