ÿþ2 0 1 4 - 1 1 - 0 3 ( 1 )

,
ro
BORSA
[STANBUL
BİAŞ-30-GDD-0 i0.06.02- 1'7:ıVadeli İşlem ve Opsiyon Piyasası İşleyiş
Esasları Genelgesi Değişikliği
Sayı
Konu
0311.l.12014
Genelge No: ,,(,1.{
Vadeli İşlem ve Opsiyon Piyasaları İş Grubu
Sayın Üyemiz.,
Borsa Yönetim Kurulu'nun 30/10/2014 tarihli ve 2014/47 sayılı toplantısında alman kararlar
doğrullusunda 19/07/2013 ıarihli ve 433 sayılı Vadeli İşlem ve Opsiyon Piyasası işleyiş
Esa ••ları Genelgesi (Genelge) değişiklik yapılarak günceııenmiştir.
Söz konusu Genelge'nin güncellenmiş hali ekte yer almaktadır. Bu çerçevede;
•
ViOP'ta işlem gören DolarTL ve EuroTL vadeli işlem sözleşmelerinin minimum fıyat
adımları 0,0005 TL'den 0,0001 TL'ye düşürülmüştür. Söz konusu değişiklik
14/11/2014 tarihinden itibaren geçerli olacaktır.
•
viOP'ta saklama hizmeti veren kurumların, risk yönetiminde kullanmak üzere
müşterilerinin farklı bir kururnda açılmış olan işlem hesaplanoa ilişkin emir ve/veya
işlem bilgilerine ulaşabilmesine imkan tanınmıştır.
Bilgilerinizi rica ederim.
Saygılarımla.
Dr. M. tbralıim TURHAN
Yönetim Kurulu Başkanı ve Genel Müdür
Ek: Gtıncellenmiş 433 ~yılı Vadeli Işlem ve Opsiyon Piya~sı işleyiş Esasları Genelgesi (62 Sayfa)
Borsa Istanbul A.Ş.
Reşitpaşa Mahallesi
Tuncay Altun Caddesi
T: +90 212 298 21 00
F: +90 212 298 25 00
Emirgan 34t467Istanbul
www.borsaistanbulcom
Vadeli İşlem ve Opsiyon Piyasası (VİOP)
İşleyiş Esasları Genelgesi
Genelge No
433
Çıkarıldığı Tarih
19.07.2013
Yürürlük Tarihi
05.08.20\3
Yapılan Değişiklikler
30.09.2013
tarihli
değiştirilmiştir.
ve
438
No'lu
Genelge
ile
14.02.20\4
tarihli
değiştirilmiştir.
ve
442
No'lu
Genelge
ile
26.03.2014
tarihli
değiştirilmiştir.
ve
449
No'lu
Genelge
ile
21.05.2014
tarihli
değişti riIınişti r.
ve
45\
No'lu
Genelge
ile
11.06.20 \4 tarihli
değiştirilmiştir.
ve
454
No'lu
Genelge
ilc
22.07.20\4
tarihli
değiştirilıniştir.
ve
458
No'lu
Genelge
ile
tarihli
08.10.2014
değiştirilmiştir.
ve
462
No'lu
Genelge
ile
i4blJ
No'lu
Genelge
ile
031i1.1.2<>'4 tarih ii ve
değiştirilmiştir.
içiNDEKiLER
1. DAYANAK •••••••••••.••••••••••••.•.••...••••.•••.•••••.•••.•.•.•.•.•••••••.•••.•.•••••.•.•••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••
1
2. KAPSAM •••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••.••.•••...•.•.•••••••••.•.•••.••••...•.•.•••.•••.•.•.•.•.•.•..•..•.•.••.. 1
3. KISALlMALAR
0.0
•••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••
1
4. iŞLEM ESASLARI•••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••
2
4.1
PAZARLAR•..••.
4.1.1
4.1.2
4.2
iş AKl$t VE SEANSSM nERI ••.••••••••••.••••••••••••••••.•••••••••.•.•••.••••..••••.•••..•..•...•....••..............•.•••••.•••.••
2
3
3
IŞLEM YÖNTEMLERI•••••••••••.•••.•••.••.••••.•••.••••••..............•.•......•..••.••••••.••••.••.••.••••••.•••.••••••••••••••.•••••.••••••.••.•
4.3.1
4.3.2
4.4
3
4
4
4
Çok Fiyat 5ürekli Müzayede yöntemi .....•....•................................................................................................. 4
Tek Fiyat yöntemı .......................................................•................................................................................. 4
JŞLEMLERINDURDURUlMASı ••••••••••••••••••••••••••.•.•.•••.....••..•••.••....•.....•....•..•..••..••••••.••••••.••••••••••••••••••.•••••••••
4.4.1
4.4.2
4.S
2
Işlem Yapılmayan Dönem ...............................................•........•....................................................................
Normal Seans..................................................................•...........•................................................................
Fiyat Sabit/eme seansları
Oğle Arası ...•..........•....................•..........................................................................................•......................
Uzlaşma Fiyatlarının ilanı
GÜNLÜK
4.2.1
4.2.2
4.2.3
4.2.4
4.2.5
4.3
o' ••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••
Ana Pazar ....•..•.•........................................................................................................................................... 2
6zel Emir ve Ozel Emir ilan Pazar/an ..........................................................•.............................•................... 2
4
Piyasada işlemlerin Durdurulması .........................•...................................................................................•.. 4
Sözleşmelerde Işlemlerin Durdurulması ..•....•.....•.......................................................................................... 4
EMIRLER..•......••••••••••.•.••..•••••••••••.•••.•••••.••••••••.•••.•••••••..••••••••••.••.••.•.••...............•.•.•••••••.••••••••••.•••••••••.•••
5
4.5.1
Emirlerin Piyasaya iletilmes/..
5
4.5.2
Emirlerde Hesap Numarası Girme Zorunluluğu ....................................•....................................................... 5
4.5.3
Toplu Emir Dosyası.•......•...•..............................................................................•.......•.....•............................. 5
4.5.4
Emirlerin EşleşmesindeÖncelik Kura//arl
6
4,s.s
Emir yöntemleri ....................•....................................................................................................................... 6
4.5.5.1
limit (lMT) .................................................•...........•........•...............•.........................................•........
6
4.5.5.2
Piyas.a (PYS)
6
4.S.5.3
Kapanış Fiyatından (KAP)
6
4.5.6
Emir Türleri ......................•....................................................................................•..............•........................ 6
4.5.6.1
Kalanı Pasife Yaz (KPY).•........................•.....................................................................................•.......
6
4.5.6.2
Gerçekleşmezse Iptal Et (Gl Ei .........................................................................................•....•..............
6
4.5.6.3
Kalanı iptal Et (KlE)
,
7
4.5.6.4
Şarta Bağlı (SARl ..........................................•.......•..............................................................................
7
4.5.6.5
Strateji Emirleri
7
4.5. 7
Emir Süreleri .........................................................................................................................•.........•............. 7
4.5.7.1
Seans Emri (SNSi•................................................................................................................................
7
4.5.7.2
Günlük Emir (GUNj ..................................................................................•...•......................................
7
4.5.7.3
Iptale Kadar Geçerli Emir (IKG).............................................•.....................................................•.......
7
4.5.7.4
Tarihli Emir (TAR)......................................................................................•.........................................
8
4.5.8
Maksimum Emir Büyüklükleri ........................•..•..............................................................................•............ 8
4.5.9
Emir Düzeltme
8
4.5.10 Emir Iptali .....................................•........................................................................•......•............................... 9
4.5.11 Riskli Hesaplarda Emir/ere Ilişkin Hususlar
10
4.6
IŞLE
MUR .......•.............................•........•..................•.........•.•.......•...•........................•...•...•................
10
4.7
HATAU iŞLEM DOZELTMEURI.. •.•.•.•.•.•.•.•.•..........••.•••••••.•••.•••.••.••••.••••.•.•..••••.•.••..••.•.•..•...............••.••.•••.••
10
4.8
POZISYONLIMITlERI .•...•••.••.•••••••.•••.•••.•••..•.•••.••.•.•••.•.•.•.•.•........••..............•.••.••••••••••.•.••••.•••..•..•.•.•.•.••••.
11
4.8.1
4.9
PozisyonAzaltıcı işlem Esoslofl.
UZI.AŞMA FIYATlARı VE UZI.AŞMA FIYATI KOMITESi ••••••.•.•.•.••••...•..•.•.•.•..•..•...••..•.••.••••.••.••••••.•••••••.•••••••.•.•••
4.9.1
4.9.2
4.9.3
4.9.4
4.9.5
4.10
Uzloşma Fiyatı Komitesinin Oluşturulması •...•..........................................................................•.................
Uzlaşma Fiyatı Komitesinin Çalışma Usul \if' Esasları
Günlük Uzlaşma Fiyatının Komite Tarafından Tespiti.........................................................................•.......
Vade Sonu Uzlaşma Fiyatının Komite Tarafmdan Tespiti
Komite Oyelerinin Yükümlülükleri .................................................•...•........................................................
ÖZSERMAYEHALLERIKOMITESI•••••••.•.•.••.••••.•••.•.•....•..•....•....••.......••.•••.••••••..•..••••••.••.••••••.•.•..•.•.•.•.•........
4.10.1
4.10.2
II
11
12
12
12
12
12
13
Ozsermaye Halleri Komitesinin Oluşturulması ..........................•................................................................. 13
Ozsermaye Halleri Komitesinin Çalışma Usul lll' Esas/arı
13
4.10.3
Ozsermaye Halleri Sonrasında Yapılan Değişikliklerin Komite Tarafından Tespiti ......................•...............
4.10.4
Komite Oyelerinin Yükümlü/ükleri ...•..•.......................................................................................................
4.11
OIA(;ANÜSTO
DURUMLAR VE DE(;IŞııı:L1KLER .•••.•••••••.•••••••.•••••••..•..••.•••••••••••••••••..••.•••.••••••.•••..•••.........••....•
4.12
4.12.1
4.12.2
4.12.3
4.12.4
4.12.5
DI(;ER H USUSLAR •••••••••..••••....•••••••••..•.••••••••.•••..•••••••••.•••••••.•••••••••••••••••••••••••..••..••..•.•••.•••.•••••••.••••••••••.
Veri yayını .................................................•....•...•.......•..................•.............................................................
Borsamn
yetkileri
13
13
14
14
14
14
Borsa Payı
IS
Odeme Süreleri
IS
Borsa Bültenı ......•.........................•...•..•...........................................................•.....................................•....
IS
S. ÜYELER VE ÜYELIK ESASLARI ••••••••••••.•••.•••••••••••••••.•••••••••••••••.••••••••••••.••••••••••••••••••••••••••••.•••.•••••.•••••••••••••
1S
5.1
PIVASA Üv[li(;1
5.2
MERKEZI KARŞI TARAF ÜvELl(;1 ŞARTlARIILE
5.3
ÜVENIN PIVASADA FAAıJvETE BAŞLAMASı ••••.•••.•••••••.•••.•••••••••••.••••••.•••.••••••.•••••••.••.••••••..•••.••.......•••••••••.••..
içıN BAŞVURUDA
VERiLECU
BILGI VE BELGELER ..•••...•......•......•......••.•••..•••.•.•••.•...•••..•.•••••••••
BAŞVURUDA
VERILECEK BILGI VE BELGELER ••••••••••••••••••••••.••••••••••••
l5
16
16
6. pjy ASA YAPıCı LIGI ••.•••.•••.•••••••.•••••••.•.••••••••••••••••••••••••.•.•.•.•.•.....•.•...••.•.•••••••••••••••.•••.•.•••••••••••••••••••••••••••• 16
6.1
6.2
PIYASA YAPICIll(;1
6.3
PIYASA YAPıCı ÜVENIN YÜKÜMLÜLÜKLERi
PIVASA YAPIClU(;1 GENEL ESASLARI ..•.••.••••••••••••••••••.•••••••.••..••.•••••••••••.••.••••••.•••...•.••..••.....•••••.•.••..•...•••.•.•
BAŞVURUSUNDA
BULUNURKEN
BORSA'VA VERILECEK BELGELER •.•.•.••.•••••••.•••.••••••..••••••••••••••
•••••.•••••••.•••.•••.•••••••.••.....•••.....•..•.••.•.•.•••.•.•.•••.•.••.••••..•.•••••••..••.••.
6.4
PAMUK
6.5
BU(;DAY VADELıIşLEM
VADELI IŞLEM SÖZLEŞMELERi PIYASA YAPıCıLARıNIN
SöZUŞMHERI
PIYASA YAPıCılARıNIN
YÜKÜMLÜLÜKLERi
6.6
ELEKTRIK VADELIIşLEM
SöZLEŞMELERI
PIYASA YAPıCıLARıNIN
YÜKÜMLÜLÜKLERI
6.7
ALTIN VADELI iŞLEM SöZLEŞMELERI
PiyASA YAPıCıLARıNIN
YÜKÜMLüLÜKLERI
YÜKÜMLOLOKLERI.
•.••.•.•.•••••••.•••••••.••.•••••••.••••••••••.
.••••••.•••••••••••.•••.•••••••••••.......•...
•..•...•...•.......•..•.•.•.••••••••••••••••.
•..•....•..••.••.•.•.••••••••••••.•••••••••••••••
6.7.1
Altın Vadeli Işlem Sözleşmeleri ........................................•..........................................................................
6.7.2
Oolor/Ons Altın Vadeli işlem Sözleşmeleri.. .....................•.....•....................................................................
6.8
Dövız
VADW
iŞLEM SÖZLEŞMELERINDE
PIVASA YAPıCıLARıNIN
YÜKÜMLÜLÜKLERI
...........•..•...••.••••••••••••••••••••••
6.8.1
DolorTL Vadelı işlem Sözleşmeleri
6.8.2
Euro n Vadeli işlem Sözleşmeleri ....................................•.....•...•......................•..........................................
6.8.3
6.9
6.10
6.11
6.12
EUR/USD Vadeli Işlem Sözleşmeleri
PAY SENEDI VADELI iŞLEM VE OPSIYON SÖZLEŞMELERINDE
PAY SENEDI ENDEKSi OPSIYON SöZLEŞMELERjNDE
Dövız
OPSIYON SÖZLEŞMELERINDE
PIVASA YAPıCı ÜVENiN HAkLARI
PIYASA YAPıCıLARıNIN
PIYASA YAPıCıLARıNIN
PIVASA YAPıCıLARıNIN
YOKOMLOLOKLERI
YOKÜMLOLÜKLERI
YÜKÜMLÜLÜKLERI
•.•••.•.•.•.•••••••
•.•••••.•••.•••.•••••.•.••••.•
•...•.••.•••.•••••.••••••••••••••••••••••.•••.•••.
•••••.••.••..........•.•.•...•.••.•..•.•••.••••••••••.•••••••••••••••••••.•••...••....••.......••.•...•..•..•
16
16
17
17
17
17
18
18
18
18
18
18
19
19
19
19
20
6.12.1
Pamuk Vadelı işlem Sözleşme/eri
Piyasa Yap/cılığı Hakları
20
6.12.2
Buğday Vadeli Işlem Sözleşmeleri
Piyasa Yapıcı/ığı Hakları
20
6.12.3
Elektrik Vadeli işlem SlJzleşmeleri Piyasa Yapıcılığı Haklafı .....................•..................................................
20
6.12.4
Altın Vadeli işlem Sözleşmeleri
21
6.12.5
Döviz Vadeli iş/em ve Opsiyon SiJzfeşmeleri Piyasa YapıcllJ~1 Hak/an
6.12.6
Pay Senedi Vadeli ve Opsiyon Sözleşme/eri
6.13
6.14
PERFORMANS
DE(;ERLfNDiRME
PiyASA YAP1CILI~lNDAN
Piyasa Yapıcliığı Hakları •....•......................................................................
21
ve Endeks Opsiyan Sözleşmeleri Piyasa Yopıcılı~ı Hak/on
••.••••.•.•..•.•.•.•••.•..•..•.•••.•••••••••.•••••••••••••••••.•••.••.••••••••.••..........•..•.•.•..••••••.••
GEçiCi VEYA SÜREKLI AVRILMA,
YETKiLERiN KALDıRıLMASı
•••••••••.•••••••••••••••••••••••••••.••••
21
21
21
7. SÖZLEŞMELER VE SÖZlEŞM E UNSURLARı •••••••••••••••••••••••••••.•.•.•.•.•.••..•.•.•••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••.•.22
7
.1
PAY OPSIYON SÖZLEŞMELERi. .•.••••••••••.•.•••••••.•••••••••••••••.•••••••..........•....•.••.•..••.•.•.•.••.••••••.•••.•••.•••...•..•.•••••
23
7.2
PAY VADELI IŞLEM SöZLEŞMELERI
24
7.3
BISl
30 ENDEKS OPSIVON SÖZLEŞMELERI ••......•••••...........••.•.•.••.•.•.•.••.••••••••••••.•••••••••••...•................•.•.•..••
26
7.4
MıNı
BIST 30 ENOEK5 OPSIYON SöZLEŞMELERI
28
7.S
BIST 30 ENDEKS VADELI iŞLEM SöZLEŞMELERI .•..•.•.•.•••.•••.•.•••.••••••••••••••.••.•••.•••.••......................•..•.•.•.•••••••
30
7.6
DOLARTl
31
7.7
EUROIl
7.8
EUR/USD
7.9
DOLARTl
7.10
7.11
7.12
7.13
AL nN VADELI iŞLEM SÖZLEŞMELER!. ••••..•.•.•••.•.•••.•••••.•••.•••.•••...•••••.••.•••...•..•.••.........•.•..•.••.•.••.••••••••••••.•••••
7.14
BAZ YOK EUKTRIK VADELıIşLEM
7.15
SASX
..•.•..•.••.•••..••.••.••••••.••••••••••••••.•••.•••••••••••••..•..•.•.•.•.•.•••.•.•.•••.•.•••.••••••••••••
VADELI IŞLEM SÖZLEŞMELERI.. ••••••..•••.
VADELI iŞLEM SöZLEŞMELERI
DoLAR/ONS
••••••.••.•••••••..•••...........•..•.•.•.•.•.•.•.•••••.••••••.••••••••••••.••.•••.•••..
, ••.••.•.••••.•••.•.•.•••.•.••••••.••••••••••••••••••.••.••..............••.••.•..•••.
••••.•••••••••••••••••••••.•••.••••.........••...•.•••..•.•.•.•.•.•••••.••••••••.•..•••••••••••.••...
ÇApRAZ KURU VADELI iŞLEM SÖZLEŞMHERI
•.•.•.•.••..••••••••••••••••••••••••••••••••........••.•••••....••.•.•.•.•..•.
OPSIYON SöZLEŞMELERI •••••••••••••••.••••••....•.............••..•.••.•.•.••••••••••••.•••••••••••••••.••.•••.•••...•.••.....•.
33
34
36
37
ALTIN VADELI iŞLEM SÖZLEŞMELERI ••....•.......•...•..•.•••.••.•••.••.••••••.•••••••••.•••.•••.•••••••.•••...•........•.
39
EGE PAMUK VADELI iŞLEM SÖZLEŞMELERI ••.•.••.•••••••••..•••••.•.•••.•••••••.••.•••.••..••.........•..•.•.•••.•.•••••.•.••••••••••••••.
40
ANADOLU
42
KIRMIZI BU(;DAY
10 ENDEKSI
VADELllşUM
SÖZLEŞMELERL. ••••••••••••••••••••••••••.•••...•••..........•...•.•••.•.•.•.•..•.•••••.•.
SÖZLEŞMELERI ..••..••••••...••.••••••.••..••..•.••.••••••.••.••••••••••••••••••••••.••.••••••........
VADELI iŞtEM SOZLEŞMHERi
••••.•.••••.••••••••.•••••••.•••.••.•••..•.....•••......•..•.••.••••••.•..•..•••••.•••••
45
46
"
8. RisK YÖNETiMi, TEMiNATLANOIRMA,
TAKAS, TEM£RRÜT VE GARANTI FONU ESASLARI •.•.•.••••••..••••••.• 48
8.1
RIsK YONETIMI, EMiR ÖNCESi RISKYÖNETIMI VE TEMiNATtANDIRMA VONTEMI ••.••..•...•••.••..••.•••.••.•••••••••••••••••
8.2
iSLEM TEMiNATLARI, ISUM
TEMINATı
KOMPOZISVONU VE OEGERLEME KATSAVlLARI, lSUM
48
TEMiNATLARI
DEGERURININ GONCEWNMESI VE NAKIT TEMiNATLARıN NEMALANDIRIlMASI •••••••••.••••••••••••••••••.••••••••••••••.•••.••.••• _•••••48
8.3
KAR/ZARAR HESAPLAMALARıVE TEMINAT TAMAMLAMA ÇAGRISI.•••••••••••••••••.•••.•••.••.••••••••••••.••.••.•••••••••••••••.
8.4
TAKAS MERKEZI •••••••••••.•••.•••••••••••••••••.••••••.••.•••••.••••••.•••••.......•••••••••...........••..••
8.5
HESAPTORURl, TIPLERIVE HESAPLARıNAÇıLMASı••••••••..•...•...•...•.••..•.••....•....•..•.•.•.••.•.•...•.•.•.•.•..•.••.•••.•••.•.
48
8.6
TEMINAT VAT1RMA/ÇEKME ISUMtERi ..••• _••••••..•.••.•..•.•..•.•.•.•.•••••.•••.••.••••••••.••.•••••••••••••••••••.••.•••.••.•••••••.••.
49
B.7
B.8
HESAP GONCEttfME iStEMtfRI ••...••.•••.•••.•••••••••••..•..•••.•••••••••••••••••••••••••••••.••••••••••••••.•••••••••••••••••••••••••.•••
49
_.••.•••.•...........•..•...••.••..
4B
48
VADEU iSLEM SöZLEŞMELERIVADESONU FiziKI TEStlMATvE OPSIVON KUlLANIM ESASLARI•..•••..••••.•.•.•.••..•••••• 49
8.9
TEMERROTESASLARI,TEMERRÜDEDÜŞEN ÜYE IÇiN UYGULANACAKKANUNiTAklp •..••.•••••••.••••••.••••••••••••••.•••.•• 49
8.10
HESAPTAŞıMA •••.•••••••.••••••.•••.••••••••••••••••••.•••••••.•••..••••..•.....•..••.•••••••.•••.•••.•••••••.••.••••••••••••••••••••••.••.••••••
8.11
GARANTI FONU GENEL ESASLARI, GARANTI FONUNA KATKı PAYı OLARAK KABUL EOllE81lECEk KIYMETtER,
GARANTI FONU KUlLANIM ESASLARI, KAm
PAYı TAMAMLAMA
VOküMlülüGü
VE GARANTI FONUNDAki NAkiT KATkı
PAYLARLNINN EMALANDıRıtMA ESASLARI•.•.••••••••••••••••.•••••••••••.•••••••.•..•••.•........•••.•..••••••.•••.•••••••••••••••••••••.•••..••.•..••
EK-ı: HATAlıişLEM
49
49
OÜZELTMESI BAŞVURU FORMU .•••.•.•.••••••••••••••••••••••••••••••.•••••.•...•.•.•.•.•••.••••••••••••••••••• 50
EK-2: VADEıi IŞLEM VE OPSIVON piyASASı (V10P) ÜYEıiK TAAHHOTNAME5i
••••••••••••••.•.•••••••.•.•.•..•..••.•••••• 51
EK-3: VADELIIşLEM VE OPSIYON PiYASASı (VIOP) ELEKTRONIK RAPOR DAGITIMI TAAHHüTNAMESI
•••••••S4
EK-4 : BORSA ISTANBUL VADELl iŞLEM VE OPSiYON PiYASASı PiYASA VAPICILlK TAAHHÜTNAMESı...
•••••••SS
iii
ŞEKILLER
ŞEKIL
ı: GüNI,O'- Iş AKışı
VE SEANS SAAn,ERI ..................................•...............•................................•.............
2
TABLOLAR
TABLO 1: SöZLEŞME BAZıNDA NORMAL SEANS
TABlO 2 : PAY SENEDI SöZLEŞMElERINDE
TABLO 3: ENDEKS, Dövız,
SM TlfRI
.•••.••••••••••••••••••••••.•••••••.•••••••••••.••••••••
EMIR BÜVÜKlÜKLERI ..•..
_.0.,'
•••••
0.0 •••••••••••
0 ••••••
o ••
o •••••••••••
"'"
•••••
" ••
_ ••
0._
o •••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••
ALTIN VE DI~ER SöZLEŞMELERDE EMIR BÜyÜKLÜKLERI •••.•••.•••.•••••••.••••••••••.•.•.•....•..••.•.••.•..••.•...•.
TABLO 4: EMiR DÜZELTMEDE YAPılABILECEK D[~ısIKLlKlER
VE ZAMAN ÖNCELl(;I .•...••••••.••..••••••••••••••••••.••.•••.•••.•••••••.•••••••••
•••••
0.0
0
3
8
8
9
I. DAYANAK
Bu Genelge.
Borsa Istanbul A.Ş. Vadeli işlem ve Opsiyon
Piyasası (VIOP) Yönetmeliğine
dayanılarak çıkarılmıştır.
2. KAPSAM
Bu Genelge. vadeli işlem ve opsiyon sözleşmelerinin Borsa İstanbul A.Ş. Vadeli İşlem ve Opsiyon
Piyasasında (ViOP) işlem görme, takas ve temerrtiL, risk yönetimi ve teminatlandırma, üyelik,
Garanti Fonu ile uzlaşma fiyatı ve özscnnaye halleri komiteleri faaliyet esaslarını düzenleınektedir.
3. KıSALTMALAR
Bu Genelgcde kullanılan kısaltmalar ve açılımları aşağıda verilmektedir:
Genel Müdürlük
BiAŞ, Borsa
Piyasa. vlOp
Sözleşme
SPAN
SPK
Yönetim Kurulu
Takas Merkezi, Takasbank
Takas Mevzuatı
Globalllesap
TCMB
Yönetmelik
Özkaynak
TMO
Borsa istanbul A.ş. Genel MüdürU veva Genci Müdürün
görevlendireceği Genel Müdür Yardımcısı,
Borsa İstanbul A.ş.
Borsa istanbul Vadeli Işlem ve Opsiyon Piyasası
Vadeli işlem veya Opsiyon Sözleşmesi
Standard Portfolio Analysis of Risk Algoritması
Sennaye Piyasası Kurulu
Borsa istanbul A.Ş. Yönetim Kurullı
Istanbul Takas ve Saklama Bankası A.Ş.
14.08.2013 tarihli ve 28735 sayılı Resmi Gazete'de yayımlanan
istanbul Takas ve Saklama Bankası A.Ş. Merkezi Karşı Taraf
Yönetmeliği, Istanbul Takas ve Saklailla Bankası A.Ş.'nin Borsa
Istanbul A.Ş. Vadeli işlem ve Opsiyon Piyasası"nda Yürüteceği
Merkezi Karşı Taraf Hi7ıneti ve Bu Hizmete ilişkin Takas
Esasları Prosedürü, istanbul Takas ve Saklama Bankası A.Ş. 'nin
Borsa istanbul A.Ş. Vadeli işlem ve Opsiyon Piyasası'nda
Yürüteceği Merkezi Karşı Taraf Hizmeti ve Bu Hizmete ilişkin
Takas Esasları Yönergesi ile bunlara bağlı olarak çıkarılan diğer
mevzuat hükümleri
Çoklu pozisyon hesabı
Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası
Borsa Istanbul Vadeli işlem ve Opsiyon Piyasası Yönetmeliği
Üye aracı kurumlar için; Semıaye Piyasası Kurulu"nun Mali
Tablo Diizenleme Esaslarına Göre hazırlanan son yıllık mali
tablo ve raporlarındaki özsennaye rakamını, Üye Bankalar için;
Bankacılık Düzenleme ve Denetlcme Kurumu'nun Muhasebe
Uygulama Yönetmeliği ve Bu Yönctmeliğe Bağlı Olarak
Çıkarılan Tebliğler Çerçevesinde hazırlanan soll yıllık mali
tablolardaki özkaynak rakamı
Toprak Mahsulleri Ofisi
4. iŞLEM ESASLARI
.U
Pazarlar
Piyasada işlemler üç farklı razıırda gerçekleştirilebilir.
Özel Emir Ilan Pazarıdır.
4. t.\
Bunlar: Ana Pazar. Özel Emir Pa7..arı ve
Ana Paı-,ar
Nonnal seans ve fiyat sabitleme seansları sırasında emirlerin eşleşıirildiği esas pazardlf.
4.1.2
Özel Emir ve Üzel Emir ilan Paz.arları
Sözleşmeler için ayn ayrı tanımlanan ve Aııa Pazıırın dışında bUyük miktarl. emirlerin işlem
görebileceği paz..ırlardlf. Her iki tarafı da belirli olan özel emirlerin Özel Emir Pazarında işlem
görebilmesi için Borsanın onayı gerekir.
Tek tarafı belli olan "Özel Emir ilan Pazarında" ise girilen emrin eşlcşmesi durumunda.
Borsam" onayı alınmak kaydıyla yine "Özel Emir Pazarında" gerçekleşir.
işlem
Bu pazarlarda emirlerin kısmen karşılanması mümkün değildir. Özel Emir ilan Pazarında fıyat ve
7.aıııan önceliklerinin uygulanması aşağıda belirlenen koşuııara tabidir:
a)
Aynı miktarlı birden fazla özel emir ilanının bulunması durumunda fıyat ve 7.aman önceliği
kuralı geçerlidir.
b) Miktarı farklı olan birden fazla özel emır ilanının olması durumunda.
önceliği kuralı geçerli değildir.
fiyat ve zaman
Özel emirlerde otomatik eşleşme uygulanmaz. Özel emirlerden dolayı işlem gerçekleşmesi için
Borsanın onayı aranır. ilgili Borsa onayı otomatik olarak verilebilir. Bors.'mın onaylamadığı
durumlarda, işlcm gcrçekleşmez ve ilgili özel emirler iptal edilir.
Özel emir işlemleri ilgili sözleşmelerin nonnal seans saatleri dahilinde gerçekleştirilir.
Özel emir girişi sadece yönetici temsilci tarafından işlem tenninali üzerinden yapılabilir. ViOPAPI
ve ViOPflX arayüzleri Uzerinden özel emir girişi yapılmaz.
4.2
Günlük İş Akışı ve Seans Saatleri
GünlUk iş akışı; işlem yapılmayan dönem, normal ve tek fıyat seansları (fıyat sabitleme seanslan),
uzlaşma fi)'atınm ilanı ve seans sonrası işlemler olarak tanımlanır. Günlük iş akışı sıralaması
aşağıdaki şekilde (Şekil i) görüldtiğü gibidir:
.~.
Şekil i: GOnlıık Iş Akışı ve Seans Saatleri
NOllıol ••••••
or ••••
1,1•.•••
$1. •••••••••
r'
y ••,," •••
..,..
••••
..."r.••
U21.•" ••.•Ay."
h •• .ıpl •••"rl
)."'Y.Oi •••••••
$0> •••••
ı
.,. •••• 1•••
L
Atıı''"ş
51tA:'II51
(1,1••••1•.• )
t
••••
ARASI
i I•••.
Vd.,....
fiy ••
1•••.• I>I•••,d •••
1,1•••• 1•• ( ••0 •.••••1
~,
_ .•••••
, .0••n
b"." SI••••••
K •••••• ,.
•..•.."..,.•
\ .,.ı••..._
f1~
..•
ı.,d."
•••••
ıri••tı'
2
4.2.1
İşlem Yapılmıı):an ()önem
işlem sisteminin açıldığı andan nonnal seans başlangıcına veya açılış seansıolması durumunda bu
seansııı başlangıcına kadar geçen dönem '''işlem yapılmayan dönem" olarak adlandırılır. işlem
yapılmayan dönemde, işlem sistemi açık olmakla birlikte emir girişi ya da işlem gerçekleşmesi
mümkün değildir. Bu dönemde üye temsilcileri tarafından;
a)
b)
c)
d)
işlem sistemine bağlanılabilir,
sorgulama yapılabilir,
önceki günlerden kalan "iptale kadar geçerli"' veya "tarihli" emirler iptal edilebilir,
önceki günlerden kalan "iptale kadar geçerli" veya "tarihli" emirlerin miktarı azahılabilir
ve/veya fiyatları daha kötü (alışta daha düşük. satışta daha yüksek) fiyatlarla
değiştirilebilir,
e) işlem sistemine gönderilmek üzere. toplu emir dosyası oluşturulabilir.
4.2.2
Normal Seans
Nonnal seans, fiyat ve zaman önceliğine dayanılarak çok fiyat sürekli mÜ7.ayede esasıyla işlemlerin
gerçekleştirildiği seanstır. Tüm sözleşmeler için "nonnal seans" adı verilen tck bir seans
düzeıılenir ve bazı sözleşmelerde 12:30.13:55 saatleri arasında işlemlere ara verilir. Norınal seansIR
son iO dakikası "kapanış aralığı" olarak adlandırılır.
Sözleşmelerin nomıal seans saatleri aşağıdaki tabloda yer almaktadır:
Tablo i: Sözlesme Bazında Normal Seans Saaıleri
Sözlcsmeler
Pay Vadeli Islem ve Opsiyon Sözlesmeleri
Endeks Vadeli işlem ve Opsivan Sözle<:meleri
Diğer Sözleşmeler
Normal seans saatleri
09:10-17:40
09: ı0-17:45
09:10-17:45
()ale ar.ısı
12:30-13:55
12:30-13:55
Yok
Nonnal seans sonrdsında. uzlaşma fiyatlarının ilan edilmesiyle birlikte. kapanış fiyatından girilmiş
olan emirler de işlem sistemi tarafından eşleştirilir. Bu işlemler, normal seans işlemlerine dahil
edilir.
4.2.3
Fiyat Sabitleme Seanslan
Nonnal seanstan önce, sonra ya da nonnal seans içinde bir ya da birden fazla sözleşmede ve
pazarda "'fiyat sabiıleme seansları" düzenlenebilir. Günlük akış içerisinde nomıal seans başlamadan
önce "açılış seansı", normal seans sırasında "tek fiyat belirleme seansı" ve normal seans bittikten
sonra "kapanış seansı" adları altlılda farklı fiyat sabitleme seanslarının düzenlenmesi mümkündür.
Fiyat sabitleme seanslarının düzenlenmesi halinde, bunların saatleri ve süreleri Borsa taraflıldan
duyurulur. Fiyat sabilleıne seansları süresince, ilgili sözleşmelerde fıyat ve derinlik bilgileri
gösterilmez. Bu seanslarda girilen emirler gerçekleşmezse, seansIR bitimiyle birlikte işlem sistemi
taraflıldan otomatik olarak iptal edilir. Normal scansta girilmiş olan emirler fıyat sabitlerne
seanslarında geçerli değildir. Fiyat sabitlemc seanslarına ilişkin işleyiş özellikleri aşağıda
belirtilmektedir:
a)
Açılış seansında belirlenen denge fiyatı, nomıal seans açılırken baz fıyat olarak kullanılır,
dolayısıyla günllık fiyat hareket limitleri bu fiyat üzerinden tespit edilir.
b) Nomıal seans sırasında düzenlenen fiyat sabitlcme seansının bitiminde, nomıal seansa
kalınan yerden devam edilir. Nomıal seans sırasında düzenlenen fiyat sabitlcme seansında
belirlenen denge fiyatı baz fiyatta herhangi bir değişiklik yaratmaz.
c) Kapanış seanSlılda belirlenen denge fiyatı, o güııUn uzlaşma fiyatı olarak kullanılabilir.
Fiyat sabitleme seanslarında tck fıyat yöntemi uygulanır. Fiyat sabitleme seanslarına sadece limit
ve piyasa emirleri iletilebilir
3
4.2.4
Öğle Arası
Öğle arası olan tüm sözleşmelerde saat 12:30-13:55 arasında işlemlere ara verilir. Du süre zarfında
temsilciler tarafından~
sorgulama yapılabilir.
sistemde bulunan "seanslık", "günlük", "iptale kadar geçerli" ya da ''tarihli'' emirler iptal
edilebilir,
nonnal seans başladıktan sonra sisteme gönderilmek i1zere, toplu emir dosyası
oluşturulabilir,
hatalı işlem dilzeltmesi yapılabilir.
4.2.5
Uzlaşma Fiyatlarınm
İlanı
Seans bitimini takiben işlcm gününe ait uzlaşma fiyatları ilan edilir.
4.3
İşlem Yöntemleri
Piyasada "çok fıyat sürekli müzayede" ve ''tek fiyat" olarak adlandırılan iki farklı işlem yöntemi
uygulanabilir.
4.3.1
Çok Fiyat Sürekli Müzayede Yöntemi
Du yöntemde işlemler, işlem sistemine iletilen emirlerin fiyat ve zaman önceliği esaslarına uygun
olarak eşleşmesi sonucunda oluşan fiyatlar üzerinden gerçekleştirilir. Bu yöntem normal seansta
ku llanılır.
4.3.2
Tek Fiyat Yöntemi
Bu yöntemde. işlem sistemine iletilen emirler ilan edilen süre boyunca toplanır ve bu sürenin
bitiminde en yüksek miktarın gerçekleşmesine imkan verecek olan "denge fiyatı" üzerinden yine
fiyat ve zaman önceliklerine uygun olarak işlemler gerçekleştirilir. Denge fiyatının belirlenmesinde
sadece limit emirler dikkate alınır. Limit emirlerin eşleşınesinden sonra Piyasa emirleri, denge
fiyatı üzerinden öncelikle diğer limit emirlerle, daha sonra diı];er piyasa emirleri ile eşleşir. Bu
yöntem fiyat sabitleme seanslarında kullanılır.
4.4
4.4.1
işlemlerin
Durdurulması
Piyasada işlemlerin Durdurulması
Piyasada tüm pazarlardaki işlemler. Borsa Genel Müdürlüğ,iinün kararıyla. herhangi bir işlem
gilnünde sürekli veya geçici olarak durdurulabilir. Aynı şekilde işlemlerin tekrar başlatılması için
de Borsa Genel MüdürHiğünün karan gereklidir.
Olağan dışı gelişmelerin meydana gelmesi halinde, Piyasanın üç güne kadar kapatılmasına Borsa
Genel MüdürlüğU yetkilidir. Oç günü aşan süreler için Borsa Istanbul Yönetmeliğindeki ilgili
hükümler çerçevesinde uygulama yapılır.
4.4.2
Sözleşmelerde
işlemlerin
Durdurulması
Piyasada işlem gören sözleşmelere dayanak teşkil eden bir varlığın spot piyasa işlemlerinin
durdurulması veya endeks sözleşmelerinde endeks değerlerinin hesaplanamaması veya sisteme
aktarılamaması ya da veri yayınının yapılamaınası halinde, ilgili varlığa dayalı sözleşmeler aynı
anda işlem sistemi tarafından otomatik olarak veya Borsa Genel Müdürlüğü kararı ile
durdurulabilir. Söz konusu sözleşmelerin yeniden işleme açılış zamanı Piyasaya duyurulur.
Sözleşmelerin işleme açılış zamanı Borsa Genel Mildürlüğü tarafından dayanak varlığın işleme
açıldığı andan farklı olarak belirlenebilir.
4
Borsa Genel Müdürlüğü sözleşmelere ait işlemleri en fazla 5 işlem günü için durdurabilir. 5 işlem
gününü aşan süreler için Yönetim Kunılu karar verebilir. Yönetim Kurulunun işlemleri geçici
olarak durdurulan dayanak varlıkla ilgili olarak belirsizlik halinin giderilmesi için ilgili şirkete ck
süre vermesi durumunda, ilgili sözleşmelerin pa7.Mları sürekli olarak işleme kapatılır. Bu dununda
Yönetim Kurulu takas ve teslimata ilişkin takip edilecek yöntemi belirler.
Piyasada, dayanak varlığın işleme açık olduğu dönemler içinde ilgili sözleşmelerin de işleme açık
olması esas olmakla beraber. Borsa Genel Müdürlüğü sözleşmelerin işleme açık veya kapalı olma
halini dayanak varlıktan farklı olarak belirleyebilir.
4.5
4.5.1
Emirler
Emirlerin Piyasaya iıelilmesi
Emirler, Piyasa üyeleri tarafından
Borsa düzenlemelerinde
tanımlanan
uzaktan erışım
noktalarındaki işlem terminallerinden veya üyelere tahsis edilen emir iletim arayüzleri vasıtasıyla,
Borsa tarafından düzenlendiği şekilde işlem sistemine iletilir. Acil durumlarda telefonla emir
iletimine ilişkin hususlar Borsa tarafından ayrıca düzenlenerek ilan edilir.
4.5.2
Emirlerde Hesap Numarası Girme Zorunluluğu
Emirlerin işlem sistemine hesap numarası belirtilerek girilmesi zorunludur. Piyasada.. bir hesaba
emir iletilebilmesi için hesabın Takas Merkezi nezdinde açılmış ve Takas Merkezi tarafmdan işlem
sistemi açılmadan önce Borsaya bildirilmiş olması gerekmektedir.
işlem sisteminde, işlem, saklama ile işlem ve saklama hesabı olmak üzere üç hesap türü tanımlıdır.
Alım satım emirlerinin iletildiği hesap işlem hesabı olup, emirler ve işlemler bu tür hesaplar
bazmda izlenir. Emirlerin işleme dönüşmesi sonucunda oluşan pozisyonlar işlem hesabınııı bağlı
olduğu saklama hesaplarında oluşur. Bir işlem hesabı sadece bir saklama hesabına bağlanabilirken,
bir saklama hesabına birden fazla işlem hesabı bağlanabilir. Risk izleme ve teminat yönetimi,
saklama hesapları bazında yapılır.
İşlem hesabı ile saklama hesapları aynı veya farklı kurumlarda açılabilir. işlem ve saklama
hesaplarının farklı kurumlarda açılması durumunda, nezdinde işlcm hesapları bulunan üyeler
hesabm bağlı bulunduğu saklama hesabına ait pozisyonları göremezler ancak nezdinde saklama
hesabı bulunan üyeler işlcm hesabına ait emir vc/vcya işlem bilgilerini Borsa tarafından belirlenen
yöntem ve kurallar çerçevesinde görebilirler. işlem hesaplan tarafından girilen emirler nedeniyle
saklama hesaplarında oluşan pozisyonların risk ve teminat yükümlülükleri saklama hesabının
bulunduğu üyenin sorumluluğundadır.
Temsilciler sadcce kendilerine tanımlı işlem hesabına emir iletebilirler. Bir hesap, yönetici temsilci
tarafından birden fazla temsilciye tanımlanabilir.
işlem sisteminde "portföy". "müşteri", "global" ve "piyasa yapıcısı" olmak üzere dört tip hesap
bulunmaktadır. Hesapların hesap tipi ayrımı gözetilerek açılması üyenin sorumluluğundadır.
Global hesaplar birden fazla müşterinin işlem yaptığı hesaplar olup bu hesaplara girilen emirlerin
pozisyon kapatıcı olup olmadığı emir giriş anında belirtilmelidir.
4.5.3
Toplu Emir Dosyası
işlem yapılmayan dönemde, norınal seansta ya da fiyat sabitleme seanslarında temsilciler
tarafmdan kullanıcı tenninalleri aracılığı ile işlem sistemine gönderilmek üzere toplu emir
dosyaları hazırlanabilir. Daha önceden hazırlanan toplu emir dosyaları nomlal seans ya da fiyat
sabitleme seansları sırasında işlem sistemine gönderilebilir. Emirlerin gönderilmesi sırasında işlem
sistemi, emirlere ilişkin her türlü kontroın ilgili scansa göre yapar. Bu kontroller sonucunda geçerli
olmayan emirler işaretlenir ve işlem sistemine göııderilınez. Işaretlenen emirler düzeltilerek
5
yeniden gönderilcbilir ya da silinebilir. Bir toplu emir dosyasında cn fazla 50 tane emir
hazırlanabilir. TOplu emir dosyalarındaki emirler, lek tck gönderilebileceği gibi grup halinde ya da
tamamı tck seferde gönderilebilir. Toplu emirler, farklı hcsaplar için, farklı sözleşmeler ve emir
süreleri ile farklı emir yöntcmleri vc türleri kullanılarak hazırlanabilir.
4.5.4
Emirlerin Eşleşmesinde Öncelik Kuralları
işlem sistemine gönderilen emirler Ana Paz.•1rda fiyat ve zaman önceliğine göre eşleşirler. Eşleşnıe
esnasında uygulamıcak öncelik kuralları aşağıdaki gibidir:
a)
Fiyat Önceliği Kuralı: Daha düşük fiyatlı satım emirleri. daha yüksek fiyatlı satım
emirlerinden; daha yüksek fiyatlı alım emirleri. daha düşük fiyatlı alım emirlerinden öncc
karşılanır.
b) Zaman Önceliği Kuralı: Fiyat cşitliği halinde. zaman açısından işlem sistemine daha önce
gelen emirler önce karşılanır.
4.5.5
Emir Yöntemleri
işlem sistemine girilecek emirlerde
seçilmesi zorunludur.
4.5.5.1
aşağıda belirtilen (iç fıyat belirleme yönteminden
Limj' (LMT)
Belirlenen limit fiyat seviyesine kadar işlem gerçekleştimıek
yöntem kullanıldığında fiyat ve miktar girilmesi zorunludur.
4.5.5.2
birinin
için kullanılan emir yöntemidir.
Bu
Piyasa (PYS)
Emrin girildiği anda ilgili sözleşmede piyasada bulunan en iyi fiyatlı emirden başlayarak emrin
karşılanması amacıyla kullanılan emir yöntemidir. "Piyasa" yöntemi seçildiğinde ekranda oluşan
"En iyi Fiyat'. seçeneğinin işaretienmesi durumunda ise emir sadece Piyasada o anda bekleyen en
iyi fiyat seviyesindeki emirlerle cşleşir.
4.5.5.3
Kapanış Fiyatından
(KAP)
Gün sonunda ilan edilen uzlaşma fiyatı üzerinden işlem gerçekleştirmek amacıyla kullanılan emir
yöntemidir. Uzlaşma fiyatı ilan edildikten sonra "Kapanış Fiyatından" emirler eşleşir. Alış ve satıŞ
tarafında bekleyen "Kapanış Fiyatından" emirler eşleştikten sonra kalan "Kapanış Fiyatından"
emirler uzlaşma fiyatını karşılayan norınal seans emirleri ile eşleşir. Kapanış fiyatından emirler
sadece "Kalanı Pasifc Yaz" emir türü ve "Seans" emir stiresi kullanılarak sisteme iletilebilir.
Eşleşmeyen kapanış fiyatından emirler seans sonunda iptal edilir.
4.5.6
Emir Türleri
Emir yöntemi
gerekmektedir:
4.5.6.1
belirlendikten
sonra
aşağıda
belirtilen
dört emır türünden
birinin
seçilmesi
Kalanı Pasife Yaz (KPY)
Girildiği anda tamamının gerçekleşmesi esas olmakla birlikte. tamamının gerçekleşmemesi
durumunda kalan miktarın maksimum pasif emir miktarına kadar olan kısmının. emrin yöntemine
göre !imit fiyatından ya da gerçekleştiği son fiyat tizcrinden pasife limit emir olarak yazılması için
kullanılan emir türüdür.
4.5.6.2
Gerçekleşmezse İptal Eı (GIE)
Girildig:i anda, pasifte karşı tarafta bekleyen emirlerin durumuna göre emri n tamamının
gerçekleşmesi. aksi takdirde tamamının iptal edilmesi için kullanılan emir türüdür.
6
4.5.6.3
K_lanı ipıal Et (KlE)
Girildiği anda. pasifte karşı tarafta bekleyen emirlerin durumuna güre emrin tamamının veya bir
kısmının gerçekleşmesi, gerçekleşmeyen kısmmın iptal edilmesi için kullanılan emir türüdür.
4.5.6.4
Şarta B_ğh (SAR)
Bu emir tOru. ilgili sözleşmede gerçekleşen son işlem fiyatının, emrin aktivasyon fiyatına eşit ya da
alış emirleri için daha yüksek ve satış emirleri için daha düşük olması dummunda, emrin işlem
sisteminde akıifhale gelmesi amacıyla kullanılır. Şarta bağlı emir türünün kullanılması durumunda.
cmrin giriş yönteminin yanı sıra aktivasyoıı fiyatının belirtilmesi de zorunludur.
4.5.6.5
Stnıtcji Emirleri
Iki veya daha fazla emirden oluşan ve belirli bir alım satım stratejisi içeren emir grubuna strateji
emirleri adı verilir. işlem sisteminde üç farklı strateji emri bulunmaktadır:
a)
Hepsi veya Hiçbiri (AON-A/I or None): Birbirine bağlı olarak verilen emirlerin hepsinin
aynı anda gerçekleşmesi şartı bulunan emirlerdir. Bu strateji emri bir seferde en fazla altı
emirden oluşabilir. Sadece "Seans" ve "Günlük" emir süresi kullanılarak işlem sistemine
iletilebilirler. Bir "Hepsi veya Hiçbiri" strateji emir grubuna bağlı emirlerin hepsinin aynı
hesap adına ve farklı sözleşmelerde girilmesi zorunludur. Bu emirler, emir defterinde
görünmezler.
b) Biri Diğerini iptal Eder (OCO- Dile Cancels the Other): Birbirine bağlı olarak girilen
emirlerden sadece birisinin gerçekleşmesinin istenmesi durumunda kullanılan emir fürüdür.
Girilen emirlerden biri gerçekleşirse, diğeri işlem sistemi tarafından otomatik olarak iptal
edilir. Bu emirler, emir defterinde görünmezler.
c) Biri Diğerini Aktive Eder (OAO- One Activates the Other): Bir emrin ve bu emir
gerçekleştiğinde Piyasaya iletilrnek istenen ikinci bir emrin aynı anda işlem sistemine
girilebildiği emir türUdUr. ilk emir gerçekleştiğinde, ikinci emir işlem sistemi tarafından
otomatik olarak aktifhale getirilir.
Aynı grup içerisindeki strateji emirleri işlem sisteminde aynı strateji emir numarası altında izlenir.
Strateji emirleri, diğer emirler ve strateji emirleri ile eşleşebilir. Sadece "Hepsi veya lIiçbiri"
strateji emirleri diğer bir "Hepsi veya Hiçbiri" strateji emri ile eşleşemez.
4.5.7
4.5.7.1
Emİr Siireleri
Seans Emri (SNS)
Emir. sadece girildiği seansta geçerlidir. Seans sonuna kadar cşlcşmezse işlem sistemi tamfından
otomatik olarak iptal edilir.
4.5.7.2
Günlük Emir (GUN)
Emir, girildiği günde geçerlidir. Gün sonuna kadar eşleşmezsc işlem sistemi tarafından otomatik
olarak iptal edilir.
4.5.7.3
İptale Kadar Geçerli Emir (I KG)
Emir, girildiği seanstan itibaren iptal edilene kadar geçerlidir. Bu emir süresi seçildiğinde. emrin
iptal editmediği ve eşleşmediği dummda. emir sözleşmenin vade sonuna kadar geçerli olur ve vade
sonunda işlem sistemi tarafından otomatik olarak iptal edilir.
7
4.5.7...ı
Tarihli Emir (TAR)
Emir, işlem sistemine girilirken belirtilen tarihe kadar geçerlidir. Belirtilen tarihe kadar eşleşmezse
ya da iptal edilmezse, bu tarihte gün sonunda işlem sistemi tarafından otomatik olarak iptal edilir.
İşlem sisteminde, sözleşmenin vade sonundan daha ileri bir tarih girilmesine izin verilmez.
"SNS" ve "GUN" emir tipleri için günlük fıyat değişim limitleri geçerlidir. "IKG" ve "TAR" emir
tipinin seçilmesi durumunda. günlük fıyat değişim limitlerinin dışında emir girilL'bilir. Bu tip
emirler fiyat değişim limitlerine dahilolduklarında işleme konu olurlar.
4.5.8
Mak.'iimum Emir Bü):üklüklcri
Emir girişinde işlem sistemi tarafından fıyat ve miktar kontrolU yapılır. ilgili seans özelliklerine
uygun olmayan emirler işlem sistemine girilemez. Maksimum emir bnyüklükleri. işlem yapılan
pazarlara ve dayanak varlığın son seans ağırlıklı ortalama fiyatına (AOF) veya kapanış fiyatıııa
(değerine) göre belirlenmektedir. Maksimum emir miktarı pay vadeli işlem ve opsiyon sözleşmeleri
için seans ağırlıklı ortalama fiyatına, diğer vadeli işlem ve opsiyon sözleşmeleri için ise kapanış
değerine göre belirlenmektedir. Maksimum emir miktarı işlem sistemine girilen tüm emir tipleri
için kontrol edilir. Piyasada uygulanacak minimum ve maksimum emir büyüklükleri aşağıdaki
tablolardaki (Tablo 2 ve Tablo 3) gibidir:
Tablo 2: Pav Senedi Söı:lesmelerinde Emir Bllvııklokleri
Dayanak
Varlık
AOF
Pazar
I'Kananl" DeiS"el'il
<25 TL
Ana pazar (Minimum Emir Miktarı)
i
5,000
Ana Pazar (Maksimum Emir Miktarı)
5,000
Özel Emir ve üzel Emir Ilan Pazarı
Minimum Emir Miktarı
10.000
üzel Emir ve üzel Emir Ilan Pazarı
Maksimum Emir Miktarı
i
Dayanak
Varlık
AOF
(Kananı ••DePeril >~25 TL
i
2,500
2.500
5,000
Tablo 3: Endeks, Döviz, Altın ve Di er Sözlesmelerde Emir BUyüklUkleri
Altın
Oi~er
Endcks
Mini Endeks Döviz \cc Dolar/Ons
"azar
Sözleşmeleri Sözleşmeleri Altın Sözleşmeleri Sözleşmeleri Sözleşmeler
Ana Pa7..ar(Minimum
i
i
i
i
i
Emir Miktan\
Ana Pazar (Maksimum
500.000
5.000
2.000
2.000
200.000
Emir Miktarı)
üzel Emir ve üzel
500,000
2.000
200,000
5.000
2.000
Emir Ilan Pazarı
Minimum Emir Miktarı
Üzel Emir ve Üzel
Emir Ilan Pa7.arı
4,000
1.000.000
400,000
10.000
4.000
Maksimum Emir
Miktarı
4.5.9
Emir DÜ.lcllme
İşlem sisteminde bekleyen açık emirler ya da kısmi olarak gerçekleşmiş olan emirlerin
gerçekleşmeden bekleyen kısımlan istenildiği anda ilgili üye tarafından değiştirilebilir. Üye
temsilcileri kendi emirlerini, üye yönetici temsilcileri ise üyeye ait tüm emirleri değiştirebilirler.
işlem sisteminde emrin bazı unsurları asli kabul edilerek değiştirilemezken, bazı unsurlarında
değişiklik yapılabilir. Aşağıdaki tabloda (Tahlo 4) emrin unsurlarında değişiklik yapılabilen alanlar
ve yapılan
değişiklikler
dolayısıyla
emrin zaman önceliğinin
korunup
korunmadığı
gösterilmektedir:
8
Tablo 4: Emir Düzeltmede
Alan
Pazar
Sözlesme
Hesao
Pozisvon Kanatma
Emir Yöntemleri
ILMTlPYS/KAPl
Fiyat
En iyi Fiyat
Miktar
Emir Türleri
'KPy/aIElKIElSARl
Aktivasyon Fiyatı
Süre
Tarih
Temsilci Referansı
Acıklamalar
Yandabilecek Dcı*iklikler ve Zaman Önceliöj
Dei!istirilebilir
Zaman Onceli~i Korunur
Hayır
I-Iayır
Hayır
Evet
Evet
Sadece limit emirler piyasa emrine
Hayır
dönüstürülebilir.
Havır
Evet
Eyet
Limit emir piyasa emrine değiştirilirken
işaretlenebilir. PiyasaiŞarta Bağlı
Emirler, en iyi fiyatlı olarak
değistirilebilir.
Sadece azalıılabilir
Evet
Hayır
-
-
Evet
Evet
Evet
Evet
Evet
Aynı aktivasyon fiyatında
bekleyen diğer emirler
arasında son sıraya
verlestirilir.
Evet
Evet
Eyet
Evet
"IKG" ya da "TAR" emir tipleri. seanstan önce işlem yapılmayan dönemde de değiştirilcbilir.
Aneak bu dönemde fiyat değişiklikleri sadl.'Ce daha kötü fiyata doğnı yapılabilir. Hepsi veya
Hiçbiri strateji emir grubuna bağlı emirler değiştirilemez. ancak iptal edilebilirler.
4.5.10 Emir iptali
işlem sisteminde açık olarak bekleyen emirler ya da kısmi olarak gerçekleşmiş olan emirlerin
gerçekleşmemiş olarak bekleyen kısımları emri giren üye tarafından iş akışında belirtilen süreler
içerisinde iptal edilebilir. Üye temsilcileri kendi emirlerini. üye yönetici temsilcileri üyeye ait tüm
emirleri. yetkili Borsa personeli ise işlem sistemindeki tüm emirleri iptal edebilir.
Üye temsilcileri tarafından iptal edilen emirlerin parasal büyüklüğü üzerinden
~iradi Emir iptal Ücreti" alınır.
ilgili liyelerden
Bu şekilde iptal edilen emirlerin parasal büyüklüğünün aylık olarak ilgili üye tarafından
gerçekleştirilen aylık işlem hacmine oranmın %50'yi aşması durumunda aşan kısmın parasal
büyüklüğünün yUzbinde I'i iradi Emir iptal Ücreti olarak Borsaya ödenir. ilgili oran hesabmda
vade sonundaki pozisyon kapamalar sonucu oluşan işlem hacmi dikkate alınmaz. Parasal
büyüklügün ve işlem hacminin hesaplanmasında emrin fiyatı esas alınır. Yabancı para birimi
cinsinden işlem gören sözleşmelere ilişkin hesaplamalarda döviz kuru bilgisi de kullanılır.
BIST 30 Endeks Vadeli işlem Sözleşmeleri dışlildaki sözleşmelerde piyasa yapıcı olan üyeler için
piyasa yapıcı olunan sözleşmelerdeki emir iptalleri iradi Emir iptal Ücreti hesaplamasından muaf
tutulur.
llerhangi bir dayanak varlıkta sicil bazında pozisyon limitini aşan hesaplara ait emirler ve dayanak
varlık bazında piyasadaki toplam açık pozisyon limitin in aşılması durumunda tüm hesapların ilgili
sözleşmelerdeki emirleri işlem sistemi tarafından iptal edilir.
9
Riskli duruma gelen hesaplara ait tüm açık emirler, işlem sistemi tarafından iptal edilir.
Piyasada işlem yapma yetkileri geçici olarak kaldırılan veya kapatılan üyelere ait "IKO" ya da
"TAR" tipi i emirler, Borsa tarafından başka bir uyarıya gerek kalmaksızın işlem sisteminden silinir.
iradi emir iptalleri dışındaki emir iptallerinden ve özel emir paLırındaki iptalierden emir iptal ücreti
alınmaz..
4.5.1 i Riskli Hesaplarda
Emirlere
İlişkin Hususlar
Riskli durumdaki saklama hesaplarına bağlı işlem hesaplarından emir verilmesi durumunda emir,
farklı bir durum kodu ile sisteme alınır ve eşleştirmeye gönderilmez, risk oranını arttırmayıcı olup
olmadığının kontrolü için Takasbank'a gönderilir. Risk oranını ya da bulunması gereken teminat
değerini arttırmayan emirler. Takasbank'tan gelen onay doğrultusunda işlem sistemine kabul edilir.
Emir kabul edilirse. durum kodu düzeltilip eşleştinneye gönderilir. İlgili hesabın risk durumu
güncellenir ve hesap için önceden bildirilen risk durumunda değişiklik olursa işlem sistemine
mesajla bildirilir. Söz konusu saklama hesabına bağlı işlem hesaplarının risk durumu Borsa
tarafından güncellenir. Riskli duruma giren hesabın pasifteki tüm açık emirleri iptalolur. Riskli
hesaptan girilen emir kontrole gönderilir.
Riskli hesapların, işlem sisteminde açık olarak
bekleyebilecek sadece bir emri bulunabilir. Riskli hesaplarda sadece limit emir yöntemi
kullanılabilir iken, şarta bağlı emir türiinde emir gönderilemez. Kontrolde bekleyen emirler Borsa
ve yetkili üye temsilcileri tarafından iptal edilebilir. Kontroldeki veya kontrolden sonra pasife
yazılan emrin düzeltilmesine izin verilmez. Riskli hesaplarda hatalı işlem düzeltmesi yapılamaz.
Riskli durumdaki hesaplardan özel emir girişi yapılamazken, riskli hesaba giren hesabın açık özel
emri varsa iptalolur.
4.6
işlemler
işlem sistemine ilctilen emirlerin eşleşmesi sonucunda gerçekleşen işlemlere ait bilgiler işlem
sisteminin açık olduğu süre içerisinde istenildiği zaman işlem sisteminden alıııabilir. Işlem defterleri
günllik olarak elektronik rapor dağıtım (ERD) sistemi tarafından üyelerc gönderilir.
4.7
Hatalı işlem Düzeltmeleri
Üyeler tarafından hesap mınıarası hatalı olarak girilen emirler sonucunda hatalı olarak gerçekleşen
işlemlere ilişkin düzeitme işlemleri ilgili üyenin/üyelerin yönetici temsilcisi yetkisindeki kullanıcısı
tarafından işlem tenninalleri üzerinden gerçekleştirilir.
Hatalı işlem düzelirnesi, hatalı girilen hesapta oluşan pozisyonların ya da pozisyon kapatmaların,
yönetici temsilci yetkisine sahip kullanıcı tarafından işlem terminalleri [izerinden başka bir hesaba
taşınmasına imkan veren yeni işlemlerin oluşturulması ve varsa açık emirlerin ilgili hesaba
aktarılması işlemidir.
Pozisyon transferi işlemlerine ilişkin hükümler saklı kalmak üzere. farklı üyelcr nezdindeki
hesaplar arasında hatalı işlcm düzeitrnesi gerçekleştirileınez. Bir emire ait gerçekleşen Itim işlemler
bir bütün olarak dlizellilebilir. parçalı olarak düzeitme yapılamaz. Önceki işlem günlerine ait
işlemlere ilişkin olarak sistemde hatalı işlem dUzeltmesi gerçekleştirilemez. Aynı iş gününe ait
işlemlerde ise gün sonunda uzlaşma fiyatlarının ilan edildiği andan sonra hatalı işlem düzeitrnesi
yapılamaz.
Hatalı girilen hesap ve/veya transfer edilecek hesap riskli durumdaysa ya da
durdurulmuşsa hatalı işlem düzeltmesi yapılamaz. Hatalı işlemin girileceği sözleşme, sözleşmenin
işlem gördüğü pazar, piyasa, sözleşmeye ilişkin dayanak varlık durdurulmuşsa hatalı işlem
düzeltmesi yapılamaz. Özel emir sonucu oluşan işlemler, hatalı işlem düzeltmesine konu olamaz.
Hatalı işlem düzeltmesi nedeni ile ilgili hesaplarda meydana gelebilecek teminat eksikliklerinin
giderilmesinde sorumluluk. hatalı işlem düzeltmesi talebinde bulunan üyeye aittir.
10
Üyenin genel iş kuralları dışında herhangi bir nedenden dolayı
halinde, hatalı işlem düzeltmesine ilişkin taleplerin, hatalı
tarafından aynı gün seans saatleri içerisinde Ek.j"de ömeği
esastır. Hatalı işlem düzeltmesi. hatalı gerçekleşen işlem fiyatı
hatalı işlem düzeltmesi yapamaması
işleme neden olan emri veren üye
verilen form ile Borsaya iletilmesi
üzerinden yapılır.
Hatalı işlem düzeltmelerinde düzeltilen işlem için alınan borsa payı yanında işlemin parasal
tutarının % O,OI'i oranında hatalı işlem düzeitme ücreti alınır. işlemin parasal tutarının
hesaplanmasında işlemin fiyatı esas alınır.
4,8
••oLisyon Limitleri
Pozisyon limitleri,limit
hükümleri uygulanır.
aşınlları ve pozisyon azaltıcı işlemlere ilişkin olarak Takas Mevzuatı
Piyasa bazıııda pozisyon limitleri kullamcı ekranlarında fiziki kıymetler (dayanak varlıklar)
penceresinden dayanak varlık bazında takip edilebilir. Bir dayanak varlıkta açık pozisyonların üst
limiti aşması durumunda, dayanak varlığa bağlı tüm sözleşmelerde pozisyon azaltıcı işlem
zorunluluğu oı1aya çıkar. Pozisyonların belirlenen limitin altına düşmesi halinde pozisyon azaltıcı
işlem zorunluluğu ortadan kalkar.
4.8.1
Pozis)'on Aı.altıcı İşlem Esashm
Pozisyon azaltıcı işlem yapmanııı zorunlu olduğu durumlarda. işlem sistemine sadece pozisyon
a7..altıclemirlerin girilmesine izin verilir. Pozisyon azaltıcı emirler, sözleşme bazında sistemde açık
olarak bekleyen diğer emirler ve sahip olunan pozisyon la beraber değerlendirilir. Pozisyon azaltıcı
emirler, sahip olunan pozisyonların tasfiyesi amacına yönelik olmalıdır. Bir sözleşmede, uzun
pozisyona sahip hesaba alış, kısa pozisyona sahip hesaba satış emri girilemez. Diğer taraftan. bir
sözleşmede uzun pozisyona sahip bir hesaba pozisyon miktarından büyük satış emirleri, kısa
pozisyona sahip bir hesaba pozisyon miktarından büyük alış emirleri girilemez.
Pozisyon azaltıcı işlem yapmanın zorunlu olduğu durumlarda, işlem sistemine iletilen emirlerde
aşağıdaki kontroller yapılır:
Uzun pozisyona sahip bir hesabın yeni girilen satış emri. (toplam açık satış emir miktarı + yeni
girilen satış emir miktarı)::S uzun pozisyon sayısı ise işlem sistemine kabul edilir.
Kısa pozisyona sahip bir hesabm yeni girilen alış emri, (toplam açık alış emir miktarı + yeni girilen
alış emir miktarı)::S kısa pozisyon sayısı ise işlem sistemine kabul edilir.
Emrin değiştirilmesi, iptali ve işleme dönüşmesi durumlarında pozisyon ve açık emır miktarı
toplamlarında gcrekli günceııemeler işlem sistemi tarafından yapılır.
Globalhesapların pozisyon azaltıcı (ofset) olmayan emirleri işleın sistemine kabul edilmez. Piyasa
yapıcı kotasyonlarının girildiği hesaplar pozisyon azaltıcı emir uygulamasına tabi değildir.
4.9
Uzlaşma Fi)'ııdarı ve Uzlaşma Fiyatı Komitesi
Uzlaşma fiyatı, hesapların glincellenmesinde ve nakdi veya fiziki uzlaşmada kullanılmak üzcre
belirlenen fiyattır. Her işlem günü sonunda günlük uzlaşma fiyatları, vade sonlarında ise vade sonu
uzlaşma fiyatları sözleşme unsurlarında belirtilen yöntemlere uygun olarak Borsa tarafından
belirlcnir ve ilan edilir.
II
4.9.1
Uzlaşma Fiyatı Komitesinin
Oluşturulması
Piyasada işlem gören sözleşmeler için Borsa Genel Müdürlüğü tarafından bir Uzlaşma Fiyatı
Komitesi oluşturulur. Komite beş kişiden oluşur. Komite Uyelerinin görev süresi iki yılolup, bu
sürenin sonunda tekrar seçilebilirler. Komitenin oluşturulmasında üç adet yedek üye seçilir. Komite
başkanı, imza yetkisi olan komite üyeleri arasından seçilir. Asil üyelerin komiteden ayrılması
durumunda, Borsa Genel Müdürlüğü tarafından yedek üyeler arasından atama yapılır. Komite
başkanının herhangi bir nedenle görevde olmadığı durumlarda. komite başkanının belirlediği
komite üyelerinden birisi başkana vekalet eder. Komite üyeleri yerlerine yenisi seçilinceye kadar
görevde kalırlar. Komite üyelerinden üç kişi Vadeli işlem ve Opsiyon Piyasaları iş Grubundan, bir
kişi Pay Piyasası Bölümünden ve bir kişi de Denetim ve Gözetim Kurulundan görevlendirilir.
4.9.2
Uzlaşma Fiyatı Komitesinin
Çalışma Usul ve E~asları
Uzlaşma Fiyatı Komitesinin, kararlarını itiraz sUresi dahil seansm bitimini takip eden 30 dakika
içerisinde alması esastır. Bu sUre gerekirse Borsa Genci Müdürlüğü tarafından uzatılabilir. Komite,
Komite başkanı tarafından toplantıya çağrılır. Komitenin toplanma yöntemi Komite başkanı
tarafından belirlenir. Toplantılarııı oturunllu yapılması zorunlu değildir. Telefon, video konferans
ve elektronik posta gibi haberleşme imkanları kullanılmak suretiyle üyelerin toplantılara farklı
mekanlardan katılması mümkündür. Komite salt çoğunlukla toplamr ve kararlarını katılanların salt
çoğunluğu ile alır. Eşitlik durumunda Komite başkanının oy verdigi karar kabul edilmiş sayılır.
Komite üyeleri diğer üyeler adına oy kullanamaz. Komite başkanı, alınan kararları. Komite
üyelerinin tekliflerini ve gerekli diğcr belgeleri, sıhhaılerinden şüpheye yer bırakmayacak şekilde
muhafaza etmekle yükümlUdür.
Komite üyelerinin kararlarının telefonla alınması durumunda. görüşmeler elektronik ortamda
kaydedilebilir. Göruşmelerin kaydedilmemesi durumunda Komite başkanı Komite Uyelerinin
oylarını ve tekliflerini sıhhatlerinden şüpheye yer bırakmayacak şekilde bir tutanağa geçirir.
4.9.3
Günlük Uzlaşma Fiyaıının Komite Tarafından
Tespili
Günlük uzlaşma liyatl, seansııı bitimini müteakip bu Genelgede belirtilen yöntemlere göre Borsa
tarafından tespit edilir.
Komite. sözleşme unsurlarında öngörülen yöntemlere göre yeni bir fıyat belirler. Her bir Komite
üyesi bir fiyat önercbilir. En çok önerilen iki fiyat. oyların eşit olması durumunda Komite
başkanıııııı belirlediği fiyat veya fiyatlar oylamaya sunulur. Her Komite üyesinin bir oy hakkı
vardır. En yüksek oyalan fıyat, komitenin belirlediği fiyat olarak kabul edilir. Eşitlik halinde
Komite başkanının oy verdiği fiyat geçerli olur.
llorsa Genel Müdürlüğü belirlenen fiyatları aynen kabul edebilir veya değiştirebilir.
4.9.4
Vade Sonu Uzlaşma Fi}'aıının Komite Tarafından
Piyasada işlem gören sözleşmelerin
öngörülen şekilde düzeltilebilir.
4.9.5
Tespiti
vade sonu uzlaşma fiyatı. Komite kararı ile bu Genelgede
Komite Ü)'elerinin Yükümlülükleri
Komite üyeleri. görevin gerektirdiği tarafsızllğı sağlamakla )ilkümlüdürler.
Komite üyeleri
verdikleri kararlardan dolayı sorumlu tutulanıaz. Komite üyeleri seçilmeleri halinde görevi kabul
etmekle Piyasa Yönctmeliği ve bu Gcnelgede yer alan hükümleri beyan, kabul ve taahhüt etmiş
sayılırlar.
12
4.10
Özsermaye
Halleri Komitesi
4.1 0.1 Öı_~erma,)"eHalleri Komitesinin Oluşturulması
Piyasada işlem gören sözleşmeler için Borsa Genel Müdürlüğü tarafından bir Özsennaye Halleri
Komitesi oluşturulur. Komite beş kişiden oluşur. Komite üyelerinin görev süresi iki yılolup. bu
sürenin sonunda tekrar seçilebilirler. Komitenin oluşturulmasında üç adet yedek üye seçilir. Komite
başkanı, imza yetkisi bulunan Komite üyeleri arasından seçilir. Asil üyelerin Komiteden ayrılması
durumunda. Borsa Genel Müdürlüğü tarafından yedek üyeler arasından atama yapılır. Komite
başkanının herhangi bir nedenle görevde olmadığı durumlarda, Komite başkanının belirlediği
komite üyelerinden birisi başkana vckalct eder. Komite üyeleri yerlerine yenisi seçilinceye kadar
görevde kalırlar. Komite üyelerinden iki kişi Vadeli işlem ve Opsiyon Piyasaları iş Grubundan. iki
kişi Endeks ve Veri Bölümünden ve bir kişi de Pay I)iyasası Bölümünden görevlendirilir.
4.10.2
Özsermaye
Halleri Komitesinin
Çalışma Usul ve ESl1slarl
Özsermaye Halleri Komitesinin. kararlarını scansm bitimini takip eden 30 dakika içerisinde alınası
esastır. Bu süre gerekirse Borsa Genel Müdürlüğü tarafından uzatılabilir. Komite. Komite başkanı
tarafından toplantıya çağrılır. Komitenin toplanma yöntemi Komite başkanı tarafından belirlenir.
Toplantıların oturunılLl yapılınası zorunlu de~ildir. Telefon, video konferans ve elektronik posta
gibi elektronik haberleşme imkanları kullanılmak suretiyle üyelerin toplantılara farklı mekanlardan
katılması mümkündür. Koınite salt çoğunlukla toplanır ve kararlarını katılanların salt çoğunluğu ile
alır. Eşitlik durumunda Komite başkanının oy verdiği karar kabul edilmiş sayılır. Komite üyeleri
diğer üyeler adına oy kullanamazlar. Komite başkanı. alınan kararları. Komite üyelerinin
tekliflerini ve gerekli diğer belgeleri. sıhhatlerinden şUpheye yer bırakmayacak şekilde muhafaza
etmekle yükümlüdür.
Komite üyelerinin kararlarının telefonla alınması durumunda. görüşmeler elektronik ortamda
kaydedilebilir. Görüşmelerin kaydedilmemesi durumunda. Komite başkanı Komite üyelerinin
oylarını ve tekliflerini sıhhatlerinden şüpheye yer bırakmayacak şekilde bir tutanağa geçirir.
4,10.3
Ö7.sernıaye Halleri Sonrasında
Yapılan Değişikliklerin
Komite Tamfından
Tespiti
Özsennaye hallerine ilişkin düzeitme bilgileri. Endeks ve Veri Bölüınü tarafından Vadeli işlem ve
Opsiyon Piyasaları iş Grubuna gönderilir. Vadeli İşlem ve Opsiyon Piyasaları iş Grubu tarafından,
bu dilzeltme bilgilerine istinaden Özserınaye Halleri Genelgesine uygun bir şekilde ilgili
sözleşmelerin fıyat ve diğer unsurlarında yapılacak uyarlamalar komite üyeleri ile paylaşılır.
Özsennaye hallednde yapılan uyarlamaların ilgili sözleşmelerin fıyat ve diğer unsurlarına
yansıtılmasında itiraz veya tereddUtlerin oluşması durumunda Komite üyelerinden herhangi birinin
veya re'sen Komite başkanının talebi ilc Komite toplailir. ller bir Komite üyesi, özsennayc halinin
ilgili sözleşmelerin fiyat ve diğer unsurlarına makul ve adil bir şekilde yansltılmasına yönelik öneri
getirebilir. En çok benimsenen iki öneri. ayların eşit olması durumunda ise Komite başkanının
belirledi~i öneriler oylamaya sunulur. Her Komite üyesinin bir oy hakkı vardır. En yüksek oyalan
öneri Komite tarafından kabul edilir. Eşitlik halinde başkanın oy verdiği öneri geçerli olur.
Komite, özsennaye halinin ilgili sözleşmelere makul ve adil bir şekilde yansıtılamayacağına karar
verilmesi durumunda. ilgili sözleşmelerin nakdi uzlaşma ile sonlaııdırılması da dahil gerekli
tedbirleri alınaya yetkilidir.
Borsa Genel Müdürlüğü Komite kararlarını aynen kabul edebilir veya değiştirebilir.
4.1 DA
Komite Ü)'elerinin Yükümlülükleri
Komite üyeleri, görevin gerektirdiği tarafsızlığı sağlamakla yükümltidürler. Komite üyeleri
verdikleri kararlardan dolayı sorumlu tutulamazlar. Komite üyeleri seçilmeleri halinde görevi kabul
13
etmekle Piyasa Yönetmeliği ve bu Genelgede yer alan hükümleri beyan, kabul ve taahlıli! etmiş
sayılırlar.
".11
Olağaniistü Durumlar ve Değişiklikler
Piyasada işlemlerin dürüst ve güvenilir bir şekilde gerçekleşmesini
engelleyen
veya
engeııeyebilecek tüm işlemler ve gelişmeler ile beklenmedik diğer olaylar olağanüstü durum olarak
kabul edilir. Olağanüstü dunımlar ve değişiklikler ile ilgiti esaslar Yönetmelikte belirlenmiştir.
Olağ.1nUstü durumun varlığı Borsa Genel MUdürlüğü tarafından belirlenir.
Olağanüstü durumların ortaya çıkması durumunda, Piyasada işlemlerin dürüst ve güvenilir bir
şekilde yapılmasını sağlamak amacıyla, Dorsa Genel Müdürlüğü tarafından olağanüstü durumun
niteli~ine göre bunlarla sınırlı olmaksızın aşağıdaki tedbirlerden uygun göriilenlerden biri veya
birkaçı birlikte alınabilir:
a) Piyasa üyelerinin mali yükümlülükleriyle ilgili şartları değiştirmek,
b) işlemlerin sadece mevcut pozisyonların kapatılmasına yönelik olarak yapılmasını
istemek,
c) Sözleşmelerin vade tarihini değiştimıek,
d) Uzlaşma yöntemi ve şartlarını değiştinnek
e) Günlük fıyat değişim limitlerini değiştirmek,
t) Açık pozisyonların kapatılmasmt isternek ve sözleşmenin uzlaşma fiyatını belirlemek,
g) Scansm açılış ve kapanış saatlerini değiştinnek, işlemleri durdumıak veya kısıtlamak.
Olağanüstü durumun niteliğine göre Borsanın görüşü dikkate alınarak Takas Merkezi tarafmdan
alınabilecek tedbirlere ilişkin olarak Takas Mevzuatı hükümleri uygulanır.
Du madde
içerisinde
mümkün
tarafından
..
t12
uyarınca üyeden veya bir müşterisinden yerine getirilmesi istenen işlemlerin verilen süre
yapılmaması durumunda. Borsa veya Takas Merkezi tarafmdan yerine getirilmesi
olan işlemler. başkaca bir bildirime gerck olmaksızııı Borsa veya Takas Merkezi
re'sen yerine getirilir .
Diğer Hususlar
4.12.1
VeriYa)'ınl
Işlem sisteminde yer alan emirler. fiyat baz ve emir baz gibi derinlik bilgilerini de içeren sorgu
ekranlarmdan takip edilebilir.
Ayrıca, her bir sözleşme için işlem sisteminde beklemekte olan emirlere ilişkin fiyat ve derinlik
bilgileri veri yayın tinnaları aracılığıyla gerçek z.amanh ya da gedkmeli olarak yayımlanabilir.
Fiyat ve derinlik bilgilerinin yaymma ilişkin esaslar Borsa Genel MüdürlOğU tarafından belirlenir.
4.12.2
Borsanın Yetkileri
Yönetmelik ve diğer düzenlemelerde yer alan yetkileri saklı kalmak üzere Borsa Genel Müdürlüğü,
piyasanın etkin. dürüst ve gOvenilir bir şekilde çalışmasını sağlamak amacıyla veya olağanüstü
fıyat ve miktar hareketleri, yapay fıyat oluşumu ve benzeri etkilere sahip durumlarda gerekli
gördüğünde:
a)
b)
c)
d)
e)
Fiyat sabitleme seansı düzenlemeye,
Fiyat hareketlerine ve işlem miktarlarına bağlı olarak scansa belirli bir süre ara venneye,
Özel Emir Pazarı ve Özel Emir tıan Paz.arını işleme açıp açmamaya,
Emir yöntemlerine, türlerine ve sürelerine kısıtlama getinneye,
Dekleyen emirlerin tamamını veya bir kısıTlıili iptal etmeye,
14
f)
Üyelerin kullanabilecekleri kullanıcı terminali ile bağlantı sayısı ve kapasitesine kısıtlama
getinneye veya kullanunlarını durdumıaya,
g) Yayınlanacak verilerin kapsamını değiştimıeye,
lı) Günlük iş akışında belirtilen saatleri değiştioneye yetkilidir.
Borsa Genel Müdürlüğü,
gerçekleştirebilir.
yukarıda
sayılan
işlemleri
önceden
bildirimde
bulunmaksızın
4.12.3 Borsa Pa)'.
Piyasada gerçekleştirilen alım.satım işlemleri üzerinden
•
Pay Piyasası endekslerine dayalı sözleşmelerde borsa payı işlemin her iki tarafından
opsiyon sözleşmeleri için prim hacminin ve vadeli işlem sözleşmeleri için işlem
hacminin %0,004'ü (yüzbinde dört) oranında
•
Pay Piyasası endekslerine dayalı sözleşmeler dışındaki sözleşmelerde ise borsa payı,
işlemin her iki tarafmdan opsiyon sözleşmeleri için prim hacminin ve vadeli işlem
sözleşmeleri için işlem hacminin %0,003'0 (yüzbinde Uç)oranında
borsa payı alınır.
4. i2.4 Ödeme Süreleri
Üyeler, borsa payı ve ödemeleri gereken diğer ücretleri Borsamıı
ödemekle yOkümlüdOrler.
4.12.5
dilzenlemeleri
çerçevesinde
Borsa Bülteni
Borsa, gün sonunda Borsa Bültenini elektronik ortamda yayımlar. Bültende, işlem gören
sözleşmeler veya açık pozisyon bulunan sözleşmeler ile bunların teşekkül eden açılış, kapanış, en
düşük, en yüksek, ağırlıklı ortalama, uzlaşma ve önceki uzlaşma fiyatları ilc uzlaşma fıyat değişim
oranı, işlem hacmi, işlem miktarı, işlem sayısı, opsiyon prim hacmi, açık pozisyon sayısı ve açık
pozisyon değişim oranı bilgileri yer alır. Borsa Genel Müdürlüğü gerekli gördüğünde Bültenin
içeriğini ve şeklini yenidcn düzenleyebilir.
5. ÜYELER VE ÜYELiK ESASLARI
Piyasada işlcmlere başlanabiınıesi için Borsaya üye olunması gerekmektedir. Piyasa üyeleri, Takas
Mevzuatında belirtildiği üzere genel merkezi karşı taraf üyesi veya doğrudan merkezi karşı taraf
üyesi olabilecekleri gibi, bir genel merkezi karşıtarafOyesinden de takas garantisi alabilirler.
5.1
Piyasa Üyeliği için Başvuruda Verilecek Bilgi ve BcI~eler
Piyasa üyeliği için başvuruda bulunurken Borsa istanbul mevzuatında belirtilen bilgi ve belgeler
dışında:
a) Piyasa üyelik başvuru dilekçesi
b) Semıaye Piyasası Kurulu TUrev Araçların Alım Satımilla Aracılık Yetki Belgesinin notcr
onaylı fotokopisi
c) Notcrde düzenlenmiş Piyasa Üyelik Taahhütnamesi (Ek-2)
d) Elektronik Rapor Da~ıtım Taahhütnamesi (Ek-3)
e) Piyasa Yapıcılık yetkisi alacak üyeler için Piyasa Yapıcılığı Taahhütnamesinin (Ek-4)
verilmesi gerekir.
TeMll, üyelik için aranan şartlara ve mali yükül11lülüklere tabi değildir.
ı5
5.2
Merkczi Karşı Tar.ıfÜ)'cli~i Şartları ile Başvuruda Verilecek Bilgi
Merkezi karşı taraf üye1iği
Takas Merkezi, Takasbank
merkezi karşı taraf üyeliği
belgeler Takas Mevzuatında
5.3
"c Belgcler
için Takas Merkezine başvurulur. Piyasada gerçekleşen işlemler için
- Istanbul Takas ve Saklama Bankası A.Ş:dir. Genel ve Doğrudan
şartları ve başvurusu için Takasbank tarafından belirlenen bilgi ve
yer almaktadır.
Üycnin Pi,)'asada Faali,)'"ete Başlaması
Iliyasada işlem yapmak isteyen üyeler, piyasada işlem yapmak istediklerine ilişkin bir yazı ile
Borsaya başvuru yapınak zorundadırlar. Başvurunun kabul edilmesi durumunda. Takasbank
nezdinde, Merkezi Karşı Taraf üyeliği ile ilgili ve diğer düzenlemeler uyarınca gerekli
yükümlülükleri yerine getiren Uyeler, Piyasada faaliyette bulunabilirler. Üyeler piyasada sadece
yetkilendirildikleri sözleşmelerde işlem yapabilirler.
Piyasada faaliyete başlayan üyelere tahsis edilen terminaııer Borsa istanbul uzaktan erışım
noktaları tesisi ve bunların kullanım esaslarına ilişkin mevcut düzenlemelerde tanımlanmış olan
uzaktan erişim noktalarında kullanılabilir.
6. I'jv ASA VAPICILlGI
6.1
Piyasa Yapıedığı Genel Esasları
Piyasa yapıcıları. sorumlu oldukları her sözleşme için, Yönetim Kurulunca belirlenen yetki ve
esaslar çerçevesinde, alış ve satış emirleri veren ve bu emirler doğrultusunda işlem gerçekleştirip
piyasaya likidite sağlayan kurumlardır.
Hangi sözleşmelerde piyasa yapıcılığının uygulanacağına veya uygulamadan kaldırılacağına karar
vemıeye Yönetim Kurulu yetkilidir.
Piyasa yapıcılık uygulaması enstruman, sözleşme tipi, sözleşme bazında farkhlaştırılabilir. Birden
fazla sözleşmede piyasa yapıcısı olunabileceği gibi bir sözleşmede birden fazla piyasa yapıcısı da
işlem yapabilir.
Piyasa yapıcılık faaliyetleri için kullanılan hesaplara piyasa yapıcı hesaplar adı verilir.
Piyasa Yapıcılık için kullanılacak hesaplar, Takasbank nezdinde açılır ve ilgili liye tarafından
Borsaya piya~a yapıcılık faaliyetlerinin bu hesaplar aracılığıyla gerçekleştirileceği konusunda yazılı
olarak bildirimde bulunulur.
Piyasa yapıcılık faaliyetleri için kullanılacak hesap sadece piyasa yapıcılık işlemlerinde
kullanılabilir. Piyasa yapıcı. biltün piyasa yapıcılık faaliyetlerini tek bir hesap üzerinden
yiirutebileceği gibi, bildirimde bulunarak Takasbank nezdinde birden fazla hesap açabilir.
Yükümlülükleri n ve hakların yerine getirilmesinde piyasa yapıcılık faaliyetlerinde kullanılan butUn
piyasa yapıcı hesapları tek bir hesap olarak kabul edilir.
Piyasa yapıcılığı için asgari özkaynak
sözleşmeler için iOmilyon TL'dir.
6.2
Pi,)"asaYapıcılığı Başvurusunda
şartı altın sözleşmeleri
için 5 milyon TL, diğer ttim
Bulunurken Borsa')'a Vcrill><:ek Belgeler
Piyasa yapıcılığı başvurusu için Borsaya verilmesi gereken belgeler aşağıda yer almaktadır:
i. Borsaya hitaben yazılmış, piyasa yapıcı olma isteğini belirten yan
2. "Piyasa Yapıcılık Taahhütnamesi" (Ek-4)
16
6.3
Iliyasa Yapıcı Ü)'cnin Yükümlülüklcri
Piyasa yapıcı üyeler, Borsa tarafından belirlenen perfonnans koşullarını yerine getirmekle
sorumludurlar. Söz konusu koşullar Borsa tarafından sözleşme veya sözleşmeler bazında
farklılaştırılabilir.
Borsa. piyasa yapıcılığı sistemi uygulanan vadeli işlem ve opsiyon sözleşmelerinde piyasa )'apıcılar
için belirlenen koşulları piyasadaki işlem hacmi ve gelişmeler çerçevesinde en az bir ay önceden
haber vererek değiştirebilir.
Borsa Genel Müdürlüğü minimum emir büyüklüğü. maksimum alım-satım fıyat i aralığı (sprcad).
piyasada bulunma oranı. vadeye kalan gün sayısı, sorumlu olunan sözleşmeler ve diğer benzeri
kriterleri esas alarak farklı piyasa yapıcılık yöntemleri belirleyebilir.
6..4
Ilamuk Vadeli işlem Sözleşmeleri Pi)'asa Yapıcılarının Yükümlülükleri
Pamuk vadeli işlem sözleşmesinde piyasa yapıcı üyelerin piyasa yapıcılık faaliyetleri için aşağıda
belirtilen koşulları sağlaması beklenmektedir.
a) Piyasa yapıcı hesabı kullanılarak en yakın iki vadede, seans süresince miktarı en az 5 adet olan
çift yönlü (alış/satış) emir bulundurulınalıdır. Piyasa yapıcı liyeler diğer vadelerde de isteğe bağlı
olarak emir girebilirler.
b) Piyasa yapıcı hesabı aylık bazda en yakın iki vadede gerçekleşen toplam işlem hacmi
sıralamasmda ilk LOhesap içinde yer almalıdır.
c) Piyasa yapıcı hesabının en yakın iki vadedeki sözleşmelerin toplamı için emir gerçekleşıne
oramnın (gerçekleşen işlem miktarılgirilen emir miktarı) en az % 5 olması gerekmektedir,
d) Yapılan performans değerlendinnesi
sonucu piyasa yapıcı üyenin pamuk vadeli işlem
sözleşmelerindeki işlem hacmi, derinlik ve likiditeye katkılarının olunllu bulunması gerekmektedir.
6.5
Buğda)' Vadeli işlem Sözleşmeleri Piyasa Yııpıcılannın Yükümlülükleri
Buğday vadeli işlem sözleşmelerinde piyasa yapıcı üyelerin piyasa yapıcılık faaliyetleri için
aşağıda belirtilen koşulları sağlaması beklenmektedir.
a) Piyasa yapıcı hesabı kullanılarak en yakın iki vadede, seans süresince miktarı en az 5 adet olan
çift yönıli (alış/satış) emir bulundurulmalıdır. Piyasa yapıcı üyeler diğer vadelerde de isteğe bağlı
olarak emir girebilirler.
b) Piyasa yapıcı hesabı aylık bazda en yakın iki vadede gerçekleşen toplam işlem hacmi
sıralamasında ilk 10 hesap içinde yer almalıdır.
c) Piyasa yapıcı hesabının en yakın iki vadedeki sözleşmelerin toplamı için emir gerçekleşme
oranının (gerçekleşen işlem miktarı/girilen emir miktarı) en az % 5 olması gerekmektedir.
d) Yapılan perfonnans değerlendirmesi sonucu piyasa yapıcı üyenin buğday vadeli işlem
sözleşmelerindeki işlem hacmi, derinlik ve likiditeye katkılarının olumlu bulunması gerekmektedir.
6.6
Elektrik Vadeli işlem Sözleşmeleri Pi)'asa Yapıcılarının YükümıÜıÜkleri
Baz yilk elektrik vadeli işlem sözleşmelerinde piyasa yapıcı üyelerin piyasa yapıcılık faaliyetleri
için aşaı}ıda belirtilen koşulları sağlaması beklenmektedir.
a) Piyasa yapıcı hesabı kullanılarak en yakın iki vadede. seans siiresince miktarı en az 5 adet olan
çift yönlü (alış/satış) emir bıılundunılmalıdır. Piyasa yapıcı üyeler diğer vadelcrde de isteğc bağlı
olarak emir girebilirler.
b) Piyasa yapıcı hesabı aylık bazda en yakın iki vadede gerçekleşen toplam işlem hacmi
sıralamasında ilk LOhesap içinde yer almalıdır.
c) Piyasa yapıcı hesabının en yakın iki vadedeki sözleşınelerin toplaını için emir gerçekleşme
oranının (gerçekleşen işleın mikt'ınıgirilen emir miktarı) en az % 5 olması gerekmektedir.
d) Yapılan perronnans değerlendirmesi sonucu piyasa yapıcı ilyenin baz yilk elektrik vadeli işlem
sözleşmelerindeki işlem hacmi, derinlik ve likiditeye katkılarının olumlu bulunması gerekmektedir.
17
6.7
6.7.1
Altın Vadeli İşlem SözIL'Şll1eleıiPiyasa Yapıcılarının Yükümlülükleri
Altın Vadeli işlem Sözleşmeleri
Altın vadeli işlem sözleşmelerinde piyasa yapıcı üyelerin piyasa yapıcılık faaliyetleri için aşağıda
belirtilen koşulları sağlaması beklenmektedir.
a) Piyasa yapıcı hesabı kullanılarak en yakın iki vadede, seans süresince miktarı en az ı.000 adet
olan çift yönlü (alış/satış) emir buluııdurulmalıdır. Piyasa yapıcı üyeler diğer vadelcrde de isteğe
bağlı olarak emir girebilirler.
b) Piyasa yapıcı hesabı aylık bazda en yakın iki vadede gerçekleşen toplam işlem hacmi
sıralamasında ilk i O hesap içinde yer almalıdır.
c) Piyasa yapıcı hesabının en yakın iki vadedeki sözleşmelerin toplamı için emir gerçekleşme
oranının (gerçekleşen işlem miktarı/girilen emir miktarı) en az % S olınası gerekmektedir.
d) Yapılan perfonnans değerlendinnesi
sonucu piyasa yapıcı üyenin altın vadeli işlem
sözleşmelerindeki işlem hacmi, derinlik ve likiditeye katkılarının olumlu bulunması gerekmektedir.
6.7.2
Dolar/Ons Altın Vadeli işlem SöLleşmeleri
Dolar/Ons Altın vadeli işlem sözleşmelerinde piyasa yapıcı üyelerin aşağıda belirtilen koşulları
sağlaması beklenmektedir.
a) Piyasa yapıcı hesabı kullanilarak en yakın iki vadede, seans süresince ıniktarı en az LO adet olan
çift yönlü (alış/satış) emir bulundurulmalıdır. Piyasa yapıcı üyeler diğer vadelerde de isteğe bağlı
olarak emir girebilirler.
b) Piyasa yapıcı hesabı aylık bazda en yakın iki vadede gerçekleşen toplam işlem hacmi
sıralamasında ilk Lo hesap içinde yer almalıdır.
c) Piyasa yapıcı hesabının en yakın iki vadedeki sözleşmelerin toplamı için emir gerçckleşme
oranının (gerçekleşen işlem miktarı/girilen emir miktarı) en az % S olması gerekmektedir.
d) Yapılan perfonııans degerlendirrnesi sonucu piyasa yapıcı üyenin Dolar/Oııs Altın vadeli işlem
sözleşmelerindeki işlem hacmi, derinlik ve likiditeye katkılarının olumlu bulunması gerekmektedir.
6.8
6.8.1
DÖl'İz Vadeli işlem Sözleşmelerinde Pi)'asa Yapıcıları mn Yükümlülükleri
DolarTL Vadeli işlem Sözleşmeleri
DolarTL vadeli işlem sözleşmelerinde piyasa yapıcı üyelerin aşağıda belirtilen koşulları sağlaması
beklenmektedir.
a) Piyasa yapıcı en yakm iki vadede. seans süresince miktarı en az 2S0 adet olan çin yönlü
(alış/satış) emir bulundurmalıdır. Piyasa yapıcı üyeler diğer vadelerde de isteğe bağlı olarak emir
girebilirler.
b) Piyasa yapıcmın işlem hacmi, en yakın iki vadedeki aylık alış ve satış işlem hacmi toplamının en
az % 5'i kadar olmalıdır.
c) Piyasa yapıcı hesabının en yakın iki vadedeki sözleşmelerin toplamı için emir gerçekleşme
oranının (gcrçekleşen işlem miktarı/girilen emir miktarı) en az % S olması gerekmektedir.
d) Yapılan performans değerlendinnesi sonucu piyasa yapıcı üyenin DolarTL vadeli işlem
sözleşmelerindeki işlem hacmi, derinlik ve likiditeye katkılarının olumlu bulunması gerekmektedir.
6.8.2
EuroTL Vadeli işlem Sözleşmeleri
EuroTL vadeli işlem sözleşmesinde piyasa yapıcı üyelerin piyasa yapıcılık faaliyetleri için aşağıda
belirtilen koşulları sağlaması beklenmektedir.
a) Piyasa yapıcı en yakın iki vadede, seans süresince miktarı en az 100 adet olan çift yönlü
(alış/satış) emir bulundurmalıdır. Piyasa yapıcı üyeler diğer vadelerde de isteğe bağlı olarak emir
girebilirler.
b) Piyasa yapıcının işlem hacmi. en yakın iki vadedeki aylık alış ve satış işlem hacmi toplamının en
az % S'i kadar olmalıdır.
18
c) Piyasa yapıcı hL'S3bınlıı en yakın iki vadedeki sözleşmelerin toplamı için emir gerçckleşme
oranının (gerçekleşen işlem miktarı/girilen emir miktarı) en az % S olması gerekmektedir.
d) Yapılan performans değerlendirmesi sonucu piyasa yapıcı üyenin EuroTL vadeli işlem
sözleşmelerindeki işlem hacmi, derinlik ve likidiıeye katkılarının olumlu bulunması gerekmektedir.
6.8.3
[UR/USI> Vadeli işlem Sözleşmeleri
EURlUSD çapraz Kuru vadeli işlem sözleşmesinde piyasa yapıcı üyelerin aşağıda belirtilen
koşulları sağlaması beklenmektedir.
a) Piyasa yapıcı en yakın iki vadede, seans süresince miktarı en az i00 adet olan çift yönHi
(alış/satış) emir bulundurmalıdır. Piyasa yapıcı üyeler diğer vadelerde de isıeğe bağlı olarak emir
girebilirler.
b) Piyasa yapıcınııı işlem hacmi, en yakın iki vadedcki aylık alış ve satış işlem hacmi toplamınm en
az % S'i kadar olmalıdır.
c) Piyasa yapıcı hesabının en yakın iki vadedeki sözleşmelerin toplamı için emir gerçekleşme
aramnın (gerçekleşen işlem miktarı/girilen emir miktarı) en az % S olması gerekmektedir.
d) Yapılan performans değerlendirmesi sonucu piyasa yapıcı üyenin EUR/USD çapraz Kuru
(nakdi uzlaşma) vadeli işlem sözleşmelerindeki işlem hacmi, derinlik ve likiditeye katkılarımn
olumlu bulunması gerekmektedir.
6.9
Pay Senedi
Vadeli
YükümlÜıükleri
İşlem
ve
Opsi)'on
Sözleşmelerinde
PiyııSll
Yapıcılannın
Pay senedi vadeli işlem ve opsiyon sözleşmelerinde piyasa yapıcı üyelerin aşağıda belirtilen
koşulları sağlaması beklenmektedir.
a) Piyasa yapıcı en yakın iki vadede, opsiyon sözleşmelerinde piyasa yapıcı olunması halinde ise en
az 3 farklı seride seans süresince miktarı en az LO adet olan çift yönlü (alış/satış) emir
bulundurmalıdır. Piyasa yapıcı üyeler diğer vadelerde ve farklı opsiyon serilerinde isteğe bağlı
olarak emir girebilirler.
b) Piyasa yapıemın işlem hacmi, en yakın iki vadedeki aylık alış ve satıŞ işlem hacmi toplamının en
az % S"i kadar olmalıdır.
c) Piyasa yapıcı hesahll1ın piyasa yapıcı olunan sözleşmelerin toplamı için emir gerçekleşme
oranının (gerçekleşen işlem miktarı/girilen emir miktarı) en az % S olması gerekmektedir.
d) Yapılan performans değerlendirmesi sonucu piyasa yapıcı üyenin piyasa yapıcı olduklan vadeli
işlem ve opsiyon sözleşmelerindeki işlem hacmi, derinlik ve likiditeye katkılarının olumlu
bulunması gerekmektedir.
6.10
Pa~: Senedi Endeksi Opsiyon Sözleşmelerinde
Piyasa YalJlellannın
Yükümlülükleri
Pay senedi endeksi opsiyon sözleşmelerinde piyasa yapıcı üyelerin aşağıda belirtilen koşulları
sağlaması beklenmektedir.
a) Piyasa yapıcı en yakın iki vadede en az S opsiyon serisinde, seans süresince miktarı en az LO
adet olan çift yönlü (alış/satış) emir bulundurmalıdır. Piyasa yapıcı üyeler diğer vadelerde ve
serilerde de iSleğe bağlı olarak emir girebilirler.
b) Piyasa yapıcının işlem hacmi, en yakın iki vadedeki aylık alış ve saıış işlem hacmi toplamımn en
az % S'i kadar olmalıdır.
c) Piyasa yapıcı hesabın m piyasa yapıcı olunan sözleşmelerin toplamı için emir gcrçekleşme
oranının (gerçekleşen işlem miktarı/girilen emir miktarı) en az % S olması gerekmektedir.
d) Yapılan performans değerlendirmesi sonucu piyasa yapıcı üyenin pay senedi endeksi opsiyon
sözleşmelerindcki işlem hacmi, derinlik ve likiditeye katkılarının olumlu bulunması gerekmektedir.
6.11
Döviz Opsi)'on Sözleşmelerinde
Döviz opsiyon
beklenmektedir.
sözleşmelerinde
Piyasa Yapıcılannın
Yükümlülükleri
piyasa yapıcı üyelerin aşağıda
belirtilen koşulları
sağlaması
19
o
a) Piyasa yapıcı, en yakın vadede en az 3 opsiyon serisinde, seans süresince miktarı en az ı adet
olan çift yönlü (alış/satış) emir bulundurmalıdır. Piyasn yapıcı üyeler diğer vnde ve serilerde de
isteğe bağlı olarak emir girebilirler.
b) Piyasa yapıcının işlem hacmi, piyasa yapıcı olunan sözleşmelerde aylık alış ve satış işlem hacmi
toplamıııın en az % S'i kadar olmalıdır.
c) Piyasa yapıcı hesabının piyasa yapıcı olunan sözleşmelerin toplamı için emir gerçekleşme
Oral1lnııı(gerçekleşen işlem miktarı/girilen emir miktarı) en az % 5 olması gerekmektedir.
d) Vapılan performans değerlendirmesi
sonucu piyasa yapıcı üyenin döviz opsiyon
sözleşmelerindeki işlem hacmi, derinlik ve Iikiditeye katkılarının olumlu bulunması gcrekmektedir.
6.12
Pi)"asa Vapıcı Üyenin Hakları
Piyasa yapıcı liyelcre sağlanan haklar Borsa tarafından belirlenir.
tarafından sözleşme veya sözleşmeler bazlılda farklılaştırılabilir.
Söz konusu haklar Borsa
Borsa, piyasa yapıcılığı sistemi uygulanan vadeli işlem sözleşmelerinde piyasa yapıcılar için
belirlenen hakları piyasadaki işlcm hacmi ve gelişmeler çerçevesinde en az bir ay önceden haber
vererek değiştirebilir. Vapılan tüm değişiklikler Borsa Bülteninde ilan edilir.
6.12.1
Pamuk Vadeli işlem Sözleşmeleri
Pi)"asa Yapıcıhğı Hakları
Pamuk vadeli işlem sözleşmesinde piyasa yapıcı üyeler aş.1ğıda belirtilen haklara sahiptir.
a) Piyasa yapıcı üyelerden piyasa yapıcı hesabı adına yapmış oldukları işlcmlerden alınacak Borsa
payında oran %0 olarak uygulanır.
b) Piyasa yapıcı üyenin piyasa yapıcısı olduğu sözleşnıede üye nezdindeki diğer tüm hesapları
adına gerçekleşen işlemlerden alınacak Borsa payında %50 indirim uygulanır.
c) Piyasa yapıcı üyeler bu unvanı çeşitli yazışmalarında ve internet sitelerinde kullanabilirler.
d) Piyasa yapıcı üyeler için piyasa yapıcı olunan sözleşmelcrdeki emir iptalleri, "iradi Emir iptal
Ücreti" hesaplamasmdan muaftutulur.
6.12.2
Buğday Vadeli işlem Sözleşmeleri Piyasa Yapıcılığı Hakları
Buğday vadeli işlem sözleşmelerinde piyasa yapıcı üyeler aşağıda belirtilen haklara sahiptir.
a) Piyasa yapıcı üyelerden piyasa yapıcı hesabı adına yapmış olduklan işlemlerden alınacak Borsa
payında oran %0 olarak uygulanır.
b) Piyasa yapıcı üyenin piyasa yapıcısı olduğu sözleşmede üye nez.dindeki diğer tüm hesapları
adına gerçekleşen işlemlerden almacak Borsa payında %50 indirim uygulanır.
c) Piyasa yapıcı üyeler bu unvanı çeşitli yazışmalannda ve internet sitelerinde kullanabilirler.
d) Piyasa yapıcı üyeler için piyasa yapıcı olıman söı.leşmelerdeki emir iptalleri. "iradi Emir ipıal
Ücreti" hesaplamasından muaftutulur.
6.12.3
Elektrik Vadeli işlem Sözleşmeleri Piyasa Yapıcılığı Hakları
Baz yük elektrik vadeli işlem sözleşmelerinde piyasa yapıcı üyeler aşağıda belirtilen haklara
sahiptir.
a) Piyasa yapıcı üyelerden piyasa yapıcı hesabı adına yapmış oldukları işlemlerden alınacak Borsa
payında oran %0 olarak uygulanır.
b) Piyasa yapıcı üyenin piyasa yapıcısı olduğu sözleşmede üye nezdindeki diğer tüm hesupları
adına gerçekleşen işlemlerden alınacak Borsa payında %50 indirim uygulanır.
c) Piyasa yapıcı üyeler bu unvanı çeşitli yazışmalarında ve internet sitelerinde kullanabilirler.
d) Piyasa ynpıcı üyeler için piyasa yapıcı olunan sözleşmelerdeki emir iptalleri. "iradi Emir iptal
Ücreti" hesaplamasından muaftutulur.
20
6.12.4
Altın Vadeli İşlem Sözleşmeleri I)iyasa Yapıcılığıllaklan
Ahın ve Dolar/Ons Altın vadeli işlem sözleşmelerinde piyasa yapıcı Uyeler aşağıda belirtilen
haklara sahiptir.
a) Piyasa yapıcı üyelerden piyasa yapıcı hesabı adına yapnıış oldukları işlemlerden alınacak Borsa
payında oran %0 olarak uygulanır.
b) Piyasa yapıcı üyenin piyasa yapıcısı olduğu sözleşmede üye nezdindeki diğer tüm hesapları
adına gerçekleşen işlemlerden alınacak Borsa payında %50 indirinı uygulanır.
c) Piyasa yapıcı Uyeler bu unvanı çeşitli yazışmalarında ve internet sitelerinde kullanabilirler.
d) Piyasa yapıcı Uyeler için piyasa yapıcı olunan sözleşmelerdeki emir iptaııeri, "Iradi Emir iptal
Ücrcti"hesaplamasından
muaftutulur.
6.12.5
Dö,'iz Vadeli işlem
ye
Opsiyon Sözleşmeleri Piyasa Yapıcıhğı Haklan
DolarTL, EuroTL ve EURlUSD vadeli işlem sözleşmeleri ile DolarTL opsiyon sözleşmelerinde
piyasa yapıcı üyeler aşağıda belirtilen haklara sahiptir.
a) DolarTL. EuroTL ve EURJUSD vadeli işlem sözleşmelerinde piyasa yapıcı üyelerden piyasa
yapıcı hesabı adına yapmış oldukları işlemlerden alınacak Borsa payında %50 indirim uygulanır.
DolarTL opsiyon sözleşmelerinde piyasa yapıcı üyenin piyasa yapıcısı olduğu sözleşmede üye
nezdindeki diğer tüm hesapları adına gerçekleşen işlemlerden alınacak Borsa payında %50 indirim
uygulanır, piyasa yapıcı üyelerden piyasa yapıcı hesabı adına yapmış oldukları işlemlerden
alınacak Borsa payında oran %0 olarak uygulanır.
b) Piyasa yapıcı üyeler bu unvanı çeşitli yazışmalarında ve internet sitelerinde kullanabilirler.
c) Piyasa yapıcı üyeler için piyasa yapıcı olunan sözleşmelerdeki emir iptalleri, "iradi Emir İptal
Ücreti" hesaplamasından muaftutulur.
6.12.6
Pay Senedi Vadeli ve Opsiyon Sözleşmeleri
Yapıcılığıl-laklan
ve Endek.-, Opsi)"on Sözleşmeleri
Piyasa
Pay senedi vadeli işlem ve pay senedi opsiyon sözleşmeleri ile pay senedi endeksi opsiyon
sözleşmelerinde piyasa yapıcı üyeler aşağıda belirtilen haklara sahiptir.
a) Piyasa yapıcı üyelerden piyasa yapıcı hesabı adına yapmış oldukları işlemlerden alınacak Borsa
payında oran % O olarak uygulanır.
b) Piyasa yapıcı üyeler bu unvanı çeşitli yazışınalarında ve internet sitelerinde kullanabilirler.
c) Piyasa yapıcı üyeler için piyasa yapıcı olunan sözleşmelerdeki emir iptalleri, "iradi Emir İptal
Ücreti" hesaplamasından muaftutulur.
6.13
Performans
Değerlendirme
Borsa, piyasa yapıcı üyeleri için yılda en az iki defa olmak üzere üyelerin işlem hacmi. derinlik ve
likiditeye katkısını inceler, gerektiğinde Genel Müdürlük tarafından ilgili üyeye yazılı uyarılarda
bulunulur. Piyasa yapıcı üyelerin performans değerlendinnesinde piyasa yapıcılığı hesaplarının
yanında müşterileri adına gerçekleştirdikleri
işlemler de dikkate alınır. Yapılan perfonnans
değerlendirmesinde yükümlillilklerini yerine getirmeyen üyelerin hakları elinden alınabilir.
6.14
Piyasa Yapıcılığından
Geçici ve)'a Sürekli Aynıma. Yetkilerin
Kaldınlması
Piyasa yapıcılığı yetkisi Borsa tarafından re'sen ya da üyenin başvurusu üzerine Borsa tarafından
belirlenen süre içerisinde iptal edilebilir. Piyasa yapıcıları piyasa yapıcılığından sürekli veya geçici
olarak ayrılma talebini Borsaya yazılı olarak bildirir. Ayrılmaya ilişkin talepler Yönetim Kurulunca
değerlendirilir. Borsa tarafından uygun görülerek piyasa yapıcılığı yetkisi iptal edilen üyeler.
başvuruları halinde yeniden piyasa yapıcısı olabilirler. Bu konuda karar vermeye Yönetim Kurulu
yetkilidir.
Piyasa yapıcıları. Yönetim Kurulunun kararını beklemeksizin
istemeleri
halinde.
piyasa yapıcılıktan
çıkış başvurusunu
piyasa yapıcılığından çıkmak
yaptıkları
tarih itibarı ile
2\
yetkilendirildikleri sözleşmelerde i (bir) yılı doldurmadıkları takdirde ve her halükarda son üç aya
ait. piyasa yapıcıllğı dolayısıyla borsa payından elde ettikleri indirimi iade ederler.
Piyasa yapıcıllğından sürekli veya geçici olarak ayrılma, Borsa üyeliğini etkilemez.
YOB-Yiop birleşmesi dolayısıyla, birleşme tarihi itibarıyla YOB'da piyasa yapıcı olan Him aracı
kurum ve bankalar YIOP'ta ilgili sözleşmelerde piyasa yapıcısı olmaya devam ederler. Borsa
Genel Müdürlüğü bu konuda düzenleme yapmaya yetkilidir.
7. SÖZLEŞMELER
VE SÖZLEŞME
UNSURLARı
Piyasada işlem görecek sözleşmelerin unsurları Yönetim Kurulu tarafından belirlenir ve SPK
tarafından onaylanarak geçerli hale gelir. SPK 'nın onayladığı sözleşmeler ve sözleşme unsurları
Borsa tarafından ilan edilir ve bıı hükUmler ayrıca bir bildirime gerek olmaksızın işlem yapan Him
taraflan bağlar.
Piyasada işlem görecek sözleşmelerin unsurları ve kodları Borsa tarafından ilan edilir.
Yadeli işlem sözleşmelerinde sözleşme kodu; sözleşme tUrU.dayanak varlık kodu. mini sözleşme
bilgisi kodu. vade tarihi, sözleşme büyükliiğünün standart olup olmadığı ve sıra no bilgisini içerir.
Örneğin: F_XXXXXXMAAYYSO
F
XXXXX
M
AAYY
S
O
sözleşme kodu aşağıdaki alanlardan oluşur.
: Sözleşme türü (Yadeli işlem sözleşmesi)
: Dayanak varlık kodu
: Mini sözleşme bilgisi (M: Mini sözleşme) kodu
: Yade tarihi (0313 Mart 2013)
: Sözleşme büyüklüğü (S: Standart N: Standart olmayan)
: Borsa tarafından verilen sıra no
Opsiyon sözleşmelerinde sözleşme kodu; sözleşme türü. dayanak varlık kodu, mini sözleşme
bilgisi kodu. opsiyon tipi, vade tarihi, opsiyon sınıfı, kullanım fiyatı, sözleşme büyüklüğünün
standart olup olmadığı ve sıra no bilgilerini içerecek şekilde oluşturulmuştur.
Örneğin: O_XXXXXMZAAYYC5.00S0
o
XXXXX
M
Z
AAYY
C
5.00
S
O
sözleşme kodu aşağıdaki alanlardan oluşur.
: Sözleşme türü (Opsiyon sözleşmesi)
: Dayanak varlık kodu
: Mini sözleşme bilgisi (M: Mini sözleşme) kodu
: Opsiyon tipi (A: Amerikan- Sözleşme ile tanınan hak vade sonu dahilolmak
üzere vade sonuna kadar herhangi bir tarihte kullanılabilir. E: Avrupa- Sözleşme ile
tanınan hak vade sonunda kullanılabilir.)
: Yade tarihi (0313 Mart 20 i3)
: Opsiyon sınıfı (C: Alım opsiyonu P: Satım opsiyonu)
: Kullanım fiyatı (5 TL)
: Sözleşme büyüklüğü (S: Standart N: Standart olmayan)
: Borsa tarafından verilen sıra no
22
7.1
Pay Opsi,"onSöılcşmeleri
Dayanak Varlık
Opsivon Sınıfı
Opsiyon Tini
Sözleşme BüyüklUğti
(Standart Sözleşme)
Fiyat Kotasyonu ve
Minimum Fiyat Adımı
(Standart Sözleşme)
Vade Ayları
Uzlaşma Şekli
Günlük Uzlaşma Fiyatı
Borsa İstanbul Pay Piyasasında işlem gören ve Borsa tarafından
belirlenen kriterlere göre seçilen paylardır.
Alım veya Satım Opsiyonu.
Avrupa (Sözle 'me ile tamııan hak vade sonunda kullanılabilir)
Bir adet standart sözleşme, dayanak varlığa ait i00 adet payı temsil
eder.
Dayanak
varlığııı
fiyatını
ve miktarını
etkileyecek
bedellilbcdelsiz sennaye artırımı, ternetıü ödemesi (temettü verimi
>%10 ise), birleşme ve benzeri durumlarda (özsennaye halleri).
Borsa tarafından sözleşmelerde fiyat, kullanım fiyatları ve/veya
çarpan değişikliği yapılması halinde, sözleşme büyüklüğü standart
sözleşme büyüklüğünden farklı belirlenebilir. Bu gibi dunımlarda
aynı dayanak varlık üzerine, "sözleşme büyüklüğü standart" ve
"sözleşme büyliklüğü standart olmayan" olmak iizere farklı
sözleşmeler işlem ~örebilir.
Emir defterinde prim teklifleri i adet dayanak varlık bazında
gösterilir. Diğer bir ifadeyle, sözleşmeler için Piyasada teklifler, bir
adet dayanak varlık baZlılda verilen prim üzerinden girilir.
Fiyat, bir adet dayanak varlığııı opsiyon primi olarak, virgülden sonra
iki basamak olacak şekilde işlem sistemine girilir. Miktar teklifleri
bir adet sözleşme ve katları seklinde !Zirilir.
Şubat. Nisan, Haziran, Ağustos. Ekim ve Aralık. Piyasada aynı anda,
içinde bulunulan aya en yakın iki vade ayına ait sözleşmeler işlem
görür. Bu iki vade ayından biri Aralık değilse. Aralık vade ayı ayrıca
isleme acılır.
Fiziki teslimat.
Seans sonunda günliik uzlaşma fiyatı aşağıdaki şekilde hesaplanır ve
en yakın fıyat adımına yuvarlanır:
a) Seans sona enneden önceki son ıo dakika içerisinde
gerçekleştirilen tOm işlenderin miktar ağırlıklı ortalama
fiyatı.
b) Eğer son LO dakika içerisinde IO'dan az işlem yapıldıysa,
seans içerisinde geriye dönük olarak bulunan son iO işlemin
miktar ağırlıklı ortalama fiyatı,
c) Seans içerisinde 10'dan az işlem yapıldıysa, seans içerisinde
gerçekleştirilen tüm işlemlerin miktar ağırlıklı ortalama
fiyatı,
d) Seans içerisinde hiç işlem yapılmamışsa, dayanak varlık ve
dayanak varlığa bağlı diğer sözleşmelerdeki fıyatlar dikkate
alınarak hesaplanan teorik fiyatlar
günliik uzlaşma fiyatı olarak belirlenir.
Seans sonunda yukarıda belirtilen yöntemlere göre günliik uzlaşma
fiyatının hesaplanamaması veya hesaplanan fiyatlann piyasayı doğru
olarak yansıtmadığına kanaat getirilmesi halinde Borsa tarafından,
teorik fiyat, dayanak varlığın spot fiyatı, bir önceki günkü uzlaşma
fiyatı veya seans sonundaki en iyi alış ve satış fiyatları dikkate
alınarak gDnlük uzlaşma fiyatı tespit edilebilir.
Özel Emir Pazarında gerçekleşen işlemler yukarıdaki hesaplamalam
dahil edilmez. Uzlaşma Fiyatı Komitesi tarafından günliik uzlaşma
fivatının dei}.istirilme durumu saklıdır.
23
Son Işlem Günü
Vade Sonu
Takas Süresi
Günlük Fiyat Değişim
Limiti
Kullanım Fiyatları
işlem Saatleri
işlem Teminatı Esasları
7.2
Her vade ayının son iş günü. Yurt içi piyasaların resmi tatil nedeniyle
yarım I!ün olması durumunda son i'dem I!ünü bir önceki ili I!ünüdür.
Her vade ayının son iş günü. Yurt içi piyasaların resmi tatil nedeniyle
varım gün olması durumunda vade sonu bir önceki is günüdür.
Fiziki teslimat işlemlerinde takas süresi T + 3, diğer işlemlerde ise
T+\ olarak uygulanır. Prim borçları hesaplardan T günü sonunda
tahsil edilirken. orim alacakları hesaolara T+ i günü aktarılır.
Prim fiyatları için fıyat değişim limiti yoktur.
ışlem sisteminde
oluşturulan
aşağıdaki tabloya göre belirlenir.
sözleşmelerin
kullanım
fiyatlar
Kullanım Fivat AdımllTL)
Kullanım Fh'atı ArabJJI r Ll
0,05
0,01 - 1,00
0,10
1,00 - 2,50
2,50 - 10,00
0,25
10,00 - 25,00
0,50
1,00
25,00 - 50,00
2,50
50,00 - 100,00
5,00
100,00 - 250,00
10,00
250,00 - 500,00
25,00
500,00
1.000,00
50,00
1.000,00 ve üzeri
Her bir dayanak varlığın spot piyasada son seansta oluşan ağırlıklı
ortalama fiyatı haz alınarak hesaplanan :I::%20'lik limit içerisindeki
sözleşmeler
kullanım fiyat seviyeleri
ıçın işlem sisteminde
oluşturulur. Bu limit, dayanak varlığın fiyat limitlerine paralelolarak
değiştirilebilir.
Oluşturulan
Kurulu
tarafından
Yönetim
sözleşmelerden en az biri "karda", biri "başabaşta" ve üçü "zaranla"
olmak üzere beş farklı kullanım fiyatı seviyesinden sözleşmeler
işleme açılır. Seans içinde dayanak varlık fiyatında meydana gelen
değişimlere göre yeni kullanım jiyatlı sözleşmeler işlem sisteminde
otomatik olarak işleme açılır. işlem sisteminde açık pozisyon veya
emir bulunan sözleşme sıraları :i:%20'lik limitleri n dışında kalsalar
bile işleme açık olmaya devam ederler. İşlem sisteminde işleme
kapalı olarak tanıınlı olan sözleşmeler. işlem yapmak isteyen
üyelerin talebi halinde isıerne acılabilir.
17:40 saatleri arasında tek bir scansta
İşlemler 09:10
Qercekle!1.tirilir. 12:30 - 13:55 arası islem vanılmavan bölümdür.
Başlangıç Teminatı: SPAN portfôy bazında teminatlaııdımıa
yöntemi kullanılarak belirlenir.
Bulunması Gereken Teminat: Başlangıç teminatı ile liziki
teslimat teminatının toplamıdır.
Sürdürme Teminatı: Bulunmasıl!ereken teminatın %75'idir.
-
-
Pa)' Vadeli işlem Sözleşmeleri
Dayanak Varlık
Sözleşme Büytiklüğü
(Standart Sözleşme)
Borsa stanbul Pay Piyasasında işlem gören ve Borsa tarafıııdan
belirlenen kriterlere öre se ilen alardır.
Bir adet standart sözleşme, dayanak varlığa ait i 00 adet payı temsil
eder.
Dayanak
varlı~ın
fıyat
ve
miktarını
etkileyecek
bcdellilbedelsiz scnnayc artırımı, temettll ödemesi (temettü verimi
>% iO ise, birle me ve benzeri durumlarda özsemıa c halleri,
24
Fiyat Kotasyonu ve
Minimum Fiyat Adımı
(Standart Sözleşme)
Vade Ayları
Uzlasma Sekli
Günlük Uzlaşma Fiyatı
Borsa tarafından sözleşmelerde fiyat ve/veya çarpan değişikliği
sözleşme
hUyükltlğü standart
sözleşme
yapılması
halinde.
büyüklüğünden
farklı belirlenebilir. Bu gibi durumlarda aynı
dayanak varlık üzerine. "sözleşme büyüklUğü standart" ve
"sözleşme büyüklüğü standart olmayan" olmak üzere farklı
sözlesmeler islem oörebilir.
Emir defterinde fiyat teklifleri 1 adet dayanak varlık bazında
gösterilir. Diğer bir ifadeyle. işlem sisteminde sözleşmelere ait
teklifler, bir adet dayanak varlık için verilen fiyat üzerinden girilir.
Sözleşmenin fiyatı. virgülden sonra iki basamak olacak şekilde
işlem sistemine girilir. Miktar teklifleri bir adet sözleşme ve katları
seklinde Qirilir.
Şubat. Nisan. Haziran, Ağustos, Ekim ve Aralık. Piyasada aynı
anda, içinde bulunulan aya en yakın iki vade ayına ait sözleşmeler
işlem görür. Bu iki vade ayından biri Aralık değilse, Aralık vade ayı
a"rıca i••leme acılır.
Fiziki teslimaı.
kullanılan gilnlük
Seans sonunda hesapların güncellenıncsinde
uzlaşma fiyatı aşağıdaki şekilde hesaplanır ve en yakın fiyat
adımına yuvarlanır:
a) Seans sona ermeden önceki son 10 dakika içerisinde
b)
c)
d)
günlük
gerçekleştirilen tüm işlemlerin miktar ağırlıklı ortalama
fiyatı günlük uzlaşma fiyatı olarak belirlenir.
Eğer son 10 dakika içerisinde 10'dan az işlem yapıldıysa.
seans içerisinde geriye dönük olarak bulunan son 10
işlemin miktar ağırlıklı ortalama fiyatı alınır.
seans
Seans içerisinde IO'dan az işlem yapıldıysa.
içerisinde gerçekleştirilen tUm işlemlerin miktar ağırlıklı
ortalama fiyatı.
Seans içerisinde hiç işlem yapılmamışsa. bir önceki günün
uzlaşma fiyatı
uzlaşma fiyatı olarak belirlenir.
Seans sonunda yukarıda belirtilen yöntemlere göre günlük uzlaşma
veya hesaplanan
fiyatın piyasa
fiyatııı III hesaplanamaması
gerçeklerini yansıtmaması durumunda. aşağıda belirtilen yöntemler
tek başına ya da birlikte kullanılarak günlük uzlaşma fiyatı tespit
edilebilir.
en iyi alış ve satıŞ kotasyon larının
ortalaması,
b) Dayanak varlığın spot fiyatı veya sözleşmenin diğer vade
ayları için geçerli olan günlük uzlaşma fiyatı dikkate
alınarak hesaplanacak "tl.'Orik" fiyatlar.
a) Seans sonundaki
Özel Emir Pazarında gerçekleşen işlemler yukarıdaki hesaplamalara
dahil edilmez. Uzlaşma Fiyatı Komitesi tarafından gOnH:ikuzlaşma
fiyatının değiştirilme durumu saklıdır.
Vade Sonu Uzlaşma
Fivatl
Dayanak varlık olarak kabul edilen her payın son işlem gününde
soot oivasada ikinci seans sonundaki kaoanıs seansıııda olusan
25
kapanış fiyatı. vade sonu uzlaşma fiyatı olarak kabul edilir.
Son Işlem Günü
Vade Sonu
i
Takas Süresi
Baz Fiyat ve Günlük Fiyat
Değişim Limiti
işlem Saatleri
işlem Teminatı Esasları
7.3
Son işlem gününde, spat piyasada ikinci seansın ve/veya kapanış
seansının kısmen veya tamamen kapalı olması veya açık olup da
fiyat oluşmaması durumunda vade sonu uzlaşma fiyatı, Uzlaşma
Fiyatı Komitesi tarafından belirlenir.
ller vade ayının son iş günü. Yurt içi piyasaların resmi tatil
nedeniyle yarı ın gün olması durumunda son işlem günü bir önceki
is l2ünüdür.
Her vade ayının son iş günü. Yurt içi piyasaların resmi tatil
nedeniyle yarım gün olması durumunda vade sonu bir önceki iş
g.ünüdür.
Fiziki teslimat işlemlerinde takas sliresi T + 3 diğer işlemlerde ise
T+I olarak uygulanır. Zararlar hesaplardan T günü sonunda tahsil
edilirken, karlar hesaplara T + i günü aktarılır.
Baz fiyat, günlük fiyat değişim limitlerinin hesaplanmasında
kullanılan ve sözleşmenin işleme açıldığı gün Uzlaşma Fiyatı
Komitesi tarafından belirlenen fiyat. diğer işlem günleri için ise bir
önceki günün uzlaşma fiyatıdır.
Günlük fiyat değişim limiti, her bir sözleşme için belirlenen baz
fiyatın ::ı:%20'sidir. Bu yöntemle hesaplanan alt veya üst limitin
fıyat adımına tekabtıı etmemesi halinde üst limit bir üst fıyat
adımına, alt limit ise bir ah fjyat adımına yuvarlanır.
işlemler 09: iO - 17:40 saatleri arasında tek bir seansta
i l!erceklestirilir. 12:30 - 13:55 arası islem vaoılmavan bölümdür.
- Başlangıç Teminatı: SPAN portfOy bazında
teminatlaııdınna yöntemi kullanılarak belirlenir.
• Bulunması Gereken Teminat: Başlangıç teminatı ile fiziki
teslimat teminatının toplamıdır.
• Sürdünne
Teminatı:
Bulunması
gereken
teminatın
%75'idir.
BlST 30 [ndeks Opsiyon Sözleşmeleri
Dayanak Varlık
Opsiyon Sınıfı
Onsivon Tioi
Sözleşme Büyüklü~ü
Fiyat Kotasyanu ve
Minimum Fiyat Adımı
Vade Ayları
Uzlasma Sekli
Glinllik Uzlaşma Fiyatı
BIS1' 30 Fiyat Endeksi.
Alım ve Satım Onsivonları.
Avruoa Sözlesme ile tanınan hak vade sonunda kullanılabilir)
Dayanak varlık. endeks değerlerinin 1.000'e bölünmüş halidir. Her bir
endeks opsiyon sözleşmesi bu şekilde hesaplanan 100 adet dayanak
varlığı temsil eder. (Örneğin (BIST 30 Endeksi/l .000)*1 00 TL =
1(78.000/1.000)'100 -7.800.00 TL.)
Fiyat, yukarıdaki yöntemle hesaplanan bir adet dayanak varlığın
opsiyon primi olarak, virgülden sonra iki basamak olacak şekilde işlem
sistemine girilir. Miktar teklifleri bir adet sözleşme ve katları şeklinde
i l!irilir.
Şubat, Nisan, Haziran, Ağustos, Ekim ve Aralıı •.. Piyasada aynı anda.
içinde bulunulan aya en yakın liç vade ayına ait sözleşmeler işlem
görür. Bu liç vade ayından biri Aralık değilse, Aralık vade ayı ayrıca
isleme aeılır.
Nakdi uzlasma.
Seans somında günlük uzlaşma fiyatı aşağıdaki şekilde hesaplanır ye en
yakın fıyat adımına yuvarlanır:
26
a) Seans sona enneden
önceki son LO dakika içerisinde
gerçekleştirilen Him işlemlerin miktar ağırlıklı ortalama fiyatı,
b) Eğer son 10 dakika içerisinde IO'dan az işlem yapıldıysa. seans
içerisinde geriye dönlik olarak bulunan soll LO işlemin miktar
ağırlıklı ortalama fiyatı,
c) Seans içerisinde IO'dan az işlem yapıldıysa, seans içerisinde
gerçekleştirilen tüm işlemlerin miktar ağırlıklı ortalama fiyatı,
dj Seans içerisinde hiç işlem yapılmamışsa. dayanak varlık ve
dayanak varlığa bağlı diğer sözleşmelerdeki
fiyatlar dikkate
alınarak hesaplanan teorik fiyatlar
günlük uzlaşma fiyatı olarak belirlenir.
Seans sonunda yukarıda belirtilen yöntemlere göre günlük uzlaşma
fiyatının hesaplaoamaması veya hesaplanan fiyatların piyasayı doğru
olarak yansıtmadığına kanaat getirilmesi halinde Borsa tarafından,
teorik fiyat, bir önceki günkü uzlaşma fiyatı veya seans sonundaki en
iyi alış ve satıŞ fiyatları dikkate alınarak günlük uzlaşma fiyatı tespit
edilebilir.
Vade Sonu Uzlaşma
Fiyatı
Özel Emir Paz.arıııda gerçekleşen işlemler yukarıdaki hesaplamalara
dahil edilmez. Uzlaşma Fiyatı Komitesi tarafından günlük uzlaşma
fivatının dei!istirilme durumu saklıdır.
Alım opsiyonları için vade sonu uzlaşma fiyatı, dayanak varlık olarak
kabul edilen BIST 30 Endeksinin son işlem gününde spot piyasada
ikinci seans sürekli mUzayedenin son 30 dakikası süresince ilan edilen
değerlerinin zaman ağırlıklı ortalaması ile BIST 30 Endeksinin kapanış
değerinin sırasıyla %80 ve %20 oranlarıyla ağırlıklandırı lması ile
hesaplanan değerin 1000'e bölünmesi suretiyle bulunan değer ile
opsıyon kullanım fiyatı arasındaki farkın en yakın fiyat adımına
yuvarlanması sonucunda bulunur.
Satım opsiyonları ıçın vade sonu uzlaşma fiyatı, opsiyon kullanım
fiyatı ile dayanak varlık olarak kabul edilen BIST 30 Endeksinin son
işlem günlinde spot piyasada ikinci seans sürekli müz..ayedenin son 30
dakikası süresince ilan edilen değerlerinin zaman ağırlıklı ortalaması
ile BIST 30 Endeksinin kapanış değerinin sırasıyla %80 ve %20
oranlarıyla ağırlıklandırılması ile hesaplanan değerin IOOO'c bölünmesi
suretiyle bulunan değer arasındaki farkın en yakın fiyat adımına
yuvarlanması sonucunda bulunur.
Son işlem gününde, spot piyasada ikinci seansm ve/veya kapanış
seansının kısmen veya tamamen kapalı olması veya spot piyasada
endeks değerinin hesaplanamaması durumunda vade sonu uzlaşma
fiyatı, Uzlaşma Fiyatı Komitesi tarafından belirlenir.
Son işlem Günü
Vade Sonu
Takas Süresi
Günlük Fiyat Değişim
Limiti
Her vade ayının son iş glinü. Yurt içi piyasaların resmi tatil nedeniyle
varım ııün olması durumunda son islem günü bir önceki is günüdür.
Her vade ayının son iş günü. Yurt içi piyasaların resmi tatil nedeniyle
yarım gün olması durumunda vade sonu bir önceki is Q:ünlidür.
T+l olarak uygulanır. Prim borçları hesaplardan T günü sonunda tahsil
edilirken, prim alacakları hesaplara T + i vünii aktarılır.
Prim fiyatları için fiyat değişiın limiti yoktur.
27
Kullanım Fiyatları
İşlem Saatleri
işlem Teminatı Esasları
7."
Kullanım fiyat adımı 2'dir. (2.000 Endeks puanı)
Dayanak varlık olan endeksIerin bir önceki işlem gününde spot
piyasada son seansta oluşan kapanış değeri haz alınarak hesaplanan
::ı:%ıo-Iuk limit içerisindeki kullanım fiyat seviyeleri ıçın işlem
sisteminde sözleşmeler oluşturulur. Bu Iimit, dayanak varlığın fiyat
limitlerine paralelolarak
Yönetim Kurulu tarafından değiştirilebilir.
Oluşturulan sözleşmelerden ikisi "karda", biri "başahaşıa" ve dördü
"zararda" olmak üzere en az yedi farklı kullanım fiyatı seviyesinden
sözleşmeler işleme açılır. Gün içerisinde dayanak varlık değerinde
meydana gelen değişimlere güre yeni kullanım fiyatlı sözleşmeler işlem
sisteminde otomatik olarak işleme açılır. işlem sisteminde açık
pozisyon veya emir bulunan sözleşme sıraları ::I:%IO'luk limitlerin
dışında kalsalar bile işleme açık olmaya devam ederler. İşlem
sisteminde işleme kapalı olarak tanımlı olan sözleşmeler, işlem yapmak
isteyen üyelerin talebi halinde isleme acılabilir.
Işlemler 09; iO - 17:45 saatleri arasında tek bir seansta gerçekleştirilir
12:30 - 13:55 arası işlem vanılınavan bölümdür.
. Başlangıç Teminatı: SPAN portfôy bazında teminatinildırma
yöntemİ kullanılarak belirlenir.
. Sürdünne Teminatı: Bulunması gereken teminatın % 75'idir .
Mini BlST 30 Endcks Opsiyon Sözleşmeleri
Davanak Varlık
Oosiyon Sınıfı
Oosivon TiDi
Sözleşme Büyüklüğü
Fİyat Kotasyonu ve
Minimum Fiyat Adımı
Vade Ayları
Uzlasma Sekli
GUnllik Uzlaşma Fiyatı
B1ST 30 Fivat Endeksi.
Alım ve Satım Oosivonları.
Avrupa (Sözleşme ile tanınan hak vade sonunda kullanılabilir)
Dayanak varlık, endeks değerlerinin i.ODD'e böllinmüş halidir. ller bir
endeks opsiyon sözleşmesi bu şekilde hesaplanan i adet dayanak varlığı
temsil eder. (Ömeğin (BIST 30 Endeksi/LODO).I TL =
(78.00011.000)'1 = 78,00 TL.)
Fiyat, yukarıdaki yöntemle hesaplanan bir adet dayanak varlığın
opsiyon primi olarak, virgülden sonra iki basamak olacak şekilde işlem
sistemine girilir. Miktar teklifleri bir adet sözleşme ve katları şeklinde
~irilir.
Şubat, Nisan, Haziran, Ağustos, Ekim ve Aralık. Piyasada aynı anda.
içinde bulunulan aya en yakın üç vade ayına ait sözleşmeler işlem
görür. Bu Uç vade ayından biri Aralık değilse, Aralık vade ayı ayrıca
isleme acılır.
Nakdi uzlasma.
Seans sonunda glinlük uzlaşma fiyatı aşağıdaki şekilde hesaplanır ve en
yakın fiyat ad.mına yuvarlanır:
a) Seans sona emıeden önceki son \o dakika içerisinde
gerçekleştirilen tlim işlemlerin miktar ağırlıklı ortalama fiyatı,
b) Eğer son LO dakika içerisinde 10'dan az işlem yapıldıysa, seans
içerisinde geriye dönük olarak bulunan son iO işlemin miktar
ağırlıklı ortalama fiyatı,
c) Seans içerisinde 10'dan az işlcm yapıldıysa, seans içerisinde
gcrçekleştirilen tüm işleınferin miktar ağırlıklı ortalama fiyatı,
d) Seans içerisinde hiç işlem yapılmamışsa, dayanak varlık ve
fiyatlar dikkate
dayanak varlığa bağlı diğer sözleşmelerdeki
alınarak hesaplanan teorik fiyatlar
aünlük uzlasma fivatl olarak belirlenir.
28
Seans sonunda yukarıda belirtilen yöntemlere göre günlük uzlaşma
fiyatının hesaplanamaması veya hesaplanan fiyatların piyasayı doğru
olarak yansıtmadığına kanaat getirilmesi halinde Borsa tarafından.
teorik fıyat, bir önceki günkü uzlaşma fıyatı veya seans sonundaki en
iyi alış ve satış fiyatları dikkate alınarak günlük uzlaşma fiyatı tespit
edilebilir.
Özel Emir Pazarında gerçekleşen işlemler yukarıdaki hesaplamalara
dahil edilmez. Uzlaşma Fiyatı Komitesi tarafından günlük uzlaşma
fiyatııun deuio;;tirilmedurumu saklıdır.
Alım opsiyonları için vade sonu uzlaşma fiyatı. dayanak varlık olarak
kabul edilen BIST 30 Endeksinin son işlem gününde spot piyasada
ikinci seans sürekli müzayedeniıı son 30 dakikası süresince ilan edilen
değerlerinin zaman ağırlıklı ortalaması ile llIST 30 Endeksinin kapanış
değerinin sırasıyla %80 ve %20 oranlarıyla ağırlıklandırı lması ile
hesaplanan değerin 1000'e bölünmesi suretiyle bulunan değer ile
opsiyon kullanım fiyatı arasındaki farkın eLi yakın fıyat adımına
yuvarlanması sonucunda bulunur.
Vade Sonu Uzlaşma
Fiyatı
Satım opsiyonları için vade samı uzlaşma fiyatı. opsiyon kullanım
fiyatı ilc dayanak varlık olarak kabul edilen BIST 30 Endeksinin son
işlem gününde spot piyasada ikinci seans sürekli müzayedenin son 30
dakikası süresince ilan edilen değerlerinin zaman ağırlıklı mtalaması
ile BIST 30 Endeksinin kapanış değerinin sırasıyla %80 ve %20
oranlarıyla ağırlıklandırılması ile hesaplanan değerin 1000'e bölünmesi
suretiyle bulunan değer arasındaki farkın eLi yakın fıyat adımına
yuvarlanması sonucunda bulunur.
Son işlem Günü
Vade Sonu
Takas Süresi
Günlük Fiyat Degişim
Limiti
Kullanım Fiyatları
i
i
SOIl işlem gününde, spot piyasada ikinci seansın ve/veya kapanış
seansının kısmen veya tamamen kapalı ohnası veya spol piyasada
endeks değerinin hesaplanamaması durumunda vade sonu uzlaşma
fivatl, Uzla~ma Fivatı Komitesi tarafından belirlenir.
Her vade ayının son iş günü. Yurt içi piyasaların resmi tatil nedeniyle
varım l!ün olması durumunda son io;;lem"
"'Ünü bir önceki io;;flüııüdür.
Her vade ayının son iş günü. Yurt içi piyasaların resmi tatil nedeniyle
varım Qün olması durumunda vade sonu bir önceki is I!ünüdür.
T + i olarak uygulanır. Prim borçları hesaplardan T günü sonunda tahsil
edilirken, nrim alacakları hesanlara T+l ~ünü aktarılır.
Prim fıyatları için fıyat değişim Iimiti yoktur.
Kullanım fiyat adımı 5'dir. (5.000 Endeks puanı)
Dayanak varlık olan endekslerin bir önceki işlem gününde spot
piyasada son seansta oluşan kapanış değeri baz alınarak hesaplanan
::!:%1O'luk limit içerisindeki kuııanım fıyat seviyeleri için işlem
sisteminde sözleşmeler oluşturulur. Bu Iimit. dayanak varlığın fıyat
Yönetim Kunılu tarafından değiştirilebilir.
limitlerine paralelolarak
Oluşturulan sözleşmelerden ikisi "karda", biri "başabaşta" ve dördü
"zararda" olmak üzere en az yedi farklı kullamm fiyatı se••..
iyesinden
sözleşmeler işleme açılır. Gün içerisinde dayanak varlık değerinde
meydana gelen değişimlere göre yeni kullamm fiyatlı sözleşmeler işlem
sisteminde otomatik olarak işleme açılır. işlem sisteminde açık
i nozisvon veya emir bulunan sözlc~me sıraları ::!:%IO'luk limitlerin
29
Işlem Saatleri
İşlem Teminatı Esasları
7.5
dışında kalsalar bile işleme açık olmaya devam ederler. Işlem
sisteminde işleme kapalı olarak tanımlı olan sözleşmeler, işlem yapmak
isteyen üyelerin talebi halinde işleme acılabilir.
Işlemler 09: iO - ı7:45 saatleri arasında tek hir seansta gerçekleştirilir
12:30 -13:55 arası islem vanılmavan bölümdür.
- Başlangıç Teminatı: SPAN portföy bazında teminatlandırma
yöntemi kullanılarak belirlenir.
- Sürdünne Teminatı: Bulunmasıııereken teminatlll %75'idir.
RIST 30 Endeks Vadeli İşlem Sözleşmeleri
Dayanak Varlık
Sözleşme Büyüklüğü
Fiyat Kotasyonu ve
Minimum Fiyat Adımı
Vade Ayları
Uzlaşma Sekli
Günlük Uzlaşma Fiyatı
BIST 30 Fiyat Endeksi.
Dayanak varlık. endeks değerinin 1.000'e bölünmüş halidir. Her bir
endeks vadeli işlem sözleşmesi bu şekilde hesaplanan i00 adet
dayanak varlığı temsil eder. (Örnek: B1sr 30 Endeksi/1.000).1 00
TL=(18.000/l.000)'1 00=7.800.00 TL)
Emir defterinde fiyat teklifleri ı adet dayanak varlık bazında
gösterilir. Diğer bir ifadeyle, işlem sisteminde bir adet dayanak
varlık için verilen fiyat üzerinden girilir.
Sözleşme fiyatı. endeks değerinin 1.000'e böHinmcsiyle oluşan
değerin virgülden sonra üç basamak olacak şekilde işlem sistemine
girilir (Örnek: i 02.325) ve bir defada gerçekleşebilecek en küçük
fiyat adımı O,02S'dir (25 Bısr 30 endeks puanı) (Örnek: 102,325;
102,350 vb.). Miktar teklifleri bir adet sözleşme ve katları şeklinde
i girilir.
Şubat, Nisan, Haziran, Ağustos. Ekim ve Aralık. Piyasada aynı
anda, içinde bulunulan aya en yakın üç vade ayına ait sözleşmeler
işlem görür. Bu üç vade ayından biri Aralık değilse, Aralık vade ayı
ayrıca işleme acılır.
Nakdi uzlaşma.
kullanılan günlük
Seans sonunda hesapların güncellenmesinde
uzlaşma fiyatı aşağıdaki şekilde hesaplanır ve en yakın fiyat
adımına yuvarlanır:
Seans sona emıeden önceki son LO dakika içerisinde
gerçekleştirilen tüm işlemlerin miktar ağırlıklı ortalama
fiyatı günlOk uzlaşma fiyatı olarak belirlenir.
b) Eğer son 10 dakika içerisinde IO'dan az işlem yapıldıysa,
seans içerisinde gerıye dönük olarak bulunan son LO
işlemin miktar ağırlıklı ortalama fiyatı alınır.
IO'dan az işlem yapıldıysa, seans
c) Seans içerisinde
içerisinde gerçekleştirilen tüm işlemlerin miktar ağırlıklı
ortalama fiyatı.
d) Seans içerisinde hiç işlem yapılmamışsa, bir önceki günün
uzlaşma fiyatı
a)
günlük uzlaşma fiyatı olarak belirlenir.
Seans sonunda yukarıda belirtilen yöntemlere göre günlük uzlaşma
fiyatının hesaplanamaması veya hesaplanan fiyatın piyasayı doğru
yansıtmadığına kanaat getirilmesi durumunda, aşağıda belirtilen
yöntemler tek başıııa ya da birlikte kullanılarak günlük uzlaşma
fiyatı tesait edilebilir.
30
a)
Seans sonundaki en iyi alış ve satıŞ kotasyonlarının
ortalaması,
b) Dayanak varlıg,ın spot fiyatı veya sözleşmenin diğer vade
ayları için geçerli olan günlük uzlaşma fiyatları da dikkate
alınarak hesaplanacak "teorik" fiyatlar.
Özel Emir Pazarında gerçekleşen işlemler yukarıdaki hesaplamalara
dahil edilmez. Uzlaşma Fiyatı Komitesi tarafından günlük uzlaşma
fivatının dei!istirilme durumu saklıdır.
Vade sonu uzlaşma fiyatı. dayanak varlık olarak kabul edilen BIST
30 Endeksinin son işlem gününde spot piyasada ikinci seans sürekli
müzayedenin son 30 dakikası süresince ilan edilen cndeks
değerlerinin zaman ağırlıklı ortalaması ile BIST 30 Endcks kapanış
değerinin sırasıyla %80 ve %20 oranlarıyla ağırlıklandırılması ile
hesaplanan değerin ıoOO'e bölünmesi suretiyle hesaplanır. Vade
sonu uzlaşma fiyatı, bulunan değerin en yakın fıyat adımına
yuvarlanınası ile elde edilen değerdir.
Vade Sonu Uzlaşma
Fiyatı
Son işlem gününde, spaı piyasada ikinci seansııı ve/veya kapanış
seansının kısmen veya tamamen kapalı olması veya spot piyasada
endeks değerinin hesaplanamaması durumunda vade sonu uzlaşma
fıvatı Uzlasma Fivatı Komitesi tarafından belirlenir
Her vade ayının son iş günü. Yurt ıçı piyasaların resmi taıil
nedeniyle yarım gün olması durumunda son işlem günü bir önceki
is I!ünüdür.
Her vade ayının son iş glinü. Yurt ıçı piyasaların resmi tatil
nedeniyle yarım gün olması durumunda vade sonu bir önceki iş
ızünüdlir.
Takas süresi T+I olarak uygulanır. Zararlar hesaplardan T günü
sonunda tahsil edilirken, karlar hesanlara T+ i ı'ünü aktarılır.
Baz fiyat, günlük fiyat değişim limitlerinin hesaplanmasında
kullanılan ve sözleşmenin işleme açıldığı gün Uzlaşma Fiyatı
Komitesi tarafından belirlencn fiyat. diğer işlem günlcri için ise bir
önceki günün uzlaşma fiyatıdır.
Son Işlem Günü
Vade Sonu
Takas Süresi
Baz Fiyat ve Günlük Fiyat
Deg,işim Limiti
işlem Saatleri
işlem Teminatı Esasları
7,6
i
Günlük fiyat değişim Iimiti, Iıer bir sözleşme için belirlenen baz
fiyatın ::I:%15'idir. Bu yöntemle hesaplanan alt veya üst limitin
fiyat adımına tekalıül etmemesi halinde üst limit bir list fıyat
adınlina, alt limit ise bir alt fivat adımma vuvarlanır.
(şlemler 09: ı0- 17:45 saatleri arasında tek bir seansta
ll.erceklcstirilir. 12:30 ~ 13:55 arası i<:lemvanılmavan bölümdür.
- Başlangıç Teminatı: SPAN portfôy bazında
teminatlandırma yöntemi kullanılarak belirlenir.
- Sürdünne Teminatı: Bulunması gereken teminatın
%75'idir.
DolarTL Vadeli İşlem Sözleşmeleri
Dayanak Varlık
Sözleşme Büvüklül'ıü
Fiyat Kotasyonu ve
Minimum Fiyat Adımı
Türk Lirası/ABD Doları kuru.
1.000 ABD Doları.
1 ABD Doları'nın TlIrk Lirası cinsinden değeri virgülden sonra dört
basamak halinde kote edilir (Örnek: 2,2390; 2,2391; 2.2392 gibi).
Minimum fiyat adımı 0,0001 TL 'dir. Minimum fiyat adımının
değeri bir sözlesıne icin 0,1 TL'v;l-o,oool.lo06\~
kar<:ılık nelir.
31
Vade Ayları
Uzlasına Sekli
Günlük Uzlaşma Fiyatı
Vade döngü ayları Şubat, Nisan, Haziran, Ağustos. Ekim ve
Aralık'tır. Piyasada aynı anda, içinde bulunulan aya en yakın uç
döngü ayı işlem görür. Bu üç vade ayından biri Aralık değilse
Aralık vadeli sözlesmeler de avrıca i.•leme acıltr.
Nakdi uzlasına.
kuııanılan günlük
Seans sonunda hesapların güncellenmesinde
uzlaşma fiyatı aşağıdaki şekilde hesaplanır ve en yakın fiyat
adımına yuvarlanır:
a)
Seans sona erıneden önceki son 10 dakika içerisinde
gerçekleştirilen tüm işlemlerin miktar ağırlıklı ortalama
fiyatı günlük uzlaşma fiyatı olarak belirlenir.
b) Eğer son LO dakika içerisinde 10'dan az işlem yapıldıysa,
seans içerisinde gerıye dönük olarak bulunan son LO
işlemin miktar ağırlıklı ortalama fiyatı alınır.
c) Seans içerisinde IO'dan az işlem yapıldıysa, seans
içerisinde gerçekleştirilen tüm işlemlerin miktar ağırlıklı
ortalama fiyatı,
d) Seans içerisinde hiç işlem yapılmamışsa. bir önceki günün
uzlaşma fiyatı
gOnWk uzlaşma liyatı olarak belirlenir.
Seans sonunda yukarıda belirtilen yöntemlere göre günlük uzlaşma
fiyatının hesaplanamaması veya hesaplanan fiyatııı piyasayı doğru
yansıtmaması durumunda, aşağıda belirtilen yöntemler tck başına
ya da birlikte kullanılarak günlük uzlaşma fiyatı tespit edilebilir.
aL Seans sonundaki en iyi alış ve satıŞ kotasyonlarınm
ortalaması.
b) Dayanak varlığın spot fiyatı veya sözleşmenin diğer vade
ayları için geçerli olan günlnk uzlaşma fiyatları da dikkate
alınarak hesaplanacak "teorik" fıyatlar.
Özel Emir Pazarında gerçekleşen işlemler yukarıdaki hesaplamalara
dahil edilmez. Uzlaşma Fiyatı Komitesi tarafından günlük uzlaşma
fiyatının değiştirilme durumu saklıdır.
Son işlem günü saat 15:30'da TCMB tarafından açıklanan gösterge
niteliğindeki ABD Doları satıŞ kuru.
Belirlenen vade sonu uı.laşma fiyatı en yakın fıyat adınuna
i vuvarlanır.
Her vade ay1tllll son ış günü. Yurtiçi piyasalarda resmi tatil
Son Işlem Günü
nedeniyle yarım gün olması durumunda son işlem günü bir önceki
is p'ünüdür.
Her vade ayının son ış günü. Yurtiçi piyasalarda resmi tatil
Vade Sonu
nedeniyle yarım gün olması durumunda vade sonu bir önceki iş
i "üın üd ur.
..
Takas süresi T+I olarak uygulanır. Zararlar hesaplardan T günü
Takas Süresi
sonunda tahsil edilirken, karlar hesanlara T + i IJünü aktarılır.
Baz Fiyat ve Günlük Fiyat Baz fiyat. günlük fiyat değişim limitlerinin hesaplanmasında
kullanılan ve sözleşmenin işleme açıldığı gün Uzlaşma Fiyatı
Değişim Limiti
Komitesi tarafından belirlenen fiyat, diğer işlem günleri için ise bir
önceki {'ünün lızıasma fivatıdır.
Vade Sonu Uzlaşma
Fiyatı
32
işlem Saatleri
Işlem Teminatı Esasları
7.7
Günlük fıyat değişim limiti, her bir sözleşme için belirlenen baz
fiyatın :i:%iO'udur. Bu yöntemle hesaplanan alt veya Ost limitin
fıyat adımına tekabOl etmemesi halinde üst liınit bir üst fiyat
adımına, alt limit ise bir alt fıyat adımına yuvarlanır.
Işlemler 09: iO - 17:45 saatleri arasında kesintisiz tek bir seansta
gerceklestirilir.
- Başlangıç Teminatı: SPAN portföy bazında
teminatlaııdırma yöntemi kullanılarak belirlenir.
- Sürdürme Teminatı: Bulunması gereken teminatın
%75'idir.
EuroTL Vadeli İşlem Sözleşmeleri
Dayanak Varlık
Sözleşme Büyüklü~ü
Fiyat Kotasyonu ve
Minimum Fiyat Adımı
Vade Ayları
Uzlaşma Şekli
Günlük Uzlaşma Fiyatı
Türk Lirası/Euro kuru.
1.000 Euro.
i Euro'nun Türk Lirası cinsinden değeri virgülden sonra dört
basamak halinde koıe edilir (2,8320; 2.8321; 2,8322 gibi).
Minimum fiyat adımı 0,0001 'dir. Minimum fıyat adımının değeri
bir sözleşme için O,i TL'ye lO,OOOI. ı.000) karsılık l!elir.
Vade döngü aylan Şuba~ Nisan, Haziran, Ağustos. Ekim ve
Aralık'tır. Piyasada aynı anda. içinde bulunulan aya en yakın üç
döngü ayı işlem görür. Bu üç vade ayından biri Aralık değilse
Aralık vadeli sözleşmeler de a -rıca isleme acılır.
Nakdi uzlaşma.
kullanılan günlük
Seans soııuııda hesapların güncellenmesinde
uzlaşma fiyatı aşağıdaki şekilde hesaplanır ve en yakın fiyat
adımına yuvarlanır:
son LD dakika içerisinde
gerçekleştirilen tüm işlemlerin miktar ağırlıklı ortalama
fiyatı günlük uzlaşma fıyat i olarak belirlenir.
b) Eğer soil lO dakika içerisinde ıO'dan az işlem yapıldıysa.
seans içerisinde geriye dönük olarak bulunan son 10
işlemin miktar ağırlıklı ortalama fıyatı alınır.
cL Seans içerisinde IO'dan az işlem yapıldıysa, seans
içerisinde gerçekleştirilen tüm işlemlerin miktar ağırlıklı
ortalama fiyatı,
d) Seans içerisinde hiç işlem yapılmamışsa, bir önceki günün
uzlaşma fiyatı
aL Seans sona ermeden önceki
günlük uzlaşma fiyatı olarak belirlenir.
Seans sonunda yukarıda belirtilen yöntemlere göre günlük uzlaşma
fiyatııııli hesaplanamaması veya hesaplanan fiyatın piyasayı doğru
yansıtmadığına kanaat getirilmesi durumunda, aşağıda belirtilen
yöntemler tek başına ya da birlikte kuııanılarak günlük uzlaşma
fiyatı tespit edilebilir.
en
alış ve satıŞ kotasyonlarının
ortalaması,
Dayanak varlığın spot fiyatı veya sözleşmenin diğer vade
ayları için geçerli olan günlük uzlaşma fiyatları da dikkate
alınarak hesııolanacak "teorik" fivatlar.
a) Seans sonundaki
bL
'Y'
33
Özel Emir Pazarında gerçekleşen işlemler yukarıdaki hesaplamalara
dahil edilmez. Uzlaşma Fiyatı Komitesi tarafından günlük uzlaşma
fiyatının deilistirilme durumu saklıdır.
Vade Sonu Uzlaşma
Son işlem günü saat 15:30'da TeMB tarafından açıklanan gösterge
Fiyatı
niteligindeki Euro satış kUn!.
Belirlenen vade sonu uzlaşma fiyatı en yakın fiyat adımına
i yuvarlanır.
Son Işlem Günü
ller vade ayının son iş günü. Yurtiçi piyasalarda resmı tatil
nedeniyle yarım gün olması durumunda son işlem günü bir önceki
is ııünüdür.
Vade Sonu
Her vade ayının son iş günü. Yurtiçi piyasalarda resmi tatil
nedeniyle yarım gün olması durumunda vade sonu bir önceki iş
günüdür.
Takas Süresi
Takas süresi T+i olarak uygulanır. Zararlar hesaplardan T günü
sonunda tahsil edilirken, karlar hesaolara T+ ı ııünü aktarılır.
Baz Fiyat ve Günlük Fiyat Baz fiyat, günlük fiyat değişim limitlerinin hesaplanmasında
Değişim Limiti
kullanılan ve sözleşmenin işleme açıldığı gün Uzlaşma Fiyatı
Komitesi tarafından belirlenen fıyat, diğer işlem günleri için ise bir
önceki günün uzlaşma fiyatıdır.
işlem Saatleri
Işlem Teminatı Esasları
7,8
Günlük fiyat değişim limiti. her bir sözleşme için belirlenen baz
fiyatın ı%IO'udur. Bu yöntemle hesaplanan alt veya üst limitin
fıyat adımına tekabül etmemesi halinde üst limit bir üst fiyat
adımına, alt limit ise bir alt fiyat adımına yuvarlanır.
işlemler 09: iO • i7:45 saatleri arasında kesintisiz tek bir scansta
I!erceklest irilir.
Başlangıç Teminatı: SPAN portföy bazında
teminatlaııdınna yöntemi kullanılarak belirlenir.
- Sürdürme Teminatı: Bulunması gereken teminatın
%75'idir.
-
EUlUUSD Çapraz Kuru Vadeli işlem Sözleşmeleri
Dayanak Varlık
Sözleşme Büyüklüğü
Fiyat Kotasyoııu ve
Minimum Fiyat Adımı
Vade Ayları
Uzlasma Sckli
Günlük Uzlaşma Fiyatı
Euro/Amerikan (ABD) Doları (EVRIUSD) çapraz kurudur.
1.000 Euro
i Euro'nun ABD Doları cinsinden değeri virgülden sonra
dört basamak halinde kofe edilir. (Örnek: 1,3050; 1,3051
gibi). Minimum fiyat adımı 0,0001 'dir.
Minimum fiyat adımının değeri 0,1 ABD Doları'na karşılık
gelmektedir,
Vade döngü ayları Mart, Haziran. Eylül ve Aralık.
(Aynı anda içinde bulunulan aya en yakın iki vade ayına ait
sözleşmeler işlem görür. Bu iki vade ayından biri Aralık ayı değilse.
Aralık vade avı ayrıca isleme aeılır.)
Nakdi uzlasma.
kullanılan günlük
Seans sonunda hesapların güncellenmesinde
şekilde
hesaplanır
ve
en yakili fıyat
uzlaşma fiyatı aşağıdaki
adımına yuvarlanır:
a) Seans sona enneden önceki son LO dakika içerisinde
gerçekleştirilen tüm işlemlerin miktar ağırlıklı ortalama
fıyat i günlük uzlaşma fiyatı olarak belirlenir.
bl Eğer son 10 dakika içerisinde lO'dan az işlem yapıldıysa,
34
seans içerisinde geriye dönük olarak bulunan son iO
işlemin miktar ağırlıklı ortalama fiyatı alınır.
c) Seans içerisinde
10'dan az işlem yapıldıysa. seans
içerisinde gerçekleştirilen tüm işlemlerin miktar ağırlıklı
ortalama fiyatı,
d) Seans içerisinde hiç işlem yapılmamışsa. bir önceki günün
uzlaşma fiyatı
günıuk uzlaşma fiyatı olarak belirlenir.
Seans sonunda yukarıda belirtilen yöntemlere göre günlUk uzlaşma
fiyatının hesaplanamaması veya hesaplanan fiyatın piyasayı doğru
yansıtmadığına kanaat getirilmesi durumunda, aşağıda belirtilen
yöntemler tek başına ya da birlikte kullanılarak günlük uzlaşma
fiyatı tespit edilebilir.
a) Seans sonundaki en ıyı alış ve satıŞ kotasyonlarının
ortalaması,
b) Dayanak varlığın spot fiyatı veya sözleşmenin diğer vade
ayları için geçerli olan günlük uzlaşma fiyatları da dikkate
allılarak hesaplanacak "teorik" fiyatlar.
Vade Sonu Uzlaşma
Fiyatı
i
Son Işlem Günü
Vade Sonu
i
Takas Süresi
Baz Fiyat ve Günlük Fiyat
Değişim Limiti
işlem Saatleri
i Işlem Teminatı
Dolar Kuru
Esasları
Özel Emir Pazarında gerçekleşen işlemler yukarıdaki hesaplamalara
dahil edilmez. Uzlaşma Fiyatı Komitesi tarafından günlük uzlaşma
fivatının de~istirilme durumu saklıdır.
TCM[l'nin son işlem gününde açıkladığı gösterge niteliğindeki
Euro/Amerikan Doları çapraz kurudur.
Belirlenen vade sonu uzlaşma fıyat i en yakın fıyat adımına
vuvarlanır.
Her vade ayının son iş günü. Yurtiçi piyasalarda resmi tatil
nedeniyle yarım gUn olması durumunda son işlem günü bir önceki
iş günüdür.
Her vade ayının son ıŞ günü. Yurtiçi piyasalarda resmi tatil
nedeniyle yarım gün olması durumunda vade sonu bir önceki iş
günüdür.
Takas sUresi T+I olarak uygulanır. Zararlar hesaplardan T günü
sonunda tahsil edilirken, karlar hesaolara T+ i günü aktarılır.
Baz fiyat, günlük fıyat değişim limitlerinin hesaplanmasında
kullanılan ve sözleşmenin işleme açıldığı gün Uzlaşma Fiyatı
Komitesi ıarafından belirlenen fiyat, diğer işlem günleri için ise bir
önceki günün uzlaşma fiyatıdır.
Günllik fiyat değişim limiti, her bir sözleşme için belirlenen baz
fiyatın ::t:% lO'udur. Bu yöntemle hesaplanan alt veya üst limitin
fiyat adımına tekabül etmemesi halinde üst !imit bir üst fiyat
adımına, alt limit ise bir alt fivat adımına vuvarlanır.
i Işlemler 09: iO - 17:45 saatleri arasında kesintisiz tek bir seansta
i gerceklestirilir.
Başlangıç
Teminatı:
SPAN
portfoy
bazında
teminatlandınna yöntemi kullanılarak belirlenir.
- Sürdürme
Teminatı:
Bulunması
gereken
teminatın
%75'idir.
Bu sözleşmeye ilişkin işlemlerde ABD Doları değerlerinin TL'ye
i cevrilmesinde TCMB tarafından saat 15:30 itibarıvla açıklanan
35
gösterge niteliğindeki ABD Dolan Alış Kuru esas alınır. Borsa
tarafından gerekli görülen durumlarda ya da TCMB tarafından
gösterge niteliğindeki ABD Dolan Alış Kurunun açıklanmaması
durumunda, Dolar Kuru spot piyasada oluşan Dolar kurları dikkate
alınarak güncellenebilir.
7.9
DolarTL Opsiyon Sözleşmeleri
Davanak Varlık
ODsivon Sınıfı
Oosivon Tioi
Sözlesme Bü••..
üklü~ü
Fiyat Kotasyonu ve
Minimum Fiyat Adımı
Vade Ayları
Uzlasma Sekli
Günlük
Uzlaşma
Fiyatı
Türk Lirası/ABD Dolan kuru
Alım ve Satım Oosivonları
Avruoa (Sözlesme ile tanınan hak vade sonunda kullanılabilir)
1.000 ABD Doları
Fiyat, 1.000 ABD Doları için, opsiyon primi olarıık virgüldcn sonra bir
basamak olacak şekilde Türk Lirası cinsinden işlem sistemine girilir.
(Örnek: 20,1, 20,2 vb.) Minimum fiyat adıını O,I'dir. Miktar teklifleri bir
adet sözlesmc ve katları seklinde [!irilir.
Yılın tüm ayları. (Aynı anda içinde bulunulan ay ve bu aya en yakın vade
olmak üzere tODlam2 vade avına ait sözle<:meler i<:lemoörür.)
Nakdi uzlasma
Günlük uzlaşma fiyatı seans sonunda aşağıdaki şekilde hesaplanır ve en
yakın fiyat adımına yuvarlanır:
önceki son LO dakika içerisinde
a) Seans sona enneden
gerçekleştirilen tüm işlemlerin miktar ağırlıklı ortalama fiyatı,
b) Eğer son LO dakika içerisinde lO'dan az işlem yapıldıysa, seans
içerisinde geriye dönük olarak bulunan SOI1 iO işlemin miktar ağırlıklı
ortalama fiyatı,
c) Seans içerisinde 10'dan az işlem yapıldıysa, seans içerisinde
gerçekleştirilen tüm işlemlerin miktar ağırlıklı ortalama fiyatı,
d) Seans içerisinde hiç işlem yapılmamışsa. dayanak varlık ve
dayanak varlığa bağlı diğer sözleşmelerdeki fıyatlar dikkate alınarak
hesaplanan teorik fiyatlar
günlük uzlaşma fiyatı olarak belirlenir.
Seans sonunda yukarıda belirtilen yöntemlere göre günlük uzlaşma
fiyatının hesaplanamaması veya hesaplanan fiyatların piyasayı doğru
olarak yansıtmadığına kanaat getirilmesi halinde Borsa tarafından, teorik
fiyat. bir önceki günkü uzlaşma fiyatı veya seans sonundaki en iyi alış ve
satış fiyatları dikkate alınarak günlük uzlaşma fiyatı tespit edilebilir.
Vade Sonu
Fiyatı
Uzlaşma
Özel Emir Pazarında gerçekleşen işlemler yukarıdaki hesaplamalara dahil
edilmez. Uzlaşma Fiyatı Komitesi tarafından günlük uzlaşma fiyatının
deliistirilme durumu saklıdır.
Alım sözleşmelerinde vade sonu uzlaşma fiyatı, dayanak varlık olan ABD
saat 15:30 itibanyın
Dolan için son işlem gününde TeMB'nin
açıklayacağı gösterge nitcliğindeki satış kurunun 1.000 ile çarpılması
suretiyle bulunan değer ile opsiyon kullanım fiyatı arasındaki farkın en
yakın fiyat adıınına yuvarlanması sonucunda bulunur.
Satım sözleşmeleri için vade sonu uzlaşma fiyatı. opsiyoıı kullanım fıyat ı
ile dayanak varlık olan ABD Dolan için son işlem gününde TCMB'nin
saat 15:30 itibariyle açıklayacağı gösterge niteliğindeki satış kurunun
1.000 ile çarpılması suretiyle bulunan değer arasındaki farkın en yakın
fivat adımına vuvarlanması sonucunda bulunur.
36
Son Işlem Günü
Son işlem gününde, TCMB tarafından ilgili kunın ilan edilmemesi
durumunda vade sonu uzlaşma fiyatı. Uzlaşma Fiyatı Komitesi tarafından
belirlenir.
Her vade ayının veya haftasının son iş günü. Yurt içi piyasaların resmi
tatil nedeniyle yarı ın gün olması durumunda son işlem günü bir önceki iş
günüdür.
Vade Sonu
Takas Süresi
Günlük Fiyat Değişim
Her vade ayının SOI1 iş günU. Yurt içi piyasaların resmi tatil nedeniyle
varım u:ün olması durumunda vade sonu bir önceki is Qünüdür.
T + 1 olarak uygulanır. Prim borçları hesaplardan T günü sonunda tahsil
edilirken. Drim alacakları hesllDlara T + ı ııünü aktarılır.
Prim fiyatları için fıyat değişim limiti yoktur.
Umiti
Kullanım Fiyatları
Işlem Saatleri
Işlem
Teminatı
Esasları
7,10
Kullanım fıyat adımı.
-alım opsiyonları için 50 Türk Lirası'na karşılık gelir. (Ömek: 2000. 2050
2100, ,b.)
.satım opsiyonları için 25 Türk Lirası'na karşılık gelir. (Ömek: 2000
2025,2050, vb.)
Dayanak varlık olan yabancı para birimi için TCMB'nin gösterge
niteliğindcki satış kurunun 1.000 ile çarpılmasıyla elde edilen değer baz
alınarak hesaplanan ::ı::%IO'hıklimit içerisindeki kullanım fiyat seviyeleri
için işlem sisteminde sözleşmeler oluşturulur. Bu limit. dayanak varlığın
fiyat limitlerine paralel olarak Yönetim Kurulu tarafından değiştirilebilir.
Alım ve satım opsiyon sözleşmelerinin her biri için biri "başabaşta"' ve
ikisi "zararda" olmak iizere üç farklı kullanım fiyatı seviyesinden
sözleşmeler işleme açılır. işlem sisteminde açık pozisyon veya emir
bulunan sözleşme sıraları ::1::%
iO'luk limitlerin dışında kalsalar bile işleme
açık olmaya devam ederler. işlem sisteminde işleme kapalı olarak tanımlı
olan sözleşmeler, işlem yapmak isteyen üyelerin talebi halinde işleme
açılabilir.
İşlemler 09:10-17:45 s.1atleri arasmda kesintisiz tck bir seansta
eerceklestirilir.
- Başlangıç Teminatı: SPAN portföy bazında teminatlandınna yöntemi
kullanılarak belirlenir.
- SUrdünne Teminatı: Bulunması l!ereken teminatın % 7S'idir.
Alım Vadeli işlem Sözleşmeleri
Dayanak Yarlık
Sözleşme Büvüklüliü
Fiyat Kotasyonu ve
Minimum Fiyat Adımı
Vade Ayları
Uzlaşma Şekli
Günlük Uzlaşma Fiyatı
Saf altın.
leram.
i gram altının Türk Lirası cinsinden değeri virglilden sonra iki
basamak olacak şekilde sisteme girilir. Minimum fiyat adımı 0.01
TL' dir.
Şubat, Nisan. Haziran, Ağustos. Ekim ve Aralık. Aynı anda içinde
bulunulan aya en yakın üç vade ayına ait sözle<;meler j<;lemQörür.
Nakdi Uzla"ma
kullanılan günlUk
Seans sonunda hesapların güncellenmesinde
hesaplanır
ve
en yakın fiyat
fiyatı
aşağıdaki
şekilde
uzlaşma
adınıına yuvarlanır:
a) Seans sona ermeden önceki son 10 dakika içerisinde
gerçekleştirilen tüm işlemlerin miktar ağırlıklı ortalama
fiyatı günlük uzlaşma fiyatı olarak belirlenir.
bL Evcr son LO dakika icerisinde 10'dan az işlem yanıldıvsa,
37
seans içerisinde gerıye dönük olarak bulunan son LO
işlemin miktar ağırlıklı ortalama fiyatı ahııır.
c) Seans içerisinde IO'dan az işlem yapıldıysa, seans
içerisinde gerçekleştirilen tüm işlemlerin miktar ağırlıklı
omiama fiyatı,
d) Seans içerisinde hiç işlem yapılmamışsa, bir önceki günün
uzlaşma fiyatı
günlük uzlaşma fiyatı olarak belirlenir.
Seans sonunda yukarıda belirtilen yöntemlere göre glinlük uzlaşma
fiyatının hesaplanamaması veya hesaplanan fiyatın piyasayı doğru
yansıtmaclığına kanaat getirilmesi durumunda, aşağıda belirtilen
yöntemler tek başına ya da birlikte kullanılarak günlük uzlaşma
fiyatı tespit edilebilir.
Seans sonundaki en ıyı alış ve satış kotasyonlarının
ortalaması,
b) Dayanak varlığın spot fiyatı veya sözleşmenin diğer vade
ayları için geçerli olan uzlaşma fiyatları da dikkate alınarak
hesaplanacak "teorik" fıyatlar.
a)
Vade Sonu Uzlaşma
Fiyatı
Son Işlem Giinü
Vade Sonu
Takas Süresi
Baz Fiyat ve Günlük Fiyat
Değişim Limili
Özel Emir Pazarında gerçekleşen işlemler yukarıdaki hesaplamalara
dahil edilmez. Uzlaşma Fiyatı Komitesi tarafından günlük uzlaşma
fivatının de1Jistirilme durumu saklıdır.
Vade sonu uzlaşma fıyat i, son işlem günündeki Londra'da öğleden
sonra yapılan altın fiyat sabitleme seansında (The London Gold
Market Fixing Ltd. tarafından açıklanan The London Gold Fixing
P.M.) oluşan altın Dolar/ons fiyatının Merkez Bankasının saat
i5.30'da açıklayacağı gösterge niteliğindeki ABD Doları satıŞ kuru
kullanılarak TUgram'a çevrilmesi ile bulunan değer vade sonu
uzlaşma fiyatı olarak kullaııılır. Londra'da öğleden sonra altın fiyat
sabitleme seansı yapılmazsa, sabah seansında oluşan altın Dolar/ons
fiyatı vade sonu uzlaşma fiyatı olarak kullanılır. Son işlem gününde
resmi tatil veya başka bir nedenle fiyat açıklanmaması halinde.
uluslararası spot piyasalarda Türkiye saati ilc saal i7:00'de oluşan
Dolar/ons altın alış ve satış fiyatının ortalaması baz alınır. Ons
ağırlık birimi 31, I035'e bölünerek grama çevrilir.
Yukarıdaki yöntemlerle belirlenen vade sonu uzlaşma fiyatı en
vakın fivat adımına vuvarlanır.
Her vade ayının son iş günü. Yurtiçi piyasalarda resmi tatil
nedeniyle yarım gün olması durumunda son işlem günü bir önceki
is ailnUdür.
Her vade ayının son iş günü. Yurtiçi piyasalarda resmi tatil
nedeniyle yarıın gün olması dunımunda vade sonu bir önceki iş
lZünüdür.
Takas süresi T+ 1 olarak uygulanır. Zararlar hesaplardan T günü
sonunda tahsil edilirken, karlar hesııolara T+ i eünü aktarılır.
Baz fiyat, günlük fiyat değişim limitlerinin hesaplanmasında
kullanılan ve sözleşmenin işleme açıldığı gün Uzlaşma Fiyatı
Komitesi tarafından belirlenen fıyat, diğer işlem günleri için ise bir
önceki 'ünün uzlasma fiyatıdır.
38
İşlem Saatleri
işlem Teminatı Esasları
Farklı vadeli her bir sözleşme için belirlenen Baz Fiyatın
:t%IO'udur. Bu yöntemle hesaplanan alt veya üst limitin fiyat
adımına tekabül etmemesi halinde list Iimit bir üst fiyat adımına. alt
limit ise bir alt fıyat adıınına yuvarlanır.
Işlemler 09: iO - 17:45 saatleri arasında kesintisiz tek bir seansta
ııercek lestiri iir.
Başlangıç
Teminatı:
SPAN
portfôy
bazlılda
teminatlandırma yöntemi kullanılarak belirlenir.
- Sürdünne
Teminatı:
Bulunması
gereken
teminatın
%75'idir.
7.1 ı Dolar/Oos Altın Vadeli İşlem Sözleşmeleri
Davanak Varlık
Sözlesme Büyükıü~ü
Fiyat Kotasyonu ve
Minimum Fiyat Adımı
Saf altın.
i ons altın.
i ons alımın ABD Doları cinsinden de~eri virgülden sonra iki
basamak olacak şekilde işlem sistemine girilir. (Örnek: 1.450,05;
1.450, Lo gibi).
Vade Ayları
Uzlasma Sekı i
Gilnllik Uzlaşma Fiyatı
Minimum fiyat adımı O,05'dır.
Minimum fiyat adımmın değeri 0,05 ABD Doları'na karşılık
.elmektedir.
Şubat, Nisan, Haziran. Ağustos, Ekim ve Aralık
(Aynı anda içinde bulunulan aya en yakın üç vade ayına ait
sözlcsme[er islem eörür.)
Nakdi uzlasına.
kullanılan günlük
Seans sonunda hesapların güncellenmesinde
uzlaşma fiyatı aşağıdaki şekilde hesaplamr ve en yakın fıyat
adımına yuvarlanır:
a)
Seans sona ermeden önceki son LO dakika içerisinde
gerçekleştirilen tüm işlemlerin miktar ağırlıklı ortalama
fiyatı günlük uzlaşma fiyatı olarak belirlenir.
b) Eğer son 10 dakika içerisinde lO'dan az işlem yapıldıysa,
seans içerisinde gerıye dönük olarak bulunan son LO
işlemin miktar ağırlıklı ortalama fiyatı alınır.
iO'dan az işlem yapıldıysa, seans
c) Seans içerisinde
içerisinde gerçekleştirilen tüm işlemlerin miktar ağırlıklı
ortalama fiyatı,
d) Seans içerisinde hiç işlem yapılmamışsa. bir önceki günün
uzlaşma fiyatı
günuık uzlaşma fiyatı olarak belirlenir.
Seans sonunda yukarıda belirtilen yöntemlere göre günliik uzlaşma
fiyatının hesaplanamaması veya hesaplanan fiyatın piyasayı doğru
yansıtmadiğına kanaat getirilmesi durulTIlında. aşağıda belirtilen
yöntemler tck başına ya da birlikte kullanılarak günlük uzlaşma
fiyatı tespit edilebilir.
aL Seans sonundaki
en iyi alış ve satış kotasyonlarının
ortalaması,
b) Dayanak varlığın spoı fiyatı veya sözleşmenin diğer vade
ayları için geçerli olan günlük uzlaşma fiyatları da dikkate
alınarak hesaolanaeak "teorik" fivatlar.
39
Vade Sonu Uzlaşma
Fiyatı
Son İşlem GiinO
Vadc Sonu
Takas Süresi
Baz Fiyat ve Günlük Fiyat
Değişim Limiti
Işlem Saatleri
İşlem Teminatı Esasları
Dolar Kuru
7.12
Özel Emir Pazarında gerçekleşen işlemler yukarıdaki hesaplamalara
dahil edilmez. Uzlaşma Fiyatı Komitesi tarafından günlük uzlaşma
fivatınııı değistirilmc durumu saklıdır.
Vade sonu uzlaşma fiyatı, son işlcın gününde Londra'da öğledcn
sonra yapılan altın fiyat sabitleme seanslOda (The London Gold
Market Fixiııg Ltd. tarafından açıklanan The London Gold Fixiııg
P.M.) oluşan altın Dolar/Oııs fiyatıdır.
Son işlcm gününde Londra'da öğleden sonra altın fiyat sabitlerne
seansı yapılmazsa, sabah seanslılda oluşan altın Dolar/Ons fiyatı
vade sonu uzlaşma fiyatı olarak kullanılır.
Son işlem glinünde resmı tatil veya başka bir nedenle fıyat
açıklanmaması halinde, uluslararası spot piyasalarda Türkiye saati
ile saat ı7:00'de oluşan Dolar/Ons altııı alış ve satıŞ fiyatının
ortalaması vade sonu uzlaşma fiyatı olarak kullanılır.
Yukarıdaki yöntem lerle bel irlcnen vade sonu uzlaşma fiyatı en
vakın fıvat adımına vuvarlanır.
!-Icr vadc ayının son iş günü. Yurtiçi piyasalarda resmi tatil
nedeniyle yarım gün olması dunımunda son işlem günü bir önceki
iş günüdür.
Her vade ayının son ış günü. Yurtiçi piyasalarda resmı tatil
nedeniyle yarım gün olması durumunda vade sonu bir önceki iş
günüdür.
Takas süresi T+I olarak uygulanır. Zararlar hesaplardan T günü
sonunda tahsil edilirken, karlar hesaplara T+ i günü aktarılır.
Baz fiyat, günHik fiyat değişim limitlerinin hesaplanmasında
kullanılan ve sözleşmenin işleme açıldığı gün Uzlaşma Fiyatı
Komitesi tarafından belirlenen fıyat, diğer işlem günleri için ise bir
önceki günün uzlaşma fiyatıdır.
Günlük fiyat değişim Iimiıi. her bir sözleşmc için belirlenen baz
fiyatın :i:%iO'udur. Bu yöntemle hesaplanan alt veya üst limitin
fiyat adımına tekabül etnıemesi halinde üst limit bir üst fıyat
adımına, alt limit ise bir alt fıvat adırnına vuvarlanır.
işlemler 09: iO - 17:45 saatleri arasında kesintisiz tek bir seansta
'erçekleştirilir.
- Başlangıç Teminatı: SPAN portruy bazında
teminatlandırma yöntemi kullanılarak belirlenir.
- Sürdürınc Teminatı: Bulunması gereken teminatın
%75'idir.
Bu sözleşmeye ilişkin işlemlerde ABD Doları değerlerinin TL 'ye
çevrilmesinde TCMB tarafından saal 15:30 itibarıyla açıklanan
gösterge niteIiğindeki ABD Doları Alış Kuru esas alınır. Borsa
tarafından gerekli görillen durumlarda ya da TeMB tarafından
gösterge niteliğindcki ABD Doları Alış Kurunun açıklanmaması
durumunda, Dolar Kuru spot piyasada oluşan Dolar kurları dikkate
alınarak J;!,üncellenebilir.
EgelJamuk Vadeli işlem Sözleşmeleri
Davanak Varlık
Sözleşme Büyüklüğü
Fivat KotaSYOııUve
Ege Standart 1 baz kalite pamuk
1.000 ka rı ton
1 ki! Eee Standart i baz kalitc OamU2Ul1Türk Lirası cinsinden
40
Minimum Fiyat Adımı
Vade Ayları
Uzlasma Sekli
GünHik Uzlaşma Fiyatı
değeri virgülden sonra üç basamak halinde kote edilir. Minimum
fiyat adımı 0,005'dir. Minimum fıyat adımının değeri 5 TL'ye
karşılık gelmektedir. Bu şekilde girilecek fıyat kotasyanlarının
virgiilden sonraki son rakamı O (sıfır) ya da 5 (beş) olur (2, 125 veya
2,4 iOTLIk •• ibi).
Mart. Mayıs. Temmuz. Ekim ve Aralık (Aynı anda içinde bulunulan
ava en vakın iki vade aVll1aait sözlesmeler istem 2örür.)
Nakdi uzlasına.
Seans sonunda hesapların güncellenmcsindc
kullanılan günlük
uzlaşma fiyatı aşağıdaki şekilde hesaplanır ve en yakın fiyat
adımına yuvarlanır:
a)
b)
c)
d)
günllik
Seans sona ermeden önceki son iO dakika içerisinde
gerçekleştirilen tüm işlemlerin miktar ağırlıklı ortalama
fiyatı gOnlük uzlaşma fiyatı olarak belirlenir.
Eğer son 10 dakika içerisinde 10'dan az işlem yapıldıysa,
seans içerisinde geriye dönük olarak bulunan son 10
işlemin miktar ağırlıklı ortalama fiyatı ahIlIr.
Seans içerisinde 10'dan az işlem yapıldıysa,
seans
içerisinde gerçekleştirilen tOm işlemlerin miktar ağırlıklı
ortalama fiyatı,
Seans içerisinde hiç işlem yapıhnamışsa, bir önceki giinün
uzlaşma fiyatı
uzlaşma fiyatı olarak belirlenir.
Seans sonunda yukarıda belirtilen yöntemlere göre giinlük uzlaşma
fiyatının hesaplanamaması veya hesaplanan fiyatın piyasayı doğru
yansıtmadığına kanaat getirilmesi durumunda, aşağıda belirtilen
yöntemler tek başına ya da birlikte kullanılarak günlük uzlaşma
fiyatı tespit edilebilir.
a)
Seans sonundaki en ıyı alış ve satış kotasyanlarınııı
ortalaması,
b) Dayanak varlığın spot fiyatı veya sözleşmenin diğer vade
ayları için geçerli olan günlük uzlaşma fiyatları da dikkate
alınarak hesaplanacak "teorik" fıyatlar.
Vade Sonu Uzlaşma
Fiyatı
Özel Emir Pazarında gerçekleşen işlemler yukarıdaki hesaplamalara
dahil edilmez. Uzlaşma Fiyatı Komitesi tarafından günlük uzlaşma
fivatının deilistirilme durumu saklıdır,
Vade Sonu Uzlaşma Fiyatı şu şekilde hesaplanır:
I. Dayanak varlığın vade ayı son işlem günü ve öncesindeki
asgari iki iş gününe ait izmir Ticaret Borsası'nda oluşan
Ege Standart i baz kalite paınuk liyatlarının miktar ağırlıklı
ortalaması Vade Sonu Uzlaşma Fiyatı olarak alınır.
2. Bu günlerde izmir Ticaret Borsası'nda yeterli işlem
olmaması halinde. var olan işlemlerin ortalaması ile izmir
Ticaret Borsası pamuk salonunda faaliyet gösteren asgari
on iki üyeden azami % i fiyat aralığı ile Ege Standart 1 baz
kalite pamuk için almacak kotasyanların arasmdan en iyi ve
en kötü iki fıyat atıldıktan sonra kalanların aritmetik
ortalaması uzlasma fivatı olarak almır. Spot piyasada
41
Son Işlem Gfinii
Vade Sonu
Takas Süresi
Baz Fiyat ve Günlük Fiyat
Değişim Limiti
işlem Saatleri
işlem Teminatı Esasları
7.13
gerçekleşen işlemlerin Vade Sonu Uzlaşma Fiyatınııı
belirlenmesinde yeterli olup olmadığına Uzlaşma Fiyatı
Komitesi karar verir.
Her vade ayının son ış günü. Vurt içi piyasaların resmi tatil
nedeniyle yarım gün olması durumunda son işlem günü bir önceki
is günüdür.
Her vade ayının son ış günü. Yurt içi piyasaların resmi tatil
nedeniyle yarım gün olması durumunda vade sonu bir önceki iş
Jünüdür.
Takas süresi T+ i olarak uygulanır. Zararlar hesaplardan T günü
sonunda tahsil edilirken. karlar hesaplara T+I günü aktarılır.
Baz fiyat, günlük fiyat değişim limitlerinin hesaplanmasında
kullanılan ve sözleşmenin işleme açıldığı gün Uzlaşma Fiyatı
Komitesi tarafından belirlenen fiyat. diğer işlem günleri için ise bir
önceki günün uzlaşma fiyatıdır.
Günlük fiyat değişim limiti, her bir sözleşme için belirlenen baz
fiyatın :1:.%iO'lIdur. Bu yöntemle hesaplanan alt veya üst limitin
fiyat adımına tekabül etmemesi halinde üst limit bir üst fiyat
adımına. alt Iimit ise bir alt fiyat adınlina vııvarlaııır.
işlemler 09: LO - 17:45 saatleri arasında kesintisiı tck bir seansta
gerçeklestirilir.
- Başlangıç Teminatı: SPAN ponfôy bazında
teminatlnndınna yöntemi kullanılarak belirlenir.
- Sürdürıne Teminatı: Bulunması gereken teminatın
%75'idir.
Anadolu Kırmızı Buğday Vadeli İşlem Sözleşmeleri
Dayanak Varlık
Sözlesme Büvükıuğü
Fiyat Kotasyonu ve
Minimum Fiyat Adıını
Vade Ayları
Uzlasma Sekli
Günlük Uzlaşma Fiyatı
Anadolu kınnızı sert baz kalite buğday (Bezostaja-I, Doğu- 88.
Gün- 91, Haymana-79. Ikizce- 96, Karasıı- 90, Lanccr, Odeskaya.
Si, Şahin) Anadolu kınnızı sert kaliıcde buğdayı oluşturduğu
esas
belirtilen bu buğday cinsleri. TMO' nun sınıflandınnası
alınarak belirlenmiştir. Ayrıca spot borsaların "Anadolu kınnızı sert
buğday" olarak tescil ettiği emtia da yukarıdaki sınıflamaya
dahildir. TMO'nun sınıflandınna kriterlerinde bir değişiklik olması
halinde, Anadolu kınnızı sert olarak belirtilen buğday kalitesinin
denk geldiği yeni buğday kalitesi ve bu kaliteyi oluşturan yeni
buMav cinsleri sözlesmeve davanak kabul edilir.
5.000 kg(S ton)
i kg Anadolu kınnızı sert baz kalitede buğdayın Türk Lirası
cinsinden değeri virgülden sonra dört basamak halinde kote edilir.
Bu şekilde girilecek fiyat kotasyonlarının virgülden sonraki son
rakamı O(sıfır) ya da 5 (beş) olur (0,3865 veya 0,3870 TUkg gibi).
Minimum fiyat adım değeri O,0005'dir. Minimum fiyat adımının
de~eri 2,5 TL've karsılık ı:!elmektedir.
Mart. Mayıs. Temmuz, Eylül ve Aralık. (Aynı anda içinde
bulunulan ava en yakın iki vade ayına ait sözleşmeler i••.lem I!örür.)
Nakdi uzlaşma.
kullanılan günlük
Seans sonunda hesapların güncellenmesinde
uzlaşma fiyatı aşağıdaki şekilde hesaplanır ve en yakın fiyat
adınuna yuvarlanır:
a)
Seans
sona ermeden
önceki
son
LO dakika
icerisinde
42
gerçekleştirilen tüm işlemlerin miktar ağırlıklı ortalama
fiyatı günlük uzlaşma fiyatı olarak belirlenir.
b) Eğer son LOdakika içerisinde 10'dan az işlem yapıldıysa,
seans içerisinde geriye dönük olarak bulunan son 10
işlemin miktar ağırlıklı ortalama fiyatı alınır.
c) Seans içerisinde 10'dan az işlem yapıldıysa,
seans
içerisinde gerçekleştirilen tüm işlemlerin miktar ağırlıklı
ortalama fiyatı,
d) Seans içerisinde hiç işlem yapılmamışsa, bir önceki günün
uzlaşma fiyatı
günlük uzlaşma fiyatı olarak belirlenir.
Seans sonunda yukarıda belirtilen yöntemlere göre günlük uzlaşma
fi)'atııun hesaplanamaması veya hesaplanan fiyatın piyasayı doğru
yansıtmadığına kanaat getirilmesi dunıınunda, aşağıda belirtilen
yöntemler tek başına ya da birlikte kullanılarak gnnlük uzlaşma
fıyat i tespit edilebilir.
a) Seans sonundaki cn iyi alış ve satıŞ kotasyonlarının
ortalaması,
b) Sözleşmenin vadesine kadar olan süre için geçerli olan ve
Borsa tarafından belirlenen faiz oranı. dayanak varlığın spot
fıyatı veya sözleşmenin diğer vade ayları için geçerli olan
günlük uzlaşma fıyat i kullanılarak hesaplanacak ''teorik''
fiyatlar.
Vade Sonu Uzlaşma
Fiyatı
Özel Emir Pazarında gerçekleşen işlemler yukarıdaki hesaplamalara
dahil edilmez. Uzlaşma Fiyatı Komitesi tarafından günınk uzlaşma
fiyatının değiştirilme durumu saklıdır.
Vade Sonu Uzlaşma Fiyatı şu şekilde hesaplanır:
Kullanılacak fiyatların belirlenmesi:
A. Son işlem günü ve öncesindeki bir iş günUııde Konya ve
Polatlı Ticaret Borsası'nda Anadolu kırmızı sert buğdayının
birinci, ikinci, üçUncü ve dördüncü derece baz kalitesi için
gün sonu itibariylc oluşmuş fiyatların miktar ağırlıklı
ortalaması her gün için ayrı ayrı hcsaplanır. (Bu şekilde en
fazla dört fiyat verisi elde edilir.)
B. Edirne, Eskişchir, Gaziantep, Karaman. çorum. Uzunköprü
ve Yozgat Ticaret Borsalarında Anadolu kınnlZl sert
buğdayı için son işlem gününde ve önceki bir iş gününde
oluşmuş fiyatlar elde edilir. (Bu şekilde en fazla on dört
fiyat verisi elde edilir.)
• Konya vc/vcya Polatlı Ticaret Borsası'nda birinci,
ikinci, {içUneü veya dördUncU derccedeki Anadolu
kınnlZl serl buğdayların herhangi biri için borsada fiyat
oluşmaması durumunda, miktar ağırlıklı ortalama fiyat
hesaplamasında fiyat oluşmuş olan dereceler için oluşan
fiyat ve miktar bilgileri dikkate alınır.
• Konya ve Polatlı Ticaret Borsası'nda birinci, ikinci,
üçüncii ve dördüncü derecedeki Anadolu kırmıı.! scrt
buğdaylarının hiçbirinde fiyat oluşmaması durumunda
o gün için Polatlı Ticaret Borsası'ndan ya da Konya
Ticaret Borsası'ndan fiyat verisi almamadığı kabul
43
•
edilir.
Polatlı ve Konya Ticaret Borsalarmın
dışındaki
borsalardan son işlem gününde veya son işlem
gününden önceki bir iş gününde. Anadolu Kırmızı Sert
buğdayı için fiyat oluşmaması durumunda. o gün için
bu borsalardan fiyat alınamadığı kabul edilir. Bu
durumda. bu borsaların fiyat bilgileri (2. maddede
bahsedilen) aritmetik ortalamaya dahil edilmez.
Yukarıda açıklanan Him fiyatların (en fazla 18 fiyat verisi) aritmetik
ortalaması bulunur. Bu fiyat vade sonu uzlaşma fiyatı olarak kabul
edilir.
Spot borsaların fiyat verisinın son işlem giinünü takip eden
işgünlerinde açıklanması durumunda. Uzlaşma Fiyatı Komitesi
uzlaşma fiyatını son işlem gününü takip eden günde açıklayabilir
veya spot borsaların son işlem günü fiyat verilerini dikkate almadan
son işlem gününde açıklayabilir.
Borsa. uygun koşulların sağlanması halinde, Vade Sonu Uzlaşma
Fiyatı hesaplanmasında
fıyat verisi alınan borsaların sayısını
artırabilir veya azaltabiiir.
Uzlaşma Fiyatı Komitesi. piyasa koşullarına göre Vade Sonu
Uzlaşma Fiyatının hesaplanmasında spot piyasadan fıyat verisi
alınan gün sayısını artırabilir veya azaltabiiir.
Son Işlem Günü
Vade Sonu
Takas Süresi
Baz Fiyat ve Günlük Fiyat
Değişim Limiti
işlem Saatleri
Işlem Teminatı Esasları
Uzlaşma Fiyatı Komitesi. Borsanın seans saaLlerini ve takas sürecini
dikkate alarak uzlaşma fiyatının hesaplanmasında spot borsalardaki
seansın bir kısmında oluşan fiyat verilerini dikkate alabilir.
Spot borsalardan alınan fiyatlar, dayanak varlığın teslim edilmesi
halinde doğabilecek KDV ve benzeri satıŞ vergileri hariç olarak
dikkate alınır.
Her vade a)'ının son iş gUnii, Yurt içi piyasalarııı resmi tatilolması
nedeniyle yarım giin olması durumunda sözleşmenin vadesi bir
önceki is l!ünüdür.
Her vade ayının son iş günü. Yurt içi piyasaların resmi tatilolması
nedeniyle yarım gün olması durumunda vade sonu bir önceki iş
eiiniidür.
Takas süresi T+I olarak uygulanır. Zararlar hesaplardan T günü
sonunda tahsil edilirken, karlar hesanlara T+ i pünü aktarılır.
Baz fıyat, günlük fiyat değişim limitlerinin hesaplanmasında
kullanılan ve sözleşmenin işleme açıldığı gün Uzlaşma Fiyatı
Komitesi tarafından belirlenen fiyat, diğer işlem günleri için ise bir
önceki günün uzlaşma fiyatıdır.
Günlük fıyat değişim limiti, her bir sözleşme için belirlenen baz
fiyatın x% lO"udur. Bu yöntemle hesaplanan alt veya üst limitin
fıyat adımına tekabül etmemesi halinde üst limit bir üst fıyat
adımına. alt limit ise bir alt fivat adınıına vuvarlanır.
Işlemler 09: Lo • 17:45 saatleri arasında kesintisiz tek bir seansla
gerceklestirilir.
Başlangıç Teminatı: SPAN purtf6y bazında
teminatlandınna vöntemi kullanılarak belirlenir.
44
Sürdümıe Teminatı; Bulunması gereken teminatın
%75'idir.
7.14
Baz Yük Elektrik Vadeli İşlem Sözleşmeleri
Dayanak Varlık
Sözleşme Büyüklüğü
Fiyat Kotasyonu ve
Minimum Fiyat Adımı
Vade Ayları
Uzlasma Sekli
Günlük Uzlaşma Fiyatı
Vade ayının her bir saati için Piyasa ışleticisi tarafından açıklanan
Kısıtsız Piyasa Takas Fiyatlarından (KPTF) hesaplanan basit
aritmetik ortalamasıdır.
Vade ayındaki saat sayısı x 0,1 MWh
Vade Ayındaki Saat Sayısı: Vade ayındaki gün sayısı x 24
Sözleşme büyüklliğü vade ayındaki gün sayısına ve yaz saatilkış
saati uygulamasına göre değişkenlik gösterir. Kış saatinden yaz
saatine geçiş yapılan gün için saat sayısı 23, yaz saatinden kış
saatine geçış yapılan gün ıçın ise saat sayısı 25 olarak
uygulanacaktır.
Örnek:
30 gün ıçeren aylar için sözleşme büyüklüğli 72 MWh'dir
(30x24xO, iMWh). 31 gün içeren aylar için sözleşme büyüklüğü
74,4 MWh'dir (31x24xO,IMWh), 28 gün çeken Şubat ayı için
sözleşme büyüklüğü 67,2 MWh'dir (28x24xO,1 MWh), 29 gün
çeken Şubat ayı için sözleşme büyüklüğü 69,6 MWh'dir
(29x24xO,1 MWh). Belirtilen sözleşme büyüklükleri kıs saatinden
yaz saatine/yaz saatinden kış saatine geçilen aylar için geçerli
dei!ildir.
i MWh elektrik enerjisinin TL değeri virgülden sonra iki basamak
olarak ifade edilir(Örnek: 121,20). Minimum fiyat adımı 0,10
TL'dir. (Örnek: Sözleşme büyüklüğü 72 MWh olan vade ayları için
minimum fiyat adııııı değeri 7,2 TL, sözleşme büyüklüğü 74,4
MWh olan vade ayları için minimum fiyat adımı değeri 7,44 TL,
sözleşme büyüklilğU 67,2 MWh olan vade ayları için minimum
fiyat adımı değeri 6,72 TL, sözleşme büyüklüğü 69.6 MWh olan
vade ayları icin minimum fiyat adımı de!'reri 6,96 TL'dir.)
Yılın bütün ayları.(Aynı anda içinde bulunulan ay ve bu aya en
yakın üç vade olmak üzere toplam 4 vade ayına ait sözleşmeler
islem görür.)
Nakdi uzlasma.
kullanılan günınk
Seans sonunda hesapların güncellenmesinde
şekilde
hesaplanır
ve
en yakın fiyat
uı.laşma fiyatı aşağıdaki
adımına yuvarlanır:
aJ Seans sona emıeden önceki son 10 dakika içerisinde
gerçekleştirilen tüm işlemlerin miktar ağırlıklı ortalama
fıyatı günlük uzlaşma fiyatı olarak belirlenir.
h) Eğer son LO dakika içerisinde IO'dan az işlem
yapıldıysa. seans içerisinde geriye dönük olarak
bulunan son iO işlemin miktar ağırlıklı ortalama fiyatı
alınır.
c) Seans içerisinde ıO'dan az işlem yapıldıysa. seans
miktar
gerçekleştirilen
tüm işlemlerin
içerisinde
ağırlıklı ortalama fiyatı,
d) Seans içerisinde hiç işlem yapılmamışsa, bir önceki
günün uzlaşma fiyatı
l1ünlük uzla<;ına fivatı olarak belirlenir.
45
Seans sonunda yukarıda belirtilen yöntemlere göre günllik uzlaşma
fiyatının hesaplanamaması veya hesaplanan fiyatın piyasayı doğru
yansıtmadığına kanaat getirilmesi durumunda. aşağıda belirtilen
yöntemler tek başına ya da birlikte kullanılarak günlük uzlaşma
fiyatı tespit edilebilir.
aL Seans sonundaki en iyi alış ve satış kotasyanlarının
bL
ortalaması,
Sözleşmenin vadesine kadar olan süre için geçerli olan
ve Borsa tarafından belirlcnen faiz oranı, dayanak
varlığın spot fiyatı veya sözleşmenin diğer vade ayları
ıçııı geçerli olan günllik uzlaşma fiyatı kullanılarak
hesaplanacak "teorik" fiyatlar.
Özel Emir Paz.arında gerçekleşen işlemler yukarıdaki hesaplamalara
dahil edilmez. Uzlaşma Fiyatı Komitesi tarafından günlük uzlaşma
fivatının dci!istirilme durumu saklıdır.
Vade ayının her bir saati için Piyasa işleticisi tarafından açıklanan
Kısıtsız Piyasa Takas Fiyatlarından (KPTFl hesaplanan basit
aritmetik ortalama son uzlaşma fiyatı olur. Du yöntemle belirlenen
vade sonu uzlasına fivatı en akın 'fivat adımına -""uvarlanır.
Her vade ayının son iş günü. Yurt içi piyasaların resmi tatil
nedeniyle yarım gün olması durumunda son işlem günü bir önceki
is Ilünüdür.
Her vade ayının son iş günü. Yurt içi piyasaların resmi tatil
nedeniyle yarım gün olması durumunda vade sonu bir önceki iş
ııünüdür.
Takas süresi T+I olarak uygulanır. Zararlar hesaplardan T günü
sonunda tahsil edilirken. karlar hesanlara T + i "ünü aktarılır.
Baz fiyat, günlük fiyat değişim limitlerinin hesaplanmasında
kullanılan ve sözleşmenin işleme açıldığı glin Uzlaşma Fiyatı
Komitesi tarafından belirlenen fiyat, diğer işlem günleri için ise bir
önceki günUn uzlaşma fiyatıdır.
Vade Sonu Uzlaşma
Fiyatı
Son Işlem Günü
Vade Sonu
Takas Süresi
Baz Fiyat ve Günllik Fiyat
Değişim Limiti
..
işlem Saatleri
i
işlem Teminatı Esasları
7.15
Farklı vadeli her bir sözleşme ıçın belirlenen Baz Fiyatın
::I:%IO'lıdur. Bu yöntemle hesaplanan alt veya üst limitin fiyat
adımına tekabül etmemesi halinde üst limit bir üst fiyat adımına, alt
limit ise bir alt fivat adımına vuvarlanır.
İşlemler 09: iO - 17:45 saatleri arasında kesintisiz tek bir seansta
I.!erccklestirilir.
Başlangıç Teminatı: SPAN portmy bazında
teminatlandınna yöntemi kullanılarak belirlenir.
Sürdürme Teminatı: Bulunması gereken teminatın
%75'idir,
-
SASX 10 Endeksi Vadeli İşlem Sözleşmeleri
Dayanak Varlık
Sözleşme Büyüklüğü
Bosna Ilersek Saraybosna Borsası'nııı "'The Sarajevo Stock
Exchanı!:e Index iO~;(SASX iO' adlı Fivat Endeksi.
Dayanak varlık olan SASX 10 endeks değerinin 1 TL ile çarpılmış
halidir.
46
fiyat Kotasyonu ve
Minimum Fiyat Adımı
Vade Ayları
Uzlasma Sekli
Günlük Uzlaşma Fiyatı
Emir defterinde fiyat teklineri bir adet dayanak varlık bazında
gösterilir. Diğer bir ifadeyle, işlem sisteminde bir adet dayanak
varlık için verilen fiyat üzerinden girilir.
Sözleşme fiyatı. endeks değerinin virgülden sonraki iki basamak
olacak şekilde işlem sistemine girilir (Örnek: 750,50) ve bir defada
gerçekleşebilecek en kUçllk fiyat adımı O,25'dir. (Ömek: 750.50;
750,75 vb.). Miktar teklifleri bir adet sözleşme ve katları şeklinde
, ııirilir.
Şubat, Nisan. Haziran, Ağustos, Ekim ve Aralık. Piyasada aynı
anda, içinde bulunulan aya en yakın iki vade ayına ait sözleşmeler
islem ,'örür.
Nakdi Uzlasma
kullanılan günlük
Seans sonunda hesapların günceılenmesinde
uzlaşma fiyatı aşağıdaki şekilde hesaplanır ve en yakın fiyat
adımına yuvarlanır:
.
a) Seans sona enneden önceki son 10 dakika içerisinde
gerçekleştirilen tUm işlemlerin miktar ağırlıklı ortalama fiyatı
günlük uzlaşma fiyatı olarak belirlenir.
b) Eğer son 10 dakika içerisinde 10'dan az işlem yapıldıysa, seans
içerisinde geriye dönük olarak bulunan son LO işlemin miktar
ağırlıklı ortalama fiyatı alınır.
c) Seans içerisinde iO'dan az işlem yapıldıysa, seans içerisinde
gerçekleştirilen tüm işlemlerin miktar ağırlıklı ortalama fiyatı.
d) Seans içerisinde hiç işlem yapılmamışsa, bir önceki günün
uzlaşma fiyatı günlük uzlaşma fiyatı olarak belirlenir.
Seans sonunda yukarıda belirtilen yöntemlere göre günlük uzlaşma
fiyatının hesaplanamaması veya hesaplanan fiyatın piyasayı doğnı
yansıtmadığına kanaat getirilmesi durumunda, aşağıda belirtilen
yöntemler tek başına ya da birlikte kullanılarak günlük uzlaşma
fiyatı tespit edilebilir.
a) Seans sonundaki en iyi alış ve satıŞ kotasyonlarının ortalaınası,
b) Dayanak varlığın spot fiyatı veya sözleşmenin di~er vade ayları
için geçerli olan günlük uzlaşma fiyatları da dikkate alınarak
hesaplanacak "teorik" fıyatlar.
Vade
Fiyatı
Sonu
Son Işlem Günü
Vade Sonu
Uzlaşma
Özel Emir Pazarında gerçekleşen işlemler yukarıdaki hesaplamalara
dahil edilmez. Uzlaşma Fiyatı Komitesi tarafından günlük uzlaşma
fivatının de~i<:tirilme durumu saklıdır.
Son işlem gününde dayanak varlığın ilgili piyasadaki kapanış
değeridir. Belirlenen vade SOıııl uzlaşma fiyatı en yakın fıyat
adımına yuvarlanır. Dayanak varlığın işlem gördüğü piyasanın
seansın tamamen kapalı olması veya açık olup da fiyat oluşmaması
veya dayanak varlığın işlem gördüğü piyasada endcks değerinin
hesaplanamaması durumunda vade sonu uzlaşma fiyatı. Uzlaşma
Fivatı Komitesi tarafından belirlenir.
Her vade ayının son iş günü. Yurt içi piyasaların resmi tatil
nedeniyle yarım gün olması durumunda son işlem günü bir önceki
is günüdür.
Her vade ayının son iş günü. Yurt içi piyasaların resmi tatil
nedenivlc varım I.!ün olması durumunda sözlesmenin vadesi bir
47
önceki iş günüdür.
Takas Süresi
Baz Fiyat ve Günlük Fiyat
Değişim Limiti
işlem Saatleri
işlem Teminatı Esasları
Takas süresi T+ i olarak uygulanır. Zararlar hesaplardan T günü
sonunda tahsil edilirken, karlar hesanlara T+ i "ünü aktarılır.
Baz fıyat. günlük fıyat değişim limitlerinin hesaplanınasında
kullanılan ve sözleşmenin işleme açıldığı gün Uzlaşma Fiyatı
Komitesi tarafından belirlenen fiyat, diğer işlem günleri için ise bir
önceki günün uzlaşma fiyatıdır.
Günlük fıyat değişim limiti, her bir sözleşme için belirlenen baz
fiyatııı :ı::%15'idir. Bu yöntemle hesaplanan alt veya üst limitin fiyat
adımına tekabül etmemesi halinde üst limit bir üst fiyat adımma, alt
!imit ise bir alt fivat adımına yuvarlanır.
Işlemler 09: iO - 17:45 saatleri arasında kesintisiz tek bir seansla
gerçekle<;.tirilir.
- Başlangıç
Teminatı:
SPAN
portfoy
bazında
teminatlandınna yöntemi kullanılarak belirlenir.
- Sürdürme
Teminatı:
Bulunması
gereken
teminatın
%75'idir.
8. RİsK YÖNETiMİ, TEMİNATLANDıRMA, TAKAS, TEMERRÜT VE GARANTİ FONU
ESASLARI
8.1
Risk Yönetimi, Emir Öncesi Risk Yönetimi ve Teminatlandırma
Yöntemi
Piyasa risk yönetimi Takasbank tarafından yapılır. Piyasada gerçekleştirilen işlemler için portfôy
bazında teminatlandırma yöntemi uygulanır. Portfoy bazında teminat hesaplarnasıııa esas teşkil
edecek parametreler Takasbank ıarafından belirlenir ve duyurulur. Takasbank, portfoy bazında
teminatlandırma işlemlerinde Standard Portfolio Analysis of Risk (SPAN) algoritmasını kullanır.
Risk yönetimi. emir öncesi risk yönetimi ve teminatlandırma yöntemine ilişkin olarak Takas
Mevzuatı hükümleri uygulanır.
8.2
işlem Teminal!arı, İşlem Teminatı Komp07.is)"onu \O'C Değerleme Katsayıları. işlem
Teminatları Ileğerlerinin Güncellenmesi \'C Nakil Teminatların Nemalandırılması
Işlem teminatları, işlem teminatı kompozisyonu ve değerleme katsayıları, işlem teminatları
değerlerinin güncellenmesi ve nakit teminatların nemalandınlmasıııa ilişkin olarak Takas Mevzuatı
hükümleri uygulanır.
8.3
KarlZamr
Hesaplamaları ve Teminat Tamamlama çağrısı
Piyasada yapılan işlemler sonucunda oluşan pozisyonlardan kaynaklanan kar/zararın hesaplanması
ile ilgili tutarın hesaplara yansltılmasına ve teminat tamamlama çağrısına ilişkin olarak Takas
Mevzuatı hükümleri geçerlidir.
8.4
Takas Merkeı:i
Takasbank, Takas Mevzuatı hükümleri çerçevesinde Piyasada gerçekleştirilen işlemlerde merkezi
karşı tarafıır. Takas esaslarına ilişkin olarak Takas Mevzuatı hüktimleri uygulanır.
8.5
Hesap Türle.-i. Tipleri
Piyasada açılabilecek
hükümleri uygulanır.
H~'
Hesapların
Açılması
hesap türleri, tipleri ile hesap açılışına
ilişkin olarak Takas Mevzuatı
48
8.6
Teminat Yatırma/Çekme
İşlemleri
Teminat yatırınalçekme işlemlerine ilişkin olarak Takas Mevzuatı hükümleri uygulanır.
8.7
Hesap Güncelleme
işlemleri
Hesap güncelleme işlemleri ile ilgili olarak Takas Mevzuatı hükümleri uygulanır.
8.8
Vadeli İşlem Sözleşmeleri Vade Sonu Fiziki Teslimal
\'C
Opsiyon Kullanını Esasları
Vadeli işlem sözleşmelerinin vade sonu fiziki teslimat ile opsiyon kullanım, kuIJalUm eşleme ve
vade sonu kullanım esaslarına ilişkin olarak Takas Mevzuatı hükümleri uygulanır.
8.9
Temerrüt
Esasları, Temerrüde
Düşen Üye için Uygulanacak
Kanuni Takip
Temerrüt işlemlerine, temerrüt sürecine ve temerrüde dUşen üye için uygulanacak kanuni takibe
ilişkin olarak Takas Mevzuatı hükümleri uygulanır.
8.10
Hesap Taşıma
Hesap taşıma işlemine ilişkin olarak Takas Mevzuatı hükümleri uygulanır.
8.11
Gar.mti Fonu Genel Esasları, Garanti Fonuna Katkı I.a)'ı Olarak Kabul Edilebilecek
Kıymetler, Garanti Fonu Kullanım Esasları, Katkı Payı Tamamlama Yükümlüliiğü ve
Garanti Fonundaki Nakil Katkı Paylarının Nem:ılandırılma Esasları
Takasbank, Takas Mevzuatı çerçevesinde bir garanti fonu kurar. Garanti Fonuna, katkı paylarına,
katkı payı olarak kabul edilebilecek kıymetlere, garanti fonu kullanım. katkı payı tamamlama
yükümlülüğü ve garanti fonundaki nakit katkı paylarının nemalandınlma esaslarına ilişkin olarak
Takas Mevzuatı hükümleri uygulanır.
49
EK-I: HATALı iŞLEM (}ÜZELTMESi
BAŞVURU FORMU
BORSA iSTANBUL A.Ş. GENEL MÜDÜRLÜGÜNE
iSTANBUL
BorsalUz Vadeli işlem ve Opsiyon Piyasasında ..../... ../..... tarihinde bilgileri aşağıda verilen işlernde
hesap numarası tarafımızdan hatalı olarak girilmiştir. Hatalı işlemin düzeltilmesi için, hatalı işleın
gerçekleştiren hesap ile işlem gerçekleşmesi gereken hesap arasında. hatalı işlemin fiyatı esas alınarak
Borsa tarafından aynı miktarda ters işlem gerçekleştirilerek halanın giderilmesini talep ediyoruz.
Borsa tarafından gerçekleştirilecek işlem neticesinde oluşacak Borsamza ait defter. kayıt ve belgelerin
kesin ve geçerli delil olacağını, hatalı işlem düzeltmesi dolayısıyla oluşacak her türlü işlemi ve
sonuçlarını kabul, beyan ve taahhüt ederiz.
Yetkili imzalar:
Tk..ın b.I.1
. esen i. ierne ii
ııgı er:
Hata,oara" k erce kı
S,,.
No
Işlem
Tarihi
Sözleşme
Hatalı islem düzeitme talc
Sözleşme
Fiyat
Sıra
No
Işlem
No
Alış/Satış
Fiyat
Miktar
NS
Hatalı Işlem
Gerçekleşıiren
işlem Hesabı
No. (I)
Hatalı Işlem
Gerçekleştiren
Saklama Hesabı
No. (I)
Pozisyon
Kapatıcı ElH
i:
Miktar
SalIcı
Saklama
Hesap No
Pozisyon
Kapatıcı
ElH
Alıcı
Saklama
Ilesap No
Pozisyon
Kapatıcı ElH
50
EK-2: VADEli
iŞLEM VE O('SiYON
('iYASASı
(vioP)
ÜYELi K TAAHHÜTNAM
Esi
BORSA iSTANBUL A.Ş. GENEL MÜDÜRLÜGÜNE
İSTANBUL
Borsa İstanbul A.Ş. (Borsa) bünyesinde oluşturulan "Vadeli işlem ve Opsiyon Piyasası (ViOP)"na
(Piyasa) üye olarak kabul edilmemiz halinde;
1.
Piyasada gerçekleştirilecek tüm işlemler ıçııı Sermaye Piyasası Kurulu (Kurul), Borsa ve
Borsa tarafından seçilecek Takas Merkezi tarafından çıkarılan tebliğ. yönetmelik, genelge ve ilgili
diğer mevzuat hükümleri ile işbu taahhütname şartlarının uygulanacağıııı; Kurul, Borsa ve Takas
Merkezinin söz konusu mevzuatı yorumlamaya. açıklık bulunmayan hususlarda genci hükümleri de
göz önünde bulundurarak karar vermeye, uygulamayı düzenlemeye ve yönlendirmeye
yetkili
olduğunu.
2.
Bu Piyasada gerçekleştirilecek işlemlerle ilgili olarak Borsanın her türlü düzenleyici nitelikte
idari yetkiye sahip oldugunu ve söz konusu yetkinin kullamllnasına karşı herhangi bir itiraz
hakkımızın bulunmadığını,
3.
Oorsada işlem yapmak üzere Şirketimiz tarafından görevlendirilen ve Borsaya bildirilen
temsilcilerimizin gerçekleştirdiği işlemler ile diğer emir iletim vasıtalarıyla gerçekleştirilen her türlü
Borsa işleminden doğan yükümllilükler açısından sınırsız sorumlu olduğumuzu. Borsa tarafından talep
edilen tüm şartları ve yükümlülükleri yerine getireceğimizi,
4.
Piyasa işlemleri ile ilgili Kurul Personeli, Borsa personeli veya Borsa tarafından yetkili
kılınacak kuruluşlar tarafından yapılacak her türlü gözetim ve denetim ile banka hesaplanınız, bilanço,
kar ve zarar hesaplarınuz ile kanuni defterlerimiz üzerinde yapılacak her türlü incelemeyi kabul
ettiğimizi ve istenilen her tUrlü bilgi ve belgeyi talep üzerine ibraz edeceğimizi.
5.
Şirkcıimizce, Ana Pazar veya Özel Emir ilan ve Özel Emir Pazarlarına iletilen. tarihli veya
iptale kadar geçerli özelliği ollnayan herhangi bir alım satım emrinin, Piyasa kapanışına kadar
karşılanamaması halinde, ertesi iş/em günü için de geçerli sayılmayarak Piyasa kapanışında otomatik
olarak iptal edilmiş sayılacağını. tarafımızdan iletilen emirlerin Piyasa düzenlemeleri çerçevesinde her
an karşılanmış olabileceğini, gerçekleşmiş emirlerde herhangi bir değişiklik yapamayacağımızı.
6.
Borsallin belirlediği risk seviyelerini aşmamak koşuluyla. şirkeıimiz ve müşterilerimiz adına
yaıırılan işlem teminatları kadar risk alabileceğimizi, şirketimiz ile takas ve saklama hizmeti
verdiğimiz müşterilerimiz adına yatırdlğımız teminat tutarlarının ve hesap risk durumlarının takip
edilmesiyle mükellef olduğumuzu. Borsanııı alınacak bir pozisyonun gerektirdigi teminatın, işlem
gerçekleşmeden önce. belirlenen kompozisyonda şirketimizce yatırılmasını isteyebileeeğini, Borsamn
teminatın yatırılmaması dummunda işlemin gerçekleşmesine müsaade etmeyebileceğini.
işlem
teminatlarının Takas Merkezine yatırıldıkları andan itibaren mülkiyetlerinin de Takas Merkezine
nakledilmiş olacağını peşinen kabul cttigimizi. teminat olarak kullanılma amacıyla sınırlı olmak
kaydıyla. temerrüt halinde, Takas Merkezinin mülkiyetleri nakledilen teminatları paraya çevirme ve
alacağından mahsup etme hakkına sahip olduğunu, işlem teminatlarının Takas Merkezi tarafından iade
edilmesi gerektiı1;inde aynen değil misli olarak iade edileceğini,
7.
Şirketimizce ve takas-saklama hizmeti verdiğimiz miişterilerce. Piyasada yapılan herhangi bir
işlem sonucu, iizerinde anlaşılan miktarda nakit ya da menkul kıymetin işlem sonrası takas süresi
içinde. ilgili hesap sahibince ödenememesi veya tevdi edilememesi dunımunda ve/veya ödemelerin
tatili. ödemeden aez, hac iz ve iflas hallerinde, ilgili mevzuat çerçevesinde; Takas Merkezinin, ilgili
saklama hesabına ait her türlü nakit ve nakit dışı işlcm teminatlarını. fiziki teslimata konu kıymet
alacak blokelerini. açık pozisyonları Garanti Fonundaki şirketimiz payı üzerinden mahsuba yetkili
51
olduğunu. buna ilaveten Borsa tarafından yapılan diizcıılemelerde
temerrüt faizi ödeyeeeğimizi,
belirlenecek
şekil ve oranlarda
8.
Herhangi bir ödememezlik halinin başkaca bir ihtara gerek kalmadan temerrut teşkil edeceğini
ve Borsanın bu durumda temerrüt faizi tahakkuk ettirebileceğini, yükümlülüklerimizi
yerine
getirmenıeıniz durumunda uygulanacak diğer hükümler saklı kalmak üzere Takas Merkezi veya
Borsanın tarafınıını. veya müşterilerinıize ait açık pozisyonları tarafımızın veya ilgili müşterilerimizin
izni ve/veya onayı aranmaksızın re'sen kapatmaya, tarafımını. veya müşterilerimize ait açık emirleri
iptal etmeye yetkili olacağını,
9.
Şirketimizce takas ve saklama hizmeti verilen hesaplara ait risk hesaplamasında Borsa ve
Takas Merkezi tarafından tespit edilerek her işlem günü ilan edilecek uzlaşma fiyatları ve diğer
parametrelerin esas almacağını, riskli duruma düşen hesaplar için Borsa tarafıııdan açık emirlerin iptal
edilmesi dahil, getirilecek işlem kısıtlarına uyacağımızı, Takas Merkezi tarafından ilave işlem teminatı
talep edildiği takdirde. öngörülen süre içerisinde talep edilen miktar ve nitelikte ilave işlem teminatını
yatıracağımızı ve Borsa ve Takas Merkezi tarafından getirilen diğer şartlar ve yükümlülüklere
uyacağımızı.
10.
llorsanın ilgili mevzuat çerçevesinde işlem gören sözleşmelerin vade bitim tarihlerini
belirlemeye, belirlenmiş olan vade bitim tarihlerini değiştirmeye. açık pozisyonların tasfiye edilmesini
sağlamaya, sözleşmelerde işlemleri durdunnaya, açık emirleri iptal etmeye, uzlaşma yöntemini ve
teslim edilecek sermaye piyasası aracının nicelik ve niteliğini değiştirmeye yetkili olduğunu,
ii.
Özsermaye halleri neticesinde bir sözleşmedeki pozisyonların diğer bir sözleşmeye
aktarılabileceğini, özsermaye uyarlamaları sonraSlılda sözleşmelerin büyüklük, fiyat, prim fiyatı ve
kullanım fiyatlarında değişiklik yapılabilcceğini, teslim edilecek kıymetin nitelik ve niceliğinde
değişiklik olabileceğini.
yapılacak değişiklikleri
müşterilerimize
bildireceğimizi,
uyarlamalar
sonraSlılda lehte veya aleylıte farklar oluşabileceğini, fark oluşması durumunda herhangi bir talepte
bulunmayacağımızı,
12.
Şirketimiıce takas ve saklaına hizmeti verilen hesaplar tarafından Piyasada alınmış olan açık
opsiyon pozisyonları için Takas Merkezindcn gelecek kullanım talep eşleştirmesi talimatları
doğrultusunda. ilgili hesaplar açısından doğan yükümlülüklerin, Takas Merkezinee belirlenen esaslar
çerçevesinde ve zamanında gerçekleştirilmesini sağlayacağımızı, bu süreçte gecikme yaşanması
halinde işbu Taahhütnaınenin 7nci maddesinde yer alan taahhütlerimizin geçerli olacağını,
13,
Şirketimizce işlem, takas ve saklama hizmeti verilen hesaplar için yapılacak işlemlerde Borsa
ve Takas Merkezi taraflıldan piyasa veya sicil baZlılda uygulanacak pozisyon limitlerine ve pozisyon
limitlerinin aşılması halinde Borsa ve Takas Merkezi tarafından belirlenen işlem kısıtlanna
uyacağımızı,
14.
Piyasada gerçekleştirilecek her işlem için Borsanın tespit ederek yayımlayacağı oranda borsa
payı ve işlemlerden kaynaklanacak sair licretlcri ilgili düzenlemelerde
belirtilen sürelerde
ödeyeceğimizi,
15.
Piyasada, işlemlerin herhangi bir aşamasında doğabilecek Banka ve Sigorta Muameleleri
Vergisi ile işlemlerden kaynaklanan sair vergi ve ylikOmlülüklerin tarafımızen ödeneceğini,
16.
Piyasada işlemlerin, Borsa tarafından
içeren raporlar ile kesinlik kaz.anaeağını.
hazırlanarak
tarafınuzll gönderilen
işlem bilgilerini
17.
llorsanın gönderdiği veya işlem sistemi tarafından üretilen işlem teyitlerinin veya işlem
bilgilerini içeren raporlarııı taraflOuz..a ulaşmasından sonra hata. hile ve iktisadi müzayaka
iddialarımızın Borsa taraflıldan kabul edilmedikçe geçerlilik taşımayacağmı,
52
18.
Piyasada, Borsa tarafından tespit edilen çalışma saatleri dışıııdaki taleplerimizin
alınmayacağını, bu saatlerin Borsaca tarafımıza bildirilerek her 7.aman değiştirilebileceğini.
dikkate
19.
Piyasada gerçekleştirilecek işlemlerden kaynaklı anlaşmazlıklarm çözümünde Borsa ve Takas
Merkezi kaynaklı raporlarııı ve kayıtların münhasıran geçerli ve kesin delilolarak kabul edileceğini.
20.
İlgili mevzuat hUkllmlerinc ve bu taahhütname şartlarına aykırı davranmamız halinde hiçbir
itiraz hakkımız olmaksızın Borsanın tek taraflı işlemiyle Piyasa üyeliğinden çıkarılabileceğimizi.
21.
Bu taahhütnamede yer almayan hususlarda Borsa mevzuatı ve ilgili diğer mevzuatta yer alan
hükümlerin uygulanacağını, söz konusu mevzuatta değişiklik olması durumunda değişen hükümlere
tabi olacağımızı
kabul ettiğimizi beyan ve taahhüt ederiz.
Yetkili im7.alar
53
EK-3: VADELi
iŞLEM
VE
DAGITIMJ TAAHHÜTNAMESi
OPSiVON
piv ASASı
(ViOl')
ELEKTRONiK
RAPOR
BORSA ISTANBUL A.Ş. GENEL MÜDÜRLÜGÜNE
ISTANBUL
..... .1
./
.
olarak Vadeli işicın ve Opsiyon
Piyasasında (vtoP) yaptıgımız işlemlere ait İşlem Defterlerini Internet üzerinden, c-mail ve Borsa
istanbul WEB sitesi aracılığı ile almak istiyoruz.
o ••••••••••
o.'
••
_."
•••••••
o ••••••••
o ••
o ••
o •••••••••••
o ••••••••••
,.,'
'.,
••••••
o •••••
Bu işlem nedeniyle, yukarıda bahsedilen bilgilerin internet ortamında herhangi bir nedenle şirketimize
ulaşmaması ve/veya Borsa istanbul tarafından şirketimize ulaştırılamaması, ulaştırılan bilgilerin eksik
ve/veya yanlış olması. bu işlemler sırasında bilgilerin üçüncü kişilerin eline geçmiş olması hallerinde
Borsa istanbul'a hukuki ya da cezai herhangi bir sorumluluk i7.afc etmeyeceğimiz gibi, işbu işlem
nedeniyle Borsa istanbul nezdinde doğrudan veya üçüneO kişilerin eylemleri ve işlemleri sonucu
doğacak Ilertürlü zararı tannin edeceğimizi, kusuru, ihmali bulunsa dahi, Borsa ıstanbul'dan herhangi
birtalepte bulunmayacağımızı kabul ve beyan ederiz.
Gerekli işlemlerin yapılmasını arz ederiz.
SaygılarımızIa,
Şirket Yetkilisi
Ünvanı
imza
54
Ek-4: BORSA iSTANBUL
TAAHHÜTNAMESi
VADELi IŞLEM VE OPSiVON
PiVASASII'jVASA
VAPICILlK
..../ ..../....
BORSA iSTANBUL A.Ş. GENEL MÜDÜRLÜOÜNE
iSTANBUL
Borsanız Vadeli işlem ve Opsiyon Piyasası'na piyasa yapıcısı olarak kabul edilmemiz halinde;
ı.
Gerçekleştirilecek
tüm işlemler için Sermaye
Piyasası Kurulu (Kuru!),
Borsa ve Borsa
tanıfından seçilecek Takas Merkezi tarafından çıkartılan ilgili her türlü mevzuat ve benzeri
tüm düzenleme hükümleri ile bu taahhütname
Yönetim KUfulu'nun
hususlarda
genci
şartlarının uygulanacağını,
söz konusu hükümler ve şartları yorumlamaya,
hükümleri
de göz önünde
bulundurarak
Kurul ve Borsa
açıklık bulunmayan
karar vermeye,
uygulamayı
düzenlemeye ve yönlcndinncye yetkili olduğunu;
2.
Borsanın ilgili Mevzuat çerçevesinde
Borsada gerçekleştirilecek
işlemlerle ilgili olarak her
türlü dilzenleyici ve değiştirici yetkiye sahip olduğunu;
3.
Borsada
işlem
yapmak
gerçekleştirdikleri
olduğumuzu.
üzere
Şirketimiz
Borsa işlemlerinden
tarafından
görevlendirilen
doğan yükümlülükler
açısından
temsilcilerimizin
sınırsız
Borsa tarafından talep edilen tüm şartları yerine getireceğimizi;
sorumlu
temsilcinin
sisteme bağlanmak için kullandığı kullanıcı kodu ve şifrenin muhafazasının sorumluluğunun
Şirketimizc ait olduğunu. kullanıcı kodu ve şifrenin temsilcinin rııası ile veya rı7..asıdışında 3.
şahısların eline geçmesi ve/veya devredilmesi
kişiler tanıfından kullanılmasından
suretiyle piyasa yapıcı hesaplarının
yetkisiz
doğacak hukuki ve/veya maddi zararlardan Şirketimizin
sorumlu olduğunu;
-t. Piyasa yapıcılık yetkisinin enstrüman. sözleşme tipi ve/veya sözleşme türü ve/veya sözleşme
vadesi bazında Borsa tarafından ihdas edilebileceğini;
5.
Sadece başvurulan ve Borsa Yönetim Kuruilı tarafından kabul edilen sözleşme tipi ve/veya
sözleşme türü ve/veya sözleşme vadelerinde piyasa yapıcılık görevinin yerine getirileceğini.
yetki
alınmamış
sözleşme
tipi.
türü
ve
vadelerinde
piyasa
yapıcılık
faaliyetlerinin
yürüUilmeycceğini;
6.
Sorsamn piyasa yapıcıların performanslarını
belirleyeceği
dönemlerde
ölçcbileceğini
Sorsamn belirleyeceği kriterierIc ve Borsanın
ve performansları
yeterli
bulunmayan
pıyasa
55
yapıcıların piyasa yapıcılık yetkilerinin tck taraflı olarak Borsa tarafından iptal edilebileceğini.
ayrıca Kurul, Borsa ve Takas Merkezi tarafından çıkartılan mevzuat ve benzeri dUzenlemelere
uyulmadığının tespiti halinde de piyasa yapıcılık yetkisinin llorsa tarafından tek taraflı olarak
iptal edilebileceğini;
7.
Piyasa yapıcılık taahhüdünden vazgeçrnek istememiz halinde Borsa'ya yazılı olarak müracaat
edeceğimizi, ancak Borsa Yönetim Kurulunun onayından sonra piyasa yapıcılık görevimizin
sona ereceğini. Yönetim Kurulu kararına kadar piyasa yapıcılık görevimizin devam edeccğini:
8.
Piyasa yapıcılık görevimizi yürütürken müşteri ve diğer şirket portfoy hesaplarından bağımsız
piyasa
yapıcılık
faaliyetlerini
yürütülmesi
için
bir
piyasa
yapıcı
hesabı
(hesapları)
kullanacağımızı.
9.
Piyasa yapıcı hesaplardaki pozisyonların başka hesaplara aktarılmayacağını;
ıo. Piyasa
yapıcılık yetkisi aldığımız sözleşmeler için Borsa tarafından belirlenen yükümlülükleri
yerine getireceğimizi,
11. Borsa Yönetim Kumlu tarafından belirlenecek pozisyonlimitleri
ile sınırlı olunacağını ve bu
limitleri n Borsa Yönetim Kunılu tarafıııdan her an değiştirilebileceğini;
ıı. Borsa
Yönetim Kumlu taraflıldan belirlenecek pcrfonnans kriterlerine uyma konusunda azami
özeni göstereceğimizi.
Borsa Yönetim Kurulunca belirlenecek başkaca kriter ve kuralların
tümüne uyacağırnızı;
13. Piyasa yapıcılık faaliyetlerini yürüttüğümüz
yapıcılık
görevlerimizin
yerine
pıyasa yapıcı hesabında (hesaplarında)
getirilcbilmesini
teminen
yeterli
miktarda
piyasa
teminat
bu lunduracağımızı;
14. Borsanın
piyasa yapıcı
üyelere tamyacağı
avantajların
her an Borsa Yönetim
Kumlu
tarafından kaldırılabileceğini;
15. Piyasa yapıcı hesabımızia
Üyelik Taahhüınamesi'nde
(hesaplarımızla)
ilgili temerrüt oluşması
halinde imzaladığımız
yer alan hükümleri n geçerli olduğunu;
16. Nakit uzlaşma yerine fiziki teslim uygulaması söz konusu olduğunda diğer müşteri ve portfoy
hesaplarına uygulanan hükümlerin piyasa yapıcıhk faaliyetlerini yürüttüğümüz piyasa yapıcı
hesabı (hesapları) için de geçerli olduğunu;
56
17. Bu taahhütnamede yer almayan hususlarda Borsa Yönetmeliğinde ve ilgili diğer mevzuatta yer
alan hükümleri n uygulanacağını, söz konusu mevzuatta değişiklik olması durumunda değişen
hükümleri n tarafıml7..a uygulanacağını;
IS. Herhangi bir ihtilaf halinde Borsa ve Takas Merkezinin kayıtlarının geçerli ve lIukuk Usulü
Muhakerneleri
Kanunu"nun 287. maddesi uyarınca kesin delil niteliğinde olacağını kabul,
beyan ve taahhLit ederiz.
Yetkili imzalar, Şirket Unvanı ve Kasesi
57