Temel İlkeler
advertisement
Temel İlkeler: Genel Organizasyon İlke 1: Kanuni Temel Finansal Piyasa Altyapıları (FPA) tarafından gerçekleştirilen tüm faaliyetlerin iyi tesis edilmiş, açık, şeffaf ve zorlayıcı bir kanuni temele sahip olması gerekmektedir. İlke 2: Yönetim FPA’ların yönetim standartları açık, şeffaf, güvenlik ve etkinlik düzeyini yükselten, finansal sistemin istikrarına, kamu çıkarlarına ve diğer ilgili tarafların amaçlarına destek sağlayacak nitelikte olmalıdır. İlke 3: Kapsamlı Risk Yönetimi için Altyapı FPA’ların risk yönetim çerçevelerinin hukuki risk, kredi riski, operasyonel risk, likidite riski ve diğer tüm riskleri yönetebilmek amacıyla sağlam ve kapsamlı olması gerekmektedir. Kredi ve Likidite Riski Yönetimi İlke 4: Kredi Riski FPA’ların katılımcılardan ve kendi yürüttüğü ödeme, takas ve mutabakat süreçlerinden kaynaklanan kredi riskini etkin bir şekilde ölçmesi, izlemesi ve yönetmesi gerekmektedir. FPA’ların her bir katılımcı nedeniyle karşı karşıya kalınan riskleri kapsamak için yeterli mali kaynaklara sahip olması, CCP’lerin de buna ilaveten katılımcıların yükümlülüklerini yerine getirememeleri durumunda işlemlerin gerçekleşmesini sağlayacak ilave kaynaklar bulundurması gerekmektedir. Bu kapsamda, daha karmaşık risk profili olan veya sistemik olarak önemli olan CCP’lerin; sorun yaşaması durumunda CCP için yaratacağı kredi riski en yüksek olan en az 2, diğer tüm CCP’lerin de aynı özellikler gösteren en az 1 katılımcılarının sorun yaşaması durumunda oluşabilecek sorunları çözebilecek kadar ilave mali kaynak bulundurmaları gerekmektedir. İlke 5: Teminat FPA’ların kendilerinden veya katılımcılardan kaynaklanan kredi riskini yönetmek amacıyla teminat yapıları bulundurmaları durumunda, teminat olarak kabul edilecek varlıkların kredi, likidite ve piyasa risklerinin düşük seviyelerde olması gerekmektedir. İlke 6: Marjin FPA’lar kendi katılımcılarından kaynaklanabilecek kredi riskini karşılayabileceği risk tabanlı ve sürekli gözden geçirdiği bir marjin sistemi uygulamalıdır. İlke 7: Likidite Riski FPA’lar kendi likidite risklerini etkin bir şekilde ölçmeli, izlemeli ve yönetmelidir. FPA’lar olağanüstü piyasa koşullarının değerlendirildiği stress testlerinde ortaya konulduğu gibi kendilerine en yüksek likidite yükümlülüğünü getirecek en az bir piyasa katılımcısının iflas ettiği durumlarda ortaya çıkabilecek yüksek likidite ihtiyacını temin edebilecek ve mutabakatın sağlanmasını sağlayabilecek kadar likit kaynak bulundurmalıdırlar. Mutabakat İlke 8: Mutabakatın Kesinliği FPA’lar en kötü ihtimalle valör sonu itibarıyla açık ve kesin olarak işlemlerin nihai mutabakatını sağlamalıdır. Gerekli veya tercih edilebilir olduğu durumlarda, FPA’lar mutabakatın kesinliğini gün içinde veya eş zamanlı sağlamalıdır. İlke 9: Para Mutabakatı Uygulanabilir ve mümkün olan durumlarda FPA’ların para mutabakatı işlemlerinin merkez bankası parası ile sağlanması gerekmektedir. Mutabakat işlemlerinde merkez bankası parasının kullanılmaması durumunda ise, FPA’ların mutabakat işlemlerinde ticari banka parası kullanılması nedeniyle oluşan kredi ve likidite risklerini asgari düzeye indirecek önlemleri alması gerekmektedir. İlke 10: Fiziki Teslimat FPA’lar fiziki enstrümanlar veya malların teslimi ile ilgili yükümlülüklerini açık bir şekilde belirtmeli ve bu çeşit fiziksel teslimatlardan kaynaklanan riskleri tanımlamalı, izlemeli ve yönetmelidir. Merkezi Saklama Kuruluşu ve Ödeme Sistemleri Değer Değişimi İlke 11: Merkezi Saklama Kuruluşu Merkezi saklama kuruluşu menkul kıymetlerin ihracında bütünlüğün sağlanması ve menkul kıymetlerin korunması ve transferinin gerçekleştirilmesi ile ilgili risklerin azaltılması ve yönetilmesini temin edecek uygun kurallar ve prosedürlere sahip olmalıdır. İlke 12: Ödeme Sistemleri Değer Değişimi Eğer FPA birbiriyle bağlantılı iki yükümlülüğün mutabakatını gerçekleştiren bir işlem yapıyor ise, bir yükümlülüğün kesinliğinin sağlanması diğer yükümlülüğün de kesinliğinin sağlanması şartına bağlanarak yükümlülüğünü yerine getiren tarafın maruz kalacağı karşı tarafın yükümlülüğünü yerine getirmemesi riskini (principal risk) ortadan kaldırılmalıdır. (DvP veya PvP tipi işlemler yoluyla) Temerrüt Yönetimi İlke 13: Katılımcı Temerrüt Kuralları ve Prosedürleri FPA’ların bir katılımcının temerrüde düşmesi ile oluşacak kayıpları ve likidite kısıntılarını karşılayabilmelerini ve bu durumda dahi yükümlülüklerini yerine getirebilmelerini sağlayacak etkili ve açık şekilde tanımlanmış kural ve prosedürleri olmalıdır. İlke 14: Ayırma ve Taşınırlık Merkezi karşı taraflar, bir katılımcının müşterilerine ait posizyonların ve bu pozisyonlarla ilgili olarak merkezi karşı tarafa verilen teminatların ayrılmasını ve taşınmasını sağlayacak kural ve prosedürlere sahip olmalıdır. İş Riski ve Operasyonel Risk Yönetimi İlke 15: Genel İş Riski FPA’lar genel iş riskini tanımlamalı, izlemeli ve yönetmelidir. Bu kapsamda, FPA’ların sürekli hizmet verebilmesini ve operasyonlarını sürdürebilmesini sağlamayabilmek için potansiyel genel iş kayıplarını karşılayacak yeterli net likit varlıklara sahip olmaları gerekmektedir. İlke 16: Saklama ve Yatırım Riski FPA’lar kendilerinin ve katılımcılarının varlıklarını güvenli bir şekilde muhafaza etmeli ve bu varlıklara erişilmesinde meydana gelecek kayıp ve gecikme riskini azaltmalıdır. FPA’ların yatırım yaptıkları araçların kredi, piyasa ve likidite riskinin asgari düzeyde olması sağlanmalıdır. İlke 17: Operasyonel Risk FPA’lar içsel ve dışsal mümkün olan bütün operasyonel risk kaynaklarını tanımlamalı, uygun sistem, politika, prosedür ve kontrol mekanizmaları vasıtasıyla söz konusu risklerin olası etkilerini en aza indirmelidir. Sistem yüksek seviyede güvenlik ve operasyonel güvenilirlik sağlamalı, yeterli kapasiteye sahip olmalıdır. İş sürekliliği planları işlemlerin zamanında kurtarılmasını ve sistemlerde meydana gelebilecek geniş çaplı ve önemli kesinti ve sorunlar durumunda dahi FPA’nın yükümlülüğünü yerine getirebilmesini sağlamayı amaçlamalıdır. Erişilebilirlik İlke 18: Erişim ve Katılım Gereklilikleri FPA’ların katılım kriterleri sisteme katılımın herkese açık ve adil olmasını sağlayacak şekilde objektif, risk odaklı ve kamuya açık olmalıdır. İlke 19: Aşamalı Katılım Düzenlemeleri (Dolaylı katılımcılar gibi) FPA’lar aşamalı katılım düzenlemelerinden kaynaklanan riskleri uygulanabildiği kadarıyla tanımlamalı, izlemeli ve yönetmelidir. İlke 20: FPA Bağlantıları Bir veya birden fazla FPA ile bağlantısı olan FPA’lar bu bağlantıdan kaynaklanan riskleri tanımlamalı, izlemeli ve yönetmelidir. Etkinlik İlke 21: Etkinlik ve Etkililik FPA’lar katılımcılarının ve faaliyette bulunduğu piyasanın gerekliliklerini etkili ve etkin bir şekilde karşılamalıdır. İlke 22: İletişim Prosedürleri ve Standartları Farklı sistemler üzerinde etkin kayıt, ödeme, takas ve mutabakatın sağlanması için uluslararası kabul görmüş ilgili iletişim prosedürleri ve standartları kullanılmalı veya en azından bu standartlar ile gerekli uyum sağlanmalıdır. Şeffaflık İlke 23: Kural ve Prosedürlerin Yayımlanması FPA’lar açık ve geniş kapsamlı prosedürlere sahip olmalı, ilgili FPA’ya katılımcıların dahil olması sonucu oluşacak risklerin, ücretlerin ve diğer maliyetlerin katılımcılar tarafından doğru bir şekilde anlaşılmasını sağlayacak bilgiler katılımcılara sağlanmalıdır. Bütün ilgili kural ve anahtar prosedürler kamuoyunun bilgisine sunulmalıdır. İlke 24: İşlem Kayıt Merkezleri Tarafından Piyasa Verilerinin Yayımlanması İşlem Kayıt Merkezi ilgili otoritelere ve kamuya ihtiyaçları doğrultusunda zamanında ve kesin veriler sunmalıdır. Merkez Bankaları, Piyasa Düzenleyicileri ve diğer İlgili Otoritelere Finansal Piyasa Altyapı Kuruluşları için Getirilen Sorumluluklar Sorumluluk A: Finansal Piyasa Altyapılarının Düzenlenmesi, Denetimi ve Gözetimi FPA’lar merkez bankaları, piyasa düzenleyicileri veya diğer ilgili otoritelerin uygun ve etkin düzenleme, denetleme ve gözetim faaliyetlerine tabi olmalıdır. Sorumluluk B: Düzenleme, Denetleme ve Gözetim Gücü ve Yetkisi Merkez bankaları, piyasa düzenleyicileri ve diğer ilgili otoriteler FPA’ların düzenlenmesi, denetlenmesi ve gözetiminin etkin bir şekilde yerine getirilmesi için gerekli güç ve kaynağa sahip olmalıdır. Sorumluluk C: Finansal Piyasa Altyapıları ile ilgili Politikaların ve Amaçların Yayımlanması Merkez bankaları, piyasa düzenleyicileri ve diğer ilgili otoriteler FPA’ların düzenlenmesi, denetlenmesi ve gözetimiyle ilgili politikaları açık bir şekilde belirtmeli ve yayımlamalıdır. Sorumluluk D: Finansal Piyasa Altyapıları İlkelerinin Uygulanması Merkez bankaları, piyasa düzenleyicileri ve diğer ilgili otoriteler uluslararası kabul görmüş FPA ilkelerini benimsemeli ve sürekli bir şekilde uygulamalıdır. Sorumluluk E: İlgili Otoriteler ile İşbirliği Merkez bankaları, piyasa düzenleyicileri ve diğer ilgili otoriteler FPA’ların güvenlik ve etkinliğini sağlarken yerel ve uluslararası düzlemde birbirleriyle işbirliği içinde olmalıdır.
