Avrupa Birliği Yargı Düzeni - Ankara Üniversitesi Açık Ders
advertisement
Avrupa Birliği Maddi Hukuku Avrupa Birliği Yargı Düzeni --- Dava Türleri Avrupa Birliği Hukukunun Temel Doktrinleri -4. DersAnkara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Lisans Programı 2012-2013 Güz Dönemi Yrd. Doç. Dr. İlke GÖÇMEN Davalar • İhlal Davası – ABİHA md. 258–260 • İptal Davası – ABİHA md. 263-264, 266 • İhmal Davası – ABİHA md. 265, 266 • Tazminat Davası – ABİHA md. 268, 340 • Ön Karar Davası – ABİHA md. 267 İlke GÖÇMEN 2 İhlal Davası • Davacı – Komisyon veya Üye Devlet(ler) • Davalı – Üye Devlet • Davanın Konusu – AB hukukunun ihlali • Davanın Sonucu – AB hukukunun ihlal edilip edilmediğinin tespiti İlke GÖÇMEN 3 İhlal Davası: Konular • Burada, sırasıyla, – “İhlal” Kavramı – İdari Aşama – Yargısal Aşama – Davacı Olarak Üye Devlet(ler) – ABAD Kararlarına Uyma ele alınacaktır. İlke GÖÇMEN 4 “İhlal” Kavramı • ABİHA md. 258 – İhlal • Hangi hükümleri kapsar? – Birlik hukukunun tüm (bağlayıcı) kaynakları • “Üye devlet” ne aracılığıyla ihlal edebilir? – Yasama, yürütme veya yargı İlke GÖÇMEN 5 İdari Aşama • ABİHA md. 258 – Komisyon, • Birlik hukukunun ihlal edildiği izlenimini taşıyacaktır. • üye devletten görüşlerini isteyecektir. • Birlik hukukun ihlal edildiği kanısına varacaktır. • gerekçeli görüş hazırlayacaktır. İlke GÖÇMEN 6 İhlal Davası İdari Aşama Şematik İdari Aşama Gayri resmi Evre Komisyon İlgili üye devlet, Birlik hukukunu ihlal ediyor mu? Gayri resmi görüşmeler Hangi Birlik kuralı ihlal edilmiştir? Üye devlet, neyi hatalı yapmaktadır? Üye devlet, ne kadar süre içinde görüş sunmalıdır? Evet Resmi Evre Komisyon Resmi bildirim mektubu Komisyon Görüş sunabilir Üye devlet Görüş sunmayabilir İlke GÖÇMEN Gerekçeli görüş bildirebilir Bir üye devlet, tam olarak neyi hatalı 7 yaptıysa; bu gerekçeleriyle belirtilir Yargısal Aşama • Yargısal aşama – İhlal davasının açılması ile başlar. • İhlal davası – ABAD, Komisyonun gerekçeli görüşünde belirtilen ihlaller ile sınırlı olarak yargılama yapar. İlke GÖÇMEN 8 Yargısal Aşama • Hüküm – Tespit hükmü • ABAD, ilgili üye devletin antlaşmalar uyarınca yükümlülüğünü yerine getirdiğine veya getiremediğine karar verir. • Burada, hangi eylem veya eylemsizliğin ihlali oluşturduğu belirtilir. – Hüküm, bağlayıcı nitelik taşımaktadır. • ABİHA madde 260 – ABAD, üye devlete ne yapması gerektiğini söyleyebilir mi? • HayırF – ABAD, bir ulusal mevzuatı Birlik hukukuna aykırı bulursa, bu mevzuatı geçersiz kılabilir mi? • HayırF İlke GÖÇMEN 9 Davacı Olarak Üye Devlet(ler) • ABİHA md. 259 • Buradaki usul, şu adımları içermektedir: – (1) İlgili üye devlet Komisyona başvurur. – (2) Komisyon • (2a) 3 ay içinde gerekçeli görüş hazırlamaz ise; • (2b) Komisyon, 3 ay içinde gerekçeli görüş hazırlar ise; o görüş ne olursa olsun (olumlu ya da olumsuz olsun); o üye devlet, diğer üye devlete karşı ihlal davası açabilir. İlke GÖÇMEN 10 ABAD Kararlarına Uyma • ABAD kararlarına uyma, otomatik olmayıp, kimi zaman yıllar alabilmektedir. • Para Cezası – Maastricht Antlaşması (1993), bu imkânı getirmiştir. – Lizbon Antlaşması (2009), yenilemiştir. • ABİHA madde 260 İlke GÖÇMEN 11 ABAD Kararlarına Uyma • Komisyon, iki durumda ilgili üye devlete yönelik para cezası (defaten ödenmesi gereken miktarı veya gecikmeye bağlı para cezası) talep edebilir: – (1) İlgili üye devlet, Divanın kararı doğrultusunda gerekli tedbirleri almamış iseF • ABAD, Komisyonun talebi ile bağlı değildir. – (2) İlgili üye devlet, bir (yasama) direktifin(in) iç hukuka aktarılmasına yönelik tedbirleri bildirme yükümlülüğünü yerine getirmemiş iseF • ABAD, üst sınır olarak, Komisyonun talebi ile bağlıdır. İlke GÖÇMEN 12 İptal Davası • Davacı – (Genel Olarak) Birlik otoriteleri, üye devletler, gerçek ve tüzel kişiler • Davalı – (Genel Olarak) Birlik otoriteleri • Davanın Konusu – (Genel Olarak) Birlik (otoritelerinin) tasarrufları • Davanın Sonucu – Birlik (otoritelerinin) tasarruflarının AB hukukuna uygun olup olmadığının tespiti • Uygun değil ise geçersizlikF İlke GÖÇMEN 13 İptal Davası • ABAD, kabul edilebilirlik yönünden, üç tür yetkiyi kontrol edecektir: – Ratione materiae • Konu bakımından (yetki) – Ratione personae • Kişi bakımından (yetki) Locus Standi – Ratione temporis • Zaman bakımından (yetki) • ABAD, kendini yetkili görürse, uyuşmazlığı esastan denetleyerek, bir karar verecektir. İlke GÖÇMEN 14 İptal Davası: Ratione Materiae Denetlenebilir İşlemler • İptal davası, bir Birlik tasarrufunu geçersiz kılmak için açılmaktadır. – ABİHA md. 263(1) ve 264 • Peki, ABAD, hangi tasarruf türlerini geçersiz kılabilecektir? Ratione materiae – Yasama tasarrufları (ABİHA md. 289), – Konsey, Komisyon ve Avrupa Merkez Bankasının tasarrufları, – Avrupa Parlamentosunun ve Avrupa Birliği Zirvesi ile Birlik organ, ofis veya ajanslarının üçüncü kişiler bakımından hukuki etki doğurması amaçlanan tasarrufları. • Ortak nokta – üçüncü kişiler bakımından hukuki etki doğurması amaçlanan tasarruflarF İlke GÖÇMEN 15 “Hukuki Etki Doğurmak” • “Hukuki etki doğurmak” – Bir tasarruf, bir kişinin hukuki durumunu değiştiriyorsa; hukuki etki doğurur. • Bir kişinin hukuki durumu, (geniş anlamda) hukuki hak ve yükümlülüklerinin toplamıdır. – Öyleyse, bir tasarruf, bir kişinin hak ve yükümlülüklerini değiştiriyorsa; hukuki etki doğuracaktır. İlke GÖÇMEN 16 İptal Davası: Ratione Personae Locus Standi • Burada, sırasıyla, – Ayrıcalıklı davacılar – Ayrıcalıklı olmayan davacılar • Bireysel ilgi • Doğrudan ilgi incelenecektir. İlke GÖÇMEN 17 Ayrıcalıklı Davacılar • Ayrıcalıklı davacılar ABİHA md. 263(2) – Üye devletler – Avrupa Parlamentosu – Konsey – Komisyon • Yarı ayrıcalıklı davacılar ABİHA md. 263(3) – kendi yetkilerini korumak amacıyla • Sayıştay • Avrupa Merkez Bankası • Bölgeler Komitesi İlke GÖÇMEN 18 Ayrıcalıklı Olmayan Davacılar • ABİHA md. 263(4) – Her gerçek veya tüzel kişi • muhatabı olduğu tasarruflar, • kendisini doğrudan ve bireysel olarak ilgilendiren tasarruflar, » (de facto muhatap ise muhatap ile aynı durumda iseF) • kendisini doğrudan ilgilendiren ve uygulama tedbirleri alınmasını gerektirmeyen düzenleyici tasarruflara » (Lizbon Antlaşması ile gelmiştir.) karşı iptal davası açabilir. İlke GÖÇMEN 19 İptal Davası: Ratione Temporae Zaman Bakımından Yetki • ABİHA md. 263(6) – İptal davası, duruma göre, • Tasarrufun yayımlandığı, • Davacıya tebliğ edildiği, • Tebliğ edilmemesi halinde, davacının tasarruftan haberdar olduğu tarihten itibaren iki ay içinde açılmalıdır. İlke GÖÇMEN 20 İptal Davası: Denetim ve İptal • İptal davası – ratione materiae, – ratione personae, – ratione temporae kapsam içinde iseF – Sıradaki soru • İhtilaflı tasarruf neden iptal edilmelidir? – İptal sebepleri ve denetim İlke GÖÇMEN 21 İptal Gerekçeleri • İptal gerekçeleri ABİHA md. 263(2) – Yetkisizlik, – Esaslı şekil kurallarının ihlali, – Antlaşmaların veya Antlaşmaların uygulanmasına ilişkin herhangi bir hukuk kuralının ihlali, – Yetkinin kötüye kullanılması. İlke GÖÇMEN 22 İptal • Eğer ABAD, iptal sebeplerini yerinde görürse, bir tasarrufu iptal edecektir. İlke GÖÇMEN 23 İhmal Davası • Davacı – (Genel Olarak) Birlik otoriteleri, üye devletler, gerçek ve tüzel kişiler • Davalı – (Genel Olarak) Birlik otoriteleri • Davanın Konusu – (Genel Olarak) Birlik (otoritelerinin) hareketsizliği / eylemsizliği • Davanın Sonucu – Birlik (otoritelerinin) harekete geçmemesinin / eylem yapmamasının AB hukukuna uygun olup olmadığının tespiti • Uygun değil ise tespitF İlke GÖÇMEN 24 İhmal Davası • ABİHA md. 265 – Teorik açıdan • İptal ve ihmal davaları, aynı hukuki çözüm yolunun iki farklı yönüdür. • Bu, ABAD tarafından da genel ilke olarak kabul edilmiştir. – Öyleyse, bir işlem yapmak ile yapmamak arasındaki içsel farklılıklar dışında; her iki prosedürdeki koşullar ve sınırlamalar aynı olarak addedilmelidir. İlke GÖÇMEN 25 İhmal Davası • ABAD, kabul edilebilirlik yönünden, üç tür yetkiyi kontrol edecektir: – Ratione materiae • Konu bakımından (yetki) – Ratione personae • Kişi bakımından (yetki) Locus Standi – Ratione temporis • Zaman bakımından (yetki) • ABAD, kendini yetkili görürse, uyuşmazlığı esastan denetleyerek, bir karar verecektir. İlke GÖÇMEN 26 Ratione materiae yetki Denetlenebilir İhmaller • Hangi ihmaller denetlenebilir? – Kural olarak, denetlenebilir bir tasarruf çıkarmak yönündeki ihmal, denetlenebilirdir. İlke GÖÇMEN 27 Ratione personae yetki Davanın Tarafları • ABİHA md. 265 • Davalılar – – – – – – Avrupa Parlamentosu Avrupa Birliği Zirvesi Konsey Komisyon Avrupa Merkez Bankası Birlik organ, ofis veya ajansları • Davacılar – Ayrıcalıklı davacılar • Üye devletler • Birlik kurumları – Ayrıcalıklı olmayan davacılar • Gerçek veya tüzel kişiler – Kendilerini muhatap alacak olan tasarruflara karşıF İlke GÖÇMEN 28 Ratione temporis yetki • İhmal davası, ancak, şu koşullar altında açılabilir: – İlgili Birlik otoritesi, “harekete geçmeye davet” edilmelidir. – İlgili Birlik otoritesi, bu davetten itibaren iki ay içinde “tutumunu belirleme”miş olmalıdır. – İhmal davası, ancak, iki aylık ilave bir süre içinde açılabilir. İlke GÖÇMEN 29 İhmal Davası: Denetim ve İptal • İhmal davası – ratione materiae, – ratione personae, – ratione temporae kapsam içinde iseF – Sıradaki soru • İhtilaflı hareketsizlik neden Birlik hukukuna aykırıdır? – İhmal sebepleri ve denetim – ABİHA md. 265 İlke GÖÇMEN 30 İhmal Davası: Denetim ve İptal • “Antlaşmalara aykırılık teşkil edecek şekilde harekete geçmeme” – Burada, Birlik hukukunun tüm kaynakları, bir harekete geçme yükümlülüğü öngörebilir. – Ayrıca, • burada, yetkinin kötüye kullanılması da ileri sürülebilecektir. İlke GÖÇMEN 31 ABAD Kararlarının Şekli • İhmal davası sonunda – Birlik otoritesinin hareketsiz kalmasının Birlik hukukuna aykırı olduğu tespit edilir. • Peki, ABAD, Birlik otoritesinin alması gerekli tasarrufu belirleyebilir mi? – HayırF – Bununla birlikte ABİHA md. 266 » İlgili otorite, ABAD kararı doğrultusunda gerekli tedbirleri almakla yükümlüdür. » İlgili otorite, şekil ve içerik açısından belirli bir takdir yetkisini muhafaza edecektir. İlke GÖÇMEN 32 Tazminat Davası • İlgili maddeler – ABİHA md. 268, md. 340 • (1) Birlik, bir eylem yapmalı ya da eylemsiz kalmalıdır. • (2) Davacı, bir zarara uğramalıdır. • (3) Buradaki eylem veya eylemsizlik ile zarar arasında illiyet bağı bulunmalıdır. İlke GÖÇMEN 33 Tazminat Davası • Kimi tespitler – Davacılar • Herhangi bir sınırlamaya tâbi değildir. – Zaman aşımı • Olay anından itibaren 5 yıl (uzun süre) – Davalılar • Birlik (otoriteleri) – “üye devletlerin hukuklarında ortak olan genel ilkeler”, nasıl belirlenecektir? • ABAD, üye devletlerdeki kurallara değil; ilkelere (illiyet bağı, zarar, kusur, risk) bakacaktır. İlke GÖÇMEN 34 Ön Karar Davası (Başvurusu): Ön Tespitler • İlgili maddeler – ABİHA md. 267 • Temyiz ile Başvuru arasındaki farklar – (1) Temyiz, davanın taraflarının inisiyatifindedir. Başvuru, ilgili mahkemenin inisiyatifindedir. – (2) Temyiz mahkemesi, dava hakkında bir karar vermekte ve alt mahkemenin kararını kaldırabilmektedir. Başvuru mahkemesi, dava hakkında kararı vermek üzere başvuran mahkemeye konuyu geri göndermektedir. • Öyleyse, ABAD ile ulusal mahkemelerin ilişkisi nasıl tanımlanabilir? – (a) hiyerarşik ilişki – (b) işbirliği ilişkisi • Yanıt: (b) İlke GÖÇMEN 35 Ön Karar Davası: Konular • Burada, sırasıyla, – Hakkında başvuru yapılabilecek hükümler – Kapsanan mahkemeler – Başvurunun yapılması – Yorum ve uygulama – Ön karar davasının etkisi ele alınacaktır. İlke GÖÇMEN 36 Hangi Hükümler Hakkında Başvuru Yapılabilir? • ABİHA md. 267, iki tür hükümden bahsetmektedir: – (1) Antlaşmalar – (2) Birlik kurum, organ, ofis veya ajanslarının tasarrufları • Uygulama – AB hukukunun tüm (bağlayıcı) kaynakları İlke GÖÇMEN 37 Hangi mahkemeler kapsanmaktadır? • ABİHA md. 267, mahkemeleri ikiye ayırmaktadır: – Ön karar başvurusu yapmakla yükümlü olanlar ve olmayanlarF • Burada, – başvurma yetkisi olan mahkemeler – başvurma yükümlülüğü olan mahkemeler ayrı ayrı ele alınacaktır. İlke GÖÇMEN 38 Başvurma Yetkisi Olan Mahkemeler • ABİHA md. 267(2) “üye devlet mahkemesi”nden bahsetmektedir. – Peki, bir mahkemenin ana karakteristikleri nelerdir? • Bir kere, bu soru, Birlik hukukunca yanıtlanacaktır. (Neden?) – Bir organın ulusal hukukça mahkeme olarak tanınması belirleyici midir? » HayırF • ABAD’a göre – Bir organın yargısal işlev görüp görmediği önemlidir. » İlgili organ, kanun ile kurulmalı; » Daimi olmalı; » Hukuk kurallarını uygulamalı; » Bağımsız olmalı; » Onun yargı yetkisi zorunlu olmalıdır. İlke GÖÇMEN 39 Başvurma Yükümlülüğü Olan Mahkemeler • ABİHA md. 267(3) “iç hukuka göre kararlarına karşı kanun yolunun kapalı olduğu ulusal mahkemeler”den bahsetmektedir. • Bu terimin anlamı ile ilgili iki görüş bulunmaktadır: – Soyut teori • Genel bir kural olarak kararları temyize tâbi olmayan mahkemeler – Somut teori • İlgili dava yönünden kararları temyize tâbi olmayan mahkemeler ABİHA md. 267(3)’ün lâfzı vs. Birlik hukukunun politikası (birörnek yorum) İlke GÖÇMEN 40 Başvuru ne zaman yapılmalıdır? • Başvurma hakkı ya da yükümlülüğü, hangi koşullar altında var olmaktadır? – ABİHA md. 267(2, 3) • (1) Ulusal mahkeme, Birlik hukuku ile ilgili bir sorun ile karşılaşmalı; – Taraflar ileri sürebilir veya mahkeme re’sen dikkate alabilir. • (2) Bu soruna yanıt verilmesi, ulusal mahkemenin kendi kararını vermesi için gerekli olmalıdır. – Buradaki gereklilik, ulusal mahkemenin takdiridir. İlke GÖÇMEN 41 Yorum ve Uygulama • ABAD, Birlik hukukunu yorumlar. • Ulusal mahkeme, önündeki davanın vakalarına Birlik hukukunu uygulamaya karar verirse, bu yorum ile bağlıdır. – Peki, yorum ile uygulama arasındaki çizgi nasıl tanımlanabilir? • Oldukça esnekF – ABAD, genel bir tespit ile yetinebildiği gibi; spesifik yorumlar da getirebilmektedir. İlke GÖÇMEN 42 Ön Karar Davasının Etkisi • Ön karar davası ile verilen karar, sonraki davalar yönünden hangi etkileri doğurmaktadır? – Daha sonraki dava, aynı sorunu içeriyorsa, • önceki karar uygulanabilecektir. • tekrar ön karar başvurusu yapılabilecektir. • Öyleyse, sonraki bir karar ile dönülmediği müddetçe o karar bağlayıcılık taşıyacaktır. İlke GÖÇMEN 43 Birlik Hukukunun Temel Doktrinleri • • • • Öncelik İlkesi Doğrudan Etki İlkesi Uygun Yorum İlkesi Devlet Sorumluluğu İlkesi İlke GÖÇMEN 44 Öncelik İlkesi • Öncelik ilkesi – Kurucu antlaşmada yer almamaktadır. – Divan kararları (içtihat hukuku) ile geliştirilmiştir. – Buna göre Birlik hukuku, ister birincil ister ikincil nitelikte olsun, doğrudan etkili olduğu ölçüde önceki ve sonraki tarihli tüm ulusal hukuk kuralları karşısında öncelikle uygulanır. İlke GÖÇMEN 45 Öncelik İlkesinin Kapsamı • Öncelik ilkesinin kapsamı, ikiye ayrılarak incelebilir: – Tüm ulusal hukuka karşı öncelik – Önceki ve sonraki ulusal hukuka karşı öncelik İlke GÖÇMEN 46 Tüm Ulusal Hukuka Karşı Öncelik • Internationale Handgelsgesellschaft mbH kararı (1970) – Davanın konusu: C. Şirketi, A. Topluluk Tüzüğünün Alman Anayasasındaki orantılılık ilkesi gibi temel hak ve ilkelere aykırı olduğu iddiası ile Alman İdare Mahkemesinde dava açmıştır. Bu mahkeme, konuyu ön karar başvurusu ile Adalet Divanının önüne götürmüştür. Bir Tüzük, Anayasa ile çelişirse, ne olacaktır? İlke GÖÇMEN 47 Tüm Ulusal Hukuka Karşı Öncelik • Internationale Handgelsgesellschaft mbH kararı “F Ulusal mahkemeler, antlaşmadan kaynaklanan hukuka türü ne olursa olsun herhangi bir ulusal işlem ile karşı gelemez. F Topluluk işleminin geçerliliği ya da bir üye devlet içerisindeki etkisi, o devletin anayasasında belirtilen temel haklara ya da ulusal anayasal yapının ilkelerine uymadığı iddialarından etkilenmez.” İlke GÖÇMEN 48 Önceki ve Sonraki Ulusal Hukuka Karşı Öncelik • Simmenthal kararı (1977-1979) – Davanın konusu: S. şirketi, Fransa’dan İtalya’ya et ithal etmektedir. İtalyan makamları, X Kanunu uyarınca İtalya sınırında kamu sağlığı gerekçesiyle etleri denetleyerek, denetim harcı toplamaktadır. S. Şirketi, bu denetim harcına karşı dava açmıştır. İtalyan mahkemesi, konuyu Adalet Divanına taşımıştır. Adalet Divanı, söz konusu harcın Topluluk hukukuna aykırı olduğuna karar vermiştir. İtalyan mahkemesi, bunun üzerine İtalyan makamlarının aldığı harcı faizi ile S. şirketine geri vermesi gerektiğine hükmetmiştir. İtalyan makamları, bu karara itiraz etmiştir. Onlara göre bir ulusal mahkeme, İtalyan Anayasa Mahkemesine başvurarak, ilgili Kanunun anayasaya aykırı olduğunu tespit ettirmeksizin, kendiliğinden, o Kanunu bir köşeye kaldırılamayacaktır. Bunun üzerine İtalyan mahkemesi, konuyu yeniden Adalet Divanı önüne götürmüştür. Topluluk hukukunun kuralları ile çelişen sonraki tarihli ulusal önlemler, bu önlemlerin ya ulusal yasama organı ya da ulusal anayasa mahkemesi tarafından ortadan kaldırılması beklenmeksizin bir kenara bırakılmalı mıdır? İlke GÖÇMEN 49 Önceki ve Sonraki Ulusal Hukuka Karşı Öncelik • Simmenthal kararı “Yetkileri içerisinde kalmak üzere, Topluluk hukukunu uygulamakla görevlendirilmiş ulusal mahkeme, gerektiğinde, sonradan kabul edilmiş olsa bile, ulusal düzenlemelerin çelişen normlarını re’sen uygulamayarak, Topluluk normlarına birinci elden etki vermek zorundadır ve ulusal mahkemenin, yasama yoluyla ya da anayasal yollarla bu normun bir kenara bırakılmasını talep etmesi veya beklemesi gerekli değildir.” İlke GÖÇMEN 50 Doğrudan Etki İlkesi • Doğrudan etki ilkesi – Kurucu antlaşmada yer almamaktadır. – Divan kararları (içtihat hukuku) ile geliştirilmiştir. – Üç koşulu taşıyan kurallar, doğrudan etkili kabul edilmektedir: • Yeterine açık ve kesin olan, • Şartsız olan, • Uygulanmak için başka bir işleme gereksinim göstermeyen. – Doğrudan etkili bir kural, bireylere ulusal mahkemeler (ya da otoriteler) önünde ileri sürebilecekleri haklar tanımaktadır. İlke GÖÇMEN 51 Doğrudan Etki ve Öncelik İlkesi • “Her ulusal mahkeme, yetkisi içindeki bir davada [Birlik] hukukunu bütünüyle uygulamak, bu hukukun bireylere tanıdığı hakları korumak ve bu nedenle [Birlik] kuralına nazaran önce ya da sonra olduğuna bakmaksızın bu hukuk ile çatışabilecek ulusal hukuk hükümlerini bir kenara koymak zorundadır.”* » *Case 106/77 Simmenthal [1978] pr. 21. İlke GÖÇMEN 52 Doğrudan Etki Koşulları • AETA md. 119: “Her üye devlet ilk aşama boyunca, aynı iş için kadın ve erkek işçilere eşit ücret ödenmesi ilkesinin uygulanmasını temin eder ve daha sonra bu uygulamayı sürdürür.” • Sizce, bu hüküm, doğrudan etkili midir? – Söz gelimi: Ücret nedir? Aynı iş nedir? • ABAD’a göre Defrenne kararı (1975-1976) – EvetF İlke GÖÇMEN 53 Doğrudan Etki Koşulları • AET A. md. 48: “1. İşçilerin Topluluk içindeki serbest dolaşımı en geç geçiş döneminin sonunda sağlanmış olur. 2. Bu serbest dolaşım, üye devlet işçileri arasında istihdam, ücret ve diğer çalışma koşulları konusunda, uyrukluk esasına dayalı her tür ayrımcılığın kaldırılmasını gerektirir. 3. Serbest dolaşım, kamu düzeni, kamu güvenliği veya kamu sağlığı sebebiyle haklı görülebilecek sınırlamalar saklı kalmak kaydıyla: (a) fiilen yapılmış iş tekliflerini kabul etme; F hakkını içerir.” • Sizce, bu hüküm, doğrudan etkili midir? – ABAD’a göre Van Duyn kararı (1974) • Evet – Buradaki sınırlamalar, neden doğrudan etkiye engel değildir? » Buradaki sınırlamaların uygulanışı, yargısal denetime tâbi olması nedeniyle doğrudan etkiye mâni olmamaktadır. İlke GÖÇMEN 54 Doğrudan Etki Koşulları • AET A. md. 52: “Bir üye devlet uyruklarının bir başka üye devlet topraklarında yerleşme serbestîsine getirilen kısıtlamalar geçiş dönemi boyunca aşağıdaki hükümler çerçevesinde aşamalı olarak kaldırılır. F Bu yerleşme serbestîsi, F, yerleşilen ülke mevzuatının kendi vatandaşları için belirlediği şartlarda serbest çalışmayı sağlamayı ve bunları icra etmeyi, teşebbüsler ve özellikle de 58. maddenin 2. paragrafına göre şirketler ya da firmalar kurma ve faaliyetlerini sürdürme hakkını kapsar.” • Sizce, bu hüküm, doğrudan etkili midir? – ABAD’a göre Reyners kararı (1974) • Evet • Burada, aşağıdaki hükümler, her ne kadar Topluluk kurumlarının işlem yapmasından bahsetse de; bu alandaki temel ilke (ayrımcılık yasağı) doğrudan etkili olabilecektir. İlke GÖÇMEN 55 Uygun Yorum İlkesi • Uygun yorum ilkesi – Ulusal hukuk, mümkün olduğu müddetçe, Birlik hukuku ile uyumlu bir biçimde yorumlanacaktır. İlke GÖÇMEN 56 Uygun Yorum İlkesi • Kimi Tespitler – Uygun yorum ilkesinin uygulanması için • bir norm, doğrudan etkili olmak için taşıması gerekli koşulları taşımalı mıdır? – HayırF – Uygun yorum ilkesi uygulanınca, birey hakkının kaynağı Birlik hukuku mu; ulusal hukuk mu olur? • Ulusal hukukF İlke GÖÇMEN 57 Uygun Yorum İlkesi: Sınırları • Uygun yorum ilkesinin sınırları – Yasanın lâfzına karşı yorum yapılamaması – Hukuki belirlilik ve geriye yönelik uygulanamama İlke GÖÇMEN 58 Devlet Sorumluluğu İlkesi • Devlet sorumluluğu ilkesi – Bir birey, bir üye devletin Birlik hukukuna aykırı eylemi nedeniyle zarara uğramış ise; buna karşı tazminat davası açabilecektir. İlke GÖÇMEN 59 Devlet Sorumluluğu İlkesi: Koşullar • Koşullar – (1) İhlâl edilen hukuk kuralı bireylere hak sağlama hedefi taşımalıdır. • Eğer bu hukuk kuralı direktif ise, direktifin hükümleri temelinde bu hakların kapsamı belirlenebilir olmalıdır. – (2) Zarara neden olan Birlik hukuku ihlâlinin yeterince ciddi olması gerekir. • Yeterince ciddi olma koşulunun gerçekleşebilmesi için üye devlet organlarının takdir yetkisini açık ve önemli biçimde aşması gerekir. – (3) Uğranılan zarar ile ilgili Birlik hukuku ihlâli arasında illiyet bağı bulunmalıdır. İlke GÖÇMEN 60 ABİHA madde 258 Komisyon, üye devletlerden birinin Antlaşmalar gereğince üzerine düşen bir yükümlülüğü yerine getirmediği kanısına varırsa, bu devlete kendi görüşlerini sunma imkanı tanıdıktan sonra, bu konuda gerekçeli görüşünü bildirir. İlgili devlet, Komisyonun belirlediği süre içinde bu görüşe uygun hareket etmezse, Komisyon meseleyi Avrupa Birliği Adalet Divanına götürebilir. İlke GÖÇMEN 61 ABİHA madde 259 Bir üye devlet, diğer bir üye devletin Antlaşmalar gereğince üzerine düşen bir yükümlülüğü yerine getirmediği kanısına varırsa, meseleyi Avrupa Birliği Adalet Divanına götürebilir. Bir üye devlet, diğer bir üye devlet aleyhine, Antlaşmalar gereğince üzerine düşen bir yükümlülüğü ihlal ettiği iddiasıyla dava açmadan önce meseleyi Komisyona götürmek zorundadır. Komisyon, ilgili devletlere kendi iddialarını ve karşı tarafın iddialarına ilişkin gözlemlerini sözlü ve yazılı olarak sunma imkanı verdikten sonra, gerekçeli görüşünü bildirir. Komisyon, meselenin önüne getirildiği tarihten itibaren üç ay içinde görüşünü bildirmezse, görüşün bildirilmemiş olması, meselenin Divana götürülmesine engel teşkil etmez. İlke GÖÇMEN 62 ABİHA madde 260 1. Avrupa Birliği Adalet Divanı, bir üye devletin Antlaşmalar gereğince üzerine düşen bir yükümlülüğü yerine getirmediğini tespit ederse, bu devlet Divanın kararı doğrultusunda gerekli tedbirleri almak zorundadır. 2. Komisyon, ilgili üye devletin Divanın kararı doğrultusunda gerekli tedbirleri almadığı kanısına varırsa, bu üye devlete görüşlerini sunma imkanı tanıdıktan sonra, meseleyi Divana götürebilir. Komisyon, ilgili üye devlet tarafından defaten ödenmesi gereken miktarı veya gecikmeye bağlı para cezasının miktarını durumun gereklerine göre belirtir. Divan, ilgili üye devletin kararına uymadığını tespit ederse, bu devlet tarafından defaten ödeme veya gecikmeye bağlı para cezası ödemesi yapılmasına karar verebilir. Bu usul, 259. maddeye halel getirmez. 3. Komisyon, ilgili üye devletin, bir yasama usulü uyarınca kabul edilen bir direktifin iç hukuka aktarılmasına yönelik tedbirleri bildirme yükümlülüğünü yerine getirmediği gerekçesiyle, 258. madde uyarınca meseleyi Divana götürdüğünde, gerekli görürse, ilgili üye devlet tarafından defaten ödenmesi gereken miktarı veya gecikmeye bağlı para cezasının miktarını durumun gereklerine göre belirtebilir. Divan bir ihlal olduğu kanısına varırsa, ilgili üye devletin, Komisyon tarafından belirtilen miktarı aşmayan bir defaten ödeme yapmasına veya gecikmeye bağlı para cezası ödemesine karar verebilir. Ödeme 63 yükümlülüğü, Divanın kararında belirlenen tarih itibarıyla başlar. ABİHA madde 263 (1-3) Avrupa Birliği Adalet Divanı, tavsiye ve görüşler hariç olmak üzere, yasama tasarruflarının, Konsey, Komisyon ve Avrupa Merkez Bankasının tasarruflarının ve Avrupa Parlamentosunun ve Avrupa Birliği Zirvesinin üçüncü kişiler bakımından hukuki etki doğurması amaçlanan tasarruflarının hukuka uygunluğunu denetler. Divan, Birlik organ, ofis veya ajanslarının üçüncü kişiler bakımından hukuki etki doğurması amaçlanan tasarruflarının da hukuka uygunluğunu denetler. Divan, bu amaçla, bir üye devlet, Avrupa Parlamentosu, Konsey veya Komisyon tarafından yetkisizlik, esaslı şekil kurallarının ihlali, Antlaşmaların ihlali veya Antlaşmaların uygulanmasına ilişkin herhangi bir hukuk kuralının ihlali veya yetkinin kötüye kullanılması gerekçeleriyle açılan davalar hakkında karar vermeye yetkilidir. Divan; Sayıştay, Avrupa Merkez Bankası ve Bölgeler Komitesi’nin kendi yetkilerini korumak amacıyla açtıkları davalarda da aynı şartlar dahilinde yetkilidir. 64 ABİHA madde 263 (4-6) Her gerçek veya tüzel kişi, muhatabı olduğu veya kendisini doğrudan ve bireysel olarak ilgilendiren tasarruflar ile kendisini doğrudan ilgilendiren ve uygulama tedbirleri alınmasını gerektirmeyen düzenleyici tasarruflara karşı 1 ve 2. paragraflarda öngörülen şartlar dahilinde dava açabilir. Birlik organ, ofis veya ajanslarının kurulmasına ilişkin tasarruflar; bu organ, ofis veya ajansların, gerçek veya tüzel kişiler bakımından hukuki etki doğurması amaçlanan tasarruflarına karşı bu kişiler tarafından açılacak davalara ilişkin özel şartlar ve kurallar içerebilir. Bu maddede belirtilen davaların, duruma göre, tasarrufun yayımlandığı, davacıya tebliğ edildiği veya tebliğ edilmemesi halinde, davacının tasarruftan haberdar olduğu tarihten itibaren iki ay içinde açılması gerekir. İlke GÖÇMEN 65 ABİHA madde 264 Dava yerinde görülürse, Avrupa Birliği Adalet Divanı, dava konusu yapılan tasarrufun geçersizliğine karar verir. Bununla birlikte, Divan, gerekli görürse, geçersizliğine karar verilen tasarrufun etkilerinden hangilerinin kesinleşmiş sayılacağını belirtir. İlke GÖÇMEN 66 ABİHA madde 265 Avrupa Parlamentosu, Avrupa Birliği Zirvesi, Konsey, Komisyon veya Avrupa Merkez Bankası, Antlaşmalara aykırılık teşkil edecek şekilde harekete geçmezse, üye devletler ve Birliğin diğer kurumları, bu ihlali tespit ettirmek için Avrupa Birliği Adalet Divanında dava açabilir. Bu madde, Birliğin harekete geçmeyen organ, ofis veya ajanslarına da aynı şartlar dahilinde uygulanır. Bu davanın kabul edilebilmesi için, önce ilgili kurum, organ, ofis veya ajansın harekete geçmeye davet edilmiş olması gerekir. İlgili kurum, organ, ofis veya ajans bu davetten itibaren iki ay içinde tutumunu belirlemezse, dava iki aylık ilave bir süre içinde açılabilir. Her gerçek veya tüzel kişi, tavsiye veya görüş hariç olmak üzere, Birliğin bir kurum, organ, ofis veya ajansının bir tasarrufunda kendisinin muhatap alınmamasından dolayı, 1 ve 2. paragraflarda belirtilen şartlar dahilinde Divana şikayette bulunabilir. İlke GÖÇMEN 67 ABİHA madde 266 Tasarrufu iptal edilen veya hareketsiz kalmasının Antlaşmalara aykırı olduğu tespit edilen kurum, organ, ofis veya ajans, Avrupa Birliği Adalet Divanının kararı doğrultusunda gerekli tedbirleri almakla yükümlüdür. Bu yükümlülük, 340. maddenin 2. paragrafının uygulanmasından doğabilecek bir yükümlülüğe halel getirmez. İlke GÖÇMEN 68 ABİHA madde 268 Avrupa Birliği Adalet Divanı, 340. maddenin 2 ve 3. paragraflarında öngörülen zararların tazmini ile ilgili uyuşmazlıklara bakmaya yetkilidir. İlke GÖÇMEN 69 ABİHA madde 340 Birliğin sözleşmeden doğan sorumluluğu, söz konusu sözleşmeye uygulanacak hukuka tabidir. Sözleşme dışı sorumluluk konusunda, Birlik, kurumlarının veya memurlarının görevlerini yerine getirirken neden oldukları zararları, üye devletlerin hukuklarında ortak olan genel ilkelere göre tazmin eder. 2. paragrafa istisna olarak, Avrupa Merkez Bankası, kendisinin veya memurlarının, görevlerini yerine getirirken neden oldukları zararları, üye devletlerin hukuklarında ortak olan genel ilkelere göre tazmin eder. Memurların Birliğe karşı kişisel sorumlulukları, Birlik Memurlarının Statüsü’nde ve Birliğin Diğer Görevlilerinin İstihdam Koşulları’nda yer alan hükümlere tabidir. İlke GÖÇMEN 70 ABİHA madde 267 Avrupa Birliği Adalet Divanı, aşağıdakiler hakkında ön karar verme yetkisine sahiptir: a) Antlaşmaların yorumu, b) Birlik kurum, organ, ofis veya ajanslarının tasarruflarının geçerliliği ve yorumu. Bu tür bir sorunun bir üye devlet mahkemesinde ortaya konması halinde, bu mahkeme kendi kararını vermek için konuya ilişkin bir karara gerek duyarsa, Adalet Divanından bu sorun hakkında karar vermesini talep edebilir. Bu tür bir sorunun, iç hukuka göre kararlarına karşı kanun yolunun kapalı olduğu bir ulusal mahkemede görülmekte olan bir davada ortaya konması halinde, bu mahkeme Divana başvurmakla yükümlüdür. Bu tür bir sorunun bir üye devlet mahkemesinde görülmekte olan tutuklu bir kişiyle ilgili bir davada ortaya konması halinde, Avrupa Birliği Adalet Divanı mümkün olan en kısa sürede harekete geçer. İlke GÖÇMEN 71
