Yüksek İrtifada Tıbbi Sorunlar

Yüksek İrtifada Tıbbi Sorunlar Dr.Erkan GÖKSU Akdeniz Üniversitesi Tıp Fakültesi Acil Tıp Anabilim Dalı Gaz % atmosfer Parsiyel Basınç Nitrojen 78 593 oksijen 21 159 argon 0.93 7 CO2 0.03 0.2 Toplam 100 760 Gaz PO2 Kuru hava Alveoler Gaz 159 100 Arteryel Kan 95 PCO2 0.2 40 40 PH2O 0 47 47 PN2 600 573 573 Toplam 760 650 755 Biraz Fizyoloji •  PAO2=(PB-­‐PH2)FIO2-­‐PaCO2(1.25) –  PB=Barometrik Basınç –  PH2O=Su buharı basıncı (47 mmHg) –  FIO2=İnspire edilen oksijen fraksiyonu –  PaCO2=arteryel karbon dioksit basıncı Yüksek İrtifa Nedir? •  Orta İrtifa –  1520m-­‐2440m –  Azalmış egzersiz performansı –  Artmış alveolar ventilasyon •  Yüksek İrtifa –  2440 m-­‐4270 m –  Azalmış arteriyel oksijen saturasyonu –  Egzersiz ve uyku esnasında belirgin hipoksemi Yüksek İrtifa Nedir? •  Çok yüksek irtifa –  4270 m-­‐5490 m –  Ani çıkışlar tehlikeli –  Aklimitizasyon gereklidir •  Ekstrem irtifa –  >5490 m Klinik Tablolar •  Akut hipoksi •  Akut Dağ Hastalığı •  Yüksek İrtifa Serebral Ödem •  Yüksek İrtifa Pulmoner Ödem Adaptasyon Mekanizmaları •  Ventilasyon –  Artmış ventilasyon (Sık nefes alma) –  Solunumsal Alkaloz –  Bikarbonat böbreklerden atılır –  Ventilasyon devam eder –  Solunumsal aklimitizasyon 4-­‐7 gün Adaptasyon Mekanizmaları •  Kan: •  2 saat içerisinde eritropoetin salgılanır •  Hipoksi 2-­‐3 Difosfogliserat düzeyinin artmasını sağlar (Sağa Şift) •  Solunumsal alkoloz (Sola Şift) •  Kronik dönemde kronik dağ polisitemisi Adaptasyon Mekanizmaları •  Sıvı dengesi: –  Periferal dolaşımda konstriksiyon –  Kan santralde göllenir –  ADH ve Aldosteron salgılanmasını baskılar –  Soğuk diürezi meydana gelir –  Diürez ile bikarbonat ve sıvı kaybedilir –  Azalmış plazma hacmi ve artmış plazma osmolaritesi ile sonuçlanır Adaptasyon Mekanizmaları •  Kardiyovasküler Sistem: –  Başlangıçta atım hacmi ve kalp hızı artar –  Maksimum oksijen tüketimi azalınca atım hacmi ve kalp hızı azalır –  Çıkışta kan basıncı hafif yüksektir –  Pulmoner dolaşımda konstriksiyon vardır Yüksek İrtifa Sendromları •  Akut Hipoksi •  Akut Dağ Hastalığı •  Yüksek irtifa serebral Ödem •  Yüksek İrtifa pulmoner Ödem Neden olur? •  Bu sendromların hepsi aklimatize olmayan kişilerde hızlı tırmanma sonrasında ortaya çıkar ve hepsinin tedavisinde iniş ve oksijen vermek gerekir Akut Hipoksi •  Ani ve ciddi hipoksi durumunda •  Uçak içerisinde kabin içi basıncının düşmesi •  Tedavi: –  Oksijen verilmesi –  Hızlı iniş Akut Dağ Hastalığı •  Baş ağrısı •  GİS semptomları •  Sersemlik hissi •  Uyku bozukluğu •  Tırmanış hızı/uyuma yüksekliği etkendir Akut Dağ Hastalığı •  Tanı: •  Mevcut durum/semptom/fizik muayene •  Aklimatize olmayan kişilerin hızla 2000 m ve üzerine çıkması •  Semptomlar 1-­‐6 saat içerisinde ortaya çıkar •  SaO2 normaldir Akut Dağ Hastalığı •  ADH ilerleyince; –  Baş ağrısı şiddetlenir –  Kusma –  Oligüri –  Bitkinlik –  Ataksi, değişmiş bilinç düzeyinde HACE ADH: Akut Dağ Hastalığı HACE: Yüksek İrtifa Serebral Ödem Akut Dağ Hastalığı •  Fizik Muayene: –  Nonspesifik –  Kalp hızı ve kan basıncı değişkendir –  AMS hastalarında %20 lokalize ral –  Fundoskopi; venler büküntülü ve dilate –  Yüz ve periferal ödem (sıvı tutulmasına bağlı) Yüzde Ödem Akut Dağ Hastalığı •  Tedavi: –  İniş –  Oksijen –  Hasta gözlenmeli Akut Dağ Hastalığı –  Kendini sınırlar –  Çıkışı durdur/12-­‐36 saat içerisinde aklimatize olur –  Genellikle 300-­‐1000 m iniş yeterlidir –  Ciddi vakalar dışında deniz seviyesine iniş gerekli değil –  Hiperbarik oda Akut Dağ Hastalığı •  İlaç tedavisi: –  Hafif-­‐orta AMS –  Asetozolamid –  Asetozolamid endikasyonları Yüksek İrtifa Serebral Ödem •  Bilinç Değişikliği •  Ataksi •  Stupor •  Koma Yüksek İrtifa Serebral Ödem •  Tedavi: –  Oksijen –  İniş –  Steroid Yüksek İrtifa Serebral Ödem Yüksek İrtifa Pulmoner Ödem •  Kalp kökenli olmayan pulmoner ödem •  Kuru öksürük •  Egzersiz dispnesi lokalize raller Yüksek İrtifa Pulmoner Ödem •  Tedavi: –  Erken tanımak önemlidir –  İniş –  Oksijen –  Hiperbarik çadır Yüksek İrtifa Serebral Ödem Hiperbarik Çadır