Aripiprazol Tedavisine Yanıt Veren Obsesif Kompulsif Bozukluğu

Case Report / Vaka Sunumu
DOI: 10.5455/jmood.20140707021453
Aripiprazol Tedavisine Yanıt Veren Obsesif Kompulsif
Bozukluğu Olan Bir Tourette Sendromu Vakası
Devrim Öztürk Can1, Esen Uz Gül1
ÖZET:
ABS­TRACT:
Aripiprazol tedavisine yanıt veren obsesif
kompulsif bozukluğu olan bir tourette sendromu vakası
A case of tourette’s disorder with obsessive
compulsive symptoms which was treated
sucessfully with apiprazole
Tourette bozukluğu (TB) çoğunlukla yineleyen motor ve
Tourette’s disorder (TD) is a disease mostly characterized
vokal tiklerle karakterize bir hastalıktır. Uzun yıllar tedavi-
with repeated motor and vocal tics. While highly potent
sinde haloperidol, trifluoperazin ve pimozid gibi etki gücü
drugs such as trifluoperazin, pimozide, haloperidol etc.
yüksek olan klasik antipsikotik ilaçlar kullanılmış, şiddetli
have been used for many years, adrenergic agonists such
olgularda adrenerjik agonist olan klonidin ve guanfasin
as clonidine and guanfacine have been preferred in the
tercih edilmiştir. Son dönemde ise yan etki profilinin daha
treatment of severe cases. Hence their high potency was
iyi olması, vaka sunumları ve kontrollü çalışmalarda etkin-
proved in controlled trials and case reports and favourable
liğinin gösterilmesiyle risperidon, ziprasidon, olanzapin
side effect profiles of these agents, atypical antipsyh-
gibi atipik antipsikotikler yaygın olarak kullanılmaktadır.
chotics such as risperidon, ziprasidon and olanzapin are
Biz direnç gösteren obsesif semptomları ve tikleri olan
used commonly. We aimed to present a case of Tourette
bir vakada mekanizması açısından hem tipiklerden hem
disorder with refractory obsessive symptoms and tics who
de atipiklerden ayrılan aripiprazol kullanımına kısa sürede
was treated succesfully with aripiprazol which differs from
cevap veren bir Tourette bozukluğu olgusunu bildirmeyi
other typical and atypical antipsychotics due to its action
amaçladık.
of mechanism.
Anahtar sözcükler: aripiprazol, Tourette bozukluğu, tedavi
Key words: aripiprazole, Tourette’s disorder, treatment
Journal of Mood Disorders 2015;5(2):83-7
Journal of Mood Disorders 2015;5(2):83-7
GİRİŞ
1
Kırıkkale Yüksek İhtisas Hastanesi,
Kırıkkale-Türkiye
Ya­zış­ma Ad­re­si / Add­ress rep­rint re­qu­ests to:
Devrim Öztürk Can,
Kırıkkale Yüksek İhtisas Hastanesi,
Kırıkkale-Türkiye
Elekt­ro­nik pos­ta ad­re­si / E-ma­il add­ress:
[email protected]
Ka­bul ta­ri­hi / Da­te of ac­cep­tan­ce:
7 Temmuz 2014 / July 7, 2014
Bağıntı beyanı:
D.Ö.C., E.U.G.: Yazarlar bu makale ile ilgili
olarak herhangi bir çıkar çatışması
bildirmemişlerdir.
Declaration of interest:
D.Ö.C., E.U.G.: The authors reported no conflict
of interest related to this article.
eksikliği ve hiperaktivite bozukluğu (DEHB) ve %40’ında obsesif kompülsif bozukluk (OKB) bulunmaktadır (6). Bu hastalık-
Tourette Bozukluğu (TB) çocukluk ya da ergenlik çağında
ların yanı sıra diğer birçok psikiyatrik hastalıkla (anksiyete ve
başlayan, süreğen, aralıklarla yineleyen çoğul motor ve vokal
duygudurum bozuklukları, öğrenme bozuklukları, uyku
tiklerle karakterize bir bozukluktur (1). TB’nin sıklığı tam
bozuklukları, bağlanma bozukluğu, karşıt olma-karşı gelme
olarak belli olmamasına rağmen tüm toplumlardaki sıklığı-
bozukluğu, kendini yaralama davranışı, zayıf dürtü kontrolü
nın 1-30/1000 arasında olduğu tahmin edilmektedir. Aralığın
gibi) da birliktelik göstermektedir (7,8). Ayrıca bu hastaların
geniş olmasının farklı çalışma metodolojilerinden kaynak-
birinci derece yakınları Tourette bozukluğu, süreğen motor ya
landığı düşünülmektedir (2,3). Çocuk Sağlığı Ulusal Anketi
da vokal tik bozukluğu ve OKB için risk altındadır.
(National Survey of Children’s Health) 2007 verilerine göre
TB’nin yaşam boyu tanı konma sıklığının 3/1000 olduğu tah-
kortiko-striatal, talamo-kortikal anomalilerin rol oynadığına
min edilmektedir (4). Erkeklerde görülme sıklığı kızlardan
yönelik güçlü kanıtlar mevcuttur. Yapılan çalışmalarda Tou-
yaklaşık 3 kat fazladır (5).
rette bozukluğunda paralimbik bölgelerde ve ventral pref-
rontal kortekste; özellikle orbitofrontal, inferior insular,
TB hastalarında ekhastalık olarak en sık % 50’sinde dikkat
Journal of Mood Disorders Volume: 5, Number: 2, 2015 - www.jmood.org
Tourette bozukluğu etiyolojisinde bazal gangliyonlar ve
83
Aripiprazol tedavisine yanıt veren obsesif kompulsif bozukluğu olan bir tourette sendromu vakası
parahipokampal bölgelerde hipometabolizma saptanmıştır.
risperidon olduğu belirtilmiştir (31,32). Bunun yanı sıra ari-
Benzer şekilde ventral striatumu da içeren subkortikal bölge-
piprazol kullanımıyla yeterli tedavi sağlanan iki ayrı vaka
lerde de hipometabolizma bildirilmiştir (9-11).
sunumu bulunmaktadır (33,34). Bizde kliniğimizde kolay
tolere edildiğini ve etkin olduğunu gözlediğimiz aripiprazo-
TB tedavisinde uzun yıllar haloperidol, trifluoperazin ve
pimozid gibi etki gücü yüksek olan klasik antipsikotik ilaçlar
kullanılmış, şiddetli olgularda ise adrenerjik agonist olan
klonidin ve guanfasin % 40-70 oranında etki ettiği gösteril-
lün TB olan bir vaka da kullanımını bildirmeyi amaçladık.
VAKA
miştir (6). Son dönemde ise yan etki profilinin daha iyi olması, vaka sunumları ve kontrollü çalışmalarda etkinliğinin gös-
terilmesiyle risperidon, aripiprazol, ziprasidon, olanzapin
babası ile yaşayan erkek hasta. Geliş şikayetleri; içinden
15 yaşında iki kardeşin küçüğü, 8.sınıf öğrencisi, anne
gibi atipik antipsikotikler yaygın olarak kullanılmaktadır.
sürekli sayma, yürürken kapı kollarına veya bazı nesnelere
Hatta son dönemde yapılan pek çok çalışmada TB tedavisin-
dokunma isteği ve dokunma, istemsiz olarak dudaklarını
de tipik antipsikotik yerine atipik antipsikotik kullanımı
bükme, göz kırpma, omuz silkme, geniz temizleme, konuşur-
birinci basamak tedavi olarak önerilmektedir (12).
ken eğer kelimenin içinde “R” harfi varsa kelimenin sonunda
TB tedavisinde üstünde en çok çalışılan atipik antipsiko-
“RIRR” şeklinde ses çıkartma, kontrolsüz küfür etme, sinirli-
tik olan risperidonun haloperidol ve pimozid ile kıyaslandı-
lik, iç huzursuzluğu, sıkıntı hissi, derste dikkatini sürdüreme-
ğında daha etkin ve daha az yan etkili olduğu bildirilmiştir
me, okurken ilk paragrafı tekrar tekrar okuma, yazarken silip
(13-16). Yine risperidon klonidinle kıyaslandığında eşlik
silip tekrar yazma yakınmaları olan hastanın aldığı tedavilerle
eden OKB olduğunda klonidinden daha etkin bulunurken
şikayetlerinde düzelme olmaması, ders başarısının düşmesi,
yalnızca tik bozukluğu olan vakalarda da klonidine eşit etkin-
sıkıntı ve huzursuzluk yakınmalarının artması üzerine polik-
likte olduğu saptanmıştır (17). Ziprasidon ile yapılan iki
liniğimize başvurdu. Hastanın ruhsal durum muayenesinde;
çalışmada tiklerin azaltılmasında etkinliğinin düşük olduğu
düşünce içeriğinde yakınlarının zarar göreceğine dair obses-
saptanmıştır (18,19). Bir çalışmada risperidonun plesebodan
yonları mevcuttu, duygu durumu anksiyöz ve çökkündü, algı
etkin olduğu gösterilirken (20), diğer iki çalışmada risperi-
kusuru saptanmadı, yargılaması doğaldı, psikomotor huzur-
don ve ziprasidonun etkinliğinin pleseboya yakın olduğu
suzluğu ve kompülsif tarzda obsesyonlarını giderme amaçlı
saptanmıştır (19,21). Olanzapinin TB’de kullanımıyla ilgili
sayı sayma, nesnelere dokunma ve silip tekrar yazma davra-
çalışmalarda, olanzapinin TB tedavisinde etkin olduğu göz-
nışları ile birlikte göz kırpma, omuz silkme, geniz temizleme,
lenmiştir (22-24). Ketiapin ile yapılan çalışmalarda da tikleri
dudaklarını bükme, RIRR şeklinde ses çıkarma şeklinde tikle-
azaldığı saptanmıştır (25-27).
ri mevcuttu. Hastanın gelişim hikayesinde ilkokul yıllarından
Yurt dışında aripiprazolün TB’de kullanımına ilişkin bir-
itibaren dikkatinin dağınık olduğu, hastanın istemsiz olarak
çok çalışma bulunmaktadır. Geriye dönük 56 aylık bir takip
dudaklarını bükme, göz kırpma, omuz silkme, geniz temizle-
çalışmada 20 TB olan erişkin hasta izlenmiş, ciddi düzeyde
me, bazen ağzını şaklatma gibi hareketlerinin ise yaklaşık 10
tikleri olan hastaların orta düzeyde şikayetleri olanlara göre
yaşından beri olduğu ve hastanın zaman içinde bu tiklerin
yeni nesil bir antipsikotik olan aripiprazolden daha fazla
bazılarının düzeldiği veya bazılarının yerine başka tiklerin
yarar gördüğü belirtilmiştir (28).
geldiği öğrenildi. Gelişim hikayesinde kafa travması, febril
En çok hastanın katıldığı 100 vakalık bir çalışmada da ari-
konvülsiyon gibi ek özellikler saptanmadı. Hastanın soy geç-
piprazolün etkin ve güvenilir bir tedavi seçeneği olduğu
mişinde ablasının multipl skleroz tanısıyla takibi dışında
belirtilmiştir (29). 11 vakalık 10 haftalık bir takip çalışmasın-
özellik yoktu. Hastanın değerlendirilmesi sonucunda DSM
da da aripiprazolün etkin, güvenilir bir ilaç olduğu ve kolay
IV-TR kriterlerine göre hastaya Tourette Bozukluğu, Obsesif
tolere edilebildiği bildirilmiştir (30).
Kompulsif Bozukluk ve Dikkat Eksikliği Bozukluğu tanısı
Ülkemizde ise TB tedavisinde çeşitli ikinci kuşak antipsi-
konuldu. Hastaya son bir yıl içinde takıntıları ve tikleri için
kotiklerin kullanımıyla ilgili yalnızca vaka bildirimleri bulun-
haloperidol damla, ketiapin, sertralin, paroksetin tedavileri-
maktadır. TB’si olan iki olgunun sunumunda ketiapin kulla-
nin verildiği, yine bu yıl içinde dikkat eksikliği için metilfeni-
nımıyla etkin yanıt alınamadığı bildirilirken, bir başka vaka
dat hidroklorür başlandığı tiklerinin artması üzerine kesildiği
sunumunda haloperidol, olanzapin ve risperidon tedavileri-
öğrenildi. Fakat aldığı tedavilerle şikayetlerinde azalma olma-
ne yeterli yanıt alınamamakla birlikte içlerinde en etkininin
dığı gerekçesiyle polikliniğimize başvurdu. Hastanın ilk
84
Journal of Mood Disorders Volume: 5, Number: 2, 2015 - www.jmood.org
D. Ö. Can, E. Uz-Gül
görüşmesinde hastaya fluoksetin 20mg/gün ile tikleri için ris-
ülkemizde TB’de aripiprazol kullanımına ilişkin ülkemizde
peridon 1mg/gün başlandı. Hastanın ikinci aydaki kontro-
vaka sunumlarıyla sınırlıdır. Bir vaka sunumunda öncesinde
lünde hastanın takıntılarında ve huzursuzluk şikayetinde kıs-
risperidon, ketiapin, pimozid, haloperidol, karbamazapin,
men gerilme olmasına rağmen tiklerinin şiddetinin devam
valproik asit, çeşitli SSRI’lar ve diğer ilaçların kullanımından
etmesi üzerine hastanın kullandığı risperidon dozu 2 mg/
fayda görmeyen 12 yaşında TB hastaya 10 mg aripiprazol
güne çıkıldı fakat doz artırımı sonrasında gece ayaklarında
başlandığı, 20 mg a çıkarıldığı ve 3 hafta sonunda tiklerinde
huzursuzluk ve yerinde duramama ve yürüme isteğinin
belirgin azalma olduğu paylaşılmış (34). Yine bir başka vaka
olması üzerine hastanın 3. aydaki kontrolünde hastanın kul-
sunumunda 26 yaşında bir TB ve majör depresyonu olan bir
landığı risperidon tableti kesilip hastaya aripiprazol 5mg/gün
hastada olumlu sonuçları bildirilmiştir(33).
başlandı. Hastanın dördüncü aydaki kontrolünde hem obse-
sif semptomlarında hem de tiklerinde belirgin azalması oldu-
de aripiprazolün güvenlik ve tolerabilitesini araştıran ileriye
ğu, hatta bazı tiklerinin kaybolduğu gözlendi. Aripiprazol 5
dönük bir çalışmada; orta şiddette tik bozukluğu olan, farklı
mg ve fluoksetin 20 mg ile tedaviye devam ettik. Bir ay sonra-
dozlarda aripiprazol kullanan, 9-19 yaş arası toplam 11 vaka
ki kontrolünde tiklerinde belirgin düzelme gözlenirken yakın-
10 hafta süre ile takip edilmiş. Sonuçta tiklerde belirgin ola-
larının zarar göreceğine dair obsesyonları ve eşlik eden kom-
rak azalma sağladığı, güvenli olduğu ve kolay tolere edilebil-
pülsiyonları azalmıştı. İkinci kontrolünde tedaviye tama
diği bulunmuştur (30). Bizim vakamızda da yaklaşık 2 ayda
yakın yanıt aldık. Takiplerde hastanın aripiprazolü kolay tole-
belirgin düzelme gözlemledik.
re ettiği ve yan etki göstermediği gözlendi.
TARTIŞMA
Lyon ve arkadaşlarının yaptığı TB olan çocuk ve ergenler-
Aripiprazol ile ilgili kısa süreli yayınların yanı sıra uzun
süreli bir takip çalışması da bulunmaktadır. Bu retrospektif
çalışmada; ortalama 11.8 mg aripiprazol kullanan 20 erişkin
hasta 56 aya kadar takip edilmiş ve etkin yarar gördüğü sap-
Daha önce haloperidol, ketiapin, risperidon, sertralin ve
tanmıştır. Bu çalışmada aynı zamanda ciddi düzeyde semp-
paroksetin kullanımına yanıt alınamaması bizi yeni bir seçene-
tomları olan hastaların orta düzeyde şikayetleri olanlara göre
ğe yönlendirdi. Amacımız hastanın tüm bulgularında azalma
daha fazla yarar gördüğü belirtilmiştir (28). Bizim hastamızın
ya da kaybolma sağlarken yan etki konusunda güvenli bir teda-
da tiklerin ciddi düzeyde olması etkinliği artırmış olabilir.
vi sağlamaktı. Aripiprazol “Dopamin Sistemi Dengeleyici Ajan-
lar” grubundan bir ilaçtır. Bu özelliğinden dolayı özellikle daha
aripiprazol ile 78’i erkek toplam 100 hastanın 82 sinin tikle-
az ekstrapiramidal yan etki yapma, metabolik sendrom açısın-
rinde belirgin azalma olduğu, 5 hastanın depresyon, anksi-
dan daha az risk taşıma, prolaktin düzeyinde artışa neden
yete ve kendine zarar verme davranışlarında da iyileşme
olmama ve daha az geç diskinezi riskine sahiptir (35,36).
görüldüğü saptanmıştır. Bu çalışmada etkin tedavi alan 48
Yine 100 vakalık bir seride ortalama 17±9,6 mg (5-45 mg)
Aripiprazol dopamin/serotonin sistem dengeleyicisi ola-
hastanın tedavisinin 12 ayda sonlandırılmış,7 hasta tedavi-
rak tanımlanmaktadır. İlacın D2 reseptörüne olan affinitesi
den faydalanmamış, 15 hasta yan etkiler nedeniyle (sersem-
haloperidol, klorpromazin veya diğer tipik antipsikotiklere
lik hissi, ajitasyon, kilo alımı, uykululuk) ve 5 hastada diğer
göre 4 ila 20 kez daha düşüktür (37). Bununla birlikte aripip-
sebeplerden dolayı tedaviyi bırakmıştır. Dozun her hastaya
razol 5HT1A parsiyel agonisti ve 5HT2A antagonistidir. Neo-
özel belirlenmesi gerektiği ve aripiprazolün diğer çalışmala-
kortekste 5HT1A reseptörlerinin çoğu glutaminerjik pirami-
ra benzer olarak TB’da etkin ve güvenilir olduğu sonucuna
dal nöronlarda yerleşmiştir. Bu reseptörlerin intibitör etkile-
varılmıştır (29). Bizim hastamızda da fluoksetin kullanımıyla
ri glutaminerjik salınımı arttırır. Glutaminerjik yolaklardaki
beraber obsesif belirtilerinde belirgin düzelme gözlendi ve 5
bu etkinin tiklerin ortaya çıkışını kontrol ettiğine inanılmak-
mg aripiprazol gibi düşük bir doza cevap alındı.
ta ve aripiprazolün tikleri kontrol etmesinin glutaminerjik
yolağa olan etkisiyle olduğu tahmin edilmektedir (38).
nımına dair Murphy ve ark. 5 hastalık 12 haftalık takip çalış-
masında ve Winter ve ark. bir vaka bildiriminde de aripipra-
Aripiprazol, etkinliği ve olumlu yan etki profili sebebi ile
Benzer şekilde TB ve OKB olan hastada aripiprazol kulla-
şizofreni ve bipolar bozukluk tedavisinde tüm dünyada yay-
zol kullanımı ile iyi sonuçlar aldıkları bildirilmiş (40,41).
gın olarak kullanılmaktadır (39). Aripiprazolün şizofreni ve
bipolar bozukluk dışında TB tedavisinde kullanımıyla ilgili
iyi sonuçlar aldık. Biz de ülkemizdeki verilerin artmasına kat-
deneyimler yurtdışında giderek artmaktadır. Buna karşın
kıda bulunmak adına bu deneyimimizi paylaşmak istedik.
Journal of Mood Disorders Volume: 5, Number: 2, 2015 - www.jmood.org
Hastamızda tüm bu çalışmalara paralel olarak oldukça
85
Aripiprazol tedavisine yanıt veren obsesif kompulsif bozukluğu olan bir tourette sendromu vakası
Kaynaklar:
1. Toros F, Tot Ş, Avcı A. Çocuk ve ergenlerde Tourette bozukluğu:
sosyodemografik, klinik özellikler ve eş tanılar. Türk Psikiyatri
Dergisi. 2004;13:187-96.
2. Scahill L, Sukhodolsky DG, Williams SK, Leckman JF. Public health
significance of tic disorders in children and adolescents. Adv
Neurol. 2005;96:240-8.
3. Khalifa N, von Knorring AL. Prevalence of tic disorders and
Tourette syndrome in a Swedish school population. Dev Med
Child Neurol. 2003;45:315–19.
4. Centers for Disease Control and Prevention (CDC) Prevelance of
diagnosed Tourette syndrome in persons aged 6-17 years - United
States, 2007.MMWR Morb Mortal Wkly Rep. 2009;58:581-5.
5. Robertson MM. The Gilles de la Tourette Syndrome: the current
status. Arch Dis Child Educ Pract Ed. 2012;97:166-75.
6. Kaplan&Sadock’s Concise Textbook of Clinical Psychiatry,
Benjamin James Sadock, Virginia Alcott Sadock; 557-9.
7. Carter AS, Pauls DL, Leckman JF, Cohen DJ. A prospective
longitudinal study of Gilles de la Tourette’s syndrome. J Am Acad
Child Adolesc Psychiatry. 1994;33:377-85.
18. Sallee FR, Gilbert DL, Vinks AA, Miceli JJ, Robarge L, Wilner K.
Pharmacodynamics of ziprasidone in children and adolescents:
impact on dopamine transmission. J Am Acad Child Adolesc
Psychiatry. 2003;42:902-7.
19.Sallee FR, Kurlan R, Goetz CG, Singer H, Scahill L, Law G,
Dittman VM, Chappell PB. Ziprasidone treatment of children and
adolescents with Tourette’s syndrome: a pilot study. J Am Acad
Child Adolesc Psychiatry. 2000;39:292-9.
20. Scahill L, Leckman JF, Schultz RT, Katsovich L, Peterson BS. A
placebo controlled trial of risperidone in Tourette syndrome.
Neurology. 2003;60:1130-5.
21.Dion Y, Annable L, Sandor P, Chouinard G. Risperidone in
the treatment of Tourette syndrome: a double-blind,
placebocontrolled trial. J Clin Psychopharmacol. 2002;22:31-9.
22.McCracken JT, Suddath R, Chang S, Thakur S, Piacentini J.
Effectiveness and tolerability of open label olanzapine in children
and adolescents with Tourette Syndrome. J Child Adolesc
Psychopharmacol. 2008;18:501-8.
23. Stephens RJ, Bassel C, Sandor P. Olanzapine in the treatment of
aggression and tics in children with Tourette’s syndrome: a pilot
study, J Child Adolesc Psychopharmacol. 2004;14:255-66.
8. Jankovic J. Tourette’s syndrome. N Engl J Med. 2001;345:1184-92.
9. Bloch MH, Leckman JF. Tic disorders. In Lewis’s Child and
Adolescent Psychiatry: A Comprensive Textbook, 4th ed. (Eds A
Martin, FR Volkmar):569-83. Philadelphia, Lippincott Williams
Wilkins, 2007.
10. Braun AR, Stoetter B, Randolph C, Hsiao JK, Vladar K, Gernert J et
al. The functional neuroanatomy of Tourette’s syndrome: an FDGPET study. I: regional changes in cerebral glucose metabolism
differentiating patients and controls. Neuropsychopharmacology.
1993;9:277-91.
11. Braun AR, Randolph C, Stoetter B, Mohr E, Cox C, Vladar K et al.
The functional neuroanatomy of Tourette’s syndrome: an FDGPET study. II: relationships between regional cerebral metabolism
and associated behavioral and cognitive features of the illness.
Neuropsychopharmacology. 1995;13:151-68.
12. Roessner V, Schoenefeld K, Buse J, Bender S, E Stefan, Münchau
A. Pharmacological treatment of tic disorders and Tourette
Syndrome. Neuropharmacology. 2013;68:143-9.
13. Bruun RD, Budman CL,. Risperidone as a treatment for Tourette’s
syndrome. J. Clin. Psychiatry. 1996;57:29-31.
14.Diantoniis MR, Henry KM, Partridge PA, Soucar E. Tics and
risperidone. J. Am. Acad. Child Adolesc. Psychiatry. 1996;35:839-40.
15. Lombroso PJ, Scahill L, King RA, Lynch KA, Chappell, PB, Peterson
BS, McDougle CJ, Leckman JF. Risperidone treatment of children
and adolescents with chronic tic disorders: a preliminary report. J.
Am. Acad. Child Adolesc. Psychiatry. 1995;34:1147-52.
16. Shulman LM, Singer C, Weiner WJ., Risperidone in Gilles de la
Tourette syndrome. Neurology. 1995;45:14-9.
17. Gaffney GR, Perry PJ, Lund BC, Bever-Stille KA, Arndt S, Kuperman
S. Risperidone versus clonidine in the treatment of children and
adolescents with Tourette’s syndrome. J Am Acad Child Adolesc
Psychiatry. 2002;41:330-6.
86
24. Budman CL, Gayer A, Lesser M, Shi Q, Bruun RD. An open-label
study of the treatment efficacy of olanzapine for Tourette’s
disorder, J Clin Psychiatry. 2001;62:290-4.
25. Copur M, Arpaci B, Demir T, Narin H. Clinical effectiveness of
quetiapine in children and adolescents with Tourette’s syndrome: a
retrospective case-note survey. Clin Drug Investig. 2007;27:123-30.
26.Mukaddes NM, Abali O. Quetiapine treatment of children
and adolescents with Tourette’s disorder. J. Child Adolesc
Psychopharmacol. 2003;13;295-9.
27. Roessner V, Plessen KJ, Rothenberger A, Ludolph AG, Rizzo R, Skov
L et al. European clinical guidelines for Tourette syndrome and
other tic disorders. Part II: pharmacological treatment. Eur Child
Adolesc Psychiatry. 2011;20:173-96.
28.Neuner I, Nordt C, Schneider F, Kawohl W. Effectiveness of
aripiprazole in the treatment of adult Tourette patients up to 56
months. Hum Psychopharmacol. 2012;27:364-9.
29. Wenzel C, Kleimann A, Bokemeyer S, Müller-Vahl KR. Aripiprazole
for the treatment of Tourette syndrome: a case series of 100
patients. J Clin Psychopharmacol. 2012;32:548-50.
30. .Lyon GJ, Samar S, Jumanni R, Hirsch S, Spirgel A, Goldman R,
Coffey BJ. Aripiprazole in children and adolescents with Tourette’s
disorder: an open label safety and tolerability study. J Child
Adolesc Psychopharmacol. 2009;19:623-33.
31. Bozabalı ÖG, Özbek A, Miral S. Tourette Sendromunda Ketiapin
Sağaltımı Çocuk ve Gençlik Ruh Sağlığı Dergisi. 2003;10:22-8.
32.Bozabalı ÖG, Baykara B, Baykara A. Çocuk ve ergenlerde beş
farklı psikiyatrik bozuklukta olanzapin kullanımı. Klinik
Psikofarmakoloji Bülteni. 2002;12:179-85.
33.Şengül CB, Şengül C. Aripiprazol Tedavisine Yanıt Veren Bir
Tourette Bozukluğu Olgusu Düşünen Adam Psikiyatri ve Nörolojik
Bilimler Dergisi. 2010;23:66-8.
Journal of Mood Disorders Volume: 5, Number: 2, 2015 - www.jmood.org
D. Ö. Can, E. Uz-Gül
34.Bozkurt H, Ayaydin H, Abali O. Letter to the Editor. Klinik
Psikofarmakoloji Bülteni. 2009;19:447-8.
35.Lieberman JA. Dopamine partial agonists: a new class of
antipsychotic. CNS Drugs. 2004;18:251-67.
36. Soygur H. Pharmacokinetic and pharmacodynamic characteristics
of aripiprazole. Klinik Psikofarmakoloji Bülteni. 2008:18;81-6.
37.Lawer CP, Prioleau C, Lewis MM, et al. Intercations of the
novel antipsychotic aripiprazole (OPC-14597) with dopamine and
serotonin receptor subtypes. Neuropsychopharmacology. 1999;
20:612-27.
39.Travis MJ, Burns T, Dursun S, Fahy T, Frangou S, Gray R,
Haddad PM, Hunter R, Taylor DM, Young AH. Aripiprazole in
schizophrenia: consensus guidelines. Int J Clin Pract. 2005;59:48595.
40. Murphy TK, Bengston MA, Soto O, Edge PJ, Sajid MW, Shapira
N, Yang M. Case series on the use of aripiprazole for Tourette
syndrome. International Journal of Neuropsychopharmacology.
2005;8:489-90.
41. Winter C, Heinz A, Kupsch A, Ströhle A. Aripiprazole in a Case
Presenting With Tourette Syndrome and Obsessive-Compulsive
Disorder Journal of Clinical Psychopharmacology. 2008;28:452-4.
38.Hounie AG, De Mathis MA, Sampaio AS, Mercadante MT.
Aripiprazole and Tourette syndrome. Rev Bras Psiquiatr.
2004;26:213.
Journal of Mood Disorders Volume: 5, Number: 2, 2015 - www.jmood.org
87