Slayt 1 - BiyoAkademi

SUBPHYLUM:
VERTEBRATA-OMURGALILAR
• Omurgalı hayvanlar,kordatların en büyük
grubunu(40.000-41.300) teşkil eder.
• Yuvarlak ağızlı balıklardan(Cyclostomata)
memelilere(Mammalia) kadar bütün
hayvanları içine alır.
• Vertebrata önceden acranita ve craniata olmak
üzere iki grup halinde ele alnırken,son
zamanlarda bazı araştırmacılar tarafından
craniata’dan oluştuğu kabul edilmiştir.
Genel Özellikleri
1)
Hepsi bilateral simetrili hayvanlardır.Vücut baş,gövde ve kuyruk
olmak üzere üç bölgeye ayrılmıştır.
BAŞ :Beyin,duyu organları,ağız boşluğu ve yutaktan oluşur
GÖVDE : Omurganın ilk omuru ile başlar ve anüsle son
bulur.Sölom boşluğu iyi gelişmiştir ve içinde organlar vardır.
KUYRUK : Anüsün arkasında kalan kısımdır.Sölom boşluğu
bulunmaz .Suda yaşayan hayvanlarda tek bir yüzgeçten
oluşur.Tetrapod’larda gövde ile kuyruk birbirinden
ayrılmıştır.Amniot’larda (reptilia,aves,mammalia) baş ile gövde
arasında boyun kısmı gelişmiştir .Memelilerde ise gövde bir
diyaframla göğüs ve karın olmak üzere ayrılmıştır .
2) Deri ektoderm orijinli epidermis (üst deri) ve
mezoderm orijinli dermis (alt deri) olmak
üzere iki tabakadan oluşur.Deri,çıplak ya da
sonradan gelişen pul,kıl,tüy,nasır ve bez gibi
yapılara sahiptir.
3) Notokordanın yerini omurlardan oluşan
omurga alır.Grubun ismi de buradan gelir
(vertebra-omur).
•Tipik bir omur,neural
yay,hemal yay ve
centrum(gövde)’dan
oluşur.Neural yaylar arasındaki
kanaldan omurilikde
geçer.Hemal yaylar genellikle
kuyruk bölgesindeki omurlarda
gelişir ve içinden kan damarlar
geçer.Metamerik olan
omurların ard arda sıralanması
ile eksen iskeleti oluşur.Bu
eksene göre sinir sistemi
dorsal,sindirim sistemi ventral
konumludur.Omurlar
gövdelerinin ön ve arka
taraflarında bulunan tümseklik
ya da çukurluk durumu ve
vücütta bulundukları bölgelere
göre iki farklı şekilde
isimlendirilir.
a)Gövde şekillerine göre;
•Omurun her iki
tarafı çukur ise
amphicoel,ön
tarafı çukur arka
tarafı tümsek ise
procoel,ön ve
arka tarafı hem
çukur hem
tümsek ise
heterocoel,her
iki tarafı da düz
ise acoel tip
omur adı verilir.
b)Vücuttaki bulundukları bölgelere göre;
Omurlar;
cervical(boyun),thoracik(gövde),lumbar(bel),s
acral(kalça) ve caudal(kuyruk) olmak üzere
beşe ayrılır.Omurganın devamı olarak hayvanın
baş kısmında kafatası(cranium) bulunur.Bu
nedenle Craniata(Kafataslılar) da denir.
4)Sinir şeridinin ön kısmı kafatasını dolduracak şekilde
genişleyerek beyni oluşturmuştur.Beyinden 10 ya da 12
çift cranial sinir,dorsal sinir borusundan da her bir
vücut segmentine bir çift spinal sinir çıkar.
5)Cyclostomata sınıfı dışındaki diğer omurgalı
sınıflarında;gövde yanlarında harekete yarayan iki çift
yüzgeç vardır.
6)Bağ doku ortasında gelişen iskelet elemanları kıkırdaksı
ya da kemiksi yapıda olup baş,eksen ve üyelerden
oluşan iç iskeleti meydana getirirler.
7)Kaslar iskelet parçaları üzerinde yer alır ve hareketi
sağlar .
8)Sindirim borusu omurganın ventral tarafında
bulunur.Karaciğer ve pankreas önemli sindirim
bezleridir.Sindirim borusunun yutak kısmı
solungaç yarıkları sayesinde delinerek direkt
olarak dışa açılır.Bu yarıklar erişkinlerde yerlerini
akciğerler alır.
9)Dolaşım sistemi kapalıdır.Vücudun ön ve ventral
tarafında 2,3,4 odalı kalp bulunur.Kan,kan
hücreleri ve plazmadan oluşur.
10)Solunum aşağı omurgalılarda (balık ve kurbağa
larvaları) solungaçlarla,diğer omurgalılarda (ergin
kurbağa,sürüngen,kuş,memeli) ise akciğerlerle
yapılmaktadır.
11)Boşaltım organı olarak bir çift böbrek vardır.Boşaltım
organları aşağı omurgalılarda segmental olup boşaltım
ürünleri sölom ve kandan alınırken,yüksek
omurgalılarda segmental değil ve sadece kandan
alınır.Omurgalıların çoğunda idrarın depo edildiği bir
idrar kesesi(mesane) bulunur.Boşaltım organlarının
kanalları ile üreme organlarının kanallarında birleşme
görülür.
12)Üreme organları bir çifttir.Bazı balıklarda
görülen hermafrodit üreme hariç,diğer
omurgalılarda eşeysel üreme görülür.
13)Duyu organları son derece gelişmiş olup
başta toplanmıştır.
• 19. yüzyılın başlarına kadar omurgalılar beş
sınıf altında inceleniyordu fakat günümüzde
balıkların üç ayrı sınıfla temsil edilmesi sonucu
sınıf sayısı yedi olmuştur.
• Omurgalılar sınıfları bazı ortak
özelliklere(anatomik,fizyolojik,ekolojik ve
embriyolojik) göre sınıflara ayrılmıştır.
BUNA GÖRE;
1)Yuvarlak ağızlı balıklar,fosil bir balık sınıf olan
Ostracodermi ile birlikte çenesizler anlamına gelen
Agnatha grubunu geriye kalan 6 sınıf Gnathostomata
grubunu oluştururlar.(Anatomik ayrım)
2)İlk 3 sınıf,fosil bir balık sınıfı olan Placodermi ile birlikte
Pisces(balıklar) sınıfını;kalan 4 sınıf kara omurgalıları
olup bunlara Tetrapoda(dört ayaklılar) denir.Bazı
yazarlar Tetrapoda grubuna,çift yüzgeçli balıkları da
katarak(chondroichtyes ve osteoichtyes) beş
parmaklılar anlamına gelen Pentadactyla deyimini
kullanırlar.(anatomik ve ekolojik ayrım)
3) İlk dört sınıf (balıklar ve
amphibia),embriyolarında embriyoyu saran
amnion zarı bulunmayanlar anlamaına gelen
Anamnia,diğerleri (reptilia,aves,mammalia)
amnion zarı olanlar anlamına gelen Amniota
grubunu teşkil ederler.(embriyolojik ayrım)
4)İlk beş sınıf Poikiloterm(soğukkanlı),son iki
sınıf Homoiterm(sıcakkanlı)
omurgalılardır.(fizyolojik ayrım)
CLASSİS 1. C y c l o s t o m a t a
- Yuvarlak Ağızlı Balıklar
CLASSİS:
ORDO :
CYCLOSTOMATA
PETROMYZONTİA
MYXİNİFORMES
(DOKUZ
GÖZLÜLER)
(DELİCEİ
BALIKLAR)
CLASSİS: CYCLOSTOMATA
• Bu sınıfa ait hayvanların ağızları yuvarlak
olduğundan yuvarlak ağızlılar anlamına gelen
Cyclostomata (Y. cyklos:yuvarlak, stoma :ağız),
gerçek çenelerin olmayışı nedeniyle çenesizler
anlamına gelen Agnatha ,solungaç yarıkları
kese veya cep şeklinde olduğu için de
Marsupobranchii (L. marsupium: kese,cep
;branchiae : solungaç) olarak adlandırılmıştır.
GENEL ÖZELLİKLERİ
1)Vücutları yılan balığı şeklinde uzun ve
yuvarlak,kuyruk bölgesi yassı,deri kaygan ve
çıplaktır.Pulları,çeneleri ve çift haldeki
yüzgeçleri yoktur.
2)Vücudun ön ve ventral tarafında olan
ağızları,yuvarlak ve emicidir.Etrafında
tentaküller veya etli uzantılar bulunur.Dış
burun delikleri tek ve başın üst kısmında
median hat üzerindedir.
3)Notokorda,kaftası ve solungaç yayları kıkırdak
yapıdadır.Notokorda daima mevcuttur.
4)Kalpleri bir ventriculus(karıncık) ve bir atrium(kulakçık)
olmak üzere iki odalıdır.
5)Solungaç açıklıkları 4-16 çift kadar olup,solungaçlar yutakta
yer alan cep şeklindeki keselerin içerisinde bulunur.
6)Böbrekleri bir çift ve birer kanalla Üro-genital açıklığa açılır.
7)Vücut sıcaklıkları ortam sıcaklığına göre değişir(poikiloterm)
.
8)Beyinden 10 çift sinir çıkar.
9)Üreme organları tek,kanalı yok ve doğrudan dışarıya
açılır.Döllenme,dış döllenme şeklindedir.Gelişmeleri
bazılarında (Myxinoidea) doğrudan,bazılarında
(Petromyzontia) metamorfozlu olup,uzun bir larva evresi (34 yıl) olur.Günümüzde yaşayan iki ordosu vardır.
CLASSİS:
ORDO :
CYCLOSTOMATA
PETROMYZONTİA
(DOKUZ
GÖZLÜLER)
MYXİNİFORMES
(DELİCİ BALIKLAR)
ORDO 1. PETROMYZONTİA
1)Vücutları yılan balığı şeklinde olup,kuyruk yan
taraflarda yassılaşmıştır.
2)Baş ve gövde arasında belirli bir boyun bölgesi
yoktur.
3)Ergin bireylerde gözler iyi gelişmiştir.
4)Ağız aşağı dönük huni şeklinde,yuvarlak ve
dudaklar vantuz şeklindedir .
5)Burun deliği tek ve gözlerin önünde başın orta
kısmında olup ağız boşluğuna açılmaz .
6)Gözlerin arkasında her biri ayrı
bir delikle dışarıya açılan 7 çift
solungaç yarığı vardır .
7)Sırt tarafta 2 dorsal (sırt) ve bir
de caudal (kuyruk) yüzgeç vardır
.Çift yüzgeçler (pelvik ve
pektoral) buunmaz.
8)Anüs arkada ventralde ve
arkasında da ürögenital açıklık
bulunur .
9)Denizlerde ve acı sularda
yaşarlar .Fakat üremeleri daima
tatlı sularda olur .Bazı türler
yumurtladıktan sonra ölür .
10)Gelişmelerinde Ammocetes
denen larva safhası görülür
.Larvalar su tabanında,kuyruk
hareketleri ile açtıkları ‘’U’’
şeklindeki tünellerde serbest
halde 3-4 yıl yaşarlar .
11)Larvada pronefroz,erginde
mesonefroz ip böbrek görülür .
12)Bir kısmı ektoparazit
olup,diğer balıkların kanlarını
emerek beslenirler .
Ammocetes
Ammocetes
ANATOMİK ÖZELLİKLERİ
•
•
•
•
Derilerinde bol miktarda mukus bezi vardır.
Deri üzerinde pul bulunmaz,yani çıplaktır.
İskeletleri kıkırdak yapıdadır.
Notokorda,tüm yaşam boyunca var olduğundan
omurlar oluşmamıştır.
• Çift yüzgeçler yoktur .Dolayısıyla bunları destekleyen
kalça ve göğüs kemerleri de yoktur .
• Sindirim borusu kısa bir yutaktan sonra ikiye ayrılıp
dorsalde yemek borusu,ventralde solunum tüpü
şeklindedir .Solunum tüpünün arka ucu kapalı
olup,sadece solunum için kullanılır .Yemek borusu
bağırsağa açılarak anüs ile son bulur,yani mide yoktur .
• Karaciğer,safra kesesi ve kanalları vardır .Pankreasları yoktur.
• Kalp iki odalıdır.Bu iki odadan başka kirli kanın toplandığı ‘’sinus
venosus’’ vardır.
• Kan hücreleri nüklesuludur.
• Solunum balıklarda olduğu gibi solungaçlar ile yapılır.
• Böbrekler larva evresinde pronefroz,erginlerde mezonefroz tiptedir.
Beyinden 10 çift sinir çıkar.
• Koku tek olan burunla,görme bir çift gözle,işitme ve denge ise iç
kulakla sağlanır.
• Ayrı eşeylidirler.Karın boşluğunda tek gonad bulunur ve kanalları
yoktur .Eşey hücreleri karın boşluğuna dökülür.Karın boşluğundan
genital açıklıklarla ürogenital kanala ve buradan da dışarı açılır .
• Denizler ve acı sularda yaşarlar .Parazit olan deniz formları üreme
amacıyla ilkbaharda tatlısulara geçerek yumurta bırakırlar,yani
anadrom’durlar .
• Ağız aşağıya çevrilmiş huni şeklinde ve kenarlarında vantuz şeklinde
dudak vardır .Parazit olan erginler konak bir balığın üzerine
vantuzlarıyla yapışır ve kanını emer .Bu hayvanlar sadece
memelilere özgü olan tükürük bezlerine sahiptir .Bu bezlerin salgısı
parazit yaşayan türlerde konak balıkların emilen kanlarının
pıhtılaşmasını engeller .
Petromyzon
marinus(deniz
dokuzgözlüsü) :2030 cm
boyunda,nadiren
1m’ye kadar
olabilir.Üremek
amacıyla tatlı
sulara göç ederler
.Batı Afrika,Avrupa
ve Kuzey
Amerika’nın
atlantik kıyılarında
yaşarlar.
Petromyzon marinus
Lampetra
fluviatalis(nehir
doküzgözlüsü ):
40-50 cm boyunda
olup Avrupa,Kuzey
Amerika ve
japonya kıyılarında
yaşarlar
Yumurtalarını tatlı
sulara bırakırlar.
Lampetra fluviatalis
Lampetra
lanceolata: 1972
yılında
Rize,İkizdere de
yaşadığı
saptanmış olup
endemik bir
türdür.
ORDO 2. MYXİNİFORMES
GENEL ÖZELLİKLERİ
1)Vücut yuvarlak,uzun ve yılan şeklindedir.
2)Gözler körelmiş ve deri altındadır.
3)Ağız uç taraftadır ve etrafında 4 çift tentakül
vardır.
4)Burun deliği başın arka tarafındadır e yutağa açılır.
5)Solungaç yarıkları ayrı ayrı dışarı açıldığı gibi tüm
yarıklar birleşerek tek bir yarık halinde de dışarı
açılabilir. 5-16 çift solungaç kesesi ve 1-14 çift
solungaç deliği vardır.Bunlar dışarı ayrı ayrı ya da
ortak bir delikle dışarı açılabilir.
6)Sırt yüzgeci yok ya da çok az gelişmiştir.
7)Yalnız denizlerde yaşar.
8)Gelişmelerinde larva safhası yoktur.
9)Erginlerde pronefroz tip böbrek vardır.
10)Tamamı parazittir.Diğer balıkların vücutlarını
delerek içeri girerler.İçine girdikleri balığın
yumuşak kısımlarını yiyerek onu,kemik ve
deriden ibaret bir torba haline getirirler.
11)Vücut yanlarında ve karın tarafında mukus
salgılayan bezler bulunur.Takımın ismi burdan
gelir (myx . Mukoz salgı).
Myxine glutinosa
Boyları 90 cm
kadardır.Solungaçla
rı 6 çift ve ortak bir
delikle dışarı
açılır.Vücudun arka
kısmı kuma
gömülerek yaşarlar.
Avrupa,Kuzey
Amerika ve
Japonya’da
yaşarlar.
Myxine glutinosa
Bdellostoma sp.
Solungaçları 5-7
çift ve her biri
ayrı delikle
dışarı
açılır.Denizlerde
yaşarlar .