(Microsoft PowerPoint - Transf\374zyon Endikasyonlar\375)

Transfüzyon
Endikasyonları
Dr Cafer Adıgüzel
Marmara Üniversitesi Tıp Fakültesi
İç Hastalıkları ABD.- Hematoloji BD
Tam Kan
Trombositten
zengin
plazma
Eritrosit
TDP
Kriopresipitat
Lökosit
Trombosit
Sıvı plazma
2
Buluşu Kendini Öldüren Adam –
Alexander Bogdanov
Bogdanov, 1873′te Belarus’ta doğdu.
Tıp eğitimi için Moskova Üniversitesi’ne başlıyor
Tutuklanıp sürgün ediliyor.
1897 “Ekonomi biliminin temelleri”
1899 yılında mezun olarak doktor oldu.
“Doğadaki basit elementlerin muhtemel
tarihi”ni yayınladı.
• Çar polisi tarafından yeniden tutuklandı, 6 aylık
hapis, sonra sürgün
• 1903 Rus Sosyal Demokrat Đşçi Partisi'nin
Bolşevik fraksiyonuna katıldı.
• 1904-1906 yılları arasında 3 ciltlik felsefi eseri
"Ampriyo-Monizm"i yayınladı
•
•
•
•
•
•
3
“Kızıl Gezegen” olarak bilinen Mars’ta insanlık
(1908)
ileri bir sosyalizm düzenine kavuşmuştur.
Dahası, gezegenin insanları, sahip oldukları
bilimsel-teknolojik donanım sayesinde komşu
gezegen Dünya’ya ulaşmayı başarır.
Roman: atom enerjisinin öğrenilip kullanılması, üretimin
otomatikleştirilmesi, televizyon, insanın uzaya çıkışı gibi –bilim kurgu–”
Bogdanov, sibernetik teorisinin öncülü oldu
4
Buluşu Kendini Öldüren Adam –
Alexander Bogdanov
• 1923 yazında Bogdanov, gizli polis tarafından
tutuklanıp 5 hafta boyunca sorgulanır.
• Bilimsel çalışmalarına ağırlık verdi,
• 1924 yılında kan transfüzyonu deneylerine
başladı.
• Hedef: “Hiç yaşlanmayan ebediyen
genç kalan insanı “ yaratmak
5
Buluşu Kendini Öldüren Adam –
Alexander Bogdanov
(Kan Transfüzyonu)
• Lenin’in kardeşi Maria Ulianova’nın da bulunduğu
bir çok kişi deneylere katıldı.
• 11 kan transfüzyonu deneyi
• Deneklerdeki görme bozukluklarının, saç
dökülmelerinin durdurulabildiği fark etti.
• 1926’da Hematoloji ve Kan Transfüzyonu
Enstitüsü’nü kurdu.
• 1928 ‘da kendi üzerinde yaptığı bir kan
transfüzyonu deneyi sırasında, öğrencisinden
kaptığı sıtma ve tüberküloz bakterileri
nedeniyle hayatını kaybetti.
6
Dikkat !
• Kan ve kan komponentleri transfüzyonu bir
organ transplantasyonu
• Alıcının, vericinin ve verilecek kan
komponentinin seçimi bir sanat
• Kan transfüzyonunun erken ve
geç mortalitesi 1/2000 dir
7
TRANSFÜZYON = EVLİLİK
•Çok iyi düşünülmeden yapılmamalı
8
TRANSFÜZYON = EVLİLİK
•Gereksiz yere yapılmamalı
•Gereğinden fazla
yapılmamalı
9
Transfüzyon
• Hastada gerçekten transfüzyon
endikasyonu var mı?
• İhtiyaç duyulan komponent hangisi?
• Kaç ünite transfüzyon yapılmalıdır?
• Kan komponentinin hastaya yararları ve
zararları ne olacaktır?
10
Niçin transfüzyon?
• Kan hacmini sağlamak
• Dokulara oksijen taşınmasını sağlamak
• Kanama ve koagülasyon bozukluklarını
düzeltmek
• İmmünolojik eksikliği gidermek, için
yapılırlar.
11
Transfüzyon pratiğinde temel ilkeler
• Hasta güvenliğini temel alacak şekilde yapılmalı
• Endikasyonu doğru konmalı
• Sadece eksik olan yerine konmalı (komponent
tedavisi)
• Etkili minimum doz verilmeli
• Verilecek olan kan komponentinin hastaya zarar
ve yararları gözden geçirilmelidir.
12
Komponent tedavisinin avantajları
• Tedavi başarısı artar
• Yan etki azalır
• Bir ünite kandan birkaç hastaya yetecek
ürün elde edilir
• Komponentler daha uzun süre saklanabilir
13
Kan komponentleri
Hücre içeren kan komponentleri
• Tam kan
• Eritrosit içeren kan komponenti
• Trombosit içeren kan komponenti
• Granülosit konsantresi
14
Eritrosit içeren ürünler
• Tam kan / Taze tam kan
• Eritrosit suspansiyonu
• Lökositi azaltılmış eritrosit suspansiyonu
• Yıkanmış eritrosit suspansiyonu
• Dondurulmuş eritrositler
• Neosit süspansiyonu
15
Tam Kan Transfüzyonu
Masif kanama:
• 24 saat içinde, total kan hacmine eşit miktarda
transfüzyonu gerektirecek miktarda kanama
• 24 saat içinde 10 üniteden fazla tam kan veya 20
üniteden fazla eritrosit süspansiyonu verilmek
zorunda kalınması
• 3 saatten daha az sürede kan hacminin %50’sinin
kanaması
• 150 ml/dk üzerindeki kanama
16
Tam Kan Transfüzyonu
Masif Kanama:
• Arka arkaya 4 Ü eritrosit süspansiyonu + sıvı
replasmanı ; hemodinamik denge düzelmiyor
• Hipotansiyon
• Ortostatik hipotansiyon
• Taşikardi
• Periferik soğukluk
• İdrar hacminde azalma
17
Tam Kan Transfüzyonu
• Hipoksiye bağlı semptomları düzeltir
• Volüm replasmanı
• Stabil koagülasyon faktörlerini yerine koyar
Endikasyonları:
• Masif kanama (En fazla 4 günlük kan)
• Kan değişim tedavileri (7 günlük kan)
• Kardiyopulmoner by-pass
cerrahisinde (2 günlük kan).
18
Eritrosit Süspansiyonu (ES) Transfüzyonu
Hipoksiye bağlı, acil tedavi gerektiren
• Aşırı yorgunluk ve solukluk
• Kısa ve sık soluma
• Taşikardi
• Senkop
• Serebral hipoksi belirtileri
• Angina pektoris
• Kalp yetmezliği
19
Eritrosit Süspansiyonu (ES) Transfüzyonu
Kronik anemiler;
Hb= 7-8 g/dl değerini tolere edebilir
– Solunum yetmezliği
– Koroner arter hastalığı
– Orta-ağır derecede kalp yetmezliği
– Serebro vasküler hastalıklar
hemoglobin değeri yüksek olsa da eritrosit
transfüzyonuna gerek duyulabilir.
20
Eritrosit Süspansiyonu (ES) Transfüzyonu
Hipoksiye bağlı semptomlar yok ve anemi;
• Demir eksikliği
• Vitamin B12
• Folik asit
• Eritropoietin ile
tedavi edilebiliyorsa
transfüzyon yapılmamalı
21
Eritrosit Süspansiyonu (ES) Transfüzyonu
•
•
•
•
•
•
•
Hipoplastik anemiler
Aplastik anemiler
Kemoterapi sonrası kemik iliğinin baskılandığı hastalıklar
MDS
PNH
İmmün olmayan kazanılmış hemolitik anemiler
Konjenital hemolitik anemiler
–
–
–
–
Talasemi
Orak hücreli anemi
Eritrosit enzim bozuklukları
Eritrosit membran bozuklukları
• Eritropoietin tedavisine yanıt vermeyen kronik böbrek
yetmezliği olan
22
Lökositten fakir ES transfüzyonu
Lökositlerin %99,99’unun uzaklaştırılması
< 2x10⁵’in altına düşürülmesi gerekli
• Santrifügasyonla uzaklaştırma
• Yıkama ile uzaklaştırılma
• Filtrasyon
23
Lökositten fakir ES transfüzyonu
• Febril non-hemolitik atak 2 kez tekrarlamış veya
bir kez olmuş ancak çok ağır seyretmişse
• Organ transplantasyonu planlanıyorsa HLA
alloimmünizasyonu engellemek için
• Sık transfüzyon gerektiren bir hastalık varsa
• İmmun yetmezliği olan ve/veya daha önce EBV,
HTLV, CMV gibi virüslerle karşılaşmamış alıcılara
• Yenidoğanda oluşabilecek immünolojik
değişikliklerden sakınmak için,
lökositten fakir ES önerilmelidir.
24
Yıkanmış ES Transfüzyonu
• Tam kandan elde edilir
• Hazırlandıktan sonra bakteriyel kontaminasyon
riski yüzünden 24 saat içinde kullanılmalı
• ES transfüzyonu için endikasyon olan her durumda
• Transfüzyon sırasında;
– Tekrarlayan ürtiker
– Allerjik reaksiyonlar
– Anaflaktik reaksiyonlar
– Lökositi azaltmak amacıyla (%98 etkili) başka yöntem
kullanılamıyorsa
25
Yıkanmış ES Transfüzyonu
• Alıcıda immunglobulinlere veya diğer plazma
proteinlerine karşı gelişen antikorların varlığında
• Antihistaminik kullanılmasına rağmen kontrol altına
alınamayan allerjik reaksiyonlarda
• Alıcıda IgA eksikliği biliniyorsa
• Lökosit azaltılmış eritrosit suspansiyonu
kullanılmasına rağmen FNHTR gelişmesi
• PNH’li hastalarda yapılacak transfüzyonlarda
• Soğuk agglutinin hastalığında
26
Dondurulmuş ES
Transfüzyonu
• Nadir rastlanan kan grupları
• Otolog transfüzyon
• CMV (-) alıcı
• Allo-antikor gelişmiş hastalar
• Organ nakli yapılacak hastalar
• Sosyal gereksinim (savaşlar, doğal afetler)
durumlarında
27
Neosit Süspansiyonu
Transfüzyonu
• Genç eritrositler aferez
yöntemi ile dolaşımdan toplanır
• Sık transfüzyon gereksinimi olan
hastalarda
28
Granülosit Süspansiyonu
Transfüzyonu
• Rekombinant büyüme faktörleri
• Etkin antibiyotik
• İmmünglobulinlerin kullanımı ihtiyacı azaltmıştır.
Yenidoğan sepsisinde,
• Mutlak nötrofil sayısı 500/µl’nin altında ise,
• Kontrol altına alınamayan ateş varsa,
• Enfeksiyon etkeni gösterilememişse,
• Antibiyotik tedavisine rağmen 48 saattir kontrol
edilemeyen ateş var ve genel durum bozuluyorsa,
• Kronik granülomatöz hastalıklarda antibiyotik tedavisi
yetersiz kalmışsa
kullanımı önerilir.
29
Trombosit Süspansiyonu (TS)
Transfüzyonu
Trombositopeni için eşik değeri 50.000/mm³’ dür.
Eşlik eden klinik değişkenler
–
–
–
–
–
–
–
–
–
Trombositopeninin sebebi, süresi
Eşlik eden hastalıklar
Sepsis
Üremi
Vaskülit
Malinite
Aspirin kullanımı
K vitamini eksikliği
Karaciğer hastalığı
trombosit transfüzyonuna karar vermede etkilidir.
30
Trombosit Süspansiyonu (TS)
Transfüzyonu
• Trombosit > 50.000/mm³ birçok cerrahi için yeterli
• Majör kardiyovasküler ve intrakraniyal
operasyonlar için > 100.000/mm³
• Tedavi ve profilaktik amaçlı
Tedavi amaçlı TS transfüzyonu:
• Trombositopeni (tr < 50.000/mm³) veya
• Trombosit fonksiyon bozukluğuna (edinsel
veya kazanılmış) bağlı kanamalarda
31
Trombosit Süspansiyonu (TS)
Transfüzyonu
Profilaktik TS kullanımı
• Myelosüpresif tedaviye bağlı ağır trombositopenide
• Hematolojik maliniteli hastaların tedavileri sırasında
• Aplastik anemi
• MDS gibi hastalıklarda destek tedavisi olarak
• Kemoterapi alanlarda trombosit
>10.000/mm³
• Ateş>38ºC , minör kanama varsa >20.000/mm³
32
Durum
Beyin ve göz cerrahisi
Önerilen eşik değer X 10⁹
⁹/L
100
Majör cerrahi
>50-100
Renal biyopsi
>50
Sirozda invaziv işlem
50
Kardiyopulmoner bypass
100
Santral venöz katater takılması
40-50
Parasentez /torasentez
40-50
Solunum yolları biyopsi
40-50
Gastrointestinal biyopsi, kc biyopsi
40-50
Sinus aspirasyonu, diş çekimi
40-50
Lomber ponksiyon
>20-50
Gastrointestinal endoskopi
>20 (20-50)
Fiberoptik bronkoskopi
>20 (20-50)
Kemik iliği aspirasyon ve biyopsisi
20
33
Trombosit Süspansiyonu (TS)
Transfüzyonu
Erişkinde trombosit artışı:
• 1 Ü random 5.000/ mm³ ,
• 1 Ü aferez 40-50.000/ mm³
• Beklenen yükselme yoksa alloimmünizasyondan
şüphe edilir.
• Beklenen yükselme CCI (Corrected Count
Increment=Düzeltilmiş Sayı Artışı) ile hesaplanır.
CCI = Mutlak trombosit artışı X Vücut yüzey alanı
(m2)/ Transfüze edilen trombosit sayısı
CCI transfüzyondan 1. Saatte 7.5-10x10⁹/L
24. Saatte 4.5-7.5x10⁹/L
34
Taze Donmuş Plazma Transfüzyonu
• Spesifik komponent tedavisinin yapılamadığı
koşullarda; izole FII, FV, FVIII, FX ve FXI eksiklik
• Vitamin K bağımlı faktörlerin (II, FVII, FIX,FX)
eksikliğinde, warfarin tedavisi alanlarda aktif
kanama varsa veya acil cerrahi girişim gerekiyorsa,
• Masif transfüzyona bağlı düzeltilebilir hemostatik
bozukluk varsa,
• AT eksikliği olan hastalarda heparin etkinliğini
sağlamak için
• DIC ve ağır karaciğer yetmezliklerinde
• TTP de plazma değişimi uygulamalarında
35
Taze Donmuş Plazma Transfüzyonu
TDP Uygulama Özellikleri:
• 10 – 15 cc/kg dozda uygulanır
• Doz aralığı endikasyona göre belirlenir
• Tedavi yanıtı uygun laboratuvar testlerle
değerlendirilir
• Hastanın durumuna göre 200 ml/saat den daha
hızlı önerilmez
• Çapraz karşılaştırma gerekmez
• Taze donmuş plazma 30º – 37º C de çözündükten
sonra 1º – 6º C saklanarak, 24 saat içinde
uygulanmalıdır
36
Kriyopresipitat
Transfüzyonu
• Fibrinojen replasmanı gereken durumlar
(hipofibrinojenemi, disfibrinojenemi)
• Hemofili A
• von Willebrand hastalığı
• Faktör XIII eksikliği olan hastalar
• Fibrin yapıştırıcı elde etmekte kullanılır
70 kg.lık erişkinde 10 ünite kriyopresipitat
• Fibrinojende 75 mg/dl,
• FVIII’ de %30 luk artış sağlar.
37
Işınlanmış Kan Komponentleri
Transfüzyonu
Amaç;
• Transfüzyonla ilişkili graft versus host hastalığı
(GVHH)’nı engellemek
• Yöntemi Se137 kaynağı ile 2500 – 3200 CGy γ ışını
• Eritrosit süspansiyonu ışınlamayı takiben 28 gün
saklanabilir.
• Işınlamadan sonra 24 saatte K+ içeriği artabilir.
• Trombosit süspansiyonu 5 gün saklanabilir.
38
Kan Komponentlerinin
Işınlama Endikasyonları
• Kemik iliği transplantasyonu yapılan hastalar
• Prematüre alıcı
• Yenidoğan yoğun bakım ünitesi hastaları
• Ağır immün yetmezlikli hastalar(kalıtsal ve edinsel)
• Intrauterin kan nakli
• Hodgkin hastalığı
• HLA uygun trombosit süsp. transfüzyonu yapılan
hastalar
• Pürin analogları ile tedavi edilen hastalar
39
Işınlamanın Yararlı
Olduğu Durumlar
• Akut lösemiler
• Hodgkin dışı lenfomalar
• Solid organ nakli yapılan hastalar
• Yoğun kemoterapi veya radyoterapi ile
bağışıklık sistemi baskılanmış solid tümörlü
hastalar
40
41
42