Untitled - Bülent Ecevit Üniversitesi

I
Bülent Ecevit Üniversitesi Yayınları No: 09
Hazırlayanlar
Hasan SANKIR, Şebnem SANKIR, Erdem DİRİMEŞE, Figen UZAR ÖZDEMİR, Atilla BARUTÇU
Bu kitabın basım, yayım ve satış hakları Bülent Ecevit Üniversitesi’ne aittir.
Bütün hakları saklıdır.
Kitabın tümü ya da bölümü/bölümleri Bülent Ecevit Üniversitesi’nin yazılı izni olmadan
elektronik, optik, mekanik ya da diğer yollarla basılamaz, çoğaltılamaz ve dağıtılamaz.
Copyriht 2015 by Bülent Ecevit University. All rights reserved.
No part of this book may be printed, Reproduced or distributed by any electronical, optical,
mechanical or other means without the written permission of Bülent Ecevit University.
ISBN: 978-605-9678-00-1
1. Baskı, 2000 adet, Ocak 2016
Grafik Tasarım / Baskı
Mattek Matbaacılık Basım Yay. Tan. Tic. Ltd. Şti., Ankara 2015
Ağaç İşleri Sanayi Sit. 1354 (21). Cadde 1362 (601). Sokak No: 35 İvedik/ANKARA
Tel: (0.312) 433 23 10 Fax: (0.312) 434 03 56
www.mattekmatbaa.com.tr • [email protected]
Kapak Fotoğrafı
Figen UZAR ÖZDEMİR
II
İÇİNDEKİLER
Takdim.............................................................................................................................................................................XI
Teşekkür........................................................................................................................................................................ XIII
GİRİŞ................................................................................................................................................................................1
BÖLÜM I. ARAŞTIRMANIN AMACI VE LİTERATÜR TARAMASI..........................................5
1.1. Araştırmanın Amacı ve Önemi.........................................................................................................................7
1.2. Literatür Taraması.................................................................................................................................................8
BÖLÜM II. ARAŞTIRMANIN YÖNTEMİ, VERİ TOPLAMA VE ANALİZ
TEKNİKLERİ..............................................................................................................................................................15
2.1. Veri Toplama Teknikleri ve Uygulama..........................................................................................................17
2.1.1. Örneklem...........................................................................................................................................17
2.1.2. Anket Çalışmasının İçeriği............................................................................................................18
2.2. Verilerin Analizi....................................................................................................................................................19
BÖLÜM III. ARAŞTIRMANIN BULGULARI.........................................................................................21
3.1. Sosyo-demografik Özellikler..........................................................................................................................24
3.2. Türkiye’ye Göç Süreci........................................................................................................................................35
3.3. Yaşam Koşulları ve Deneyimleri.....................................................................................................................45
3.3.1. Ekonomik Durum..................................................................................................................................45
3.3.2. Temel İhtiyaçlar......................................................................................................................................53
3.3.2.1. Barınma..................................................................................................................................53
3.3.2.2. Beslenme – Giyim – Temizlik...........................................................................................58
3.3.2.3. Sağlık.......................................................................................................................................62
3.3.2.4. Eğitim......................................................................................................................................73
3.3.2.5. Din ve Dil................................................................................................................................78
3.3.3. Kadın ve Çocuk Mülteciler.................................................................................................................81
3.3.4. Toplumsal Bütünleşme.......................................................................................................................85
III
3.3.4.1. Sosyal Ağlar ve Komşuluk................................................................................................85
3.3.4.2. Ayrımcılık...............................................................................................................................89
3.3.4.3. Güven......................................................................................................................................94
3.3.4.4. Toplumsal Kimlik.................................................................................................................95
3.3.5. Geride Kalanlarla İletişim...................................................................................................................97
3.3.6. Genel Değerlendirme..........................................................................................................................99
3.4. Gelecek Planları................................................................................................................................................ 104
BÖLÜM IV. SONUÇ VE TARTIŞMA........................................................................................................ 109
KAYNAKÇA............................................................................................................................................................ 113
IV
GRAFİKLER LİSTESİ
Grafik 1: Cinsiyet değişkenine yönelik yüzdelik dağılım..............................................................24
Grafik 2: Yaş değişkenine yönelik yüzdelik dağılım........................................................................25
Grafik 3: Medeni durum değişkenine yönelik yüzdelik dağılım................................................25
Grafik 4: Eğitim durumu değişkenine yönelik yüzdelik dağılım................................................26
Grafik 5: “Mesleğiniz nedir?” sorusuna yönelik yüzdelik dağılım..............................................27
Grafik 6: “Mesleğinizi Türkiye’de icra edebiliyor musunuz?” sorusuna yönelik yüzdelik
dağılım..........................................................................................................................................28
Grafik 7: “Dini inanışınız nedir?” sorusuna yönelik yüzdelik dağılım........................................28
Grafik 8: “Mezhebiniz nedir?” sorusuna yönelik yüzdelik dağılım............................................29
Grafik 9: “Anadiliniz nedir?” sorusuna yönelik yüzdelik dağılım................................................30
Grafik 10: “Hane halkı kaç kişiden oluşmaktadır?” sorusuna yönelik yüzdelik dağılım.......30
Grafik 11: “Hane reisi kimdir?” sorusuna yönelik yüzdelik dağılım.............................................31
Grafik 12: “Şu an yaşadığınız aileniz kaç kişiden oluşuyor?” sorusuna yönelik yüzdelik
dağılım..........................................................................................................................................32
Grafik 13: “Kaç çocuğunuz var?” sorusuna yönelik yüzdelik dağılım.........................................33
Grafik 14: “Zonguldak’a hangi ülkeden geldiniz?” sorusuna yönelik yüzdelik dağılım.......35
Grafik 15: “Zonguldak’a hangi kentten geldiniz?” sorusuna yönelik yüzdelik dağılım........36
Grafik 16: “Ülkenizden ayrılış nedeniniz nedir?” sorusuna yönelik yüzdelik dağılım............37
Grafik 17: “Türkiye’yi seçme nedeniniz nedir?” sorusuna yönelik yüzdelik dağılım..............38
Grafik 18: “Diğer İslam ülkeleri yerine Türkiye’yi seçme nedeniniz neydi?” sorusuna
yönelik yüzdelik dağılım.........................................................................................................39
Grafik 19: “Türkiye’ye giriş şekliniz nedir?” sorusuna yönelik yüzdelik dağılım......................40
Grafik 20: “Zonguldak’tan önce nerede/nerelerde kaldınız?” sorusuna yönelik yüzdelik
dağılım..........................................................................................................................................41
Grafik 21: “Zonguldak’a gelmeyi siz mi tercih ettiniz?” sorusuna yönelik yüzdelik
dağılım..........................................................................................................................................42
Grafik 22: “Sığınmacılar için hazırlanan kampları tercih etmeme nedeniniz nedir?”
sorusuna yönelik yüzdelik dağılım.....................................................................................43
Grafik 23: “Düzenli geliriniz var mı?” sorusuna yönelik yüzdelik dağılım..................................45
Grafik 24: “Geçiminizi nasıl sağlıyorsunuz?” sorusuna yönelik yüzdelik dağılım...................46
Grafik 25: “Çalışıyorsanız çalışma durumunuz nedir?” sorusuna yönelik yüzdelik
dağılım..........................................................................................................................................47
Grafik 26: “Çalışıyorsanız yaptığınız işin karşılığı olarak aldığınız ücretin yeterli olduğunu
düşünüyor musunuz?” sorusuna yönelik yüzdelik dağılım.......................................48
V
Grafik 27: “Şu an birlikte yaşadığınız ailede çalışan (gelir sahibi olan) kişi sayısı nedir?”
sorusuna yönelik yüzdelik dağılım.....................................................................................48
Grafik 28: “Ülkenizdeyken aylık geliriniz neydi?” sorusuna yönelik yüzdelik dağılım..........49
Grafik 29: “Türkiye’de bir ayda hanenize giren toplam gelir nedir?” sorusuna yönelik
yüzdelik dağılım........................................................................................................................50
Grafik 30: “Ülkenizde ev ya da taşınmaz mal varlığınız var mı?” sorusuna yönelik
yüzdelik dağılım........................................................................................................................50
Grafik 31: “Herhangi bir kurum/kuruluş/bireyden sosyal yardım alıyor musunuz?”
sorusuna yönelik yüzdelik dağılım.....................................................................................51
Grafik 32: “Yardım alıyorsanız kimden alıyorsunuz?” sorusuna yönelik yüzdelik dağılım...51
Grafik 33: “Yardım alıyorsanız nasıl bir yardım?” sorusuna yönelik yüzdelik dağılım...........52
Grafik 34: “Yardım alıyorsanız aldığınız yardımı yeterli buluyor musunuz?” sorusuna
yönelik yüzdelik dağılım.........................................................................................................52
Grafik 35: “Şu an barınma ihtiyacınızı nasıl karşılıyorsunuz?” sorusuna yönelik yüzdelik
dağılım..........................................................................................................................................53
Grafik 36: “Kiralık evde kalıyorsanız ne kadar kira ödüyorsunuz?” sorusuna yönelik
yüzdelik dağılım........................................................................................................................53
Grafik 37: “Kiralanan konut tipi nedir?” sorusuna yönelik yüzdelik dağılım............................54
Grafik 38: “Konuttaki oda sayısı nedir?” sorusuna yönelik yüzdelik dağılım............................54
Grafik 39: “Yaşadığınız konutta yaşayan aile sayısı nedir?” sorusuna yönelik yüzdelik
dağılım..........................................................................................................................................55
Grafik 40: “Yaşadığınız konutun ısınma türü nedir?” sorusuna yönelik yüzdelik
dağılım..........................................................................................................................................56
Grafik 41: “Kaldığınız konuttan memnun musunuz?” sorusuna yönelik yüzdelik
dağılım..........................................................................................................................................56
Grafik 42: “Ülkenizde yaşadığınız konutun durumu neydi?” sorusuna yönelik yüzdelik
dağılım..........................................................................................................................................57
Grafik 43: Grafik 44: “Günlük beslenme ihtiyacınızı nasıl karşılıyorsunuz?” sorusuna yönelik
yüzdelik dağılım........................................................................................................................58
“Günlük beslenme ihtiyacınız yeterince karşılanıyor mu?” sorusuna yönelik
yüzdelik dağılım........................................................................................................................58
Grafik 45: “Türkiye’deki mutfak kültürü (besinler, damak zevki ve yemekler) size beslenme
konusunda zorluk yaşattı mı?” sorusuna yönelik yüzdelik dağılım.........................59
Grafik 46: “İhtiyaç duyduğunuz giyim kuşam malzemelerini nasıl tedarik ediyorsunuz?”
sorusuna yönelik yüzdelik dağılım.....................................................................................59
Grafik 47: “Giyim kuşam ihtiyacınız yeterince karşılanıyor mu?” sorusuna yönelik
yüzdelik dağılım........................................................................................................................60
VI
Grafik 48: Grafik 49: “Her türlü temizlik ve bakım ihtiyacınızı nasıl karşılıyorsunuz?” sorusuna
yönelik yüzdelik dağılım.........................................................................................................61
“Temizlik ve bakım ihtiyacınız yeterince karşılanıyor mu?” sorusuna yönelik
yüzdelik dağılım........................................................................................................................61
Grafik 50: “Yaşadığınız genel sağlık problemleri nelerdir?” sorusuna yönelik yüzdelik
dağılım..........................................................................................................................................62
Grafik 51: “Düzenli ilaç kullanımını gerektiren bir sağlık sorununuz var mı?” sorusuna
yönelik yüzdelik dağılım.........................................................................................................63
Grafik 52: “Düzenli ilaç kullanımını gerektirecek bir sağlık sorununuz varsa bu ilaçları
nasıl temin ediyorsunuz?” sorusuna yönelik yüzdelik dağılım.................................63
Grafik 53: “Türkiye’ye geldikten sonra herhangi bir sağlık problemi yaşadınız mı?”
sorusuna yönelik yüzdelik dağılım.....................................................................................64
Grafik 54: “Türkiye’ye geldikten sonra herhangi bir sağlık problemi yaşadıysanız bu
sorununuzu nasıl çözdünüz?” sorusuna yönelik yüzdelik dağılım..........................64
Grafik 55: “Aldığınız sağlık hizmetlerinden memnun musunuz?” sorusuna yönelik
yüzdelik dağılım........................................................................................................................65
Grafik 56: “İhtiyacınız olan ilaçlara kolayca ulaşabiliyor musunuz?” sorusuna yönelik
yüzdelik dağılım........................................................................................................................65
Grafik 57: “Ailenizde sürekli bakıma ihtiyacı olan hasta birey var mı?” sorusuna yönelik
yüzdelik dağılım........................................................................................................................66
Grafik 58: “Uyku sorunu yaşıyor musunuz?” sorusuna yönelik yüzdelik dağılım...................66
Grafik 59: “Psikolojik desteğe ihtiyaç duyuyor musunuz?” sorusuna yönelik yüzdelik
dağılım..........................................................................................................................................67
Grafik 60: “Psikolojik destek alıyor musunuz?” sorusuna yönelik yüzdelik dağılım..............67
Grafik 61: “Beraber yaşadığınız ailede hamile birey var mı?” sorusuna yönelik yüzdelik
dağılım..........................................................................................................................................68
Grafik 62: “Türkiye’ye geldikten sonra çocuk sahibi oldunuz mu?” sorusuna yönelik
yüzdelik dağılım........................................................................................................................68
Grafik 63: Türkiye’ye geldikten sonra çocuk sahibi olduysanız doğum sonrası anne
tıbbi yardım/destek aldı mı?” sorusuna yönelik yüzdelik dağılım...........................69
Grafik 64: “Ailenizde Türkiye’ye geldikten sonra istenmeyen gebelik yaşandı mı?”
sorusuna yönelik yüzdelik dağılım.....................................................................................69
Grafik 65: “Ailenizde Türkiye’ye geldikten sonra istenmeyen gebelik yaşandıysa
müdahale nerede gerçekleşti?” sorusuna yönelik yüzdelik dağılım.......................70
Grafik 66: “Birlikte yaşadığınız ailenizde engelli birey var mı?” sorusuna yönelik
yüzdelik dağılım........................................................................................................................71
Grafik 67: “Ailenizde engelli birey varsa, engelli birey sayısı nedir?” sorusuna yönelik
yüzdelik dağılım........................................................................................................................71
VII
Grafik 68: “Türkiye’de sağlık hizmetlerinden yararlanabiliyor musunuz?” sorusuna
yönelik yüzdelik dağılım.........................................................................................................72
Grafik 69: “Okul çağında olan çocuğunuz var mı?” sorusuna yönelik yüzdelik
dağılım..........................................................................................................................................73
Grafik 70: “Okul çağında olan çocuğunuz varsa okula gidiyorlar mı?” sorusuna yönelik
yüzdelik dağılım........................................................................................................................73
Grafik 71: “Yaşadığınız ailede okula devam eden çocuk sayısı nedir?” sorusuna yönelik
yüzdelik dağılım........................................................................................................................74
Grafik 72: “Yaşadığınız ailede okula devam eden çocuk varsa okuyanların devam ettiği
okul türü nedir?” sorusuna yönelik yüzdelik dağılım...................................................74
Grafik 73: “Eğitime ihtiyaç duyan aile bireylerinin yaşadığı/karşılaştığı sorunlar var mı?”
sorusuna yönelik yüzdelik dağılım.....................................................................................75
Grafik 74: “Eğitime ihtiyaç duyan bireylerin yaşadığı sorun varsa ne gibi sorunlarla
karşılaşıyorsunuz?” sorusuna yüzdelik dağılım..............................................................75
Grafik 75: Grafik 76: “Bir meslek edinme kursuna katılmak ister misiniz?” sorusuna yönelik
yüzdelik dağılım........................................................................................................................76
“Bir meslek edinme kursuna katılmak isterseniz hangi alanda?” sorusuna
yönelik yüzdelik dağılım.........................................................................................................77
Grafik 77: Grafik 78: “Dini ibadetlerinizi gerçekleştirebiliyor musunuz?” sorusuna yönelik
yüzdelik dağılım........................................................................................................................78
“Dini ibadetlerinizi gerçekleştirmede bir problem yaşıyor musunuz?” sorusuna
yönelik yüzdelik dağılım.........................................................................................................78
Grafik 79: “Türkçe biliyor musunuz?” sorusuna yönelik yüzdelik dağılım................................79
Grafik 80: “Türkçe bilmiyorsanız Türkçe öğreniyor musunuz?” sorusuna yönelik
yüzdelik dağılım........................................................................................................................79
Grafik 81: “Türkçe öğreniyorsanız nasıl?” sorusuna yönelik yüzdelik dağılım.........................80
Grafik 82: “Çalışan çocuğunuz var mı?” sorusuna yönelik yüzdelik dağılım............................81
Grafik 83: “Türkiye’de çocuklarınız için bir gelecek görüyor musunuz?” sorusuna
yönelik yüzdelik dağılım.........................................................................................................81
Grafik 84: “Ailede 5 yaşından küçük çocuk varsa, çocuk felci aşısı oldu mu?” sorusuna
yönelik yüzdelik dağılım.........................................................................................................82
Grafik 85: “Ailede 10 yaşından küçük çocuk varsa, kızamık aşısı oldu mu?” sorusuna
yönelik yüzdelik dağılım.........................................................................................................82
Grafik 86: “Ailenizde Türkiye’ye geldikten sonra cinsel tacize uğrayan kadın veya çocuk
var mı?” sorusuna yönelik yüzdelik dağılım.....................................................................83
Grafik 87: “Ailenizde Türkiye’ye geldikten sonra şiddete maruz kalan kadın veya çocuk
var mı?” sorusuna yönelik yüzdelik dağılım.....................................................................83
VIII
Grafik 88: “Ailenizde Türkiye’ye geldikten sonra uygun olmayan evlilik teklifi alan kadın
veya çocuk var mı?” sorusuna yönelik yüzdelik dağılım.............................................84
Grafik 89: “Gününüzü çoğunlukla nasıl geçiriyorsunuz?” sorusuna yönelik yüzdelik
dağılım..........................................................................................................................................85
Grafik 90: “Komşularla sosyal ilişkileriniz var mı?” sorusuna yönelik yüzdelik dağılım........86
Grafik 91: “Komşularınızla sorun yaşıyor musunuz?” sorusuna yönelik yüzdelik dağılım......86
Grafik 92: “Zonguldak’taki diğer mültecilerle iletişim halinde misiniz?” sorusuna yönelik
yüzdelik dağılım........................................................................................................................87
Grafik 93: “Herhangi bir cemaat/dernek/vakıf/siyasi parti ile ilişkiniz var mı?” sorusuna
yönelik yüzdelik dağılım.........................................................................................................87
Grafik 94: “Herhangi bir cemaat/dernek/vakıf/siyasi parti ile ilişkiniz varsa ne tür bir
kurumla ilişkiniz var?” sorusuna yönelik yüzdelik dağılım.........................................88
Grafik 95: “Sizce Zonguldak halkı sizin burada olduğunuzdan haberdar mı?” sorusuna
yönelik yüzdelik dağılım.........................................................................................................89
Grafik 96: “Sizce Zonguldak halkı sizin burada olmanızdan memnun mu?” sorusuna
yönelik yüzdelik dağılım.........................................................................................................90
Grafik 97: “Dini inancınız veya mezhebinizden dolayı Zonguldak’ta ayrımcılığa
uğradınız mı?” sorusuna yönelik yüzdelik dağılım........................................................90
Grafik 98: “Etnik kökeninizden dolayı Zonguldak’ta ayrımcılığa uğradınız mı?” sorusuna
yönelik yüzdelik dağılım.........................................................................................................91
Grafik 99: “Zonguldak halkının size yaklaşımı nasıl?” sorusuna yönelik yüzdelik dağılım....91
Grafik 100: “Zonguldak’ta yaşadığınız süre içerisinde kötü muameleyle karşılaştınız mı?”
sorusuna yönelik yüzdelik dağılım.....................................................................................92
Grafik 101: “Kötü muameleyle karşılaştığınızda kimden yardım istersiniz?” sorusuna
yönelik yüzdelik dağılım.........................................................................................................92
Grafik 102: “Zonguldak halkı tarafından dışlandığınızı düşünüyor musunuz?” sorusuna
yönelik yüzdelik dağılım.........................................................................................................93
Grafik 103: “Zonguldak’ta kendinizi güvende hissediyor musunuz?” sorusuna yönelik
yüzdelik dağılım........................................................................................................................94
Grafik 104: “Yaşadığınız mahallede kendinizi güvende hissediyor musunuz?” sorusuna
yönelik yüzdelik dağılım.........................................................................................................94
Grafik 105: “Kendinizi Zonguldak’ın bir parçası olarak hissediyor musunuz?” sorusuna
yönelik yüzdelik dağılım.........................................................................................................95
Grafik 106: “Kendinizi nasıl tanımlarsınız?” sorusuna yönelik yüzdelik dağılım........................96
Grafik 107: “Ülkenizdeki yakınlarınızla görüşüyor musunuz?” sorusuna yönelik yüzdelik
dağılım..........................................................................................................................................97
IX
Grafik 108: “Ülkenizdeki yakınlarınızla görüşüyorsanız nasıl?” sorusuna yönelik yüzdelik
dağılım..........................................................................................................................................97
Grafik 109: “Ülkenizdeki yakınlarınızla görüşüyorsanız görüşme sıklığınız nedir?”
sorusuna yönelik yüzdelik dağılım.....................................................................................98
Grafik 110: “Yaşadığınız en önemli sorun/sorunlar nedir?” sorusuna yönelik yüzdelik
dağılım..........................................................................................................................................99
Grafik 111: “Ülkenizdeki yaşam koşullarınızı buradaki yaşam koşullarınızla
karşılaştırdığınızda durumunuzu nasıl değerlendiriyorsunuz?” sorusuna
yönelik yüzdelik dağılım...................................................................................................... 100
Grafik 112: “Zonguldak’ta bulunmaktan memnun musunuz?” sorusuna yönelik
yüzdelik dağılım..................................................................................................................... 100
Grafik 113: “Zonguldak halkından beklentileriniz nelerdir?” sorusuna yönelik yüzdelik
dağılım....................................................................................................................................... 101
Grafik 114: “Ülkenize dönmek istiyor musunuz?” sorusuna yönelik yüzdelik dağılım........ 104
Grafik 115: “Önümüzdeki birkaç yıl içerisinde ülkenizdeki sorunların biteceğine
inanıyor musunuz?” sorusuna yönelik yüzdelik dağılım.......................................... 104
Grafik 116: “Zonguldak’ta ne kadar kalmayı düşünüyorsunuz?” sorusuna yönelik
yüzdelik dağılım..................................................................................................................... 105
Grafik 117: “Ülkenizdeki savaş sona erdikten sonra Zonguldak’ta yaşamayı sürdürmek
ister misiniz?” sorusuna yönelik yüzdelik dağılım...................................................... 105
Grafik 118: “T.C. vatandaşlığına geçmek istiyor musunuz?” sorusuna yönelik yüzdelik
dağılım....................................................................................................................................... 106
Grafik 119: “Gelecek 5 yıl için planınız nedir?” sorusuna yönelik yüzdelik dağılım................. 107
X
TAKDİM
Köklü bir geçmişe sahip, dinamik yapısıyla kalitesini ve gücünü arttıran ve bulunduğu
bölgenin güçlü bir yükseköğretim kurumu olan Bülent Ecevit Üniversitesi, toplumsal olaylara
özellikle bulunduğu çevre ve bölge kapsamında duyarlı olmaya çalışan ve bu yönde çalışmalar
gerçekleştirmeye özen gösteren bir üniversitedir. Üniversitemiz, Zonguldak’a ve Zonguldak
insanına karşı ödevlerini yerine getirmenin, ülkemizin geneline yönelik olan etkisinin de
farkındadır. Bu bağlamda üniversitemiz, hem Zonguldak’ın tarihi, kültürü ve sosyal yapısı ile
ilgili çalışmalar yapmakta, hem de Zonguldak ilinin ve Zonguldak halkının karşılaştığı veya
karşılaşabileceği sorunlara yönelik çözüm önerileri üreten araştırmalar yapıp kamuoyu ile
paylaşmaktadır.
Zonguldak ilinin kentsel dinamiğini bir süredir yakından etkileyen bir olgu olarak karşımıza
çıkan Zonguldak’taki mülteci gruplar, kentimizde huzurlu bir ortak yaşam standardının
sağlanabilmesi için üzerinde çalışılıp politika üretilmesi gereken bir alan olmaya devam
etmektedir. Özellikle Avrupa ülkelerinin mültecilere yönelik politikaları ile karşılaştırıldığında
Türkiye, mülteciler konusuna hassasiyetle eğilmekte ve mültecilerin ülkemizde kaldıkları
süre boyunca sorunsuz bir yaşam sürmeleri için politikalar üretmektedir. Ülkemiz dünyanın
çeşitli ülkelerinden ve komşularımızdan 2 milyonun üzerinde mülteci ve misafir statüsünde
yabancıyı konuk ederek bu insanların taşıdığı yeni bir yaşam umuduna ev sahipliği yapmakta;
bu bağlamda tüm dünyaya insanlık dersi vermektedir. Bir süredir Zonguldak’ta yaşamlarını
sürdüren mültecilerin göç öncesi ve göç sonrası süreçlerine ayrıntılı şekilde değinen ve
bu mültecilerin yaşam deneyimlerine odaklanıp yaşam standartlarının iyileştirilmesine
dair bilimsel veriler ortaya koyan “Zonguldak’taki Mülteciler: Yaşam Deneyimleri, Sorunlar
ve Öneriler” başlıklı bu çalışma, mültecilerin Zonguldak iline dair algılarını göstermesi
açısından önem arz etmektedir. Öte yandan Zonguldak halkının mültecilere yönelik tutum
ve davranışlarını gözler önüne sermesi de bu projeyi değerli kılan noktalardan birini
oluşturmaktadır. Bu verilerin ortaya konmasında özveriyle çalışan proje yürütücüsü Yrd. Doç.
Dr. Hasan Sankır ile Yrd. Doç. Dr. Şebnem Sankır, Yrd. Doç. Dr. Erdem Dirimeşe, Araş. Gör. Figen
Uzar Özdemir ve Araş. Gör. Atilla Barutçu’dan oluşan araştırma ekibine ve öğrencilerimize
teşekkür ediyor, araştırma sonunda elde edilen verilerin bu alandaki sorunların çözümüne ve
mevcut durumun daha da iyileştirilmesine katkıda bulunmasını temenni ediyorum
Prof. Dr. Mahmut ÖZER
Rektör
XI
XII
TEŞEKKÜR
“Zonguldak’taki Mülteciler: Yaşam Deneyimleri, Sorunlar ve Öneriler” başlıklı araştırma,
Zonguldak’ta yaşayan ve çoğunluğunu Irak’tan gelenlerin oluşturduğu mültecilerin kentteki
yaşam koşullarını, sorunlarını ve kent halkıyla etkileşimlerini incelemek amacıyla Bülent Ecevit
Üniversitesi Bilimsel Altyapı Projesi (Proje No: 2015-58395573-01) kapsamında desteklenmiş
bir çalışmadır.
Türkiye’de yaşayan mültecilerin yaşam koşullarına dikkat çekerek Zonguldak özelinde
bir mülteci projesi yapmanın gerekliliğine vurgu yapan ve bizi bu çalışmaya teşvik eden
Rektörümüz Sayın Prof. Dr. Mahmut Özer’e teşekkür ederiz.
Araştırma sürecinde ekibimize her türlü katkıyı sunan Rektör Yardımcımız Sayın Prof. Dr. Hale
Sayan Özaçmak’a; mültecilerin geldikleri bölgelerin dillerini konuşabilen anketör öğrencilerle
iletişimimizi sağlayan Karaelmas TÖMER Müdürü Yrd. Doç. Dr. Gül Banu Duman’a ve proje ile
ilgili her türlü teknik sorunumuzu danıştığımız Bilimsel Araştırma Projeleri Birimi çalışanlarına
teşekkür ederiz.
Son olarak, Zonguldak’ın merkezinde saha çalışmasında görev alarak özveriyle çalışan
Sosyoloji Bölümü öğrencilerimiz Aydan Güzel, Başak Dikmen, Cansel Karkaoğlu, Cemre
Nur Cin, Elif Demirli, Elif Ulu, Esin Öztürk, Esra Türk, Hande Gündoğan, Müjgan Akbal ve
Salih Demirtaş’a; TÖMER aracılığıyla ulaştığımız ve Bülent Ecevit Üniversitesi’nin çeşitli
bölümlerinde öğrenim gören öğrencilerimiz Abdulhadi Alkhatib, Anas Mohammad, Harbi
Abuhadwan, Helal Massomi, Lamis Assali, Moaz Saeed AlAreqi, Mohamed Aydarus Ahmed,
Necmettin Ali, Omar Abu Saua ve Otmane Charmouka’ya; ve ankete katılan Zonguldak’taki
mülteci katılımcılarımıza teşekkürü bir borç biliriz.
Zonguldak 2016
XIII
XIV
GİRİŞ
Günümüzde küreselleşmenin ileri boyutlara ulaşmasıyla birlikte uluslararası insan hareketliliği
oldukça artmıştır. Bu insan hareketliliği içerisinde korunma amacının ön plana çıkması
açısından sığınmacı ve mülteci göçünün daha farklı bir noktada durduğunu söylemek
mümkün. Ülkesindeki can güvenliği sorunları, insan hakları ihlalleri, yasal güvencesizlik
gibi sebeplerle yasal veya yasal olmayan yollarla bu insan hareketliliğine katılan göçmenler,
çoğu zaman geçiş ülkesi olarak kullandıkları ülkelerden öteye gidememekte, burada kalıcı
hale gelmekte ve çoğu zaman ülkelerine geri dönememektedirler. Geçiş ülkesinde kalıcı hale
gelebilmelerinde ise elbette ki o ülkenin politikaları önemli rol oynamaktadır.
Türkiye’nin sığınmacılar konusu ile ilişkisinin niteliği son yıllarda önemli bir değişime
uğramaktadır. Yaşanan bazı gelişmeler, Türkiye’ye gelen ve gelme eğilimi olan mülteci sayısını
artırarak ilgili sorunların daha da ağırlaşmasına yol açmaktadır. Türkiye’nin bizatihi kendisi,
gelişen ekonomik ve siyasal şartları temelinde yabancı uyruklu kişilerin sığınmacı statüsü
talebi ile geldiği ülkelerden birisi haline gelmeye başlamıştır.
Öte yandan Türkiye’nin bulunduğu bölgedeki ve bölgeye yakın ülkelerdeki istikrarsız ortamlar
düzelmemekte hatta daha da kötüleşmektedir. Hem Türkiye’nin bu bölgelere komşu olması
hem de coğrafi konumu gereği Batı’ya bir köprü oluşturması nedenleri ile bu bölgelerdeki
istikrarsızlıklar Türkiye’nin, ağırlaşan mülteciler konusunda doğrudan etkilenmesine yol
açmaktadır (Acer ve diğerleri 2011: 49).Türkiye’nin coğrafi ve stratejik konumu, uzun dağlık
sınırları, ekonomik açıdan cazibe merkezi olan Batı Avrupa ülkeleri ile yoksulluk, işsizlik ve
siyasal sorunların yaşandığı Ortadoğu, Güney Asya ve Doğu Afrika ülkeleri arasında bulunması,
Türkiye’yi özellikle batı Avrupa ülkelerine yönelik yasadışı insan trafiğinin geçiş ülkesi haline
getirmiştir. Göç rejimi bakımından Türkiye geçmişte genellikle menşei (kaynak) ülke olarak
anılırdı. Ancak son otuz yıl içerisinde Türkiye ve çevresinde meydana gelen gelişmeler ve bazı
siyasal olaylar Türkiye’yi hem kaynak, hem transit hem de hedef ülke haline getirmiştir ( Deniz
2011: 179-180).
Türkiye yıllardır Orta Doğu ve Afrika’da yaşanan çeşitli sıkıntılardan dolayı bu ülkelerden göç
alan bir ülke konumundadır. Ülkesinden kaçıp Türkiye’ye giriş yapan göçmenler ya sığınmacı
statüsüyle, ya mülteci statüsü alarak ya da Suriyeli göçmenlere uygulandığı gibi özel bir
yasayla misafir statüsü adı altında kimi zaman geçici olarak ülkemizde daha iyi ve güvenli bir
yaşam standardı elde etmeye çalışmaktadırlar.
2003 yılında Amerika’nın Irak’a müdahalesi itibariyle ülkemizde sayıca daha fazla olan mülteci
grubunu Iraklı göçmenler oluşturmaktadır. Irak’ı yine komşu ülke olan İran takip etmektedir.
Bu ülkeler dışında insan hakları ihlallerinin ve savaşların yoğun yaşandığı Afganistan, Pakistan
1
gibi ülkelerden Türkiye’ye yoğun mülteci göçü yaşanmıştır ve yaşanmaya devam etmektedir.
Son yıllarda ise Suriye’de yaşanan iç savaştan dolayı geçici koruma rejimi kapsamında Suriyeli
göçmenler ülkemize kabul edilmektedir. Tüm bu gruplar Türkiye’nin sınır illerinde yoğunlaşmış
olmakla birlikte geniş bir alana yayılmış durumda yaşamlarını sürdürmektedirler.
Türkiye’deki kayıtlı mülteci ve sığınmacılar ile Suriye’lilerin sayısı her geçen gün artmakla
birlikte son veriler şu şekildedir; Birleşmiş Milletler Mülteciler Yüksek Komiserliği (BMMYK)
2015 yılı Ağustos ayı istatistiklerine göre Türkiye‘deki kayıtlı mülteci ve sığınmacıların sayısı
202,196‘ya ulaşmıştır (BMMYK 2015) ( Bu istatistiklerde Suriyeliler, Türk Hükümetinin tanıdığı
geçici koruma hakkıyla Türkiye’de ikamet ettikleri için yansıtılmamıştır). Yine Birleşmiş Milletler
Mülteciler Yüksek Komiserliği (BMMYK) 2015 yılı ağustos verilerine göre Türkiye’deki kayıtlı
Suriyelilerin sayısı 1,938,999’ a ulaşmıştır (BMMYK 2015)
Ülkemizden iltica-sığınma talebinde bulunan yabancılar müracaatlarının ardından Bakanlığın
uygun gördüğü illerde ikamete tabi tutulmaktadırlar. Uydu iller olarak adlandırılan bu
bölgeler emniyet ve asayiş açısından sorun yaşanmayan ve yabancıların kontrollerinin de zor
olmadığı 62 İlimizi kapsamaktadır (İÇİŞLERİ, 2015). Zonguldak da bu mülteci grupların yaşadığı
illerimizden biri olma özelliğini taşımaktadır. Türkiye genelinde olduğu gibi Zonguldak’taki
mülteci göçmenlerin çoğunluğunu Iraklılar oluşturmaktadır ancak Afganistan, Türkmenistan,
Özbekistan, Filistin gibi pek çok farklı ülkeden göçmenlerde bulunmaktadır.
Yukarıda kısaca özetlenen gelişmeler ve mevcut durumun niteliği, mülteci ve sığınmacılar
konusunun hem uluslararası arenada hem de Türkiye’de yaşamış oldukları sorunlara çözüm
üretilmesini gerektirmektedir. Türkiye‘de sığınmacılar, İçişleri Bakanlığı‘nın belirlediği 62 ilde
geçici ikamet ettirilmekte, statü belirleme süreci tamamlanana kadar bu 62 ilde (uydu kentte)
ikamet etmeleri istenmektedir (SGDD, 2015). Uydu kentlerden biri olan Zonguldak’a mülteci
ve sığınmacıların gelmesi ile birlikte Zonguldak özelinde konuya ilişkin bilgi ve veri sağlayan
bir araştırmaya ihtiyaç duyulmuştur. Zonguldak genelinde yaşayan mülteci ve sığınmacılara
yönelik bir çalışmanın olmaması Zonguldak’da yaşayan mülteci ve sığınmacıların sorunlarını
tüm boyutları ile ortaya konulmasını sağlayacak bir alan çalışması yapılmasını gerektirmiştir.
Zonguldak’daki Mülteci ve Sığınmacıların yaşam deneyimleri, sorunları ile Zonguldak’ın
algılanışı ile ilgili yeterli verinin olmaması, Zonguldak özelinde bu grupların sorunlarına yönelik
yerel programların oluşturulmasını yönündeki önemli engellerden biri olarak değerlendirilmiş
ve ‘Zonguldak’taki Mülteciler: Yaşam Deneyimleri, Sorunlar ve Öneriler’ başlıklı bu araştırma
Bülent Ecevit Üniversitesi desteği ile yapılmıştır.
Bu çalışma Zonguldak özelinde ilk olan bir çalışma olmuştur. Araştırma mülteci ve
sığınmacıların yaşamlarına odaklanan, göç öncesi ve sonrası deneyimlerini analiz eden,
2
sorunlarının tespitine ve bunların çözümüne yönelik stratejilerin geliştirilebilmesine dair
yürütülmüş Zonguldak genelinde temsil niteliğine sahip en kapsamlı ilk araştırmadır.
‘Zonguldak’taki Mülteciler: Yaşam Deneyimleri, Sorunlar ve Öneriler’ çalışmasının ulaştığı
gruplar mülteci ve sığınmacılar olmuştur. Mart 2015-Nisan 2015 aylarında gerçekleştirilen bu
araştırma ile Zonguldak’ta yaşayan mültecilerin demografik, sosyo-kültürel, sosyo-ekonomik
özelliklerine ulaşmak, yaşam deneyimlerini ve karşılaştıkları sorunlara yönelik veriler
sağlayarak bu alandaki bilgi gereksinimini sağlamak amaçlanmıştır. Ayrıca Türkiye’ye yönelik
mülteci göçünün genel profili hakkında bir ipucu olması ve de Türkiye genelinde yapılacak
kapsamlı bir mülteci göçü çalışması için kaynak oluşturması açısından da kritik önem
taşımaktadır. Bu rapor kapsamında araştırmanın amacı ve yöntemi hakkında bilgi verildikten
sonra araştırmanın sonuçları sunulmuştur. Araştırmanın sonuçları katılımcıların Sosyodemografik Özellikleri, Türkiye’ye Göç Süreçleri, Yaşam Koşulları ve Deneyimleri, Ekonomik
Durumları, Temel İhtiyaçları, Kadın ve Çocuk Mülteciler, Toplumsal Bütünleşme, Sosyal Ağlar
ve Komşuluk ile gelecek planları ana başlıklarında verilmiştir.
3
Zonguldak’taki Mülteciler: Yaşam Deneyimleri, Sorunlar ve Öneriler
4
Bölüm I
Araştırmanın Amacı ve Literatür Taraması
BÖLÜM I
ARAŞTIRMANIN AMACI VE LİTERATÜR TARAMASI
5
Zonguldak’taki Mülteciler: Yaşam Deneyimleri, Sorunlar ve Öneriler
6
Araştırmanın Amacı ve Literatür Taraması
1.1.
ARAŞTIRMANIN AMACI VE ÖNEMİ
Bölüm I
Araştırmanın genel amacı, elde edilen veriler ışığında mülteci ve sığınmacıların insani ihtiyaçlarının karşılanabilmesine yönelik faaliyetlerin neler olması gerektiğinin belirlenmesi ve
mevcut uygulamaların geliştirilmesine imkan sağlayacak, mülteci ve sığınmacılar ile ilgili
Zonguldak özelinde veri sağlamaktır. Bu araştırma, ayrıca mülteci ve sığınmacıların ihtiyaçlarını çözmek adına onların yaşamış oldukları problemlerinin çözümü konusunda sorumluluğu
bulunan tüm taraflara veri sağlamayı da amaçlamıştır.
“Zonguldak’taki Mülteciler: Yaşam Deneyimleri, Sorunlar ve Öneriler” araştırması zorunlu sebepler dolayısı ile göç ederek Zonguldak’a yerleştirilen mülteci ve sığınmacıların problemlerinin çözümüne yönelik stratejilerin planlanmasında, programların oluşturulmasında ve farkındalık yaratılmasında ihtiyaç duyulan veri gereksinimi çerçevesinde yapılmış bir çalışmadır. Bu
amaçlar doğrultusunda belirlenmiş diğer hedefler aşağıda sunulmuştur.
• Zonguldak’ta yaşayan mültecilerin demografik, sosyo-kültürel ve sosyo-ekonomik
durumlarının analiz edilmesi,
• Ülkelerinden çeşitli sebeplerle ayrılan ve başka ülkelere sığınmacı ya da mülteci olarak
göç eden bireylerin göç etme nedenlerini, göç sürecindeki deneyimlerini, yeni yaşam
alanlarında karşılaştıkları sorunların tespit edilmesi,
• Kurdukları sosyal ağların, gelecek planlarının ve Zonguldak iline dair algılarının anlaşılması,
•
Çalışmanın Zonguldak’taki mültecilere yönelik bu hedefinin yanı sıra, konuyla ilgili
yapılmış sosyolojik bir araştırma olarak literatüre katkı sunma hedefi de bulunmaktadır. Proje, bu alanda bir uydu şehir olan Zonguldak ilinde yapılmış ilk çalışma olarak
sosyal bilimler literatürüne özgün bir katkı sağlamaktadır.
Göç alan kentlerde yaşayan tüm bireylerin, mültecilerin karşılaştıkları sorunlar hakkında bilgi
sahibi olması ve bu sorunların giderilmesine yönelik oluşturulan stratejilere katkı sunması,
bu alanda yapılan/yapılacak çalışmalarla doğrudan bağlantılıdır. Zonguldak’ta bulunan mültecilerin deneyimlerine ulaşarak sorunlarının tespit edilebilmesi ve bu sorunların çözümüne
yönelik stratejilerin geliştirilebilmesi için mültecilerin kurdukları sosyal ağların ve Zonguldak
iline dair algılarının değerlendirilmesi gerekir.
“Zonguldak’taki Mülteciler: Yaşam Deneyimleri, Sorunlar ve Öneriler” başlıklı proje bütün bu
amaçlar doğrultusunda bazı hipotezlerle yola çıkmıştır. Ana başlıklarıyla bu hipotezler şöyledir: Mültecilerin Zonguldak iline dair algıları hangi ülkeden geldiklerine bağlı olarak değişmektedir; Mülteciler sağlık ve barınma gibi temel ihtiyaçlar bağlamında zorluk yaşamakta7
Zonguldak’taki Mülteciler: Yaşam Deneyimleri, Sorunlar ve Öneriler
dırlar; Mülteciler Zonguldak halkı tarafından dışlanmaya maruz kalmaktadırlar; Zonguldak
ilinde diğer mültecilerle iletişim halinde olanların sosyal entegrasyonu daha hızlı olmaktadır; Mülteciler geldikleri ülkeye nazaran Zonguldak’ta daha iyi şartlar altında yaşamaktadırlar; Mültecilerin Türkçeyi konuşamamaları kentteki sosyal ağlarını genişletmelerini engellemektedir; Mültecilerin Türkçeyi konuşamamaları hizmetlerin çoğundan yararlanabilmelerini
engellemektedir; Okul çağında olan mülteci çocukların çoğunluğu eğitim sürecine devam
etmemektedir…
Projenin amaçları doğrultusunda yapılan saha araştırması için anket yönteminin kullanılması tercih edilmiştir. Kullanılan anket tekniği ise yüz yüze anket tekniği olmuştur ve toplamda 247 ankete ulaşılmıştır. Çalışmanın yapıldığı tarihte Zonguldak’taki toplam mülteci sayısı
yaklaşık 900 olduğu için örneklem büyüklüğü olarak 247 kişiye ulaşmak, % 95 güven aralığı
ve 5,31 hata payıyla proje için uygun görülmüştür. Anket, projenin amaçları doğrultusunda
Zonguldak’taki mültecilerin ülkelerinden ayrılma koşulları ve ülkeye giriş ve sonrasındaki deneyimlerinin değerlendirilmesi, Zonguldak’taki mültecilerin sosyo-demografik özelliklerinin
değerlendirilmesi, Zonguldak’taki mültecilerin sosyo-ekonomik özelliklerinin değerlendirilmesi, Zonguldak’taki mültecilerin yaşam koşulları ve yaşam pratiklerinin değerlendirilmesi ve
mültecilerin Zonguldak algısı ve sosyal entegrasyonlarının değerlendirilmesi gibi farklı başlıklar altında değerlendirilebilecek soruları kapsamaktadır. Anketlerden elde edilen veriler, SPSS
programıyla analiz edilmiştir.
Projenin gerçekleştirilmesi sonucunda, Zonguldak’taki mültecilerin demografik özellikleri,
göç etme hikayeleri ve yaşam koşulları hakkında veriler elde edilmiştir. Bu bağlamda Zonguldak’taki mülteciler hakkındaki veriler üzerinden yapılan sosyolojik analizler, onların bu şehirdeki yaşam koşullarının iyileştirilmesi ve şehirle karşılıklı iletişim ve bütünlük sağlayabilmeleri
için üretilebilecek politikalara bir kapı açacak niteliktedir. Mültecilerin Zonguldak’taki yaşam
koşulları, Zonguldak’ı ve Zonguldak halkını nasıl gördükleri, Zonguldak ile ne derece ilişki
içerisinde oldukları ve yaşadıkları koşullardan memnuniyeti, Türkiye’nin benzer diğer illerinde
yaşayan mülteci gruplar hakkında ipucu vermekte, aynı zamanda diğer şehirlerle Zonguldak
kıyaslaması yapılabilmesine olanak sağlamaktadır. Tüm bu veriler ve analizler politika üreticilerinin alacakları stratejik kararlara ve yapacakları uygulamalara da temel oluşturacak bilimsel
bir katkı ortaya koymuştur.
1.2.
LİTERATÜR TARAMASI
Özellikle son yıllarda dünyanın hemen hemen her yerinde insan hareketliliğinin arttığını söylemek yanlış olmaz. Bu insan hareketliliği farklı dinamiklerle ortaya çıkmakta, ilerlemekte, toplumların sosyal yapılarını doğrudan etkilemekte ve onları yeniden şekillendirmektedir. Pek
8
Araştırmanın Amacı ve Literatür Taraması
Bölüm I
çok farklı sebebi ve sonucu olan bu insan hareketliliğinin bir örneği olan mülteci göçü ise
toplumsal boyutunun yanı sıra en az onun kadar ön plana çıkan ekonomik ve siyasi etkileriyle
de önem arz etmektedir. Ülkelerinden çeşitli sebeplerle ayrılan ve başka ülkelere sığınmacı ya
da mülteci olarak göç eden bireylerin göç etme nedenlerinin ve yeni yaşam deneyimlerinin
anlaşılmasının önemi yadsınamaz.
Göçü farklı şekillerde tanımlamak mümkündür. Ancak en genel haliyle göç “nüfussal bir yer
değiştirme” olarak ele alınabilir (Kearney 1996). Göç eden kişiler çeşitli sebeplerden ötürü bulundukları yerleşim yerini terk ederler ve yeni bir yerleşim yerine geçiş yaparlar. Bu geçişin
sebeplerinin göçün çeşitlerini oluşturduğu söylenebilir. Ekonomik, toplumsal ve siyasal nedenler göçü doğrudan etkilemektedir. Öte yandan göçün süresi veya geçişin yasal yollardan
yapılıp yapılmaması gibi durumlar gerçekleşen yer değiştirmenin farklı boyutlarını da ortaya
serer.
Uluslararası göç 1945’ten beridir ve özellikle 1980’lerin ortalarından itibaren hacmini genişletmiş, önemini arttırmış ve küresel değişmenin en önemli etkenlerinden biri olarak ele alınmaya başlanmıştır (Castles & Miller 2003: 4).
Göçü basit bir toplumsal olgu olarak ele almak oldukça zordur. “Hareket ve göç karmaşık bir
dönüşümü içerir. Çünkü “modernite”nin ya da “kapitalizm”in genelliklerinin ötesinde, bu deneyimleri ve tarihleri birleştiren tekil bir çerçeve ya da bilişsel harita yoktur” (Chambers 2014:
47). Göçmenlerin yaşadığı zorlukların altında yatan nedenlerin de aynı şekilde göçün farklı
boyutlarının olması ve bununla bağlantılı olarak göç deneyimlerinin birbirinden farklılaşması
olduğu söylenebilir.
Farklı göç çeşitlerinin farklı tanımlamaları yapılabilir ancak “temelde göçün tanımlanması ile
uluslararası göçün tanımlanması birbirine benzemektedir. Sadece uluslararası göçlerde bir
ulusal sınırın aşılması söz konusudur” (Deniz 2012: 21). Günümüzde göç, artık geri dönüşü
oldukça zor olan bir yer değiştirme olarak okunabilir. Özellikle mülteci göçleri iç veya dış savaş gibi insan hayatını tehdit eden faktörlerin etkisiyle gerçekleştiğinde göçmenler için geri
dönüş oldukça zordur. Stuart Hall’un dediği gibi aslında “göç, tek yönlü bir yolculuktur. Geri
dönülecek bir “yuva” yoktur” (Akt. Chambers 2014: 23).
Castles ve Miller da göçün pek çok farklı biçimi olduğunu vurgular. İnsanlar mavi yakalı olarak,
yüksek vasıflı uzman olarak, girişimci olarak, mülteci olarak veya daha önce göç eden bir bireyin yakını olarak göç edebilir (2003: 3). Bu göç biçimlerine bakıldığında zorunlu göç kategorisine giren ve diğerlerine göre en zorlu ve olumsuz etkileri olduğu düşünülen göç çeşidinin
mülteci göçleri olduğunu söylemek yanlış olmaz. Orhan Deniz, zorunlu göçler kapsamında
değerlendirilen göçlerin en dramatiğinin mülteci göçü olduğunu söyler ve mültecilerin en
9
Zonguldak’taki Mülteciler: Yaşam Deneyimleri, Sorunlar ve Öneriler
hassas göçmen grupları arasında yer aldığını belirtir. Bu kişiler, geride kaybedecek hiçbir şeyi
kalmayan ve çoğunlukla ülkelerini tekrar dönmemek üzere terk eden insanlardan oluşmaktadır (Deniz 2009: 189).
Türkiye’ye baktığımızda ülkenin mülteci göçlerinin yoğun yaşandığı bir yer olduğunu söylemek yanlış olmaz. “Uluslararası göç sürecinde Türkiye’nin önemi, hem küresel piyasanın talebine hem de bulunduğu coğrafyadaki değişimlere bağlı olarak son yıllarda artmıştır” (Deniz
2012: 1). Kemal Kirişçi’nin makalesinde belirttiği gibi Türkiye’nin 1960’ların erken evrelerinde
başlayan ve 1970’lerde devam eden, Batı Avrupa ülkelerine ve özellikle Batı Almanya’ya göç
veren bir ülke olarak bilindiği söylenebilir. Bu dış göç daha sonra aile birleşimi aracılığıyla da
devam etmiştir. Ama son zamanlarda Türkiye; Afganistan, Bangladeş, Irak, İran ve Pakistan
gibi Asya ülkelerinden Avrupa Birliği’ne gerçekleşen düzensiz göçler için bir geçiş ülkesi haline de gelmiştir. Son olarak ise Türkiye, komşu Orta Doğu ülkelerinden ve ötesinden sığınmacılar için bir kaçış ülkesi olmuştur (Kirişçi 2007).
Sığınmacı olmak ve mülteci olmak farklı statülere işaret ettiğinden bu ikisi arasındaki farkı
akılda tutmak önemlidir. Birleşmiş Milletler’in tanımlamasına göre sığınmacı statüsü sığınma
talebinde bulunanları ve mülteci olup olmama kararını bekleyenleri kapsamaktadır (http://
www.unhcr.org.uk/about-us/the-uk-and-asylum.html). Mülteci statüsünü alanlar ise Mültecilerin Statüsüne İlişkin 1951 Sözleşmesi’ne göre “ırkı, dini, milliyeti, belli bir sosyal gruba mensubiyeti veya siyasi düşünceleri nedeniyle zulüm göreceği konusunda haklı bir korku taşıyan
ve bu yüzden ülkesinden ayrılan ve korkusu nedeniyle geri dönemeyen veya dönmek istemeyen kişi”leri kapsamaktadır. (http://www.unhcr.org.tr/home.php?content=28).
Birleşmiş Milletler Mülteciler Yüksek Komiserliği’nin Mayıs 2015 verilerine göre Türkiye’deki
kayıtlı mülteci sayısı toplam 41804, kayıtlı sığınmacı sayısı ise toplam 135524’tür (http://www.
unhcr.org.tr/?page=12). Birleşmiş Milletler’in belirttiği gibi bu sayılara Suriyelilerin dâhil olmadığını belirtmek gerekir çünkü Suriyeliler Türkiye hükümetinin uyguladığı geçici koruma
rejimi altında ülkede misafir edilmektedirler. Ayrıca bu sayıların sadece kayıtlı mültecileri ve
sığınmacıları kapsadığını da tekrar vurgulamak gerekir çünkü kayıtsız göçmenlerle birlikte bu
sayıların çok daha yüksek olduğu tahmin edilmektedir.
Türkiye’nin günümüzde gitgide bir kaçış ülkesi olarak anılmaya başlanması, şüphesiz ki çeşitli
sebeplerle ülkesini terk etmek zorunda kalan insanlara kapısını açmasıyla ilişkilidir. Orta Doğu
ülkelerinde yaşanan sorunlar sebebiyle Türkiye’ye mülteci olarak göç eden insanların sayısı
oldukça fazladır. Dolayısıyla nüfus olarak Türkiye’nin belirli bölgelerinde hala yoğunluk olsa
da, bu mültecilerin artık Türkiye’nin pek çok bölgesine yayıldığını söylemek yanlış olmaz. Bu
bölgelerdeki mülteci grupların hikâyelerini, deneyimlerini ve sorunlarını dinlemek ise şüphesiz ki hem mülteci olarak göç etmenin toplumsal boyutunu gözler önüne sermede, hem de
10
Araştırmanın Amacı ve Literatür Taraması
onların yaşam standartlarını yükseltmek için neler yapılabileceği konusunda bize yol gösterici
olmaktadır.
Bölüm I
Literatüre baktığımızda “Zonguldak’taki Mülteciler: Yaşam Deneyimleri, Sorunlar ve Öneriler”
çalışmasına benzer şekilde mültecilere Türkiye’nin çeşitli bölgeleri üzerinden yoğunlaşan çalışmaların mevcut olduğu görülmektedir. Ayrıca sivil toplum kuruluşları tarafından yayınlanan
raporlarda da Suriye, Irak, İran, Ürdün, Afganistan, Somali ve Arabistan gibi ülkelerden gelen
mültecilere yönelik veriler elde etmek mümkündür.
Orhan Deniz (2009), “Mülteci Hareketleri Açısından Van Kentinin Durumu ve Kentteki Mültecilerin Demografik Profili” başlıklı çalışmasında hem Van kent merkezindeki mültecilere anket
uygulamış hem de konuya ilişkin bilgi toplamak ve görüş almak amacıyla sınır köylerinde
yaşayan halkla ve resmi ve sivil toplum kuruluşlarıyla görüşmüştür. Bu çalışma kapsamında
Van kent merkezindeki mültecilerin % 94’ünün pasaportsuz ve kimliksiz olarak kaçak yoldan
Türkiye’ye giriş yaptığı, sadece % 6’sının resmi yollardan Türkiye’ye girdiği; % 50’sinin siyasi,
% 16’sının dinsel, % 11’inin savaş, % 8’inin ekonomik, % 15’inin ise diğer nedenlerle ülkelerini
terk etmek zorunda kaldığı; çoğunluğunun 20-40 yaş arasında olduğu; % 40’ının kadınlardan
oluştuğu ve orta düzeyde gelire sahip olduğu; genellikle gecekondularda oturulduğu; ve dini
inanç bakımından Müslüman, Hıristiyan ve ateist insanlardan oluştuğu gibi önemli verilere
ulaşmıştır.
Özlem Kahya ve Songül Sallan Gül’ün “Bir Uydu Kent Örneği Olarak Isparta’dan Sığınmacılık
Sorununun Görünümleri” başlıklı çalışması ise mültecilerin “hak sorunları” üzerinde durmaktadır (2013). Çalışmada Isparta kamu kurumlarında sığınmacılara yönelik yardım, destek ve
hizmetler sürecinde yaşanan bazı sorunlara odaklanılmıştır. Bu sorunlardan ilkinin sığınmacıların çoğunlukla Somalice, Arapça ve Farsça dillerini bilmeleri, Türkçeyi yeteri kadar ya da
hiç bilmemeleri dolayısıyla taleplerinin anlaşılamaması olduğu vurgulanmıştır. Bu durumun
sonucu olarak ya hizmet sürelerinin uzaması ya da herhangi bir hizmetten yararlanamamanın söz konusu olduğu belirtilmektedir. Çalışmada Isparta bürokrasisinin sığınmacılara yasal
haklarının tanınması noktasında hemfikir olduğu fakat dil sorununun eğitim kurumlarından
sağlık kurumlarına her alanda var olmasından kaynaklı “hak sorunu”nun devam ettiği vurgulanmıştır.
Sema Buz’un yüksek lisans tezi olan “Türkiye’deki Sığınmacıların Üçüncü Bir Ülkeye Gidiş İçin
Bekleme Sürecinde Karşılaştıkları Sorunlar” başlıklı çalışması ise Ankara, Konya, Karaman, Isparta ve Burdur’da gerçekleştirilen saha araştırmasına dayanmaktadır (2002). Araştırmada
506 sığınmacı ile görüşülmüş ve sığınmacıların sosyo-demografik özelliklerine ve karşılaştıkları sorunlara odaklanılmıştır. Araştırmanın verilerine baktığımızda, sığınmacıların geldikleri
ülkeler içinde İran’ın % 61,7 ile ilk sırada geldiği görülmektedir. Sığınmacıların ülkelerinden
11
Zonguldak’taki Mülteciler: Yaşam Deneyimleri, Sorunlar ve Öneriler
ayrılma nedenlerinin başında ise % 50,5 ile siyasal nedenler gelmektedir. Sığınmacıların gelir
durumlarına bakıldığında hiç geliri olmayanların % 69,6 ile ilk sırada yer aldığı görülmektedir.
Çalışmaya göre bu oran sığınmacıların ekonomik açıdan ne denli kötü durumda olduklarının
bir göstergesidir. Çalışmada sığınmacıların karşılaştıkları sorunlara baktığımızda bu sorunların
sağlık, eğitim, ekonomik, çalışma yaşamı ve uyum ve sosyal ilişki kurma konuları ile sınırlandırıldığını görüyoruz. Kimi bulguları ele aldığımızda sığınmacıların % 80,6’sının herhangi bir
sağlık sorunuyla karşılaştığında bu sorunu çözemediği görülmektedir. Bununla birlikte sığınmacı çocuklardan Türkiye’de olup eğitimine devam edemeyenlerin oranı % 90’dır. Sığınmacıların yaşadıkları uyum ve sosyal ilişki kurma sorunlarına yönelik bulgular ise, sığınmacıların %
99’unun uyum ve sosyal ilişki kurma sorunu yaşadığını ortaya koymaktadır. Dolayısıyla 5 ilde
yapılan araştırmanın sonuçlarına baktığımızda mültecilerin karşılaştıkları sorunların toplumsal yaşamın her alanında mevcut olduğu anlaşılmaktadır.
Mültecilere yönelik bu tarz araştırmalarda sadece Suriyeli göçmenlere odaklanan çalışmalar
da son yıllarda oldukça artmıştır. Bunun sebebi elbette ki Suriye’de yaşanan iç savaş ve bu
savaşın ülke içinde yarattığı güvenlik sorunudur. Bu sebeple Türkiye’deki sayıları gitgide artan
Suriyeli göçmenlere odaklanan çalışmalar kritik önem taşımaktadır.
Bu bağlamda Türkiye’ye sığınan Suriyeli mültecilere insani yardım ve koruma sağlayan Başbakanlık Afet ve Acil Durum Yönetimi Başkanlığı (AFAD) tarafından 2013 yılında yayınlanan
rapor önemli veriler sunmaktadır. Rapordaki verilere baktığımızda, Türkiye’nin 10 ilinde (Adana, Adıyaman, Gaziantep, Hatay, Kahramanmaraş, Kilis, Malatya, Mardin, Osmaniye, Şanlıurfa)
barınma merkezleri kurulduğu görülmektedir. AFAD’ın verilerine göre barınma merkezlerine
bu güne kadar 500 binden fazla Suriye vatandaşı gelmiştir. Yine AFAD’ın verilerine göre 7 Kasım 2014 tarihi itibarıyla Türkiye’de barınma merkezleri içinde ve dışında 1 milyon 645 bin Suriye vatandaşı bulunmaktadır. Dolayısıyla Türkiye’deki Suriyeli mültecilerin sayısının giderek
artması bu alanda yapılmış/yapılacak araştırmalardan sağlanacak verileri elzem kılmaktadır.
Hacettepe Üniversitesi Göç ve Siyaset Araştırmaları Merkezi de 2014 yılında “Türkiye’deki Suriyeliler: Toplumsal Kabul ve Uyum Araştırması” gerçekleştirmiştir. M. Murat Erdoğan tarafından
yürütülen araştırma kapsamında Türkiye’nin 6 ilinde (Gaziantep, Kilis, Hatay, İstanbul, İzmir,
Mersin) 72’si Suriyeli, 72’si yerel halktan olmak üzere toplam 144 kişi ile mülakatlar gerçekleştirilmiş ve 18 ilde kamuoyu araştırması yapılmıştır. Çalışmanın ortaya koyduğu en önemli bulgulardan biri Türkiye’de her ne kadar zaman zaman yabancı düşmanlığına ve ırkçılığa varan
tepkilerle karşılaşılsa da genel olarak Suriyelilere yönelik toplumsal kabul düzeyinin oldukça
yüksek olduğudur. Öte yandan bu kabulün ucunun açık olduğu ve bugünkü haliyle sonsuz
bir şekilde sürdürülemeyeceği de vurgulanmıştır. Çünkü aynı çalışma Türk toplumunun Suriyeliler ile arasına çok ciddi bir kültürel mesafe koyduğunu ve onlara vatandaşlık verilmesine
12
Araştırmanın Amacı ve Literatür Taraması
sıcak bakmadığını da ortaya koymuştur.
Bölüm I
Derya Kap ise “Suriyeli Mülteciler: Türkiye’nin Müstakbel Vatandaşları” başlıklı çalışmasında,
yürürlüğe giren Yabancılar ve Uluslararası Koruma Kanunu’nun hukuki düzeyde göçmenlerin kalıcı olabileceğine ve Türkiye’nin bir “göç ülkesi” olma yolunda ilerlediğine işaret eden
bazı maddeler içerdiğine dikkat çekmiştir. Çalışmada Suriyeli sığınmacıları topluma entegre
etme amacıyla önemli bazı düzenlemeler yapıldığı belirtilmektedir. Çalışmanın verilerine baktığımızda bu kararların, sığınmacıların yerli iş gücünü tahrip etmeden açık iş pozisyonlarına
yerleştirilmesini, Türkiye’de yaşayan ve eğitim hizmetinden mahrum olan 200 bin Suriyeli çocuğun okullara elektronik sistem üzerinden kayıt olmasını sağlayan Yabancı Öğrenci Bilgi İşletim Sistemi’nin (YÖBİS) kurulmasını, işgücüne katılım konusunda Suriyelilere çalışma izninin
verilmesini kapsadığı görülmektedir.
Bu araştırmalara başka bir örnek olarak Mazlumder Genel Başkan Yardımcısı Halim Yılmaz’ın
2013 yılında gerçekleştirdiği “Türkiye’de Suriyeli Mülteciler: İstanbul Örneği” başlıklı çalışması
verilebilir. Bu çalışmada Türkiye’ye sığınan ve İstanbul’da yaşayan Suriyeli mültecilere odaklanıldığı görülmektedir. Çalışmada mültecilerin yaşam koşulları, yaşadıkları zorluklar ve ihtiyaçları tespit edilmeye çalışılmıştır. Raporda Fatih, Bahçelievler, Başakşehir, Gaziosmanpaşa,
Esenyurt, Küçükçekmece ve Ümraniye semtlerinde yoğun olarak yaşadıkları tespit edilen Suriyeli mültecilerin ekonomik durumları ve yaşam koşullarının farklılık göstermekle birlikte, çok
ağır koşullarda yaşamlarını devam ettirmeye çalıştıkları belirtilmiştir.
Bu tarz araştırmaların sayısı şüphesiz ki dünyadaki bu insan hareketliliği devam ettiği sürece
artacaktır. “Zonguldak’taki Mülteciler: Yaşam Deneyimleri, Sorunlar ve Öneriler” projesi yukarıda özetlenen literatüre bir katkı sunmayı amaçlamaktadır. Zonguldak’ta bulunan mültecilerin deneyimlerinin tespit edilmesi, sorunlarının dinlenmesi ve bunların çözümüne yönelik
stratejilerin geliştirilebilmesi için, mültecilerin kurdukları sosyal ağların ve Zonguldak iline
dair algılarının değerlendirilmesi, bununla birlikte kamu kuruşları, yönetim birimleri ve sivil
toplum kuruluşlarının süreçteki etkinliklerinin tespit edilmesi gerekir. Uluslararası göç gibi
karmaşık bir olgunun mülteci gruplar üzerinden Zonguldak ili bazlı ele alınıp incelenmesi,
gerek Zonguldak’a yönelik politikaların şekillenmesi gerekse de bu konudaki literatürün eksikliklerinden birini kapatması açısından önem arz etmektedir.
13
Zonguldak’taki Mülteciler: Yaşam Deneyimleri, Sorunlar ve Öneriler
14
Bölüm II
Araştırmanın Yöntemi, Veri Toplama ve Analiz Teknikleri
BÖLÜM II
ARAŞTIRMANIN YÖNTEMİ, VERİ TOPLAMA VE
ANALİZ TEKNİKLERİ
15
Zonguldak’taki Mülteciler: Yaşam Deneyimleri, Sorunlar ve Öneriler
16
Araştırmanın Yöntemi, Veri Toplama ve Analiz Teknikleri
“Zonguldak’taki Mülteciler: Yaşam Deneyimleri, Sorunlar ve Öneriler” isimli araştırmamızda,
nicel veri toplama ve analiz teknikleri kullanılmıştır. Bu bölümde Zonguldak’ta yaşayan mültecilere uygulanan anket çalışmasının kapsamı, içeriği ve analizine dair bilgiler sunulmaktadır.
2.1. VERİ TOPLAMA TEKNİKLERİ VE UYGULAMA
Bu araştırmada anket tekniği kullanılmıştır. Genellikle zorunlu sebeplerle (savaş, terör, şiddet,
siyasi baskılar gibi) ülkelerinden başka bir ülkeye göç eden mülteciler ve sığınmacılar gibi hassas gruplara ulaşmak, yasal ve etik zorluklardan dolayı araştırmacıların çeşitli stratejik kararlar
almasını gerektirir. Bu nedenle örneklem seçimi ve anket çalışmasının nasıl uygulandığına ilişkin bilgiler, toplanan verilerin analizinin daha iyi anlaşılması için kritik önem arz eder. Bu bölümde anket çalışmasının kapsamı, örneklem seçimi ve anket formunun içeriği anlatılmıştır.
Bölüm II
2.1.1. ÖRNEKLEM
“Zonguldak’taki Mülteciler: Yaşam Deneyimleri, Sorunlar ve Öneriler” projesi dâhilinde toplam 247 anket uygulanmıştır. Örneklem hesaplaması yapılırken Zonguldak’taki toplam mülteci sayısı olan araştırmanın evreninden (yaklaşık 900) yola çıkılarak % 95 güven aralığı ve 5,31
hata payı esas alınmış ve örneklem 247 olarak belirlenmiştir.
Anket çalışması, Mart-Nisan 2015 aylarında Zonguldak’ta ulaşılan, % 85’ini (210 kişi) Irak’tan
göç eden bireylerin oluşturduğu mültecilere yüz yüze uygulanmıştır. Örneklemde Irak’tan
göç eden bireyleri 17 kişi ile Afganistan, 10 kişi ile İran, 3 kişi ile Türkmenistan, 2 kişi ile Yemen
ve her birinden birer kişi olmak üzere Fas, Cezayir, Fildişi Sahilleri, Libya ve Birleşik Arap Emirlikleri izlemektedir. Örnekleme Suriye’den göç eden bireyler dâhil edilmemiştir. Bunun nedeni
ise bu kişilerin Türkiye’de mülteci ya da sığınmacı statüsünde değil “misafir” statüsünde bulunuyor olmalarıdır. Bununla birlikte yakın gelecekte Suriye’den göç etmiş ve Zonguldak’ta
ikamet eden gruplara ilişkin bir saha çalışması yapılması da düşünülmektedir.
Yukarıda da belirtildiği gibi anket çalışması uygulanacak grup ulaşılması zor bir grup olduğundan, tek bir örneklem metodu uygulamak zorlaşmaktadır. Fakat Zonguldak’taki yaşam
deneyimleri ve yaşadıkları sorunlar araştırılmak istenen mültecilerin belirli ortak özellikleri
olan bir grup olduğu düşünüldüğünde, bu tür gruplar için uygulanabilecek olan amaçlı örneklem (purposive sampling) ve görüşülen kişiler aracılığıyla grubun diğer üyelerine ulaşma
mantığı üzerine kurulu kartopu örneklem (snowball sampling) metotlarının uygulanmasına
karar verilmiştir. Anket uygulanacak katılımcıların kim olduklarına ve adres bilgilerine ulaşmak mülteciler söz konusu olduğunda yasal zorluklar ve etik kaygılar sebebiyle neredeyse
imkânsızdır. Bu koşullar altında anket uygulanacak cevaplayıcılara ulaşmak için şöyle bir yol
izlenmiştir: Bülent Ecevit Üniversitesi Farabi Kampüsü, kentin en büyük alışveriş merkezine
17
Zonguldak’taki Mülteciler: Yaşam Deneyimleri, Sorunlar ve Öneriler
çok yakın fiziki bir alan içerisinde yer almaktadır. Bahsi geçen bu alanda ve kent merkezinde
karşılaşılan mülteci bireylerle anadili Arapça olan anketörler iletişim kurmuşlardır. Anketörler
kendilerini ve araştırmayı tanıttıktan sonra cevaplayıcılardan anketi uygulamak için izin alarak
anket formundaki soruları onlara yöneltmişlerdir. İlk temas kurulan bu mültecilerden kartopu
örneklem yöntemiyle diğer cevaplayıcıların ankete katılması sağlanmıştır.
Anket uygulanacak katılımcılar çoğunlukla Arapça konuşulan ülkelerden geldiği için anketörlerin, örneklem grubundaki katılımcıların anadillerini bilen kişilerden seçilmesine dikkat
edilmiştir. Farsça, Urduca ve Kürtçe konuşan mülteci gruplarının da örneklemde olabileceği
düşünülmüştür. Bu nedenle, Zonguldak Bülent Ecevit Üniversitesi’nin çeşitli bölümlerinde
eğitimlerine devam eden anadili Arapça veya Farsça olan uluslararası öğrenciler araştırmada
anketör olarak istihdam edilmiştir. Fakat anketin analizi Türkçe veri tabanı üzerinden yapılacağından Arapça, Farsça ya da Urduca dilinde yapılan anketler, Türkçe anket üzerine anadili
Türkçe (ya da Kürtçe) olan anketörler tarafından işaretlenmiştir. Bu anketörler de Bülent Ecevit Üniversitesi Sosyoloji Bölümü öğrencileri arasından istihdam edilmişlerdir. Toplamda her
birinde anadili Arapça veya Farsça olan bir öğrenci ve anadili Türkçe olan bir öğrenci olmak
üzere toplam 10 anketör ekibi oluşturulmuştur.
2.1.2. ANKET ÇALIŞMASININ İÇERİĞİ
Araştırma için tasarlanan anket formu öncelikle anket uygulanan kişilerin cinsiyet, yaş, eğitim
durumu, meslek, medeni durum, hane büyüklüğü, ortalama aylık hane geliri, din/mezhep
ve anadil bilgilerine yönelik demografik ve sosyo-ekonomik durumunu ortaya koyma amaçlı
sorulardan oluşmaktadır. Bunu takiben anket çalışması, katılımcıların ülkelerinden göç etme
sebepleri, hangi ülkeden ve şehirden geldikleri, neden Türkiye’ye ve neden Zonguldak’a göç
ettikleri soruları ile cevaplayıcıların göç etme süreçlerine ilişkin bilgi edinmeyi amaçlamaktadır. Mültecilerin Zonguldak’taki yaşam deneyimlerini ve koşullarını öğrenmek amacıyla anket
formunda katılımcıların sağlık, eğitim, beslenme, barınma, temizlik, dini ibadet gibi ihtiyaçlarını nasıl karşıladıklarına; çalışma durumlarına ve herhangi bir kişi, kurum ya da kuruluştan yardım alıp almadıklarına dair sorular bulunmaktadır. Mültecilerin geldikleri ülkelerdeki
yaşam koşullarını anlamak amacıyla kendi ülkelerindeki meslekleri, çalışma durumları, hane
gelirleri ve yaşadıkları konutun niteliğine ilişkin sorular da katılımcılara yöneltilen sorular arasındadır. Ayrıca, katılımcıların Zonguldak halkı ile olan ilişkilerini, toplumsal dışlanma yaşayıp
yaşamadıklarını öğrenmek amacıyla sorulmuş sorular da anket formunda yer almaktadır. Son
olarak, oluşturulan anket formunda mültecilerin Zonguldak halkından, Türkiye’den ve genel
olarak hayattan beklentilerine, ülkelerine geri dönmeye ya da başka bir ülkeye geçmeye yönelik isteklerine ve gelecek planlarına dair sorular bulunmaktadır.
18
Araştırmanın Yöntemi, Veri Toplama ve Analiz Teknikleri
2.2. VERİLERİN ANALİZİ
Bölüm II
Anket çalışması yoluyla elde edilen bilgiler, SPSS 19 programı kullanılarak bilgisayar ortamına
aktarılmış; veri temizlenmiş ve veri seti analiz için hazır hale getirilmiştir. Anket çalışmasına
katılan 247 cevaplayıcının sağladığı veriler betimleyici analiz yöntemi ile analiz edilmiştir. Betimleyici analiz ile kastedilen, araştırmanın örneklemini oluşturan kişilere yönelik demografik
ve sosyo-ekonomik değişkenler ile bu kişilerin göç süreçlerine, Zonguldak’taki yaşam deneyimlerine ve karşılaştıkları sorunlara yönelik soruların frekans (sıklık) ve yüzde dağılımlarıdır.
19
Zonguldak’taki Mülteciler: Yaşam Deneyimleri, Sorunlar ve Öneriler
20
Araştırmanın Bulguları
Bölüm III
BÖLÜM III
ARAŞTIRMANIN BULGULARI
21
Zonguldak’taki Mülteciler: Yaşam Deneyimleri, Sorunlar ve Öneriler
22
Araştırmanın Bulguları
“Zonguldak’taki Mülteciler: Yaşam Deneyimleri, Sorunlar ve Öneriler” başlıklı çalışma dâhilinde 247 kişiye anket uygulanmıştır. Zonguldak’ta yaşayan mülteci grupların yaşam koşullarına
ve deneyimlerine ilişkin genel bir tablo çizmek amacıyla betimleyici analiz uygulanmıştır. Bu
analiz şu başlıklar altında gerçekleştirilmiştir: Sosyo-demografik Özellikler, Türkiye’ye Göç Süreci, Yaşam Koşulları ve Deneyimleri ve Gelecek Planları.
Anket çalışmasının, mültecilerin sosyo-demografik özelliklerini sunan bölümü cinsiyet, yaş,
medeni durum, eğitim, meslek, din, mezhep, anadil, hane halkı büyüklüğü, hane reisi, aile
büyüklüğü ve çocuk sayısı değişkenlerini kapsamaktadır. Bu başlık altındaki analizler bu veriler ışığında yapılmıştır. Anketin, mültecilerin Türkiye’ye göç etme süreçlerine odaklanan ikinci
bölümünde ise genel olarak göç sebepleri ve göç rotası üzerinde durulmuştur. Anketlerin
verileri ışığında oluşturulan “Yaşam Koşulları ve Deneyimleri” başlıklı üçüncü bölümde çeşitli
alt başlıklar altında analizler gerçekleştirilmiştir. Bu alt başlıklar sırasıyla şöyledir: Ekonomik
Durum, Temel İhtiyaçlar, Kadın ve Çocuk Mülteciler, Toplumsal Bütünleşme, Geride Kalanlarla
İletişim ve Genel Değerlendirme. Son olarak dördüncü bölümde ele alınan “Gelecek Planları”
başlığı kapsamında, Zonguldak’taki mültecilerin yakın gelecekte ne yapacaklarına veya ne
yapmayı planladıklarına yönelik bilgiler ele alınıp analize tabi tutulmuştur.
Bölüm III
Tüm bu başlıklar çalışmanın amacı doğrultusunda Zonguldak’taki mültecilerin yaşam koşullarına, deneyimlerine, Zonguldak halkıyla iletişim ve etkileşimlerine ve yaşadıkları sorunlara
ışık tutmaya çalışmaktadır.
23
Zonguldak’taki Mülteciler: Yaşam Deneyimleri, Sorunlar ve Öneriler
3.1. SOSYO-DEMOGRAFİK ÖZELLİKLER
Grafik 1, araştırmanın örneklemini oluşturan katılımcıların cinsiyet dağılımını göstermektedir.
Grafikte görüldüğü üzere “Zonguldak’taki Mülteciler: Yaşam Deneyimleri, Sorunlar ve Öneriler” başlıklı araştırmaya katılan cevaplayıcıların % 39,7’sini kadınlar, % 60,3’ünü ise erkekler
oluşturmaktadır.
Grafik 2’de ise katılımcıların yaş dağılımı gösterilmektedir. % 27,9 oranıyla katılımcıların çoğunluğunu 31-40 yaş arası kişiler oluşturmaktadır. Bu yaş aralığını % 23,1 oranı ile 24-30 yaş
aralığı ve % 19,0 ile 41-50 yaş aralığı takip etmektedir. 18 yaş altı katılımcıların oranı % 0,4’tür.
24
Bölüm III
Araştırmanın Bulguları
Katılımcıların medeni durumlarına bakıldığında % 65,6 oranla büyük çoğunluğunun evli olduğu görülmektedir. Katılımcıların % 27,1’i bekâr olduğunu belirtirken; eşi ölmüş, boşanmış
veya ayrı yaşayan katılımcılar toplam katılımcıların %7,2’sini oluşturmaktadır.
Buna ek olarak evli olan veya daha önceden evlenen katılımcıların tamamı tek eşli olduklarını belirtmişlerdir.
25
Zonguldak’taki Mülteciler: Yaşam Deneyimleri, Sorunlar ve Öneriler
Araştırmaya katılan cevaplayıcıların % 30’unun üniversite mezunu olduğu görülmektedir.
Buna en yakın oranı % 28,3 ile ortaokul mezunu cevaplayıcılar oluşturmaktadır. Lisansüstü
eğitim alan cevaplayıcılar % 1’in altındayken, okur-yazar olmayan cevaplayıcıların oranı %
4,5’tir.
26
Bölüm III
Araştırmanın Bulguları
Araştırma dâhilindeki katılımcıların birbirinden farklı meslek gruplarına dâhil oldukları görülmektedir. Katılımcıların % 19,3’ü ev kadını olduklarını belirtmiştir. Bu oranı % 13,9 ile profesyonel meslek gruplarına ait bireyler takip etmektedir. “Mesleğiniz nedir?” sorusuna herhangi
bir mesleği olmadığını veya çalışmadığını söyleyenlerin oranı ise % 11,1’dir. Bunlar dışında
serbest meslekte çalışan, devlet memurluğu yapan veya öğrenci olan katılımcıların oranlarının da yüksek olduğu görülmektedir.
27
Zonguldak’taki Mülteciler: Yaşam Deneyimleri, Sorunlar ve Öneriler
Araştırmaya dâhil olan katılımcılardan herhangi bir mesleği olduğunu belirtenlere bu mesleklerini Türkiye’de icra edip edemedikleri sorulmuştur. Bu soru karşısında katılımcıların % 79,2’si
mesleklerine Türkiye’de devam edemediklerini belirtirken, % 20,8’i sahip oldukları mesleklerini Türkiye’de de icra edebildiklerini belirtmiştir.
Araştırmaya katılan bireylerin dini inanışlarına bakıldığında % 96,4’ünün İslam dinine mensup
oldukları görülmektedir. Bu oranı % 2,4 ile Hristiyan dinine mensup bireyler izlemektedir. Kendini Yahudi, ateist ve deist olarak nitelendirenlerin oranları ise aynıdır.
28
Araştırmanın Bulguları
Bölüm III
Araştırma dâhilinde katılımcılara dini inanışlarının yanı sıra mezhepleri de açık uçlu olarak
sorulmuştur. Katılımcıların % 82,9’u Sünni mezhebine mensuptur. Bu oran, katılımcıların bu
soruya verdiği % 46,3 (Sünni), % 32,2 (Hanefi), % 3,5 (Şafi) ve % 0,9 (Maliki) cevaplarının toplanmasıyla elde edilmiştir. Sünni mezhebine mensup katılımcıları % 16,8 ile Şii mezhebine
mensup katılımcılar izlemektedir. Bu oran ise katılımcıların bu soruya verdiği % 13,7 (Şii) ve %
3,1 (Caferi) cevaplarının toplanmasıyla elde edilmiştir. Katılımcılar arasında Ortodoks mezhebine ait kişiler de az da olsa (% 0,4) bulunmaktadır.
29
Zonguldak’taki Mülteciler: Yaşam Deneyimleri, Sorunlar ve Öneriler
Araştırmaya katılan cevaplayıcıların büyük çoğunluğunun anadili Arapçadır. % 86,6’lık bu oranı % 8,5 ile anadili Farsça olan cevaplayıcılar izlemektedir. Anadili Türkmence olanların oranı
% 2,0, Kürtçe olanların oranı ise % 0,4’tür. Cevaplayıcıların % 2,4’ü anadillerinin bu dört dil
dışında bir dil olduğunu belirtmiştir.
Araştırmaya katılan bireylerin hane halkının kaç kişiden oluştuğuna bakıldığında katılımcıların % 32,4’ünün 4-5 kişiden, % 26,7’sinin 2-3 kişiden ve % 19,4’ünün 6-7 kişiden oluşan hane
halkına sahip olduğu görülmektedir. Katılımcıların % 11,3’ü hanede tek olduklarını belirtirken, % 4,9’u ise 10 veya üzeri kişiden oluşan hane halkına sahip olduklarını belirtmişlerdir.
30
Araştırmanın Bulguları
Bölüm III
Katılımcılara yöneltilen “Hane reisi kimdir?” sorusuna % 61,2 oranla büyük çoğunluk “kendim”
cevabını vermiştir. Bu oranı % 22,4 oranla “eşim” ve % 8,2 oranla “babam” yanıtları izlemiştir.
Kardeşinin veya ağabeyinin hane reisi olduğunu söyleyenlerin oranı ise % 4,5’tir.
31
Zonguldak’taki Mülteciler: Yaşam Deneyimleri, Sorunlar ve Öneriler
Katılımcıların şu an yaşadıkları ailelerinin kaç kişiden oluştuğuna yönelik soruya verdikleri cevaba bakıldığında % 38,6’sının 4-5 kişilik bir ailede yaşadıklarını belirttiği görülmektedir. 2-3
kişilik bir ailede yaşayan katılımcıların oranı % 23,6 iken, 6-7 kişilik bir ailede yaşayan katılımcıların oranı % 17,5’tir. Öte yandan katılımcıların % 12,6’sının tek başına yaşadığı görülmektedir.
Katılımcıların % 2,4’ü ise 10 veya üzeri kişiden oluşan bir aileyle beraber yaşamaktadır. Bu
grafiğin hane halkının kaç kişiden oluştuğuna yönelik grafik ile benzerlik göstermesi, katılımcıların çoğunluğunun hane içinde sadece kendi aileleri ile yaşadıklarının ipucunu vermesi
açısından önemlidir.
32
Araştırmanın Bulguları
Bölüm III
Araştırmaya katılan bireylerin % 8,4’ü evli olduklarını ancak çocuk sahibi olmadıklarını belirtmiştir. Öte yandan katılımcıların çoğunluğunun 2 çocuk sahibi olduğu görülmektedir. %
27,5’lik bu oranı % 20,2 ile 3 çocuk sahibi katılımcılar izlemektedir. 5 veya daha fazla çocuk
sahibi olan katılımcıların oranı ise % 15,2’dir.
33
Zonguldak’taki Mülteciler: Yaşam Deneyimleri, Sorunlar ve Öneriler
*
Araştırmanın örneklemini oluşturan 247 katılımcının sosyo-demografik özelliklerine ilişkin
soruların analizi, araştırmanın evrenini oluşturan Zonguldak’taki mültecilerin cinsiyet, yaş
dağılımları, medeni durumları, eğitim durumları, meslekleri, dini inanışları ve aile ve hane
büyüklüklerine yönelik ipuçları sunmaktadır. Anket katılımcılarının çoğunluğunu (% 60,3) erkekler oluşturmaktadır. Katılımcıların % 87’si 13-50 yaş arası genç ve orta yaşlı bireylerden
oluşmaktadır. Bunlar arasında 31-40 yaş aralığındaki katılımcılar oran olarak diğer yaş aralıklarından daha yüksek bir yüzdeye (27,9) sahiptir. Katılımcıların % 65,6’sı evli olduğunu belirtmiştir. Örneklemde üniversite ve üstü mezunu ile ortaokul mezunu katılımcıların çoğunlukta
olduğu görülmektedir. Mültecilerin % 30,8’i üniversite ve üstü bir eğitim derecesine sahipken
% 28,3’ü ortaokul mezunudur. Neredeyse her 5 katılımcıdan biri ev kadını olduğunu belirtirken, cevaplayıcıların yaklaşık % 14’ü öğretmenlik, avukatlık, doktorluk, bankacılık gibi profesyonel mesleklere mensup olduklarını ve % 11,1’i de herhangi bir mesleği olmadığını ya da
çalışmadığını belirtmiştir. Herhangi bir meslek sahibi olduğu yönünde cevap veren katılımcılara mesleklerini Türkiye’de yapıp yapamadıkları sorulduğunda ise bu kişilerin % 80’e yakınının bu soruya “hayır” cevabını verdikleri görülmektedir. Mültecilerin, nüfusunun çoğunluğu
Müslüman olan ülkelerden geldikleri olgusuna paralel olarak, cevaplayıcıların % 96,4’ü dini
inanışlarının ne olduğuna yönelik soruya “İslam” şeklinde cevap vermişlerdir. Bu cevabı veren
çoğunluğun ise yine % 82,9 gibi büyük çoğunluğu Sünni olduklarını belirtmiştir. Katılımcıların
% 86,6’sı anadillerinin Arapça olduğunu, % 8,5’i ise Farsça olduğunu dile getirmiştir. % 61,2’si
hane reisi olduğunu belirten katılımcıların % 70,4’ü, 5 ve daha az kişiden oluşan hanelerde
yaşamaktadır. 6 ve daha fazla kişiden oluşan hanelerde yaşadığını belirten katılımcıların oranı ise yaklaşık % 30’dur. Zonguldak’ta tek başına yaşadığını belirten mültecilerin oranı ise %
11,3’tür. Katılımcıların hane büyüklüğünün yanı sıra aile büyüklükleri de sorulan sorular arasındadır. Hane büyüklüğü oranlarına benzer bir şekilde, ailesinde 5 ve daha az üye bulunduğunu belirten katılımcılar, % 74,8 oranındadır. Katılımcıların çocuk sayılarına bakıldığında ise
iki çocuğu olduğunu belirtenlerin oranının % 27,5 olduğu ve bunu % 20,2 oranı ile üç çocuklu
bireylerin izlediği görülmektedir.
Özetle, anket çalışması kapsamında görüşülen mültecilerin çoğunluğunun erkek; genç ve
orta yaşlı; evli; ortaokul mezunu ve üstü bir dereceye sahip; ev kadını, profesyonel meslek sahibi ya da çalışmayan bireyler olduğu görülmektedir. Ayrıca örneklemin büyük çoğunluğunu
Sünni-Müslüman ve anadili Arapça olan bireyler oluşturmaktadır. Zonguldak’taki katılımcıların çoğunluğu 5 ve daha az kişiden oluşan hanelerde yaşadıklarını ve 3 ve daha az sayıda
çocuğa sahip olduklarını belirtmişlerdir.
34
Araştırmanın Bulguları
3.2. TÜRKİYE’YE GÖÇ SÜRECİ
Bölüm III
Araştırma dâhilindeki katılımcıların % 85’inin Irak’tan geldiği görülmektedir. Bu oranı % 6,9
ile Afganistan’dan ve % 4 ile İran’dan gelenler izlemektedir. Katılımcılar arasında Türkmenistan, Yemen, Cezayir, Fildişi Sahilleri, Libya, Birleşik Arap Emirlikleri ve Fas’tan Zonguldak’a
göç etmiş kişiler de bulunmaktadır.
35
Zonguldak’taki Mülteciler: Yaşam Deneyimleri, Sorunlar ve Öneriler
Büyük çoğunluğu Irak’tan gelen katılımcıların Zonguldak’a hangi kentten göç ettiklerine bakıldığında ise % 78,3 oranında Bağdat’tan göç edildiği görülmektedir. Buna en yakın oranı %
2,2’şer oranla Musul’dan, Tahran’dan, Necef’ten ve Faryab’dan Zonguldak’a göç eden katılımcılar izlemektedir. Basra ve Kandahar’dan göç eden katılımcılar % 1,4’er oranındayken, Dubai,
Bingazi, Kerkük gibi pek çok farklı kentten de Zonguldak’a göç edildiği görülmektedir.
36
Araştırmanın Bulguları
Bu soruda birden fazla şık işaretlenmiştir ve analizler bu durum dikkate alınarak yapılmıştır.
Bölüm III
Araştırma dâhilindeki katılımcılar, ülkelerinden çeşitli sebeplerle ayrılmak durumunda kalıp
Türkiye’ye göç etmişlerdir. Katılımcılara bu nedenlerin neler olduğu sorulduğunda % 82,2 gibi
büyük bir oranla savaş, terör gibi sorunları kapsayan güvenlik nedeninin en sık verilen cevap
olduğu görülmüştür. Bu cevabı % 7,3 ile siyasi nedenler cevabı izlemektedir. Verilen cevapların % 6’sını ekonomik nedenler, % 2,8’ini ise dini nedenler/mezhep ayrılığı nedeni oluşturmaktadır. Ailevi nedenler ve ülkelerinden ayrılmaya zorlanma cevaplarının verilme oranları
ise aynıdır (% 1,6). Katılımcılar arasında sağlık koşullarını, cinsel kimliklerini ve eşi ile ilişkilerini
ülkelerinden ayrılış sebebi olarak belirten kişiler de az bir oranda olsa da olmuştur.
37
Zonguldak’taki Mülteciler: Yaşam Deneyimleri, Sorunlar ve Öneriler
Bu soruda birden fazla şık işaretlenmiştir ve analizler bu durum dikkate alınarak yapılmıştır.
Araştırma dâhilindeki katılımcıların göç etmek için neden Türkiye’yi seçtikleri, en az hangi ülkeden veya hangi kentten geldikleri kadar önemlidir. Katılımcıların Türkiye’yi seçme nedenlerinin ne olduğu sorusuna yönelik yüzdelik dağılıma bakıldığında en fazla verilen cevabın
% 42,5 ile Türkiye’nin bulundukları bölgelere yakınlığı olduğu görülmektedir. En çok verilen
cevaplardan ikincisi ise % 26,3 oranıyla yaşam koşullarının daha iyi olduğuna yönelik cevap
olmuştur. % 6,9 oranında dini nedenler, % 6,5 oranında ise ulaşım kolaylığı cevabının katılımcılar tarafından verildiği görülmektedir. Türkiye’de tanıdık veya akraba olması, Türkiye’den
başka bir seçeneğin olmadığının düşünülmesi, Türkiye’nin daha güvenilir bir yer olması veya
Türkiye’ye girişin daha kolay olduğuna yönelik cevaplar da yine katılımcılar tarafından sıkça
dile getirilen Türkiye’yi seçme nedenleri olmuştur.
38
Araştırmanın Bulguları
Bu soruda birden fazla şık işaretlenmiştir ve analizler bu durum dikkate alınarak yapılmıştır.
Bölüm III
Araştırma dâhilindeki katılımcılara göç etme kararlarını alırken diğer İslam ülkeleri yerine neden
Türkiye’yi seçtikleri sorulmuştur. Bu soruya karşılık en sık verilen cevabın % 22,3’lük oranla ulaşım kolaylığı ve yakınlık olduğu görülmektedir. Bu cevaba oldukça yakın sıklıkla verilen diğer bir
cevap ise % 19,8 ile giriş kolaylığı, vizesiz girebilme veya sınırların açık olması cevabı olmuştur.
Türkiye’de yaşam koşullarının ve ekonomik durumun iyi olduğu cevabı ise % 14,1 oranında verilmiştir. Öte yandan Türkiye’de tanıdık/akraba olduğunu söyleyen, başka ülkelerin almadığını
ve mecbur kaldıklarını belirten, Türkiye’nin kültürel ve dini yönden kendilerine yakın olduğunu
hisseden veya Türkiye’de kendilerine daha iyi davranıldığını söyleyen katılımcılar da olmuştur.
39
Zonguldak’taki Mülteciler: Yaşam Deneyimleri, Sorunlar ve Öneriler
Araştırma dâhilindeki katılımcıların Türkiye’ye giriş şekillerinin ne olduğu sorusuna yönelik
yüzdelik dağılıma bakıldığında katılımcıların % 87,9’unun Türkiye’ye pasaportla giriş yaptığı
görülmektedir. Katılımcıların % 10,1’i gayri resmi sınır kapısından giriş yaptığını belirtirken, %
2’si resmi sınır geçiş noktasından pasaportsuz olarak Türkiye’ye girdiğini söylemiştir.
40
Araştırmanın Bulguları
Bu soruda birden fazla şık işaretlenmiştir ve analizler bu durum dikkate alınarak yapılmıştır.
Bölüm III
Araştırma dâhilindeki katılımcılara Zonguldak’a gelmeden önce nerede veya nerelerde kaldıkları sorulmuştur. Grafiğe bakıldığında en çok verilen cevabın % 40,9 ile Ankara olduğu görülmektedir. Bu cevabı % 21,8 ile İstanbul, % 14,2 ile Irak izlemektedir. Sakarya, Düzce, Hatay,
İzmir ve İran da katılımcılar tarafından verilen cevaplar arasındadır. Öte yandan başka bir yerde kalmadan direk Zonguldak’a gelenlerin oranı ise % 11,7’dir.
41
Zonguldak’taki Mülteciler: Yaşam Deneyimleri, Sorunlar ve Öneriler
Araştırma dâhilindeki katılımcılara yöneltilen “Zonguldak’a gelmeyi siz mi tercih ettiniz?”
sorusunun cevaplarına bakıldığında bu soruya % 32 oranında evet denildiği görülmektedir. Katılımcıların % 68’i ise Zonguldak’a gelmenin kendi tercihleri olmadığını belirtmiştir. Bu
grafikten çıkarılacak sonuç, Zonguldak’ta yaşayan mültecilerin kentte istemeden yaşadıkları
olmamalıdır çünkü mültecilerin ülkelerini terk ettikten sonra Türkiye’deki farklı şehirlere yerleştirildikleri göz önünde bulundurulmalıdır.
42
Bölüm III
Araştırmanın Bulguları
Araştırmaya katılan kişilere Türkiye’ye geldiklerinde sığınmacılar için hazırlanan kampları tercih etmeme nedenleri sorulduğunda, katılımcıların % 30,4’ünün bu kamplardan haberdar
olmadıkları ortaya çıkmıştır. Katılımcıların % 27,1’i kamp koşulları hakkında önceden edindikleri olumsuz şeyleri bu kampları tercih etmemelerinin nedeni olarak açıklarken, % 16,6’sı
ise kendilerine böyle bir teklifin gelmediğini veya bu seçeneğin kendilerine sunulmadığını ve
doğrudan şimdi bulundukları noktaya getirildiklerini belirtmiştir.
43
Zonguldak’taki Mülteciler: Yaşam Deneyimleri, Sorunlar ve Öneriler
*
Zonguldak’taki mültecilerin göç etme süreçlerine yönelik ortaya çıkan verilere genel olarak
bakıldığında şu tablo ortaya çıkmaktadır: Zonguldak’taki mültecilerin büyük çoğunluğunun
(% 85) Irak’tan geldiği görülmektedir. Iraklı mültecileri % 6,9 oranı ile Afganistan’dan gelen
ve % 4 oranı ile İran’dan gelen mülteciler takip etmektedir. Katılımcıların geldikleri kentlere
bakıldığında ise % 78,3’ünün Bağdat’tan geldiği görülmektedir. Bağdat’ı Musul ve Tahran gibi
kentler izlemektedir. Anket uygulanan mültecilerin ülkelerinden göç etme nedenleri olarak
en sık dile getirdikleri sebep % 82,2 oranı ile güvenlik problemi olmuştur. Bunu siyasi nedenler cevabı % 7,3 oranı ile, ekonomik nedenler cevabı ise % 6 oranı ile takip etmektedir. Katılımcıların göç etmek için neden Türkiye’yi seçtiklerine bakıldığında ise en sık verilen iki cevap, %
42,5 ile Türkiye’nin kendi ülkelerine olan yakınlığı ve % 26,3 ile Türkiye’de yaşam koşullarının
geldikleri ülkedeki yaşam koşullarına göre daha iyi olması cevapları olmuştur. Mültecilerin
diğer İslam ülkeleri yerine neden Türkiye’yi seçtiklerine bakıldığında da çıkan sonucun, mültecilerin bir önceki soruda diğer İslam ülkeleriyle bir kıyaslama yapmadan verdikleri cevaplara
benzer olduğu görülmüştür. En sık verilen cevap % 22,3 ile Türkiye’nin yakınlığı ve ulaşım
kolaylığı olurken, ikinci cevap % 19,8 ile Türkiye’ye olan giriş kolaylığı, üçüncü cevap % 14,1 ile
Türkiye’deki yaşam koşulları olmuştur. Katılımcıların % 90’ına yakını Türkiye’ye pasaportla giriş
yaptığını belirtmiştir. Katılımcıların Zonguldak’a gelmeden önce hangi kentlerde kaldıklarına
yönelik soruya en çok Ankara (% 40,9) ve İstanbul (% 21,8) gibi büyük kentlerde kalındığına
dair cevaplar verilmiştir. Zonguldak’a göç etmeyi kendilerinin tercih edip etmediği sorulduğunda ise katılımcıların % 68’i bu soruya olumsuz cevap vermiştir. Katılımcıların neden kamplarda kalmayı tercih etmediklerine yönelik en sık dile getirilen cevap % 30,4 ile kamplardan
haberdar olmama olmuştur. Bunu % 27,1 ile kamp koşulları hakkında edinilen olumsuz görüşler ve % 16,6 ile “teklif edilmedi” veya “doğrudan buraya getirildik” gibi cevaplar izlemiştir.
Özetle, büyük çoğunluğu Irak’tan gelen Zonguldak’taki mülteciler, ülkelerindeki istikrarsız ve
güvensiz ortam sebebiyle kendilerine en yakın ülkelerden biri olan, girişi kolay ve yaşam koşullarının daha iyi olduğu Türkiye’ye göç etmişlerdir. Kendi ülkelerindeki Bağdat, Tahran gibi
büyük kentlerden öncelikle Ankara, İstanbul gibi yine büyük kentlere gelen mülteciler, daha
sonra çoğunlukla kendi istekleri dışında Zonguldak’a yerleştirilmişlerdir.
44
Araştırmanın Bulguları
3.3. YAŞAM KOŞULLARI VE DENEYİMLERİ
3.3.1. EKONOMİK DURUM
Bölüm III
Katılımcıların düzenli bir gelirleri olup olmadıkları sorusuna yönelik yüzdelik dağılıma bakıldığında katılımcıların % 16,6’sının düzenli bir geliri olduğu görülürken, % 83,4’ünün düzenli bir
gelir elde edemedikleri anlaşılmaktadır.
45
Zonguldak’taki Mülteciler: Yaşam Deneyimleri, Sorunlar ve Öneriler
Araştırma dâhilindeki katılımcıların geçimlerini nasıl sağladıklarına yönelik yüzdelik dağılıma
bakıldığında katılımcıların % 25,1’inin kendi kendilerine yardım toplayarak geçimlerini sağladığı görülmektedir. Buna en yakın oranı % 22,7 ile aile/akraba/tanıdık vasıtasıyla memleketlerinden yardım alanlar oluşturmaktadır. Katılımcıların % 16,6’sı kurumlardan aldığı para
yardımıyla geçinirken, % 14,6’sı çalışarak geçimlerini sağladıklarını belirtmişlerdir.
46
Araştırmanın Bulguları
Bölüm III
Araştırma dâhilindeki katılımcılardan geçimini çalışarak sağlayanların çalışma durumları da
içinde bulundukları koşulları anlamak açısından önemlidir. Çalışan katılımcıların büyük çoğunluğu (% 86,1) iş buldukça çalıştıklarını belirtmişlerdir. Katılımcıların % 2,8’i düzenli olarak
tam zamanlı işte çalışırken, % 8,3’ü düzenli olarak yarı zamanlı bir işte çalıştığını belirtmiştir.
Bu grafik Zonguldak’taki mültecilerin düzenli bir iş bulmada sorunlar yaşadığını göstermesi
açısından önemlidir.
47
Zonguldak’taki Mülteciler: Yaşam Deneyimleri, Sorunlar ve Öneriler
Öte yandan katılımcılar arasında çalışarak geçimini sağlayanların yaptıkları işin karşılığı olarak
aldıkları ücreti yeterli bulup bulmadıklarına bakıldığında, katılımcıların % 77,1’inin bu ücreti
yeterli bulmadığı görülmüştür. Katılımcıların sadece % 22,9’u yaptıkları işin karşılığı olarak aldıkları ücretin yeterli olduğunu düşünmektedir. Katılımcıların çoğunluğunun süreksiz işlerde
çalıştığı göz önüne alındığında bu verilerin şaşırtıcı olmadığını söylemek mümkün olmaktadır.
Katılımcıların şu an birlikte yaşadıkları ailelerinde çalışan ve gelir elde eden bireylerin sayısının kaç olduğu sorusuna yönelik yüzdelik dağılıma bakıldığında, katılımcıların % 64,3’ünün
birlikte yaşadığı ailesinde çalışıp gelir elde eden kimsenin olmadığı görülmektedir. Bu durum
katılımcıların çoğunluğunun aldıkları yardımlarla geçindiği çıkarımını yapmayı olanaklı kılar.
Öte yandan katılımcıların % 31,1’inin ailesinde çalışan bir kişi mevcutken, % 3,3’ünde iki, %
0,8’inde üç ve % 0,4’ünde ise dört kişinin çalışıp gelir elde ettiği görülmektedir.
48
Araştırmanın Bulguları
Bölüm III
Araştırma dâhilindeki katılımcılara yöneltilen “Ülkenizdeyken aylık geliriniz neydi?” sorusu ve
“Türkiye’de bir ayda hanenize giren toplam gelir nedir?” sorusu ülkelerinden göç etmek zorunda kalmış olan mültecilerin değişen yaşam koşullarını görebilmek ve yorumlayabilmek
için önemli ipuçları sunmaktadır. Katılımcıların ülkelerindeyken aylık gelirlerinin ne olduğu
sorusuna yönelik yüzdelik dağılıma bakıldığında katılımcıların % 22,1’inin aylık gelirlerinin
900 Dolar’ın üzerinde olduğu görülmektedir. Öte yandan katılımcıların Türkiye’de hanelerine
giren aylık gelirlerinin ne olduğu sorusuna yönelik yüzdelik dağılıma bakıldığında bu sefer
% 36,5’inin aylık gelirlerinin 0-75 Dolar aralığında olduğu görülmektedir. Bu iki grafik mültecilerin ekonomik yaşamlarındaki keskin değişimi gözler önüne sermesi açısından oldukça
önemlidir. Mültecilerin ülkelerindeyken sahip oldukları aylık gelirde en az düşük gelir olan
0-200 Dolar kategorisine girenler katılımcıların % 11,1’ini oluştururken, Türkiye’de aylık hane
gelirlerinde en yüksek gelir olan 600 Dolar üstü kategorisine girenler katılımcıların sadece
% 4,8’ini oluşturmaktadır. Katılımcıların ülkelerindeki aylık gelir dağılımında kategoriler arasında bir denge varken Türkiye’ye geldiklerinde elde ettikleri aylık hane geliri grafiğinde aynı
dengenin görülememesi dikkat çekicidir.
49
Zonguldak’taki Mülteciler: Yaşam Deneyimleri, Sorunlar ve Öneriler
Araştırmaya katılan katılımcılara sorulan “ülkenizde ev ya da taşınmaz mal varlığınız var mı?”
sorusuna yönelik yüzdelik dağılıma bakıldığında neredeyse yarı yarıya bir dağılım olduğu görülmektedir. Katılımcıların % 44,5’i ülkelerinde ev veya taşınmaz mal varlığı olduğunu söylerken, % 55,5’i böyle bir mal varlığına sahip olmadıklarını belirtmişlerdir.
50
Araştırmanın Bulguları
Bölüm III
Araştırmaya katılan cevaplayıcıların herhangi bir kurum/kuruluş/bireyden sosyal yardım alıp
almadıkları sorusuna yönelik yüzdelik dağılıma bakıldığında katılımcıların % 41,7’sinin bu soruya “evet” cevabını verdiği görülmektedir. Katılımcıların % 58,3’ü ise herhangi bir kurum, kuruluş veya bireyden sosyal yardım almadıklarını belirtmiştir.
Araştırmaya katılan katılımcılar arasından yardım aldıklarını belirtenlere bu yardımı kimden
aldıkları sorulmuştur. Katılımcıların % 45,6’sı bu yardımı özel şahıslardan aldıklarını belirtirken,
% 27,2’si sosyal yardım kuruluşlarından, % 16,5’i devletten, % 5,8’i ise dernekler ve/veya vakıflardan bu yardımı elde ettiklerini belirtmişlerdir.
51
Zonguldak’taki Mülteciler: Yaşam Deneyimleri, Sorunlar ve Öneriler
Bu soruda birden fazla şık işaretlenmiştir ve analizler bu durum dikkate alınarak yapılmıştır.
Araştırmaya katılan katılımcılar arasından yardım aldıklarını belirtenlerin ne tür yardım aldıklarına dair yüzdelik dağılıma bakıldığında katılımcıların verdikleri cevapların % 34,4’ünün
para yardımı olduğu görülmektedir. Bu oranı % 10,6 ile gıda yardımı cevabı, % 6 ile kıyafet
yardımı cevabı ve % 4,4 ile eşya yardımı cevabı izlemektedir. Bu soruda birden fazla şık işaretlenebildiğinden, katılımcıların farklı yerlerden farklı yardımlar aldıkları ihtimali göz önünde
bulundurulmalıdır.
Araştırmaya katılan katılımcılar arasından yardım aldıklarını belirtenlerin bu yardımı yeterli
bulup bulmadıklarına bakıldığında ise katılımcıların % 84,5’inin bu yardımı yeterli bulmadığı
görülmektedir. Katılımcıların sadece % 15,5’i aldıkları yardımı yeterli görmektedir.
52
Araştırmanın Bulguları
3.3.2. TEMEL İHTİYAÇLAR
3.3.2.1. BARINMA
Bölüm III
Araştırma dâhilindeki katılımcıların barınma ihtiyaçlarını nasıl karşıladıklarına bakıldığında
tamamına yakınının kiralık evlerde kaldığı görülmektedir. Katılımcıların sadece % 1,2’si bir tanıdıklarının yanında kaldıklarını belirtmiştir.
Katılımcıların kiralık evde oturduklarını belirten % 98,8’lik kesimine ne kadar kira ödedikleri
sorulmuştur. Katılımcıların % 45,9’u evlerine aylık 300 TL veya altı bir ücret ödediklerini belirtirken, % 46,3’ü 301-600 TL arası kira ödediklerini belirtmiştir. Kiralık evde oturan katılımcıların
sadece % 6,9’unun 600 TL üzeri kira ödedikleri görülmektedir.
53
Zonguldak’taki Mülteciler: Yaşam Deneyimleri, Sorunlar ve Öneriler
Kiralık evde oturan katılımcılara yöneltilen kiralanan konutun tipi hakkındaki soruya yönelik yüzdelik dağılıma bakıldığında, katılımcıların % 54,5’inin apartman dairesinde oturduğu
görülmektedir. Katılımcıların % 26,4’ü müstakil bahçesiz bir evde oturduğunu belirtirken,
% 17,9’u gecekonduda oturduklarını belirtmiştir. Katılımcıların % 1,2’lik küçük bir kesimi ise
müstakil bahçeli bir evde oturmaktadır.
Araştırma dâhilindeki katılımcılara yöneltilen yaşadıkları konuttaki oda sayısının ne olduğu sorusuna yönelik yüzdelik dağılıma bakıldığında, katılımcıların % 15,8’inin tek odalı, %
45,3’ünün 2 odalı, % 32,4’ünün 3 odalı, % 6,1’inin ise 4 odalı konutta kaldıkları görülmektedir.
Katılımcıların % 0,4’ü 5 veya üzeri oda sayısına sahip bir konutta yaşadıklarını belirtmiştir.
54
Araştırmanın Bulguları
Bölüm III
Katılımcıların yaşadıkları konutta kaç aileyle birlikte yaşamlarını sürdürdüklerini gösteren grafiğe bakıldığında ise katılımcıların % 67,6’sının yaşadıkları konutu başka bir aileyle paylaşmadığı görülmektedir. Katılımcıların % 17,4’ü aynı konutta iki aile birlikte, % 6,1’i üç aile birlikte,
% 4,9’u ise dört aile birlikte yaşadıklarını belirtmiştir. Katılımcıların % 4,0’ü ise aynı konutta beş
ve üzeri ailenin birlikte yaşadığını söylemiştir.
55
Zonguldak’taki Mülteciler: Yaşam Deneyimleri, Sorunlar ve Öneriler
Katılımcıların yaşadıkları konutun ısınma türüne bakıldığında % 56,7’sinin sobalı olduğu görülmektedir. Katılımcıların % 31,6’sı yaşadıkları konutun kaloriferli olduğunu belirtirken, %
4,5’i doğalgazlı olduğunu belirtmiştir. Elektrikli ısıtıcıyla ısındıklarını belirtenlerin oranı % 4,5,
konutlarında herhangi bir ısıtma sistemi olmadığını söyleyenlerin oranı ise % 2,4’tür.
Öte yandan katılımcıların yarıdan fazlası kaldıkları konuttan memnun olduklarını belirtmiştir.
% 63,2’lik bu oranı % 24,7 ile memnun değilim diyenler takip etmektedir. Katılımcıların %
10,5’i kaldıkları konuttan hiç memnun olmadıklarını belirtirken sadece % 1,6’sı çok memnun
olduklarını belirtmiştir.
56
Araştırmanın Bulguları
Bölüm III
Araştırmaya dâhil olan katılımcıların kendi ülkelerindeki konutlarının durumunun ne olduğuna bakıldığında ise bambaşka bir görüntü ortaya çıkmaktadır. Katılımcıların % 47,4’ü kendi
ülkelerinde müstakil bahçeli bir evde yaşadıklarını belirtirken, % 21,1’i müstakil bahçesiz bir
evde, % 19,8’i ise apartman dairesinde yaşadıklarını belirtmiştir. Ülkelerinde gecekonduda
yaşadıklarını belirten az sayıda katılımcı olmasının yanı sıra villa veya sitede yaşadıklarını belirtenler de yine az da olsa olmuştur. Bu veriler ışığında katılımcıların büyük çoğunluğunun
göç etmeden önce ülkelerinde rahat bir yaşam tarzı sürdürdükleri ancak göç ile birlikte yaşam
koşullarının oldukça zorlaştığını söylemek mümkün olmaktadır.
57
Zonguldak’taki Mülteciler: Yaşam Deneyimleri, Sorunlar ve Öneriler
3.3.2.2. BESLENME – GİYİM – TEMİZLİK İHTİYAÇLARI
Bu soruda birden fazla şık işaretlenmiştir ve analizler bu durum dikkate alınarak yapılmıştır.
Katılımcılara günlük beslenme ihtiyaçlarını nasıl karşıladıkları sorulduğunda büyük oranda bu
ihtiyaçlarını kendi imkânlarıyla karşıladıkları ortaya çıkmıştır. % 89,5 oranında verilen bu cevabı % 8,5 ile özel şahıs yardımıyla ve % 1,6 oranında yardım kuruluşlarının desteğiyle cevapları
izlemiştir.
Katılımcıların günlük beslenme ihtiyaçlarının yeterince karşılanıp karşılanmadığı sorusuna
yönelik yüzdelik dağılıma bakıldığında, katılımcıların % 34,4’ünün bu ihtiyaçlarının yeterince
karşılandığını söylediği görülürken, % 65,6’sının beslenme ihtiyaçlarının yeterince karşılanmadığını düşündüğü anlaşılmaktadır.
58
Araştırmanın Bulguları
Bölüm III
Araştırma dâhilindeki katılımcılara Türkiye’ye geldikten sonra yaşayabilecekleri kültür farkının
onların beslenme ihtiyaçları konusunda zorluk yaratıp yaratmadığı sorulmuştur. Katılımcıların
% 27,5’i Türkiye’deki mutfak kültürünün kendilerine beslenme konusunda zorluk yaşattığını
belirtirken, % 72,5’i böyle bir zorluk yaşamadıklarını belirtmiştir.
Bu soruda birden fazla şık işaretlenmiştir ve analizler bu durum dikkate alınarak yapılmıştır.
Araştırma dâhilindeki katılımcılar ihtiyaç duydukları giyim kuşam malzemelerini çeşitli yollarla tedarik ettiklerini belirtmiştir. Katılımcıların % 76,5’lik oranla bu ihtiyaçlarını yine büyük
ölçüde kendi imkânlarıyla karşıladıkları görülmektedir. “Özel şahıs yardımıyla”, “yardım kuruluşlarının desteğiyle” ve “komşular yardım ediyor” cevapları verilen diğer cevaplar olurken,
giyim kuşam malzemesi almadığını belirten katılımcılar da olmuştur.
59
Zonguldak’taki Mülteciler: Yaşam Deneyimleri, Sorunlar ve Öneriler
Katılımcıların giyim kuşam malzemelerinin yeterince karşılanıp karşılanmadığı yönündeki düşüncelerine bakıldığında ise % 33,9 oranında bu ihtiyacın yeterince karşılandığının düşünüldüğü görülmektedir. Katılımcıların % 66,1’i ise giyim kuşam ihtiyaçlarının yeterince karşılanmadığını belirttiği ortaya çıkmıştır.
60
Araştırmanın Bulguları
Bölüm III
Katılımcıların her türlü temizlik ve bakım ihtiyaçlarını nasıl karşıladığı sorusuna yönelik yüzdelik dağılıma bakıldığında katılımcıların büyük çoğunluğunun (% 92,7) bu ihtiyaçları kendi
imkânlarıyla karşıladığı görülmektedir. Öte yandan katılımcıların % 4,9’u özel şahıs yardımıyla,
% 1,6’sı yardım kuruluşlarının desteğiyle, % 0,8’i ise komşularının desteğiyle her türlü temizlik
ve bakım ihtiyaçlarını karşıladıklarını belirtmişlerdir.
Katılımcılara temizlik ve bakım ihtiyaçlarının yeterince karşılanıp karşılanmadığı da sorulmuştur. Katılımcıların % 40,9’u bu ihtiyaçlarının yeterince karşılandığını söylerken, % 59,1’i temizlik ve bakım ihtiyaçlarının yeterince karşılanmadığını belirtmiştir.
61
Zonguldak’taki Mülteciler: Yaşam Deneyimleri, Sorunlar ve Öneriler
3.3.2.3. SAĞLIK
Bu soruda birden fazla şık işaretlenmiştir ve analizler bu durum dikkate alınarak yapılmıştır.
Katılımcıların yaşadıkları genel sağlık problemlerine bakıldığında en sık verilen cevabın sırt/
bel/bacak ağrısı olduğu görülmektedir. % 8,9’luk bu oranı % 6,5 ile grip/nezle/soğuk algınlığı, % 3,6 ile kalp/damar rahatsızlıkları izlemektedir. Astım/nefes darlığı, kulak/burun/boğaz
rahatsızlıkları, böbrek rahatsızlığı, şeker, hipertansiyon, alerji gibi pek çok rahatsızlık, yine katılımcılar tarafından verilen cevaplar arasındadır.
62
Araştırmanın Bulguları
Bölüm III
Araştırma dâhilindeki katılımcılara yöneltilen düzenli ilaç kullanımını gerektirecek bir sağlık
sorunları olup olmadığı sorusuna yönelik yüzdelik dağılıma bakıldığında, katılımcıların %
27,5’inin bu soruya evet dediği görülmektedir. Katılımcıların % 72,5’i ise düzenli ilaç kullanımını gerektirecek herhangi bir sağlık problemi olmadığını belirtmiştir.
Düzenli ilaç kullanımını gerektiren sağlık problemi yaşayan katılımcıların % 61,8’i bu ilaçları
kendi imkânlarıyla temin ettiğini söylemiştir. Çeşitli desteklerle bu ilaçları aldıklarını belirtenlerin yanı sıra, katılımcıların % 7,4’ü bu ilaçları alamadığını belirtmiştir.
63
Zonguldak’taki Mülteciler: Yaşam Deneyimleri, Sorunlar ve Öneriler
Katılımcıların ülkelerinden göç edip Türkiye’ye geldikten sonra herhangi bir sağlık sorunu
yaşayıp yaşamadıklarına bakıldığında katılımcıların % 38,1’inin böyle bir sorunla karşılaştığı
görülmektedir. Katılımcıların % 61,9’u ise herhangi bir sağlık problemiyle karşılaşmadığını belirtmiştir.
Türkiye’ye geldikten sonar sağlık problemi yaşayan % 38,1’lik kesime bu problemi nasıl çözdükleri sorulmuştur. Katılımcıların % 76,6’sı devlet hastanesinden yararlandığını belirtirken,
% 10,6’sı bu problemi kendi kendine ilaç kullanarak çözmüştür. Katılımcıların % 2,1’i ise özel
hastaneden yararlandıklarını belirtmiştir.
64
Araştırmanın Bulguları
Bölüm III
Araştırmaya dâhil edilen katılımcılara Zonguldak’ta aldıkları sağlık hizmetlerinden memnun
olup olmadıkları sorulmuştur. Katılımcıların % 82,1’i aldıkları sağlık hizmetinden memnun
veya çok memnun olduklarını belirtmiştir. Bu hizmetten memnun veya hiç memnun olmayanların oranı ise % 18,0’dir.
Araştırma dâhilindeki katılımcıların ihtiyaç duydukları ilaçlara kolayca ulaşıp ulaşamadıkları
sorusunun yüzdelik dağılımına bakıldığında, katılımcıların % 63,2’sinin ilaçlara kolayca ulaşabildiği görülmektedir. İhtiyaç duydukları ilaçlara kolayca erişemediklerini söyleyenlerin oranı
ise % 36,8’dir.
65
Zonguldak’taki Mülteciler: Yaşam Deneyimleri, Sorunlar ve Öneriler
Katılımcılara ailelerinde sürekli bakıma ihtiyaç duyan bir hasta birey olup olmadığı sorulmuştur. Katılımcıların % 36,4’ü ailelerinde sürekli bakım gerektiren bir hasta olduğunu belirtirken,
% 63,6’sı ailelerinde böyle bir birey olmadığını belirtmiştir.
Araştırmaya katılan kişilerin uyku sorunu yaşayıp yaşamadıklarına dair sorulan soruya verilen
cevaplara bakıldığında yarı yarıya bir dağılım görülmektedir. Katılımcıların % 51,8’i uyku sorunu yaşadıklarını belirtirken, % 48,2’si böyle bir sorun yaşamadıklarını belirtmiştir.
66
Araştırmanın Bulguları
Bölüm III
Araştırmaya dâhil edilen katılımcıların psikolojik desteğe ihtiyaç duyup duymadıkları sorulmuştur. Katılımcıların % 28,3’ü böyle bir desteğe ihtiyaç duyduklarını belirtirken, % 71,7’si
herhangi bir psikolojik desteğe gereksinim duymadıklarını belirtmiştir.
Katılımcıların psikolojik destek alıp almadıklarına bakıldığında ise neredeyse tamamının böyle bir destek almadığı görülmektedir. Bir önceki grafikte belirtildiği gibi psikolojik desteğe
ihtiyaç duyanların oranı % 28,3 iken, psikolojik destek alanların oranı sadece % 4,5’tir. Katılımcıların % 95,5’i herhangi bir psikolojik destek almadıklarını belirtmişlerdir.
67
Zonguldak’taki Mülteciler: Yaşam Deneyimleri, Sorunlar ve Öneriler
Katılımcılara sorulan beraber yaşadıkları ailelerinde hamile birey olup olmadığı sorusuna
yönelik yüzdelik dağılıma bakıldığında, katılımcıların % 3,2’sinin beraber yaşadığı ailesinde
hamile birinin bulunduğu görülmektedir. Katılımcıların % 96,8’i ailelerinde hamile bir birey
olmadığını belirtmiştir.
Katılımcıların Türkiye’ye geldikten sonra çocuk sahibi olup olmadıkları sorusuna verilen cevaplara bakıldığında, katılımcıların % 96’sının Türkiye’ye göç ettikten sonra çocuk sahibi olmadıklarını belirttiği görülmektedir. Katılımcıların sadece % 4’ü Türkiye’ye geldikten sonra çocuk
sahibi olmuştur. Çocuk sahibi olanların tamamı, doğumun devlet hastanesinde gerçekleştiğini belirtmiştir.
68
Araştırmanın Bulguları
Bölüm III
Katılımcılardan Türkiye’ye geldikten sonra çocuk sahibi olan % 4’lük kesime doğumdan sonra
tıbbi yardım veya destek alıp almadıkları sorulmuştur. Bu katılımcıların % 30’u doğum sonrası
tıbbi yardım/destek aldıklarını belirtirken, % 70’i böyle bir yardım/destek almadıklarını belirtmiştir.
Katılımcıların Türkiye’ye geldikten sonra ailelerinde istenmeyen gebelik yaşanıp yaşanmadığı
sorusuna yönelik yüzdelik dağılıma bakıldığında, katılımcıların sadece % 2’sinin bu soruya
evet yanıtını verdiği görülmektedir. Katılımcıların % 98’i Türkiye’ye geldikten sonra ailelerinde
istenmeyen gebelik yaşanmadığını belirtmiştir.
69
Zonguldak’taki Mülteciler: Yaşam Deneyimleri, Sorunlar ve Öneriler
Araştırma dâhilindeki katılımcıların Türkiye’ye geldikten sonra ailesinde istenmeyen gebelik
yaşandığını söyleyen % 2’lik kısmına gebeliğe müdahalenin nerede gerçekleştiği sorulmuştur. Bu katılımcıların % 80’i gebeliğe müdahalenin devlet hastanesinde gerçekleştiğini söylerken, % 20’si müdahalenin evde yapıldığını belirtmiştir. Bu durum, Zonguldak’taki mültecilerin
istenmeyen gebelik gibi zor ve riskli bir durumun yaşanması sürecinde devletin sağladığı sağlık hizmetlerine kolayca ulaşabildiği ve devlet hastanesinden yaralanabildiklerini göstermesi
açısından önemli bir veridir.
70
Araştırmanın Bulguları
Bölüm III
Araştırmaya katılan cevaplayıcılara yöneltilen “Birlikte yaşadığınız ailenizde engelli birey var
mı?” sorusuna “evet” diyenlerin oranı % 9,3’tür. Cevaplayıcıların % 90,7’si beraber yaşadığı ailesinde herhangi bir engelli birey olmadığını belirtmiştir.
Beraber yaşadığı ailesinde herhangi bir engelli birey olup olmadığı yönündeki soruya evet
yanıtını veren katılımcılara ailesindeki engelli birey sayısı da sorulmuştur. Bu soruya verilen
yanıtlar doğrultusunda ailesinde engelli birey olan katılımcıların % 95,7’sinin ailesindeki engelli birey sayısı 1 iken, % 4,3’ünün ailesindeki engelli birey sayısının 2 olduğu görülmüştür.
71
Zonguldak’taki Mülteciler: Yaşam Deneyimleri, Sorunlar ve Öneriler
Katılımcıların Türkiye’deki sağlık hizmetlerinden yararlanıp yararlanamadıklarına bakıldığında, katılımcıların % 76’lık kesiminin bu hizmetlerden yararlanabildiği görülmektedir. Öte yandan sağlık hizmetlerinden yararlanamadıklarını söyleyenlerin oranı % 24’tür.
72
Araştırmanın Bulguları
3.3.2.4. EĞİTİM
Bölüm III
Katılımcılara okul çağında olan çocukları olup olmadıkları sorulduğunda verilen cevapların
% 51,2’si evet olmuştur. Katılımcıların % 48,8’i ise okul çağında çocuklarının olmadığını belirtmiştir.
Katılımcılardan okul çağında çocuğu olduğunu belirten % 51,2’sine okul çağında olan çocuklarının okula gidip gitmedikleri sorulmuştur. Bu katılımcıların % 74’ü çocuklarının okula gittiğini söylerken, % 26’sı çocuklarının okula gitmediklerini söylemiştir.
73
Zonguldak’taki Mülteciler: Yaşam Deneyimleri, Sorunlar ve Öneriler
Katılımcıların yaşadıkları ailelerinde okula devam eden kaç çocuk olduğunu gösteren grafiğe
bakıldığında, katılımcıların % 61,8’inin okula giden çocuk sahibi olmadıkları görülmektedir.
Öte yandan katılımcıların % 16,6’sı ailelerindeki bir çocuğun, % 13,3’ü iki çocuğun, % 5,4’ü ise
üç çocuğun okula gittiğini belirtmiştir. Ailelerinde okula giden dört veya beş çocuk olduğunu
söyleyen katılımcılar da az da olsa olmuştur.
Bu soruda birden fazla şık işaretlenmiştir ve analizler bu durum dikkate alınarak yapılmıştır.
Katılımcılardan yaşadıkları ailelerinde okula devam eden çocuk bulunan % 38,2’lik kesimine
çocuklarının devam ettikleri okulun türü sorulmuştur. En çok verilen cevap % 24,7 oranıyla ilkokul olurken, bunu % 15,8 oranında ortaokul ve % 3,6 oranında lise izlemiştir. Çocuğu
üniversiteye giden katılımcılar da bulunmaktadır ancak bu oranın oldukça az olması dikkat
çekidir.
74
Araştırmanın Bulguları
Bölüm III
Araştırma dâhilindeki katılımcılardan eğitime ihtiyaç duyanların bu alanda karşılaştığı herhangi bir sorun olup olmadığı sorulmuştur. Katılımcıların % 37,9’u eğitime ihtiyaç duyan aile
bireylerinin yaşadığı/karşılaştığı birtakım sorunlar olduğunu belirtirken, % 62,1’i herhangi bir
sorun yaşanmadığını belirtmiştir.
Bu soruda birden fazla şık işaretlenmiştir ve analizler bu durum dikkate alınarak yapılmıştır.
Ailesinde eğitime ihtiyaç duyan bireylerin yaşadığı/karşılaştığı sorunlar olduğunu söyleyen
katılımcılar bu sorunların neler olduğuna yönelik birtakım cevaplar vermişlerdir. Katılımcılar
% 19,4 oranında dil sorununu, % 14,5 oranında ekonomik zorluğu, % 1,6 oranında bulundukları statüyü, % 1,2 oranında engelli olmayı ve % 0,4 oranında kültür farklılığını yaşadıkları
zorluklar arasında saymıştır.
75
Zonguldak’taki Mülteciler: Yaşam Deneyimleri, Sorunlar ve Öneriler
Katılımcıların Türkiye’de herhangi bir meslek edinme kursuna katılmak isteyip istemedikleri
sorusuna yönelik yüzdelik dağılıma bakıldığında % 67,6 oranında meslek edinmek istendiği
ortaya çıkmıştır. Katılımcıların % 32,4’ü ise herhangi bir meslek edinme kursuna katılmak istemediklerini belirtmişlerdir.
76
Bölüm III
Araştırmanın Bulguları
Türkiye’de herhangi bir meslek edinme kursuna katılmak istediğini belirten % 67,6’lık kesime
bu mesleğin hangi alanda olmasını istediklerine yönelik bir soru da yöneltilmiştir. Bu soruya
yönelik yüzdelik dağılıma bakıldığında katılımcıların % 32,9’unun meslek ayırt etmeksizin her
şeyi yapabileceğini söylediği görülmektedir. Katılımcıların % 17,4’ü ise kendi alanlarıyla veya
ülkelerinde icra ettikleri işle ilgili bir meslek edinme kursuna katılmak istediklerini belirtmişlerdir. Öte yandan terzilik, kuaförlük, öğretmenlik, bankacılık gibi çeşitli iş kollarında eğitim
alıp meslek edinmek isteyen katılımcıların da olduğu görülmektedir.
77
Zonguldak’taki Mülteciler: Yaşam Deneyimleri, Sorunlar ve Öneriler
3.3.2.5. DİN VE DİL
Göç etme süreci ve sonrası yaşanan sıkıntılardan dolayı dini ibadetlerin gerçekleştirilememesi veya gerçekleştirilirken çeşitli problemlerin yaşanması gibi durumların ortaya çıkabileceği
düşünülebilir. Araştırmaya dâhil edilen katılımcıların dini ibadetlerini gerçekleştirip gerçekleştiremedikleri sorusuna yönelik yüzdelik dağılıma bakıldığında katılımcıların büyük çoğunluğunun (% 96) dini ibadetlerini gerçekleştirebildiği görülmektedir. Katılımcıların sadece %
4’ü dini ibadetlerini gerçekleştiremediğini belirtmiştir.
Araştırma dâhilindeki katılımcılara dini ibadetlerini gerçekleştirmede bir problem yaşayıp yaşamadığı sorulduğunda ise neredeyse tamamının (% 97,6) herhangi bir problem yaşamadığını belirttiği görülmektedir. Katılımcıların % 2,4’ü ise dışlanma, evin soğuk olması sebebiyle
abdest alamama, hasta olma, kilise olmaması gibi sebeplerle dini ibadetlerini gerçekleştirmede problem yaşadıklarını belirtmiştir.
78
Araştırmanın Bulguları
Bölüm III
Araştırmaya dâhil edilen katılımcıların Türkçe bilip bilmedikleri sorusuna yönelik yüzdelik dağılıma bakıldığında ise katılımcıların % 59,9’unun Türkçe bilmediği görülmektedir. Katılımcıların % 40,1’i Türkçeyi bildiklerini belirtmiştir. Bu durum katılımcıların yarıdan fazlasının Zonguldak’taki yaşamlarının her alanında dil temelli problemler yaşayabileceği ihtimalini göz önüne
sermesi açısından kritiktir.
Katılımcılardan Türkçe bilmediğini belirten % 59,9’luk kesime Türkçe öğrenip öğrenmedikleri sorulmuştur. Türkçe bilmeyen katılımcıların % 47,3’ü Türkçeyi öğrendiklerini söylerken, %
52,7’si Türkçe öğrenmediklerini belirtmiştir.
79
Zonguldak’taki Mülteciler: Yaşam Deneyimleri, Sorunlar ve Öneriler
Türkçe bilmeyen katılımcılardan Türkçe öğrendiklerini söyleyen % 47,3’lük kesimine bu öğrenimi nasıl aldıkları sorulmuştur. Bu soruya yönelik yüzdelik dağılıma bakıldığında, katılımcıların % 57,1’inin Türkçeyi kendi çabalarıyla öğrenmeye çalıştığı ortaya çıkmıştır. Katılımcıların %
42,9’u ise kurs, okul gibi formel yollarla Türkçeyi öğrendiklerini belirtmiştir.
80
Araştırmanın Bulguları
3.3.3. KADIN VE ÇOCUK MÜLTECİLER
Bölüm III
Katılımcıların çalışan çocuklarının olup olmadığına bakıldığında, % 97,5’inin çalışan çocuğu
olmadığı görülmektedir. Katılımcıların % 2,5’i çalışan çocuğu olduğunu belirtmiştir. Çalışan
çocuğa sahip katılımcılara çocuklarının ne işle meşgul oldukları sorulduğunda “kuaför”, “ocakta çalışıyor”, pazarda çalışıyor”, “tahta işi yapıyor” ve “tartı işinde çalışıyor” yanıtları alınmıştır.
Araştırma dâhilinde katılımcılara çocukları için Türkiye’de bir gelecek görüp görmedikleri sorulduğunda, verilen cevapların % 47,6’sının olumlu yönde olduğu görülmektedir. Katılımcıların % 52,4’ü ise çocukları için Türkiye’de bir gelecek göremediklerini belirtmiştir.
81
Zonguldak’taki Mülteciler: Yaşam Deneyimleri, Sorunlar ve Öneriler
Araştırma dâhilindeki katılımcılara ailelerinde 5 yaşından küçük çocuk varsa çocuk felci aşısı
olup olmadıkları sorulmuştur. Bu soruya yönelik yüzdelik dağılıma bakıldığında 5 yaşından
küçük çocuğa sahip olan katılımcıların % 39,2’si çocuklarının çocuk felci aşısı olduğunu belirtmiştir. 5 yaş altı çocuk sahibi olan katılımcıların % 60,8’i ise çocuklarının çocuk felci aşısı
olmadıklarını söylemiştir.
Araştırma dâhilindeki katılımcılara ailelerinde 10 yaşından küçük çocuk varsa kızamık aşısı
olup olmadıkları sorulmuştur. Bu soruya yönelik yüzdelik dağılıma bakıldığında 10 yaşından
küçük çocuğa sahip olan katılımcıların % 39,2’si çocuklarının kızamık aşısı olduğunu belirtmiştir. 10 yaş altı çocuk sahibi olan katılımcıların % 60,8’i ise çocuklarının kızamık aşısı olmadıklarını söylemiştir.
82
Araştırmanın Bulguları
Bölüm III
Araştırma dâhilindeki katılımcıların ailelerindeki kadın veya çocuklardan Türkiye’ye geldikten
sonra cinsel tacize uğrayan birinin olup olmadığı sorusuna verilen cevapların yüzdelik dağılımına bakıldığında, katılımcıların sadece % 2,2’si ailelerinde cinsel tacize uğrayan kadın veya
çocuk olduğu belirtmiştir. % 97,8 gibi neredeyse tamamını kapsayan büyük gurup ise, ailelerinde böyle bir olay yaşayan kadın veya çocuğun olmadığını söylemiştir. Bu durum, mültecilerin Türkiye’ye girmeleri ve Zonguldak’a yerleşmeleri sürecinde kadın ve çocuk mültecilerin
güvenliğinin çok büyük oranda sağlandığı çıkarımını yapmayı olanaklı kılar.
Katılımcılardan ailelerinde Türkiye’ye geldikten sonra şiddete maruz kalan kadın veya çocuk
olduğunu söyleyenlerin oranı da oldukça azdır. Katılımcıların sadece % 3,1’i ailelerinde şiddete uğrayan kadın veya çocuk olduğunu söylemiştir. % 96,9’u ise ailelerinde Türkiye’ye geldik83
Zonguldak’taki Mülteciler: Yaşam Deneyimleri, Sorunlar ve Öneriler
ten sonra şiddet gören kadın veya çocuk olmadığını belirtmiştir. Bu veriler yukarıdaki duruma
benzer bir şekilde mültecilerin Türkiye’ye girmeleri ve Zonguldak’a yerleşmeleri sürecinde
kadın ve çocuk mültecilerin güvenliğinin çok büyük oranda sağlandığını düşündürmektedir.
Katılımcılardan ailelerinde Türkiye’ye geldikten sonra uygun olmayan evlilik teklifi alan kadın veya çocuk olduğunu söyleyenlerin oranı ise oldukça azdır. Katılımcıları sadece % 0,9’u
ailelerinde böyle bir teklif alan kadın veya çocuk olduğunu söylemiştir. % 99,1’i ise ailelerinde Türkiye’ye geldikten sonra uygun olmayan evlilik teklifi alan kadın veya çocuk olmadığını
belirtmiştir.
84
Araştırmanın Bulguları
3.3.4. TOPLUMSAL BÜTÜNLEŞME
Bölüm III
3.3.4.1. KOMŞULUK VE SOSYAL AĞLAR
Bu soruda birden fazla şık işaretlenmiştir ve analizler bu durum dikkate alınarak yapılmıştır
Araştırma dâhilindeki katılımcıların günlerini nasıl geçirdikleri sorusuna yönelik yüzdelik dağılıma bakıldığında oldukça çeşitli cevapların verildiği görülmektedir. Bu cevapların çoğunun
benzer oranlarda verildiği görülürken, katılımcıların en sık verdiği cevabın % 72,5 ile “Evde”
cevabı olduğu görülmektedir. Bu cevabı % 18,7 ile “Gezerek/Çarşıda”, % 7,3 ile “Çalışıyorum”,
% 7,3 ile “Çocukların bakımıyla” ve % 5,2 ile “Ev işleriyle” cevabının izlediği görülmektedir. Katılımcıların günlerini iş arayarak, ibadet ederek, spor yaparak, internette dolaşarak, okula giderek gibi çeşitli aktivitelerle de geçirdiği görülmektedir
85
Zonguldak’taki Mülteciler: Yaşam Deneyimleri, Sorunlar ve Öneriler
Araştırmaya dâhil edilen katılımcıların yaşadıkları bölgedeki komşularıyla sosyal ilişkilerinin
olup olmadığı sorusuna yönelik yüzdelik dağılıma bakıldığında katılımcıların % 70,7’sinin bu
ilişkileri kurduğu görülmektedir. Katılımcıların % 29,3’ü ise komşularıyla sosyal ilişkiler kurmadıklarını belirtmiştir.
Araştırma dâhilindeki katılımcıların komşularıyla sorun yaşayıp yaşamadıkları sorusuna yönelik yüzdelik dağılıma bakıldığında ise büyük oranda böyle bir sorunun yaşanmadığı görülmektedir. Katılımcıların % 94,3’ü komşularıyla herhangi sorun yaşamadığını belirtirken, sadece % 5,7’si sorun yaşadıklarını belirtmiştir. Hem bu soruya verilen cevaplara hem de komşularla olan sosyal ilişkiler sorusunun cevaplarına bakıldığında, araştırmaya katılan Zonguldak’taki
mültecilerin yaşadıkları alanda en azından komşuları tarafından toplumsal dışlanma gibi bir
sorunu büyük ölçüde yaşamadıkları çıkarımını yapmak olanaklı görünmektedir.
86
Araştırmanın Bulguları
Bölüm III
Araştırmaya katılan mültecilerin Zonguldak’taki diğer mültecilerle iletişim halinde olup olmadıkları sorusuna verilen cevaplara bakıldığında hemen hemen yarı yarıya bir dağılım olduğu
görülmektedir. Katılımcıların % 51’i Zonguldak’taki diğer mültecilerle iletişim halinde olduklarını belirtirken, % 49’u iletişim halinde olmadıklarını söylemiştir.
Araştırma dâhilindeki katılımcılara herhangi bir cemaat/dernek/vakıf/siyasi parti ile ilişkileri
olup olmadıkları sorulmuştur. Grafiğe bakıldığında katılımcıların sadece % 2,4’ünün bu soruya “evet” cevabı verdiği görülmektedir. Katılımcıların % 97,6’sı herhangi bir cemaat, dernek,
vakıf veya siyasi partiyle ilişkilerinin olmadığını belirtmiştir.
87
Zonguldak’taki Mülteciler: Yaşam Deneyimleri, Sorunlar ve Öneriler
Katılımcılardan herhangi bir dini topluluk/dernek/vakıf/siyasi parti ile ilişkileri olduğunu belirten % 2,4’lük kesimine bu ilişkinin ne tür bir kurumla olduğu sorulmuştur. Verilen cevapların
dağılımına bakıldığında bu soruyu cevaplayan katılımcıların % 66,7’sinin dini topluluklar ile
ilişki içerisinde olduğu görülmektedir. Diğer katılımcılar ise eşit oranda (% 16,7) dernekle ve
vakıfla ilişki içerisinde olduklarını belirtmişlerdir.
88
Araştırmanın Bulguları
3.3.4.2. AYRIMCILIK
Bölüm III
Araştırma dâhilindeki katılımcılara “Sizce Zonguldak halkı sizin burada olduğunuzdan haberdar mı?” sorusu yöneltilmiştir. Bu soruya yönelik yüzdelik dağılıma bakıldığında katılımcıların
% 90,2’sinin Zonguldak halkının kendilerinden haberdar olduğunu düşündüğü ortaya çıkmaktadır. Katılımcıların % 9,8’i ise Zonguldak halkının kendilerinin burada oluğundan bihaber
olduğunu düşündüğü görülmektedir.
89
Zonguldak’taki Mülteciler: Yaşam Deneyimleri, Sorunlar ve Öneriler
Araştırma dâhilindeki katılımcılara yöneltilen “Sizce Zonguldak halkı sizin burada olmanızdan
memnun mu?” sorusuna verilen cevapların dağılımına bakıldığında, katılımcıların % 79,5’inin
evet dediği, yani Zonguldak halkının kendilerinin burada olmasından memnun olduğunu düşündüğü görülmektedir. Katılımcıların % 20,5’i ise Zonguldak halkının bu memnuniyete sahip
olmadığını düşündüğünü belirtmiştir.
Göç eden grupların yeni yerleşim alanlarında dini inançlarından veya mezhep farklılıklarından dolayı ayrımcılık yaşayabileceği düşünülebilir. Araştırmaya dâhil edilen katılımcılara dini
inançlarından veya mezheplerinden dolayı Zonguldak’ta ayrımcılığa uğrayıp uğramadıkları
sorulduğunda, katılımcıların sadece % 5,3’ünün böyle bir ayrımcılığa uğradığını belirttiği görülmektedir. Katılımcıların % 94,7’si ise Zonguldak’ta dini inanç veya mezhep sebebiyle herhangi bir ayrımcılık yaşamadığını söylemiştir.
90
Araştırmanın Bulguları
Bölüm III
Dini inanç veya mezhep farklılığının yaratabileceği ayrımcılık etnik köken farklılığı için de düşünülebilir. Zonguldak’taki mültecilerin etnik kökenlerinden dolayı ayrımcılık yaşayıp yaşamadıkları bu çalışma dâhilinde katılımcılara yöneltilen sorulardan biri olmuştur. Katılımcıların
% 9,3’ü etnik kökeninden dolayı ayrımcılığa uğradığını belirtirken, % 90,7’si böyle bir ayrımcılıkla karşılaşmadığını söylemiştir.
Araştırmaya dâhil edilen katılımcılara Zonguldak halkının kendilerine olan yaklaşımının nasıl
olduğu sorulmuştur. Halkın kendilerine olan yaklaşımının kötü veya çok kötü olduğunu söyleyenlerin toplam oranı oldukça azdır (% 0,8). Öte yandan katılımcıların % 53,7’si bu yaklaşımın
iyi, % 32,1’i ise çok iyi olduğunu belirtmiştir.
91
Zonguldak’taki Mülteciler: Yaşam Deneyimleri, Sorunlar ve Öneriler
Araştırmaya katılan Zonguldak’taki mültecilerin Zonguldak’ta yaşamaya başladıktan sonra
herhangi bir kötü muameleyle karşılaşıp karşılaşmadıkları sorusuna yönelik yüzdelik dağılıma bakıldığında, katılımcıların % 8,5’inin böyle bir muameleyle karşılaştığı görülmektedir.
Katılımcıların % 91,5’i ise Zonguldak’ta yaşadıkları süre içerisinde kötü muameleyle karşılaşmadıklarını belirtmiştir.
Katılımcılara Zonguldak’ta herhangi bir kötü muameleyle karşılaştıklarında kimden yardım
isteyecekleri sorulduğunda, katılımcıların % 81,8’i polisten yardım isteyeceğini belirtmiştir.
Katılımcıların % 4,5’i “Allah’tan”, % 3,6’sı “Komşulardan”, % 3,2’si ise “Ailemden /Akrabalarımdan” cevabını vermiştir.
92
Araştırmanın Bulguları
Bölüm III
Zonguldak’a göç eden mültecilerin Zonguldak halkı tarafından dışlandıklarını düşünüp düşünmediklerine bakıldığında yine olumlu bir tablonun ortaya çıktığını söylemek mümkün
olmaktadır. Araştırma dâhilindeki katılımcıların % 74,1’i Zonguldak halkı tarafından dışlandıklarını düşünmediğini belirtmiştir. % 13’ü dışlanmaya maruz kaldıklarını düşündüğünü belirtirken, geriye kalan % 13’lük kesim bu konuda kararsız olduklarını belirtmiştir.
93
Zonguldak’taki Mülteciler: Yaşam Deneyimleri, Sorunlar ve Öneriler
3.3.4.3. GÜVEN
Araştırma dâhilindeki katılımcılara Zonguldak’ta kendilerini güvende hissedip hissetmedikleri sorulmuştur. Katılımcılarının büyük çoğunluğu (% 94,3) kendilerini Zonguldak’ta güvende
hissettiklerini söylerken, % 5,7’si kendilerini güvende hissedemediklerini belirtmiştir.
Araştırma dâhilindeki katılımcıların yaşadıkları mahallede kendilerini güvende hissedip hissetmemelerine yönelik sorunun cevap dağılımına bakıldığında, katılımcıların % 96’sının kendilerini güvende hissettiklerini belirttiği görülmektedir. Katılımcıların sadece % 4’ü yaşadıkları
mahallede güvende olmadıklarını hissettiklerini söylemiştir.
94
Araştırmanın Bulguları
3.3.4.4. TOPLUMSAL KİMLİK
Bölüm III
Göç eden bireylerin geçici veya kalıcı olsun yeni yerleşim yerlerini benimsemeleri ve kendilerini oranın bir parçası olarak görmeleri, yeni yaşamlarına adapte olabilmeleri ve yaşamlarını
daha rahat geçirmeleri için kritik önem taşır. Katılımcıların % 78’i kendilerini Zonguldak’ın bir
parçası olarak gördüğünü belirtirken, % 22’si böyle hissetmediğini açıklamıştır.
95
Zonguldak’taki Mülteciler: Yaşam Deneyimleri, Sorunlar ve Öneriler
Kimlik ve kendini tanımlama meselesi göçmen gruplar için oldukça karmaşık ve zor bir meseledir. Araştırmaya dâhil edilen katılımcıların kendilerini nasıl tanımladıkları sorusuna yönelik
yüzdelik dağılıma bakıldığında katılımcıların % 58,7’sinin kendini mülteci olarak tanımladığı görülmektedir. Katılımcıların % 19’u kendilerini Türkiye’nin bir parçası olarak tanımlarken,
% 12,1’i yabancı, 10,1’i ise misafir olarak tanımlamıştır. Bu cevaplar Zonguldak’taki göçmen
grupların yerel halkla bütünleşip bütünleşemediğini görebilmek açısından kritik önem taşır.
96
Araştırmanın Bulguları
3.3.5. GERİDE KALANLARLA İLETİŞİM
Bölüm III
Araştırma dâhilindeki katılımcıların geride bıraktıkları yakınlarıyla olan iletişimi, onların göç
süreçlerini ve yeni kimliklerini etkilemesi açısından önemlidir. Katılımcıların ülkelerindeki yakınlarıyla görüşüp görüşmedikleri sorusuna yönelik yüzdelik dağılıma bakıldığında % 84,2’sinin ülkelerindeki yakınlarıyla hala görüştüklerini belirttiği, % 15,8’inin ise bu yakınlarıyla iletişimlerinin olmadığını söylediği görülmektedir.
Katılımcılardan ülkelerindeki yakınlarıyla hala görüştüklerini belirten % 84,2’lik kesimine bu
iletişimi nasıl sürdürdükleri sorulmuştur. Katılımcıların % 50,6’sı ülkelerindeki yakınlarıyla internet üzerinden görüştüklerini belirtirken, % 47,4’ü telefon ile iletişimlerini sürdürdüklerini
belirtmiştir.
97
Zonguldak’taki Mülteciler: Yaşam Deneyimleri, Sorunlar ve Öneriler
Katılımcılardan ülkelerindeki yakınlarıyla hala görüştüklerini belirtenlerin % 47,6’sı görüşme
sıklığını haftada bir olarak açıklamıştır. Ayda bir kere görüşenlerin oranı % 20,7 iken, her gün
ve ayda birkaç kez yanıtını verenlerin oranı sırasıyla % 11,1 ve % 10,1’dir. Katılımcılar arasında
“haftada birkaç kez”, “yılda bir kere”, “iki ayda bir” ve “ yılda birkaç kere” yanıtlarını verenler de
olmuştur.
98
Araştırmanın Bulguları
Bölüm III
3.3.6. GENEL DEĞERLENDİRME
Bu soruda birden fazla şık işaretlenmiştir ve analizler bu durum dikkate alınarak yapılmıştır.
Araştırma dâhilindeki katılımcıların yaşadıkları en önemli soruna/sorunlara bakıldığında listenin başında ekonomik sorunların geldiği görülmektedir. Bu cevap % 68’lik oranla katılımcılar
tarafından en sık verilen cevap olmuştur. Bu cevabı % 35,2 ile istihdam sorunu takip etmektedir. İstihdam sorununun ekonomik sorunları tetiklediği düşünüldüğünde en sık verilen bu
iki cevabın birbirinden çok ayrı olmadığı akla yatkın olmaktadır. Öte yandan barınma sorunu,
eğitim, sağlık ve ayrımcılık yine katılımcılar tarafından sıkça verilen cevaplar arasındadır.
99
Zonguldak’taki Mülteciler: Yaşam Deneyimleri, Sorunlar ve Öneriler
Katılımcılardan ülkelerindeki yaşam koşulları ile Zonguldak’taki yaşam koşullarını kıyaslamaları istenmiştir. Katılımcıların % 41,4’ü artık daha iyi bir yaşama sahip olduklarını belirtirken, %
20,9’u ise yaşam koşullarının aynı kaldığını ifade etmiştir. Öte yandan katılımcıların % 37,7’si
şimdiki yaşam koşullarının daha kötü olduğunu vurgulamıştır. Bunun nedeninin, bu katılımcıların ülkelerindeki alışıldık yaşam koşullarını ve sosyal çevrelerini terk etmek zorunda kalmalarından, geride bırakmak zorunda olduklarından, henüz kalıcı bir yerleşik düzene/hayata
geçmemiş olmalarından ve bundan sonraki yaşamları için pek çok belirsizliğin olmasından
kaynaklı olduğu söylenebilir.
Araştırmaya dâhil edilen katılımcıların Zonguldak’ta bulunmaktan memnun olup olmadıklarına bakıldığında, katılımcıların % 78,8’inin memnun oluğu görülmektedir. Bu durum Zonguldak’a göç eden mültecilerin büyük çoğunluğunun yeni yaşam koşullarına ayak uydurabildikleri ve yeni yerleşim yerlerini benimseyebildikleri çıkarımını yapmayı olanaklı kılabilir. Öte
yandan katılımcıların % 21,2’si Zonguldak’ta bulunmaktan memnun olmadığını belirtmiştir.
100
Araştırmanın Bulguları
Bu soruda birden fazla şık işaretlenmiştir ve analizler bu durum dikkate alınarak yapılmıştır
Bölüm III
Göç eden bireylerin yeni zorlu yaşam koşullarında bulundukları yerin yerel halkına yönelik
birtakım beklentiler içerisine girdikleri düşünülebilir. Bu beklentilerin neler olduğu ise bireyden bireye çeşitlilik gösterir. Araştırma dâhilindeki katılımcılara “Zonguldak halkından beklentileriniz nelerdir?” sorusu sorulduğunda çeşitli cevapların verildiği görülmektedir. Grafiğe
bakıldığında en sık verilen cevabın % 27,9 oranıyla “Bize iyi davranmalarını/bizi benimsemelerini/saygı/bize yabancı gözüyle bakmamalarını bekliyorum” cevabı olduğu görülmektedir.
Öte yandan bu cevaba oldukça yakın sıklıkta verilen diğer cevap % 27,5 oranıyla “Bir beklentim yok” cevabı olmuştur. “Maddi yardım bekliyorum” cevabı % 22,3, “İş istiyorum” cevabı %
10,9, “Hayırsever olmalarını bekliyorum” cevabı ise % 8,9 oranında verilen önemli cevaplar
olmuştur.
101
Zonguldak’taki Mülteciler: Yaşam Deneyimleri, Sorunlar ve Öneriler
*
Anketin örneklemini oluşturan Zonguldak’taki mültecilerin Türkiye’ye göç ettikten sonra
ekonomik durumlarının olumsuz yönde değiştiğinden bahsedilebilir. Katılımcıların % 22,1’i
ülkelerindeyken aylık gelirlerinin 900 Dolar’dan fazla olduğunu belirtirken, katılımcıların %
36,5’inin Türkiye’deki aylık gelirinin 75 Dolar ve altı olduğu görülmüştür. Katılımcılardan Türkiye’de aylık gelirlerinin 600 Dolar üstü olduğunu söyleyenlerin oranı ise sadece % 4,8’dir. Ayrıca katılımcıların % 83,4’ü Türkiye’de düzenli bir gelirlerinin olmadığını belirtmiş ve % 25,1’i
geçimini kendisinin yardım toplayarak sağladığını, % 22,7’si ise memleketteki ailelerinden,
tanıdıklarından, akrabalarından gelen yardımlarla geçindiğini ifade etmiştir. Öte yandan katılımcıların yarıdan fazlası (% 58,3) herhangi bir kurum, kuruluş ya da özel şahıstan sosyal yardım almadığını belirtmiştir.
Zonguldak’taki mültecilerin barınma, beslenme-giyim-temizlik, sağlık, eğitim ve din-dil gibi
temel ihtiyaçlarına yönelik yapılan analize bakıldığında şu tablo ortaya çıkmaktadır: Katılımcıların tamamına yakını kiralık evlerde oturduklarını ve % 93’ü 600 TL ve altı kira ödediklerini
belirtmişlerdir. Katılımcıların % 64,8’i barındıkları konuttan memnun olduklarını dile getirmişlerdir. Katılımcıların çoğunluğu beslenme, giyim ve temizlik ihtiyaçlarını kendi imkânlarıyla
karşıladıklarını ifade etmişler ve bu ihtiyaçlarının genel olarak yeterince karşılanmadığını düşündüklerini belirtmişlerdir. Katılımcıların sağlık durumlarıyla ve sağlık hizmetlerine erişimleriyle ilgili cevaplarına bakıldığında katılımcıların yarıdan fazlasının herhangi bir sağlık probleminin olmadığı, % 76’sının Türkiye’de sağlık hizmetlerinden yararlandığı ve % 82,1’inin sağlık
hizmetlerinden memnun olduğu görülmüştür. Diğer bir temel ihtiyaç olan eğitim ile ilgili
verilere bakıldığında okul çağında çocuğu olan katılımcıların oranının yarı yarıya olduğu ve
okul çağında çocuğu olan katılımcıların % 26’sının çocuğunun okula gidemediği görülmüştür. Ayrıca katılımcıların % 37,9’u eğitim alanında sorun yaşadıklarını ve bu sorunun Türkçe
bilmemekten kaynaklandığını belirtmiştir. Son olarak din ve dil başlığına bakıldığında, katılımcıların neredeyse tamamının ibadetlerini gerçekleştirebildiği ve dini pratiklerini yaparken
herhangi bir sorun yaşamadıkları görülmüştür. Ayrıca katılımcılar arasından Türkçe bilmediğini söyleyenler yaklaşık % 60 oranındayken, bunlar arasından Türkçe öğrendiğini söyleyenler
katılımcıların % 47,3’ünü oluşturmaktadır.
Zonguldak’taki kadın ve çocuk mültecilerin yetişkin erkek mültecilerden farklı olarak özel
problemler yaşayabileceği göz önünde bulundurularak hazırlanan sorulara verilen cevaplar
incelendiğinde, Zonguldak’taki kadın ve çocuk mültecilerin genel olarak bir sorun yaşamadıkları görülmektedir. Ancak bu cevapların çoğunlukla erkek katılımcılar tarafından verildiği
gözden kaçırılmamalıdır. Katılımcıların tamamına yakını ailelerindeki kadın ve çocukların cinsel taciz, şiddet ya da uygunsuz evlilik teklifi almadığını belirtmiştir. Buna ek olarak katılımcı102
Araştırmanın Bulguları
ların % 97,5’i çalışan çocuklarının olmadığını, % 52,4’ü ise çocukları için Türkiye’de bir gelecek
görmediklerini ifade etmişlerdir.
Zonguldak’taki mültecilerin toplumsal bütünleşme konusundaki deneyimleri dört başlık altında toplanabilir. İlk olarak komşuluk ve sosyal ağlara bakıldığında, katılımcıların % 70,7’sinin
komşularıyla iletişim halinde olduğu ve % 90,3’ünün komşularıyla herhangi bir sorun yaşamadığı görülmektedir. Ayrıca katılımcıların yarıdan fazlası (% 51) Zonguldak’taki diğer mültecilerle de iletişim halinde olduklarını belirtmişlerdir. İkinci olarak Zonguldak’taki mülteciler
ayrımcılığı ve dışlanmayı çok fazla deneyimlemediklerini ifade etmişlerdir. Örneğin, katılımcıların % 94,7’si dini inanç ve mezheplerinden dolayı herhangi bir ayrımcılığa uğramadıklarını,
% 94,7’si ise etnik kökenlerinden dolayı ayrımcılığa maruz kalmadıklarını belirtmişlerdir. Ayrıca katılımcıların % 91,5’i Zonguldak’ta kötü muameleyle karşılaşmadığını belirtirken, % 74,1’i
Zonguldak’ta dışlandığını düşünmediğini ifade etmiştir. Üçüncü olarak, katılımcıların büyük
çoğunluğunun kendilerini Zonguldak’ta ve mahallelerinde güvende hissettikleri ortaya çıkmıştır. Son olarak toplumsal kimlik başlığında katılımcıların % 78’inin kendilerini Zonguldak’ın
bir parçası olarak gördükleri verisi ön plana çıkmaktadır. Ayrıca katılımcıların % 58,7’sinin kendisini mülteci olarak ve % 19’unun Türkiye’nin bir parçası olarak tanımladığı görülmektedir.
Zonguldak’taki mültecilerin ülkelerinde bıraktıkları aileleri, akrabaları ve tanıdıkları ile olan
iletişimleri, bu çalışmanın bir diğer önemli başlığı olmuştur. Katılımcıların % 84,2’sinin geride
bıraktıkları aile, akraba ve tanıdıklarıyla iletişim halinde oldukları görülmüş ve bu iletişimin
internet ve telefon yoluyla, genelde haftada bir gerçekleştirildiği ortaya çıkmıştır.
Bölüm III
Son olarak bu bölümün genel değerlendirme başlığı altında ele alınan veriler incelendiğinde,
katılımcıların Zonguldak’ta yaşadıkları problem olarak en sık ifade ettikleri sorunun % 68 oranı ile ekonomik sorunlar, % 35,2 oranı ile istihdam sorunu ve % 14,9 oranıyla barınma sorunları olduğu görülmektedir. Türkiye’deki yaşam koşullarını ülkeleriyle kıyaslayan katılımcıların
% 41,4’ü Türkiye’deki yaşam koşullarının daha iyi olduğunu, % 37,7’si ise daha kötü olduğunu
vurgulamıştır. Ayrıca katılımcıların % 78,8’i Zonguldak’ta bulunmaktan genel olarak memnun
olduklarını belirtmişlerdir.
103
Zonguldak’taki Mülteciler: Yaşam Deneyimleri, Sorunlar ve Öneriler
3.4. GELECEK PLANLARI
Araştırma dâhilindeki katılımcıların ülkelerine dönmeyi isteyip istemedikleri sorusuna yönelik
yüzdelik dağılıma bakıldığında, katılımcıların % 79,4’ünün bu soruya hayır, % 8,1’inin ise evet
cevabını verdikleri görülmektedir. Katılımcıların % 7,7’si ülkelerine tatil amaçlı gidebileceklerini belirtirken, % 4’ü kararsız olduklarını açıklamıştır.
Katılımcılara önümüzdeki birkaç yıl içerisinde ülkelerindeki sorunların biteceğine inanıp inanmadıkları sorulduğundan, katılımcıların büyük çoğunluğunun bu konuda umutsuz olduğu
görülmüştür. Bu soruya % 13,8 oranında evet cevabı verilirken, % 86,3 oranında hayır cevabı
verilmiştir.
104
Araştırmanın Bulguları
Bölüm III
Katılımcılara Zonguldak’ta ne kadar kalmayı düşündükleri sorulduğunda % 45,3’ünün başka
bir ülkeye geçene kadar Zonguldak’ta kalacağını belirttiği, % 42,5’inin ise bu durumun belirsiz olduğunu söylediği görülmektedir. Zonguldak’ta UN’den haber gelene kadar veya savaş
bitene kadar kalmayı düşündüklerini söyleyen katılımcılar da olmuştur.
Araştırmaya dâhil edilen katılımcıların her ne kadar büyük çoğunluğu Zonguldak’ta bulunmaktan memnun olduklarını belirtse de, kendilerine yöneltilen “Ülkenizdeki savaş sona erdikten sonra Zonguldak’ta yaşamayı sürdürmek ister misiniz?” sorusuna yönelik yüzdelik dağılıma bakıldığında katılımcıların yarıdan fazlasının Zonguldak’ta kalmayı tercih etmeyeceği
görülmektedir. Öte yandan katılımcıların % 42,6’sı ülkelerindeki savaş sona erse bile Zonguldak’ta yaşamlarını sürdürmeyi isteyebileceklerini belirtmiştir.
105
Zonguldak’taki Mülteciler: Yaşam Deneyimleri, Sorunlar ve Öneriler
Araştırma dâhilindeki katılımcıların T.C. vatandaşlığına geçmeyi isteyip istememeleri yönündeki düşüncelerine bakıldığında hemen hemen birbirine eşit bir dağılım olduğu görülmektedir. Katılımcıların % 48,4’ü T.C. vatandaşlığına geçmeyi istediklerini belirtirken, % 51,6’sı
geçmek istemediklerini belirtmiştir. Bu sonuç bize göç edilen yerden memnun olmanın ve
dışlanmadan yaşayabilmenin, o ülkenin vatandaşlığına geçmek istemekle paralel ilerlemediğini göstermesi açısından önemlidir.
106
Araştırmanın Bulguları
Bölüm III
Araştırma dâhilindeki katılımcıların gelecek beş yıl için planlarının ne olduğuna bakıldığında,
katılımcıların % 42,7’sinin herhangi bir Avrupa ülkesine geçiş yapmayı planladığı görülmektedir. Katılımcıların % 22’si Amerika’ya yerleşmek istediğini belirtirken, % 15,4’ü Türkiye’de
vatandaşlık almayı, % 4,9’u başka bir İslam ülkesine yerleşmeyi, % 2’si ise Türkiye’de kalmayı
planladığını belirtmiştir. Katılımcıların % 3,3’ü ise kararsız olduklarını, bilmediklerini veya bu
durumun belirsiz olduğunu söylemiştir.
107
Zonguldak’taki Mülteciler: Yaşam Deneyimleri, Sorunlar ve Öneriler
*
Araştırmaya dâhil edilen katılımcıların gelecek planlarına yönelik elde edilen verilere genel
olarak bakıldığında şu tablonun ortaya çıktığı görülmektedir: Zonguldak’taki mültecilerden
araştırmaya katılanların % 79,4’ü ülkelerine geri dönmek istemediklerini belirtmişlerdir. Bunun sebebi katılımcıların ülkelerindeki sorunların yakın zamanda biteceğine dair bir umutlarının olmaması olabilir. Çünkü anket dâhilinde katılımcıların % 86,3’ü yakın zamanda ülkelerindeki sorunların biteceğine inanmadıklarını söylemiştir. Katılımcıların Zonguldak’ta ne kadar
kalacaklarına yönelik soruya ise % 45,3 oranında “başka bir ülkeye geçene kadar” cevabı verilmiştir. Bu durumun belirsiz olduğunu söyleyen katılımcıların oranı da oldukça yüksektir (%
42,5). Zonguldak’taki mültecilerden araştırmaya dâhil edilen katılımcıların % 57,4’ü ülkelerindeki savaş sona erdiğinde Zonguldak’ta yaşamaya devam etmek istemeyeceklerini belirtmişlerdir. T. C. vatandaşlığına geçmek istemediğini belirten katılımcıların oranı da buna yakındır
(% 51,6). Son olarak katılımcılara gelecek 5 yıl için planlarının ne olduğu sorulduğunda yarıya
yakınının (% 42,7) herhangi bir Avrupa ülkesine geçiş yapmayı planladığı görülmüştür. Öte
yandan katılımcıların % 22’si Amerika’ya gitmeyi, % 15,4’ü ise T. C. vatandaşlığı almayı gelecek
planları olarak açıklamıştır.
Özetle, Zonguldak’taki mültecilerin çoğunlukla ülkelerine geri dönmek istemedikleri ortaya
çıkmıştır. Ancak katılımcıların yarıdan fazlasının savaş sona erdiğinde Zonguldak’ta yaşamaya
devam etmek istemeyeceklerini belirtmesi, yine yarıdan fazlasının T. C. vatandaşlığı istemediğini söylemesi, yarıya yakınının başka bir ülkeye geçene kadar Zonguldak’ta kalacağını belirtmesi ve yine yarıya yakınının gelecek planı olarak herhangi bir Avrupa ülkesine gitmeyi hedeflemesi, Zonguldak’taki mültecilerin şimdiki konumlarını geçici gördükleri çıkarımını yapmayı
kaçınılmaz kılar. Zonguldak’taki mültecilerin küçük bir kısmının ülkelerine dönmeyi istediği,
büyük bir kısmının ise Türkiye’yi bir geçiş ülkesi olarak gördüğü söylenebilir.
108
Sonuç ve Tartışma
BÖLÜM IV
Bölüm IV
SONUÇ VE TARTIŞMA
109
Zonguldak’taki Mülteciler: Yaşam Deneyimleri, Sorunlar ve Öneriler
110
Sonuç ve Tartışma
“Zonguldak’taki Mülteciler: Yaşam Deneyimleri, Sorunlar ve Öneriler” başlıklı proje, Zonguldak’a göç eden mültecilerin göç etme nedenlerini, göç sürecindeki deneyimlerini, yeni yaşam
alanlarında karşılaştıkları sorunları, kurdukları sosyal ağları, gelecek planlarını ve Zonguldak
iline dair algılarının anlaşılmasını hedeflemiştir. Verilerin analizi dâhilinde Zonguldak’ta yaşayan mültecilerin demografik ve ekonomik durumlarından yola çıkılarak yaşam deneyimleri
ve karşılaştıkları sorunlar belirli başlıklar altında ele alınmıştır ve Zonguldak’taki mültecilerin
göç nedenlerine, göç süreçlerine ve göç sonrası deneyimlerine yapılan anket çalışmasıyla ışık
tutulmuştur.
“Zonguldak’taki Mülteciler: Yaşam Deneyimleri, Sorunlar ve Öneriler” projesi dâhilinde toplam 247 kişiye anket uygulanmıştır. Anket çalışması Mart-Nisan 2015 aylarında gerçekleştirilmiş ve anket Zonguldak’ta ulaşılan, % 85’ini Irak’tan göç eden bireylerin oluşturduğu mültecilere yüz yüze uygulanmıştır.
Verilerin analizi çerçevesinde katılımcıların sosyo-demografik özelliklerinin verildiği ilk başlık
dışında üç ana başlık oluşturulmuştur. Bunlar Türkiye’ye Göç Süreci, Yaşam Koşulları ve Deneyimleri ve Gelecek Planları başlıklarıdır.
Mültecilerin göç süreçlerinde geride bıraktıkları ülkelerindeki istikrarsız ve güvensiz ortamın
belirleyici olduğu görülmektedir. Mülteciler ülkelerindeki bu olumsuz durum sebebiyle kendilerine coğrafi anlamda en yakın ülkelerden biri olan Türkiye’ye gelmeyi uygun görmüşlerdir.
Mültecilerin göç etmek için Türkiye’yi seçmelerinin altında yatan nedenlerden biri de ülkeye
girişin mülteciler tarafından kolay görülmesi ve Türkiye’deki yaşam koşullarının kendi ülkelerine göre çok daha iyi olduğunun düşünülmesi olmuştur. Çoğunlukla Bağdat gibi büyük
kentlerden gelen mültecilerin çoğunlukla Zonguldak’a gelmeden önce Ankara ve İstanbul
gibi yine Türkiye’nin büyük kentlerine gittiği ortaya çıkmıştır. Mültecilerin çoğunluğu göç süreçlerini kendi istekleri olmadan Zonguldak’a gelmek durumunda kalarak tamamlamışlardır.
Bölüm IV
Çalışmanın büyük bir kısmını oluşturan ve mültecilerin yaşam koşulları ve deneyimlerine yoğunlaşan bölüm incelendiğinde görünmektedir ki Zonguldak’taki mülteciler ekonomik olarak olumsuz koşullar altında yaşamaktadırlar. Çoğunluğunun düzenli bir geliri yoktur ve çalışmamaktadırlar. Katılımcılar çoğunlukla kendileri yardım toplamakta veya memleketlerindeki
aile, akraba ve tanıdıklardan destek almaktadırlar. Ankete katılan mültecilerin sıklıkla verdiği
cevap olan “kendim yardım topluyorum” kategorisinin içeriği tam olarak bilinmemekle beraber, basında yer alan haberler ve gözlemlerimiz doğrultusunda bu kategorinin “sokakta yoldan geçenlerden yardım istemek” fiilini de içerdiği düşünülebilir.
Katılımcılar temel ihtiyaçlarını büyük çoğunlukla kendi imkânlarıyla karşılamaktadırlar ve
barınma, beslenme, giyim ve temizlik ihtiyaçlarının yeterince karşılanmadığını düşünmektedirler. Zonguldak’taki mültecilerin çoğunluğunun Türkiye’de sağlık ve eğitim hizmetlerinden
yararlanabildikleri görülmektedir. Eğitimde karşılaştıkları en önemli sorunun ise dil sorunu
olduğu ortaya çıkmıştır. Öte yandan katılımcıların neredeyse tamamının dini ibadetlerini ger111
Zonguldak’taki Mülteciler: Yaşam Deneyimleri, Sorunlar ve Öneriler
çekleştirmede de herhangi bir sorun yaşamadığı görülmüştür. Kadın ve çocuk mülteciler de
anket sonuçlarına göre Zonguldak’ta kadın ve çocuk olmalarından kaynaklı özel bir sorun
yaşamıyor görünmektedirler. Toplumsal bütünleşme anlamında ise katılımcıların Zonguldak
halkıyla olumlu bir iletişim içerisinde olduğu söylenebilir. Mültecilerin geneli komşularıyla
iletişim içinde olduklarını, Zonguldak halkı tarafından herhangi bir dışlanma, ayrımcılık ya
da kötü muameleye maruz kalmadıklarını belirtmişlerdir. Bu verilere dayanarak Zonguldak
halkının mültecilere önyargılı davranmadığı söylenebilir. Fakat mülteciler ile Zonguldak halkı
bütünleşmiştir yargısına varabilmek için gerekli veriye sahip değiliz. Zonguldak’ta birbirleriyle iletişim halinde olduklarını söyleyen mülteciler, ülkelerinde kalan aile, akraba ve arkadaşlarıyla da iletişimlerini sürdürdüklerini ifade etmişlerdir. Görüşülen mültecilerin genel olarak
Zonguldak’ta bulunmaktan memnun oldukları söylenebilir.
Mültecilerin Zonguldak’taki yaşam koşullarından memnuniyetlerinin bu derece yüksek çıkması düşündürücüdür. Ekonomik olarak zor durumda olduğunu vurgulayan mülteciler, barınma, beslenme ve temizlik ihtiyaçlarının yeterince karşılanmadığını düşünürken aldıkları sağlık
ve eğitim hizmetleri hakkında olumsuz bir yorumda bulunmamaktadır. Bunun nedenlerinden biri, sağlık ve eğitim hizmetlerinin devlet tarafından mültecilere sağlanan temel hizmetler olması olabilir. Barınma, temizlik, beslenme gibi ihtiyaçlar da mültecilere devlet tarafından
sağlanırsa bu ihtiyaçların karşılanmasına yönelik memnuniyet de artabilir. Görüşülen mültecilerin Zonguldak’taki yaşamlarından genel olarak memnun olduklarını belirtmelerinin bir
diğer nedeni ise anket katılımcılarının verdikleri cevapların yetkililer tarafından incelenecek
olmasını zannetmeleri ve otorite korkusuyla olumlu cevaplar vermeleri olabilir.
Son bölümde ise Zonguldak’taki mültecilerin gelecek planları analiz edilmiştir ve Zonguldak’taki mültecilerin büyük çoğunluğunun ülkelerine geri dönmek istemedikleri ortaya çıkmıştır. Bu durumun altında çeşitli etkenlerin olduğu söylenebilir. Örneğin katılımcıların yine
büyük çoğunluğunun ülkelerindeki sorunların yakın zamanda biteceğine dair bir umut beslemedikleri görülmüştür. Bu da ülkelerine geri dönmek istememelerinin altındaki en büyük
etkenlerden biri olabilir. Öte yandan Zonguldak’taki mültecilerin en azından yarısının Türkiye’yi bir geçiş ülkesi olarak gördüklerini, Zonguldak’a ise geçici yerleşim yeri olarak baktıklarını söylemek mümkündür. Mültecilerin gelecek 5 yıl içerisindeki planlarında başı Avrupa
ülkelerine veya Amerika’ya gitmek çekerken, T. C. vatandaşlığı almak istediğini söyleyenlerin
oranı oldukça azdır. Zonguldak’ta kalma sürelerini de çoğunlukla başka bir ülkeye geçene
kadar veya belirsiz olarak açıklayan Zonguldak’taki mültecilerin kendilerini Türkiye’de kalıcı
görmedikleri ortaya çıkmıştır.
“Zonguldak’taki Mülteciler: Yaşam Deneyimleri, Sorunlar ve Öneriler” başlıklı araştırma örneklemi dâhilinde Zonguldak’taki mültecilerin genel profilini, sorunlarını ve yaşam deneyimlerini
yansıtmayı amaç edinmiştir ve Zonguldak ölçeğindeki diğer kentlerdeki mülteci gruplarla ilgili yapılacak çalışmalar için bir örnek, Türkiye genelindeki mülteci çalışmaları için de bir kaynak olmayı hedeflemiştir.
112
Sonuç ve Tartışma
KAYNAKÇA
Acer, Y., Kaya İ., Gümüş, M. (2011). Türkiye İçin Yeni Bir İltica Stratejisi Üzerine Gözlemler, İltica, uluslararasi göç ve vatansizlik: kuram, gözlem ve politika. 49-77 http://www.unhcr.org.
tr/?content=265 Son erişim: 10.07.2015.
Afet ve Acil Durum Yönetimi Başkanlığı (AFAD), (2013). Türkiye’deki Suriyeli Sığınmacılar,
2013 Saha Araştırması Sonuçları.
Birleşmiş Milletler Mülteciler Yüksek Komiserliği, Mülteci Kimdir? http://www.unhcr.org.tr/
home.php?content=28 Son erişim: 10.07.2015.
Birleşmiş Milletler Mülteciler Yüksek Komiserliği, Türkiye İstatistikleri http://www.unhcr.org.
tr/?page=12 Son erişim: 10.07.2015.
Birleşmiş Milletler Mülteciler Yüksek Komiserliği, The Facts: Asylum in the UK http://www.
unhcr.org.uk/about-us/the-uk-and-asylum.html Son erişim: 10.07.2015.
BMMYK, Ağustos 2015 İtibariyle UNHCR Türkiye İstatistikleri (Mülteci ve Sığınmacılar), http://
www.unhcr.org.tr/uploads/root/tr(27).pdf Son erişim: 10.10.2015.
BMMYK, Ağustos 2015 İtibariyle UNHCR Türkiye İstatistikleri (Suriyeliler), http://data.unhcr.
org/syrianrefugees/country.php?id=224 Son erişim: 10. 10. 2015.
Buz, S. (2002). Türkiye’deki Sığınmacıların Üçüncü Bir Ülkeye Gidiş İçin Bekleme Sürecinde
Karşılaştıkları Sorunlar, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Hacettepe Üniversitesi Sosyal Hizmet Bölümü.
Castles, S. & Miller, M. J. (2003). The Age of Migration: International Population Movements
in the Modern World, Palgrave Macmillan, Üçüncü Baskı.
Chambers, I. (2014). Göç, Kültür, Kimlik, İstanbul: Ayrıntı Yayınları, İkinci Baskı.
Deniz, A. (2012). Rusya’dan Antalya’ya Ulusaşırı Göç ve Bu Göçün Sosyo-mekansal Sonuçları,
Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Coğrafya
Anabilim Dalı.
Deniz, O. (2011). Türkiye’nin Doğu Sınırında Yasadışı Geçişler, İltica, uluslararasi göç ve vatansizlik: kuram, gözlem ve politika.176-195
Bölüm IV
http://www.unhcr.org.tr/?content=265 Son erişim: 10.07.2015.
Deniz, O. (2009). Mülteci Hareketleri Açısından Van Kentinin Durumu ve Kentteki Mültecilerin Demoğrafik Profili, Doğu Coğrafya Dergisi, 14 (22).
Erdoğan, M. M. (2014). Türkiye’deki Suriyeliler: Toplumsal Kabul ve Uyum Araştırması, Hacettepe Üniversitesi Göç ve Siyaset Araştırmaları Merkezi.
113
Zonguldak’taki Mülteciler: Yaşam Deneyimleri, Sorunlar ve Öneriler
İçişleri Bakanlığı Emniyet Genel Müdürlüğü Hudut Kapıları Daire Başkanlığı, SSS, http://
www.hudutkapilari.pol.tr/Sayfalar/SIK%C3%87A%20SORULAN%20SORULAR.aspx
Son erişim: 10. 10. 2015.
Kahya, Ö. & Sallan Gül, S. (2013). Bir Uydu Kent Örneği Olarak Isparta’dan Sığınmacılık Sorununun Görünümleri, VII. Ulusal Sosyoloji Kongresi Bildiri Kitabı II, Prof. Dr. Muammer Tuna
(Ed.).
Kap, D. (2014). Suriyeli Mülteciler: Türkiye’nin Müstakbel Vatandaşları, Akademik Perspektif,
Aralık 2014.
Kearney, M. (1996). “From the Invisible Feet: Anthropological Studies of Migration and Development”, Robin Cohen (Der.) Theories of Migration, Edward Elgar Publishing, 374–404.
Kirişçi, K. (2007). Turkey: A Country of Transition from Emigration to Immıgration, Mediterranean Politics, Vol. 12, No. 1, 91–97.
Sığınmacılar ve Göçmenlerle Dayanışma Derneği (SGDD), İkamet, http://www.refugeeinturkey.org/en/Accommodation-i20 Son erişim: 10. 10. 2015.
Yılmaz, H. (2013). Türkiye’de Suriyeli Mülteciler: İstanbul Örneği. Tespitler, İhtiyaçlar ve Önerileri, İnsan Hakları ve Mazlumlar İçin Dayanışma Derneği.
114