YusufYanç ÖZET teknoloji toplum hayatımıza yansıyan

DİL AçıSıNDAN KARS'T AKİ iş YERİ İSİMLERİ
ArZUŞEYDA"
'J(aramanoğÜI.'.Mehmet 'Bey 'i anyorum,
gmnUtiz, 6i!uıiniz,
ıfuyanı~
var mı?
'Birferman yayırılamı.jtıi
~u günden sonm aivarıaa., ıfer;gdhta,
6a1}Jdhta,
mu;[ıste, meyıfarufa,
'Iür~n 6aşk:Jı ıfj[ f:smUfUlmaya i
d"JYe'
Jlatırfayanuuz flar mı?
'DoCanın yurrfun ıfürt
rm- y=1r
Çarflyı.,pazarı, ~ şeliri.
'fennıına uyan.ım.z fJaT mı?
9ıfJı.tkJtm tutuftfu, şaşırdım,
m.erak.. ettim,
'DofatuUBınu
yerknfdd 'Iür~
gönfükfuim,
ıfuyıfuK,fantıa
o{mayarı
isimfere,
ü.zıUeniniz flar mı?
YusufYanç
ÖZET
Küreselleşen diinya,
yansıyan
olumlu etkilerin
kültürel
yanı sıra
etkileşim, gelişen
çıkan
yanlışlıklar
isimlerde
ve dil
kirliliği
hayatımıza
olumsuz etkileri de beraberinde getirmiştir. Bu
olumsuz etkilerin en önemli/erinden biri
ortaya
teknoloji toplum
yabancı
dil/erden etkilenmenin sonunda
adlandınlan
olarak
Türkçenin
kullanımındaki
ve dilde yaşanan yabancılaşmadır. Türkiye genelinde iş yerlerine verilen
yaygınlaşan yabancı
bir dil/e
adlandırma,
tercih etme bu kirlenmenin göstergeleri
Türkçeye aylan
arasındadır.
Bu
kullanımlan
çalışmada
Kars 'ta
• Araş.Oor, AtaWrk üniversitesi, Kfızım Karabelcir E~tim Faküttesi, orta ögretim Sosyal Alanlar
Egitimi, Tarlc Dili ve Edebiyall Anabilim Dalı .
......
Yıl:
2005
KKEFD
Sayı:
12
.
iş
78
Arzu Şeyda
yerlerine verilen isimler,
yaşanan
uygunlukları
Türkçeye
bakımından
sınıflandırılmış,
bu dil kirlenmesinin bir örneği olarak dikkatlere sunulmuştur.
Anahtar Kelimeler: Dil, Toplum, Kültürel Etkileşim, Türkçe, Dil Kirlenmesi.
ABSTRACT
Globalism, cultural interaction, develaping technology of which reflection
can be seen in our social life, have brought not only their positive effects but alsa
the negative effects together with them one of tlıe most important of these neganve
effects, which is called language pol!ition, is the alienanan in language and the
errors in the practice of Turkish occured by the interaction of Turkish with foreign
languages. Choosing the names in any foreign language instead in Turkish to
denominate the work-shops and prefen'ing to use the structures in disagreement
with Turkish are among its sings. İn this study, the names given to work-shops in
Kars are classified in terms of their accordance with Turkish and is presented as a
sample oflanguage pollinon.
Key Words: Language, Society, Cultural İnteracnon, Turkish,
Language
Poilition.
Dil sözlü ve
bularak edinmeye
bir düzendir;
yazılı
olarak
başladı~ırnız, doğrudan doğruya
düşünme
düşünür,
dünyayı
vardır.
kavramlarıyla
başka
ilişki
dillerden
zaman da bu ögeler bir dili bütünüyle
Bu
kurmadan
alınma
yaşamasına
KKEFD
yansımakta
kadar artabilmektedir
Türkçenin tarih boyunca
Sayı:
12
olanak
ögeler bulunmakta, kimi
yabancılaştıracak
açıdan Türkçeye bakıldı~nda
.......... Yıl: 2005
şartlanndan
onun kavramlarıyla
ticaret, siyaset, kültür ve sanat ilişkileri hemen dile
ve yeryüzündeki bütün dillerde
(Doğan, 2000:29).
algılar,
temel
evreni biçimlendiririz (a.g.y.:15). Ancak bir
toplumun, bir ulusun öteki toplumlarla hiçbir
arası
olmanın
Bu, millet
ana dilimizin penceresinden görür,
ana dilimizin
yoktur. Uluslar
insana özgü, çok güçlü, büyülü
ve düşünüıeni aktarına dizgesidir (Do~an, 2005: 13).
Her milletin bir ana dili
biridir. Biz,
iletişimde kullandıgıIDlZ, dogdugıJmuzda hazır
.
çeşitli
79
Dil Açısından Kars 'tah iş Yeri İsimleri
dillerden etkilenmesinin de dogal bir olgu oldugunu
düşlinebiliriz.
Ancak bu
noktada önemli olan bu etkilenmenin hangi boyutlarda oldugudur.
Yabancı
kaldıgı.mız
dillerden etkilemne ve dil kirliligi günümüzde de
karşı karşıya
en önemli sorunlardan biridir. Teknoloji, kültür, sanat, ticaret yoluyla
karşı
birçok kavramla
karşıya
adlandırılmasında,
kavramlann
kalmaktayız.
karıa1lardan
karşılık bulunmasında
Türkçe
gelen bu
kullanılmasında
ve
birtakım
zorluklar
tarafından
benimsenmesi ve kullanılması için özen göstermemiz gerekirken biz, bize
yabancı olanı
katkıda
ögelerle
yaşanmaktadır.
Degişik
Bulunan Türkçe
iletişimi
zararın farkında
saglamaya
bilincin çok da var
verilerı
bilincine sahip
çalışmanın
bırakarak, yabancı
dolayısıyla
dilimize ve
bir dilden
alınan
kültürümüze verdigi
degiliz. Bu sorunun çözümünün Türkçe konusunda toplumumuzun
bilinçlendirilmesiyle
baktıgımız
milletimiz
bilinçli ya da bilinçsiz olarak tercih ediyor, dilimizin kirlenmesine
bulunuyoruz. Kendi dilimizi bir tarafa
yerlerine
karşılıkların
olacağı
olrnadıgının
iş
Ancak toplum
hayatınuzda
bu
birçok göstergesi vardır. Bu göstergelerden biri de
isimlerdir. Bu
olmadıjSı,
zaman
unutulmamalıdır.
adlandırmalann yapılmasında halkınuzm
bu bilinçle
yaklaşmadıgı
iş
Türkçe
görülmcktedir. Türkiye geneline
yerlcrine verilen isimlendirmelerde
egiliminin dilimizi kirletecek boyutlara çoktan varmış
yabancı
olduğunu
Tabelalar, göstcrgelerin nedenli olarak seçildigi dil
dille
adlandırına
görülmektedir.
olgulandır. İş
verilen isim, hem söz sahibinin özel nedenlerle seçtigi hem de
alıcıya
yerlerine
en kısa yoldan
en çok iletiyi ulaştırmayı amaçlayan dil göstergeleridir. İş yerlerine verilen isimlerde
söz sahibi hitap ettigi
için
iş
kişilerin
yerine verilen isimler
kültürel
sıradan
yapısını
da dikkate almak zorunda oldugu
dilolgulan olmaktan
çıkar
ve o toplumun
kültürünü yansıtan önemli göstergelerden biri konumuna geçer (Börekçi, 1993:130).
Bu
çalışmada
Kars'taki
iş
yerlerine verilen isimler Türkçeye uygunluklan
bakımından degerlendirilmiştir.
Türkiye genelinde ortaya
adlandırına
iş
Kars
egiliminin Kars' taki
adının
yınannda
yeri isimlerine
yansıması
çıkan
yabancı
dille
ortaya k onulmuştur.
kaynajp Türk Boyu Karsaklardan gelmektedir. Karsaklar, M.Ö. 130-127
Kafkasya'dan gelerek Kars çevresine
.......... Yıl: 2005
.KKEFD
yerleşmiş
Sayl.12
ve buraya
.
adlarını
80
Ar.ıu Şeyda
vermişlerdir.
Bu durumda Kars, Türkiye'deki en eski Türkçe il
kazanmıştır.
Yapılan
yerleşim
araştırmalardan
ilnvamm
Kars 'ın tarih öncesi çaglardan itibaren
anlaşıl.maJctadır.
merkezi oldugu
adı
Bölge daha sonralan Hititler, Huriler,
Urartular, Kimmerler, İskitler, Sasaniler ve Bizanslılann hakimiyetine girmiştir.
1064
yılında
şehir
Selçuklu sultam Alpaslan
kavimlerine Anadolu yolunu
açmıştır. Şehir
ve
civannı fethetmiş,
Sultan Selim bölgeyi fethettileten sonra Kars,
serhat
şehri
haline
gelmiştir. Şehir
gösterdiği
kahraınanlıktan
verilmiştir.
1877 - 1878
1918
yılına
Cenubı
Osmanlı
kadar Rus idaresinde
Karabekir
katmıştır
karşı yaşama
Osmanlı
halkına
Rus
savaşı
kalmıştır.
1514
Akkoyunlu1ar
yılında
sonucunda
yapılan savaşlarda
tarafından
Rusların
eline geçen Kars,
yerel hükümetler
1920
ünvanı
Gazi
Bu sırada Kars'ta önce Milli
vermiştir.
Yavuz
Devleti idaresinde önemli bir
l855'de Ruslarla
adı altında
mücadelesini
Paşa kumandasındaki
sürmüştür.
Sultan Abdülmecit
Garbi Kafkas Hükümetleri
Ermenilere
yılında şehre
Şura,
soma
kurulmuştur.
giren
Kazım
Türk ordusu bu bölgeyi yeniden Türk topraklanna
(http://karsturkey.tripod.com/tarihi.htm.)
Türk tarihi
isrnine
dolayı
ve
Mo~ollar,
ve çevresinde,
ve Karakoyunlular gibi Türk Devletleri hüküm
böylelikle Türk
açısından
böylesine önemli bir
geçmişe
ve en eski Türkçe
sahip olan Kars'ta Türkçe bilincinin ne dwumda oldugunu
verilen tabela isimlerinden hareketle
de~erlendimıek
iş
şehir
yerlerine
mümkündür. Bu isimler
Türkçeye uygunluklan bakımından şu şekilde sıralanabilir.
ı. Türkçe Kurallara Uygun Olan Tabela İsimleri
ı. ı. Birden Fazla Biçim Birimden Oluşan İsimler
A. İsim Tamlaması Biçiminde Olan İsimler
Ayakkabı Sarayı, Çakmak
İsim
olanaklar
Çiftligi, Hediye Dünyası, Kafkas Çiftligi, Kars Çiftli~i.
tamJamalan Türkçede kavramlann işaretlendirilmesinde geniş
sa~layan yapılardır.
olduklarından dolayı
Az sözle çok mesaj verebilme özelli~ine sahip
tabela isimleri için uygun yapılardır. "Hediye Dünyası",
...... .... Yıl: 2005
KKEFD
Sayl: 12
.
81
Dil Açısından Kars'taki İş Yeri İsimleri
"Ayakkabı Sarayı"
kavramı
işaret
gibi
yapılarda
ettigl
başka
çıkmaktadır.
bu nitelik ortaya
herhangi
bir
bilgiye
Göstergelerin hangi
duyulmaksızın
ihtiyaç
anlaşılmaktadır .
B. Sırat Taınlaması Biçiminde Olan İsimler
Aile Kuru Temizleme Fabrikası, Anadolu Döner ve İskender ve Kebap
Salonu,
Asmalı
Konak Döner ve
Kahvaltı
Salonu, Aras Erkek Kuaförü, Aspava
Lokantası, Atlas Konfeksiyon Atölye ve İmalathanesi, Banş Börek Salonu, Başar
Büfe,
Başkent Kasabı,
Merkezi, Dalyan
Ça~daş
Beyza Bayan Kuafôrti, Bizim Lokanta,
Balık Lokantası,
Görüntülerne
Dilara Kurutemizleme, Gaziantep Baklava
Salonu, Güzelim Nako Yün Evi, Güzelyurt Lokantası, İkinci Bahar Et Lokantası,
İpek
Ekmek Fabrikası, Kafkas Eczanesi, Kardelen Yıkamatik
Kardeşler
Çamaşır Yıkama
Evi,
Düğün
Salonu,
Köşern
Saray Dügün Salonu, Muratlar Giyim
Sarayı,
Mutlu Et Mamulleri, Nargilem çay
Erkek Kuaförü, Kars
Gözde Yemek Salonu, Mavi
Salonu, Nilay Dersaneleri, Özgün Ödül Kitapevi, Rumeli İşkembe Salonu, Sevilay
Şık
Börekçis i,
TopçUıar
Tekel Bayii,
Yaşam
Erkek Kua:förü,
Şirin
Anadolu
Şti,
Mobilya Ltd.
Erkek Kuaförü, Yeni Birlik
Mutfa~ı, Şölen Düğün
Toraman Tekel Bayii,
Salonu,
Yalçın
Kıraathanesi, Yılmaz Kahvaltı
Şölen
Eczanesi,
Salonu, Zafer
Kuyumcusu.
Sıfat tamlaması
kısa
biçiminde olan isimler de isim tam1amalan gibi iletiyi en
yapıdaki
yoldan ve tam olarak iletebilme özelligine sahiptir. Bu
bakıldı~ında Türkçenın yapısına
mesajın
da son derece
Lokantası"
iletişimin
anlaşılır olduğu
Fabrikası",
Kuru Temizleme
gibi isimler
en
uygun isimlerin
kullaruldıgı
görülmektedir.
"Banş
ve verilmek istenen
Börek Salonu", "Aile
"İkinci
Bahar Et
hizmeti alan ve veren
arasındaki
"Gaziantep Baklava Salonu",
anlaşılırIık noktasında
saglık1ı oldu~u yapılardır. Yabancı
derece çok
olduğu
oldu~unun
bilincine varmak gerekir.
kelimelerle
bir ortamda Türkçe isimlendirmelerle
adlandırmalann
iletişimin
Türkçe kulaga ve göze
.KKEFD
Sayı:
12
.
bu
daha etkili
hoş
adlandmnalann tercih edilmesini görmek sevindirici. Ancak Türkçe
.......... Yı!: 2005
isimlere
gelen
kullanım
82
A-rzuŞeyda
oranının,
yabancı
yabancı
Türkçenin
yapılan adlandınna oranının altında kalmaması,
kelimelerle
dillere yenik
yaratılması noktasında
düşmemesi
duyarlı
için Türkçeye daha
gerekli önlemlerin alınmasında geç
bir toplum
kalınmaması gerekti~i
de
açıktır.
c. Ekstltili Yapıda Olan İsimler
Akpınar İletişim, Aliogulları
Kuşçuluk, Anıl
Kürk Deri,
Ticaret, Aliş Giyim, Alp Giyim, Arnı Akvaryum ve
Anıl
Anılar
Çeyiz,
Çiçekçilik, Arda Çeyiz, Atmaca
Avize-Aydmlatma-Asansör, Azra Tuhafiye, Berk Can Tuhafiye, Bingöl Burma
Kadayıf,
Bircan Tuhafiye, Bizim Tuhafiye, Buse Çiçekçilik, Can Bebe Giyim,
Cancan Kuruyemiş, Cankat Kuruyemiş, Cennet Kuruyemiş,
Bilgisayar,
Çıtır Kuruyemiş,
Damla
iletişim,
Ça~daş Kitap-Kırtasiye­
Deniz Giyim, Dilan Giyim, Dilek Abla
Pizza, Dogan Ticaret, Dogucan İletişim, Durmaz Kuruyemiş, Ekin Spor, Elif
Parfümeri, Erme Giyim, Eray Döviz, Ersoy Ticaret, Fatih iletişim, Günerhan KitapKırtasiye,
Güngör Kitap-Kırtasiye, Güral Porselen, Güven Tekstil, İlhan Tuhafiye,
Karadeniz Ekmek ve Pasta, Kaya iletişim, Kayhan İletişim, Köşem Gözde
Züccaciye Mobilya, Leziz Diirüm, Lezzet Kuruyemiş, Merve Tatlı, Murat lletişim,
Miş Miş Kuruyemiş,
Murat Pazarlarna,
Name Züccaciye Name Hediyelik, Nida
Elektronik, Ocakbaşı. Okul İş Kitap K1rtaSiye, Okur İletişim, Orkide İletişim, Ozan
Tavukçuluk, Özge Teknik, Özsema İletişim, Özu~ Mobilya, Seçil Çocuk Giyim,
Sema Spor Giyim, Yayla Süt Ürilııleri, Sefa iç Giyim, Sema İletişim, Serhat İletişim
Serap Şarküteri, Seval,
ŞerefGıda, Şeyma Kuruyemiş,
Çiçekçilik, Yayla Cag Kebap,
Yıldız Halı
ve EI
Uygar Spor Giyim, Yasemen
Sanatları, Yılmaz
Tuhafiye, Zirve
Döner ve Ocakbaşı.
İş
yerlerine verilen isimlerde tercih edilen bu eksiltili yapılarda belirten
durumdaki özel isimleri daha vurgulu bir biçimde ön plana
genel
anlamlı
isimler
kullanılmanıışlardır.
herkesin 1/1 ihtimalle anlayabilecegi ögeler
.......... yıl: 2005
çıkarmak
için, belirtilen
Yanibelirtilen durumunda olan ve
boş
.KKEFD
elemanla
Sayl: 12
karşılanmıştır.
.
Türkçe bu
83
Dil Açısmdan Kars 'laki iş Yeri isimleri
tür eksi1tili (eliptique) yapılara izin vermektedir (Börekçi, 1993:131). Bu tür eksiltili
yapılan, örneğin Aras Ayakkabı (Dükkanı) veya Özlem çeyiz (Magazası), Ses
K.itap-Kırtasiye (Dükkanı), Taşkın
Ticaret (hanesi) biçiminde tamamlayarak Türkçe
yapılara ulaşabiliriz.
Ancak "Siyah İnci" gibi yapılarda ise bu adlandırmalann neyin göstergesi
olduklan açıkça belirtilmemiştir. "Siyah İnci" isminin çağrıştırdı~ı kavram
belirsizdir. "Açelya" ve "Kamelya" isimlerinden hareketle bunlann giyim
oldugu sonucuna varmak neredeyse
olanaksızdır.
şekilde oluşturulan yapılarda
Bu
çağrıştırma niteliği olmadığından göstergelerin işaret ettiği
farklı birtakım bilgilere
ma/1;azası
anlama
ulaşabilmek İçin
de sahip olmak gerekmektedir.
D. Kısaltma Biçiminde Olan İsimler
Ar-Bil
Bilgisayarı
Fev-Pa
Alışveriş
Merkezi,
Kar-Bil
Bilgisayar
Hizmetleri, M.E.N. Bayan KuafOfÜ, Nt Mağazalan.
yapılarda
Bu tür
yapılmıştır.
ögelerden
plana
Daha sonraki ögeler,. eksiltili
işaret
edilen kavramlar
çıkmaktadır.
Mağazaları"
kısaltma
genelde belirten durumundaki ögelerde
yapıda
olsalar da belirtilen durumundaki
anlaşılmaktadır.
Bu
Bu da Türkçenin izin verdigi bir
şeklindeki yapıda
yapılarda
kullanım
türüdür. Ancak "Nt
anlaşılır
olmadıgı
biçiminde olan
yapılarda
ise belirten ve belirtilenin
görülmektedir. Bu tür hem eksiltili hem de
kısaltına
ekonomiklik ön
çagnşım ögelerinin olmayışı anlamlandırmayı zorlaştırmaktadır.
2. Türkçe Söz Dizi~ Kurallarına Aykırı Olan İsimler
(
.
Foto Samet, Otel Ferah, Otel Kervansaray
Yukanda verilen üç örnekte belirtilenin belirtilenden önce
şekildeki yapılar
görülmektedir. Bu
belirtilenden önce gelir.,Bu
Türkçeye
aykırı yapılardır.
......
Yıl:
Türkçede belirten
yapılan
"Ferah Oteli" "Kervansaray Oteli"
2005
KKEFD
Türkçeleştirebiliriz.
Sayı:
12
..
geldiği
şeklinde
84
ArzuŞeyda
3. Yabancı İsimler
Arya Cafe&Müzik Market, Aşina İnternet Cafe, Blue Sistem, Blue White
İnternet Cafe Fast Food, Bolero Cinema&Cafe, Bridgestone, Collezione, Copal
Color, Dekor Büro Mobilya, Denims Rodi, Dog;u Bank Film Clubu, Ege Pen
Decewıinck, Ekotel Call Shop, El İnsan The Barber's Shop İngiliz Kemal, Estetica
Fuji İmage Plaza Enis Color, Gala, Gardrop, Hotel
Bayan Kuafôrü, Foto Sl}de,
..
\
~
Holland & Restaurant, İstikbal Showroom, Karizma İnternet Cafe İnternet Evi, La
Moon Cafe, Linda Tuhafiye, Marmara Bilardo Cafe&İnternet, Moonlight Kozmetik,
Orkide Cep Market, Planet Cafe-Pastane-Bar-Restaurant, Platin Büfe, Sema
Otomotiv Rent aCar, Sempati, Seventy, Speed-Net İnternet Cafe, Siemens, SUn
İnternet
Cafe&Fast Food, Şafak Gross Market, Vena Jeans Spor Wear, Yards.
Özellikle son dönemde Türkiye genelinde yaygınlaşan
adlandırmanın çarpıeı
örneklerinden birini de Kars'taki
görmekteyiz. Bilgisayar, internet gibi teknoloji ve
yam
sıra
giyim
isimlerinde de bu
mag;azası,
lokanta, pastane,
yabancılaşma dikkati
iş
yabancı
dille
yerlerine verilen isimlerde
iletişimle
foto!l;rafçı,
ilgili
iş
yeri isimlerinin
mobilya dükkanlanmn
çekmektedir. Ancak dikkati çeken bir
başka
nokta ise bu adlandırmaların yapımındaki garipliktir. "EI İnsan The Barber's Shop
İngiliz
Kemal" yapısı, tam olarak ne Türkçe, ne Arapça ne de İngilizcedir. Bu da
insanımızın
içinde bulundug;u
bilinçsizli~in, karmaşıkh~ın
açık
en
göstergesidir.
"Do~ Bank Film Clubu" yapısına da bu çelişki yansımaktadır. İngilizce olan Club
sözcügüne Türkçe tamlanan eki getirilmiştir. Ortaya da İngilizce Türkçe karışımı
tuhaf bir
yapı çıkmıştır.
"Vena Jeans Spor Wear" Bu tabelayla
karşılaştı~ınlZda
Amerika'da ya da İngiltere'de oldu~nuzu d~ünebilirsiniz. Ancak bu tabelamn
oldugu yer ne
ço~altmak
yazık
ki Türkiye'nin dogusunda bir
şehir
olan Kars. Bu örnekleri
mümkün. "Hotel Holland & Restaurant"," Bolero Cinema &Cafe",
"Speed-Net İnternet Cafe" vb .
......
yıl:
2005
.KKEFD
Sayı:
12
..
85
Dil Açısından Kars 'Iak; İş Yer; İsimleri
4. ~rışık Yapıda Olan isimler
Akbulut Oto Galeri, Akgül Market, Anadolu Turkcell Abone Merkezi,
Aşkın
Export, Begendik Gamehouse, Bibak İnternet Cafe, Bilişim World, Bizim Market,
Buket Cd Market, By Sirnit, Cafe Gözde, Cafe Kristal Döner Kebap ve Yemek
Salonu, Caneder Otomotiv, Cansu Mobilya
Akvaryum Pet Shop, Deniz Market,
Yataş
Dog-tlş
Home, Cornsis Bilgisayar, Deniz
Pastaneleri Bellamy,
Durmuşlar
Otomotiv, Ekol Giyim, Ezgi Market, Fısıltı İnternet Cafe, Foto Moda Dijital
Fotoğrafçılık,
Funda Süper Market, Gizem Bilgisayar İnternet Cafe, Gizli Çiçek
Tuhafiye-Parfümeri-Bijuteri- Kasetçilik, Grundig Gökalp
Otomotiv,
Güzelyurt
Lokantası
Breakfast,
Halı
Nescafe,
Mobilya, Güzeldere
Soup,
Tea,
Helin
Kuaför&Güzellik Salonu, Hotel Nursaray, İlkem İnternet Cafe, imaj Giyim, Klas
Bayan
KuafOıü,
Konak Market Loreal Bayan KuafOIÜ,
Mamıara
Bilardo
Cafe&İnternet, Mavi Jeans, Mega Ayakkabı Sarayı, Mega İletişim, Men&Men Yurt
Konfeksiyon, Milano Moda Evi, Millennium Bilgisayar, Nargilem Cafe, Ogün
Otomotiv, Papatya Export Çocuk&Genç Giyim, Rota Hobby Merkezi, Rüyam-Net
İnternet Cafe İnternet Salonu, Sedir Cafe&Oyun Salonu, Seferogıu Tuhafiye ve
Sefertaş
Bijuteri,
Market, Ses Elektronik Grundig Yetkili Servis,
Şeymen
Parfumeri,Tayfun Süpermarket, Telsim Cep Shop Ergün İletişim, Ütopya Çiçekçilik,
Yurtsever Digital Fotoğrafçılık, Yıldız Carpet&Kilim, Zafer Restaurant.
İngilizce kanşımı
Yukanda verilen isimlerde göze çarpan Türkçe
yapılann kullanım sıklığı,
toplumumuzda
yaşanan
kültürel
bozuımanın
olan
Türkçeye dil
kirliligi olarak yansımasıdır. Tam olarak ne Türkçe ne de İngilizce olan bu
seçimlerin altında yatan sebeplere
arası etkileşimin
bakıldıgında yabancı
dille ifade özentisi, kültürler
olumsuz bir sonucu gibi etkenler ön plana
yerlerine verilen isimlerin seçimindeki
çıkmaktadır.
yabancılaşma eğiliminin şehir
caddelerde daha fazla oldugu dikkati çekmektedir.
Gençliğe
Kars'taki
iş
merkezindeki
yönelik hizmet veren iş
yerlerinde kullanılan isimlerin Türkçe..ingihzce karışımı ya da tamamen İngilizce
olmas~nın
gençlerin daha fazla ilgisini çckme
..... .... Yıl: 200L .. .KKEFD
düşüncesinden kaynaklanıyor olması
Sayı.·
12..
.
86
Arzu
da üzerinde
durulması
e~tim almış
ya da hiç egitim
gereken
başka
Şeyda
bir
almamış
noktadır.
Bu da ilk, orta, lise düzeyinde
bir insana Türkçe bilincini vermek bir yana,
yüksek ögrenim gören ve görmekte olan gençlerimize bile bu bilinci yeterinee
vermedigimizin bir kanıtıdır. "Cafe Gözde", "Sedir Cafe&Oyun Salonu",
"Beğendik
Gamehouse"gibi örnekler bu durumu açıkça ortaya koymaktadır.
"Doguş
karmaşık
''bellamy'' sözcügünün eklenerek
Yapılarda
göze
isrııine bakıldıgında
Pastaneleri Bellamy"
çaıpan
bu
kannaşıldık
zarar vermektedir. "By Simit" yine
ve
yapı
bir
çelişki
elde
Türkçe olan bir isme
edildiği
Türkçeye ve
aynı çelişkinin
bir
görülmektedir.
dolayısıyla
kendimize
öme~dir. "Bilişim Dünyası"
yerine "Bilişim World" isminin kullanılması İngilizce bildiğimizin mi yoksa arada
kalmışlığımızın mı
bir göstergesi?
5. & İşareti Kullanılan İsimler
iletişirn&Elektrik-Elektronik,
Atmaca
Süpermarket
(Kar1ı&Huzur1u
Matbaacılık,
Reklarn&Organize
Alışveriş),
Bolero
Çağla
Cinema&Cafe,
iletişirn&Cd
Bulut
Market,
Derya Tekel Bayii, Derya Tekel&
Çelik
KUlUyemiş,
Digital Dünya Uydu&Güvenlik Sistemleri, Güney Kuruyerrıiş&Tekel, EI&Naz İç
Giyim,
Eylül
Pastanesi&Cafe,
Kuruyemiş&Baharat,
Gençler
Hacıoğlu
Tuhafiye&Kasetçilik:,
Helin Kuaför&Güzellik Salonu., Hotel Holland&Restaurant,
Kars Bilgisayar &lletişim, Kaya Spot iletişirrı&Elektronik Eşya, Marmara Bilardo
Cafe&intemet,
Nur&Bil
Pastanesi&Kadayıf
Cafe&Oyurı
Sultan
Sofrası
Onur
Salonu, Saraykent
Salonu,
Market&Manav,
İletişim,
Sema
Damla
Şen Düıüm&Kahvaltı
Cafe&Restauran,
Kuruyerrıiş&Tekel
Kahvaltı
Salonu&İnternet
Pastaneleri
Salonu,
Sevgi
Bayii,
Cafe&Fast
Şeyma
Cafe, Sedir
Food,
Serhat
Elektrik&Elektronik,
Gümüş,
Yolu
Özdiyar
Hediyelik
Şirin
Eşya
Bujiteri&Oyuncak, Volkan Tekel&Kuruyemiş, Yıldız Carpet&Kilim.
Kars genelinde
iş
yerlerine verilen isimlerde
've' bağlacı yerine İngilizce &
yabancı
kelimelerin yam
işaretinin kullanılmasıntn da
sıra
yaygmlaştı~
görülmektedir. Yukarıda verilen iş yeri isimlerinde Türkçe-ingilizce karışımı olan
...... .... yı!: 2005.. KKEFD
Sayı:
12
..
87
Dil Açısından Kars 'Iaki iş Yeri isimleri
arasında kullanılan
isimlerin
& işaretinin kullanım sıklıgının bu derece çok olması
olmadıgının, yaşadıgımız
toplumumuzun bu konuda yeterince bilinçli
yozlaşmanın
kirliligiırin
ve dil
yapısında
Salonu"
kullanılan
oluşturulacak yapı
durumunda
kullamlması
"Şen Düriim&Kahvaltı
diger bir göstergesidir.
işareti
&
ba@acının kullanılması
yerine ''ve''
kurallarına
Türkçenin
kültürel
uygun olacakken bu
işaretin
bu yapıyı Türkçe ifade olmaktan çıkannıştır.
SONUÇ
yabancı
Bir dilin
karşılaşılan
yaşanılan
alışveriş
normal bir olgudur. Kültürler
bu
alış veriş,
hele hele hızla
gelişen
dillerle
gelişen
teknoloji
olumsuz etkiler de
çıkan alış verişte
ortamında
kalındı~ı
hayatımızda
etkileşimin
Bu
açısından
bir
ölçünün
olmayışının sonuçlarını, hayatımızın
her
karşıya
kalnuş
yabancı
Yaşadı~ımız çağa
uygun
e~itimli
devam ettirebilmernizin temel
Kuşkusuz
ve
donanımlı
şartlarından
sınır,
noktasında
de~erlerine duyarlı olmaları
unsurlarından
biri olan Tükçeye
yeni nesiller
önlem
onarılamayacak
sonucunda ortaya
bir ölçü
olmalıdır.
görme tehdidiyle
Bu
karşı
yetiştirmek varlı~ımızı
yetişen
da gerekmektedir.
bireyler
sıra
bir dil bilmek önemlidir.
biridir. Ancak
zamanda öz
duyarlı
bir dünyada,
olumlu etkilerinin yam
yaratacagı unutulmamalıdır.
bulunmaktayız.
sonucu olarak
bundan soyutlanmak olanaksızdu. Ancak
takdirde kültür
özellikle dil ve kültür
tarihin her döneminde
artmıştır. Küreselleşen
küreselleşen dünyanın
geç
bulunması
arası iletişimin, etkileşimirı
günümüzde daha çok
teknolojinin ve
alınma noktasında
içinde
nesillerin
aynı
Varlıgımızın
ana
yetiştirmek noktasında
herkes
sorumludur. Özellikle ö~etmenlerirnizin bu konuda daha duyarlı, daha dikkatli
olmaları
yetişebilsin.
Devlet
yaygınlaştırılınası
gereken
beklenir ki Türkçe konusunda bilinçli bireyler
kurumlarından
sivil toplum örgütlerine toplum genelinde
bu duyarlılık ve bilinçle Türkçe daha aydınlık yarınlara ulaşabilece~imiz
unutulmamalıdır.
..
Yıl:
2005
KKEFD
Sayz: 12
.
88
Arzu Şeyda
Kaynakça
Aksan, D.
(2005)
Anlambilim Anlambilim
Konuları
ve Türkçenin
Anlambilimi, Engin Yayınevi, Ankara.
Aksan, D.
(2000) Türkçenin Söz Varlı~ı, Ankara.
Börekçi, M.
(1993) "Dil-Kültür
Bağlantısı Açısından Eızurum
Caddesindeki Tabelalar", Yedi İklim, s. 130-131-132.
http://karsturkey.tripad. cam/tarihi.htm
......... Yıl: 200J
KKEFD
Sayı:
12
..
Cumhuriyet