BÖLGESEL ANALİZ

BÖLGESEL DENGESİZLİK
04.10.2013
BÖLGESEL DENGESİZLİK
Bölgesel dengesizlikler gerek gelişmiş gerekse az gelişmiş ülkelerde niteliklerine
göre üç ayrı grupta incelenebilir.

Doğal ya da coğrafi dengesizliklerdir. Bu tür dengesizlikler doğal kaynakların bazı
bölgelerin lehine bazılarının ise aleyhine sonuçlar doğuracak biçimde ortaya
çıktığı bölgesel dengesizliklerdir.

İktisadi ve fonksiyonel dengesizliklerdir. Bu anlamda dengesizlikler bulunan
ülkelerde aynı üretim faktörleri, pazar farkından dolayı farklı bölgelerde değişik
kazançlar elde ederler. Diğer yandan işgücünün tarım sektöründen, sanayi
sektörüne aktarılması halinde de kazançlarda farklılıklar ortaya çıkabilir

Sosyal ve kültürel dengesizliktir. İnsanların davranışları ve değer yargıları
arasındaki farklılıkları da kapsayan bu tür dengesizlik, eğitim düzeyine bağlı
olarak meydana gelmektedir. Kültürlü kimselerin sosyal mevkileri, değer
yargıları, davranış ve giyinişleri diğerlerinden ayrılmaktadır. Üçüncü tür
dengesizliklere örnek olarak metropoliten şehirlerdeki gecekondu bölgeleri ve
kenar semtleri ile bunların dışında kalan varlıklı semtler gösterilebilir.
BÖLGELER ARASI GELİŞMİŞLİK FARKLARI
Az gelişmiş ülkelerde olduğu kadar gelişmiş ülkelerde de
görülen bölgesel dengesizlik, az gelişmiş ülkelerde daha
belirgin olarak ortaya çıkmaktadır. Geri kalmışlığın nedeni,
 doğal kaynaklara,
 devlet politikasına
 sosyal yapıya bağlanmaktadır.
Bölgeler arası dengesizliğin ortaya çıkış nedenleri :




Coğrafi
Tarihsel
Sosyo-Ekonomik
Kültürel
BÖLGESEL EŞİTSİZLİK-BÖLGELERARASI
DENGESİZLİK
Bölgesel dengesizliği bir ülkenin çeşitli bölgelerinde görülen her
çeşitten eşitsizlik olarak nitelendirirsek, bugün her ülkede az ya da
çok, ama mutlaka bölgesel dengesizlik vardır.
Bölgesel dengesizlik daha dar anlamda ekonomik ve sosyal fırsat
eşitsizliği şeklinde de ele alınabilir.
 Ekonomik fırsat eşitsizliği, farklı bölgelerdeki kişilerin iş bulma ve
ücret konularında eşit fırsatlara sahip olamaması biçiminde
tanımlanabilir.
 Sosyal fırsat eşitsizliği ise farklı bölgelerdeki kişilerin eğitim ve sağlık
hizmetlerinden, kültürel faaliyetlerden aynı derecede
yararlanamamalarıdır.
BÖLGESEL EŞİTSİZLİĞİN YOL AÇTIĞI DEĞİŞİMLER

Demografik Değişme

Sosyal Alandaki Değişmeler

Ekonomik Alandaki Değişmeler
TÜRKİYE’DE BÖLGELER ARASI GELİŞMİŞLİK FARKLARI
Dinçer vd., 2003 , DPT
Bölgesel Kalkınma Endeksi-BKE
Beşeri Sermaye
Yaratıcı Kapasite
Ekonomik Sermaye
Altyapı
TÜRKİYEDE BÖLGESEL
DENGESİZLİĞİ GİDERMEYE
YÖNELİK ÇALIŞMALAR
KALKINMA PLANLARI
KALKINMA PLANLARI








I. 5 YILLIK KALKINMA PLANI - (1963-1967): Bölgesel Dengesizliğin
Giderilmesi, kamu yatırımları
II. 5 YILLIK KALKINMA PLANI (1968-1972): Bölgesel Dengesizliğin
Giderilmesi, büyüme kutupları
III. 5 YILLIK KALKINMA PLANI (1973-1977): Kalkınmada Öncelikli Yöre
IV. 5 YILLIK KALKINMA PLANI (1979-1983): Bölgesel dengesizliğin mekan
boyutu
V. 5 YILLIK KALKINMA PLANI (1985-1989): Bölgesel gelişme yerine bölge
planlaması
VI. 5 YILLIK KALKINMA PLANI (1990-1994): Yeniden Bölgesel gelişme , KÖY
VII. 5 YILLIK KALKINMA PLANI (1996-2000): Doğu ve G.Doğu Anadolu
Bölgelerine Öncelik
VIII. 5 YILLIK KALKINMA PLANI (2001-2005): fırsat esitligi, kültürel gelisme
ve katılımcılık ilkeleri
I. 5 YILLIK KALKINMA PLANI - (1963-1967)
Birinci planda bölgeler arası esitsizliklerin giderilmesi konusundaki amaç iki farklı biçimde ifade
edilmistir. Birinci amaç olarak yurt genelinde fırsat esitliginin saglanması hedeflenirken, ikinci
hedef olarak da bölgeler arası dengenin saglanması olarak belirlenmistir. Birinci plan bölgeler
arası dengenin saglanmasında esas sorumlulugu devlette görmüstür. Bu nedenle devlet sosyal
hizmetleri ve tesisleri geri kalmıs bölgelere yöneltecek, bölgelerin alt yapı yatırımlarını
hızlandıracaktır (Tekeli, 1981).

1. Geri kalmıs yörelerde özel kesimce yapılacak yatırımlara gelir vergisinden indirim yapma
imkanı getirilmistir.

2. Yurt genelinde gelisme bölgeleri tespit edilerek, Dogu Marmara’nın sanayi, Çukurova’nın
tarım ve sanayi, Antalya Bölgesi’nin tarım ve turizm, Zonguldak bölgesinin ise sanayi ile
gelisecegi öngörülmüstür.
I.BYKP’nı bölgeleri üç grupta toplamıstır.

Gelismis bölgeler: sorunları yeni merkezler yaratılarak azaltılırken,

Potansiyel gelisme bölgeleri: gelismenin hızlanması için ise bazı sektörlere öncelik verilerek,
yatırımlar bu bölgelerde yogunlasacaktır.

Geri kalmıs bölgeler: kamu hizmetlerinin dagıtılmasında esitlik ilkesi dogrultusunda e de
öncelik verilecektir.tür.
II. 5 YILLIK KALKINMA PLANI (1968-1972)
İkinci planda da temel amaç olarak tıpkı birinci planda oldugu
gibi bölgeler arası dengenin saglanması sürmektedir. Ancak bu
planda bu amacı gerçeklestirmek için farklı bir yol
önerilmektedir.
Buna göre, geri kalmıs bölgelerde az sayıda kent merkezinde
yıgılma yaratarak gelisme saglanması hedeflenmektedir. Bu
cazibe merkezlerinin zamanla çevreye yayılarak kalkınmayı
saglayacagı düsünülmektedir. Büyüme kutupları kuramının bu
planda bölgesel kalkınma arayıslarına yön verdigi
görülmektedir.
Bu planda ilk plandaki yaklasımdan farklı olarak Milli plandan
bagımsız bir bölge planı hazırlanamayacagı görüsü
benimsenmistir.
III. 5 YILLIK KALKINMA PLANI (1973-1977)
“bölge” kavramı yerine “yöre” kavramını ikame etmistir.
Kalkınmada öncelikli yöreler kavramı bu planda ana ekseni olusturmustur.
Geri kalmıs yörelerin saptanması ilkesinden bahsedilirken “Yurdun bazı
yöreleri ekonomik, sosyal ve kültürel bakımından geri kalmıs durumdadır.
Bu yöreleri kesin cografi sınırlarla belirlemek olanak dısıdır”denilmektedir.
Bunun neticesinde DPT içinde “Kalkınmada Öncelikli Yöreler Dairesi”
kurulmustur. Bu planın bölgelerarası gelismislik farklılıklarına bakısını en
iyi su cümleler karekterize etmektedir: “yöreler arasındaki gelismislik
farklarını kısa sürede ortadan kaldırmaya çalısmak, ekonomik yönden
etkin olmayan kaynak dagılımına yol açacak, sermaye birikimi ve genel
ekonomik kalkınma yavaslayacaktır”.
Bu bakıs açısının bölgesel dengesizlik sorununu üçüncü bes yıllık kalkınma
planının gündemine almadıgı net olarak görülmektedir.
IV. 5 YILLIK KALKINMA PLANI (1979-1983)
Planlı dönemde bölgeler arası dengesizligin arttıgı, özellikle Üçüncü
Bes Yıllık Kalkınma Planı döneminde geri kalmıs bölgelerin
yatırımlardan gittikçe daha az pay aldıgını ampirik olarak
saptadıktan sonra, soruna bir bölgeler arası gelismislik sorunu
olarak bakmaktan ziyade bir yerlesme sorunu olarak bakmaktadır.
Planda ekonomik gelismenin gerçeklestirilmesi için, planlama
kararlarının mekan boyutuna indirilmesi, sanayinin, hizmetlerin ve
alt yapının ülke sathına dengeli dagılımının saglanması
öngörülmüstür.
Ayrıca uygulanmakta olan tesvik sisteminin bölge kaynaklarını ve
potansiyellerini harekete geçirecek tarzda yeniden düzenlenmesi
önerilmistir.
V. 5 YILLIK KALKINMA PLANI (1985-1989)
Gelismenin hızlandırılması ve kaynakların etkin kullanımı amacıyla, gelismekte olan ve
belli sektörler açısından gelisme potansiyeline sahip bölgelerde “bölge
planlaması”yapılması öngörülmüstür. Böylelikle 1963 yılındaki ilk planda yer verilen
ancak 1973 yılında Üçüncü Planda terk edilen Bölge Planlaması kavramı bu planla
tekrar gündeme gelmistir.
Planda KÖY anlayısı da sürmüs, kalkınmada öncelikli yörelerin kalkındırılması yoluyla
bölgelerarası gelismislik farklılıklarının azaltılacagı öngörülmüstür. Dördüncü Bes Yıllık
Kalkınma Planında benimsenen “bölgesel gelisme” hedefinin yerine Bes Yıllık Kalkınma
Planında “bölge planlaması” ikame olmustur.
Bölge planlama yoluyla gelismekte olan bölgelerin gelismelerinin hızlandırılması
yanında, gelismis bölgelerdeki asırı yıgılmayı önlemek için desantralizasyon
politikalarıyla uyumlu olarak stanbul ve İzmir’in merkez oldugu bölgelerde, alt
bölgelerin saptanacagı ve bölge merkezlerinin tanımlanacagı belirtilmektedir. Planda,
bölgelerin saptanmasında idari sınırlardan bagımsız bölge kavramı benimsenirken,
yerlesim birimlerinin çesitli konularda karsılıklı iliskileri en yüksek olan “Fonksiyonel
Bölgeler” olusturulması öngörülmüstür. Bunun için merkezleri, stanbul, Bursa,
Eskisehir, zmir, Ankara, Konya, Adana, Samsun, Kayseri, Sivas, Malatya, Gaziantep,
Trabzon, Elazıg, Diyarbakır ve Erzurum olan 16 bölge belirlenmistir.
VI. 5 YILLIK KALKINMA PLANI (1990-1994)
Bu planda bölge planlaması yerine bölgesel gelisme
kavramı benimsenmistir.
Bu plan ile birlikte daha önce belirlenen 16 bölge yerine
bölge planlamasının Kalkınmada Öncelikli Yörelere
kaydırılması ilkesi benimsenmistir
VII. 5 YILLIK KALKINMA PLANI (1996-2000)
“ülke bütününde yer alan her bölgenin farklı imkanlara, özelliklere ve
sorunlara sahip olması, sektörel tercihlerle mekansal analizin birlikte ele
alındıgı yeni bir planlama yaklasımını zaruri kılmaktadır”tespiti yapıldıktan
sonra Yedinci Plan öncesinde kalkınma planları ile getirilen KÖY
uygulamasının olumlu katkılarına ragmen “bölgelerarası dengesizliklerin
sürmesi sorun olmaya devam etmektedir”denilmektedir.
Planda, bölgesel gelismeye iliskin olarak, ekonomik gelismenin
sürdürülebilir kalkınma ekseninde bölgeler arası gelismislik farklarını azaltıcı
yönde ulusal bütünlügü saglaması öngörülmüstür: “Ekonomik, toplumsal,
kültürel, siyasal yönleri ile bir bütün teskil eden gelismenin, ulusal birligi
güçlendirecek nitelikte olması esas amaçtır”. Bu amaçla, Dogu ve
Güneydogu bölgeleri öncelikli olmak üzere, geri kalmıs bölgeler için
bölgesel gelisme projeleri hazırlanacak, sosyal, ekonomik, kültürel ve
mekansal politikaların birbirlerine olan etkileri dikkate alınarak, sektörel
politikalara mekansal boyut kazandırılması ilkesi benimsenmistir.
VIII. 5 YILLIK KALKINMA PLANI (2001-2005)
Temel Amaç: “Ulusal kaynakların, en yüksek ekonomik ve sosyal faydayı
saglayacak sekilde gelistirilmesi ve bölgeler arası dengesizliklerin en aza
indirilmesi”
Uygulamada: “sürdürülebilirlik, bölgeler arası bütünlesme, sosyal ve ekonomik
dengelerin saglanması, yasam kalitesinin iyilestirilmesi, fırsat esitligi, kültürel
gelisme ve katılımcılık ilkeleri esas alınacaktır”.
Planda bölge planlama çalısmalarının devam edilecegi öngörülmektedir.
Bölge planlarıyla uyumlu, gelir dagılımı dengesizliklerini minimize edecek,
bölgesel gelismeyi hızlandıracak ve rasyonel kaynak dagılımını saglayacak il
düzeyinde Gelisme Planlarının hazırlanacagı belirtilmektedir.
Planda son yıllarda gittikçe önemi artan sanayi odaklarından da bahsedilmekte,
yeni sanayi odaklarının desteklenmesine yönelik kurumsal ve finansal destek
tedbirlerinin (egitim ve danısmanlık hizmetleri, Ar-Ge ve teknoloji destegi,
OSB’ler, Küçük sanayi siteleri ,vb) alınacagı öngörülmektedir
SEKİZİNCİ BES YILLIK KALKINMA PLANINDA BÖLGE
PLANLAMASI BASLIGI ALTINDA AMAÇLAR VE İLKELER SÖYLE
İFADE EDİLMİSTİR:
1. Bölge planlamasının temel amacı olarak; “ülke düzeyinde sosyo-ekonomik planlar ile yerel düzeydeki ayrıntılı
fiziki planlar arasında yatay ve dikey iliskilerin kurulması ve ulusal önceliklerin yerel ölçekteki gereksinmelere yanıt
verecek biçimde mekana yansıtılması, yerel ve bölgesel kaynakların harekete geçirilmesi için kamu ve özel sektör
açısından yapılacakların belirlenmesi” olarak tespit edilmistir.
2. Bölge planlaması bölgelerin farklı imkanlara, sorunlara ve özelliklere sahip olmaları nedeniyle kapsamlı ve
katılımcı bir yaklasımla ele alınması öngörülmektedir. Bölge planlarının ulusal öncelikleri ve yerel talepleri
yansıtacak biçimde, sektörler arası bagları kurması, bölge açısından stratejik vizyonun gelistirilerek dinamik bir
yapıya sahip olması hedeflenmistir.
3. Bölge planlama çalısmaları VII.Plan döneminde de hızlandırılarak sürdürülecegi öngörülmektedir.
4. GAP Master Planı’nın güncellestirilmesi ile birlikte Güneydogu Anadolu Bölgesinin degisen sosyo-ekonomik
kosulları dikkate alınarak 2010 yılı perspektifi içeren yeni hedefler ve stratejilerin ortaya konması amaçlanmıstır.
DAP (Dogu Anadolu Projesi) projesinde temel amaç olarak, bölgenin sosyoekonomik
gelismesini hızlandırarak diger bölgelerle gelismislik farklarını azaltmak ve yatırım iklimi yaratarak özel sektörün
bölgede yatırım yapmasını saglayacak tedbirlerin alınması olarak belirlenmistir. DAP’ın belirlenen hedef ve
stratejiler ekseninde VIII.Plan döneminde uygulamaya konması hedeflenmistir.
6. Planda, Dogu Karadeniz Bölgesel Gelisme Planından da bahsetmekte , bu bölgesel plan ile Dogu Karadeniz
bölgesinde gelir düzeyini yükseltmek, yeni istihdam olanakları yaratarak göçü engellemek, bölgede cılız olan
sermaye birikimini artırarak, bölgenin kalkınması hedeflenmistir.
7. Planda, Marmara Bölgesi’nde yasanan depremin izleri de görülmektedir. Depremin neden oldugu sosyoekonomik sorunlara iliskin olarak planda su görüslere yer verilmistir: Depremin yarattıgı olumsuzlukların
giderilmesi, kentsel alanlara yönelik göçün istikrarlı bir yapıya kavusturulması, tarım,sanayi, ticaret, konut, turizm
vb. sektörlerine iliskin yerlesim alanlarının afet riskleri de dikkate alınarak hazırlanacak bir arazi kullanımı planına
göre yönlendirilmesi, kentsel büyümenin denetim altına alınması ve sosyoekonomik orta vadeli gelisme deseninin
belirlenmesi olarak tespit edilmistir.
BÖLGESEL GELİŞMEYE İLİŞKİN KURAMSAL
YAKLAŞIMLAR
Büyüme Kutupları
 Entegre Bölgesel Gelisme Yaklasımı
 Esnek Uzmanlasma ve Sanayi Odakları
 Uzun Dalgalar Teorisi
 Yenilikçi-Çevre ve Ag Teorisi

BÖLGESEL ANALİZ
DOĞAL YAPI VE TARIM
Bölge Planlama Süreci
Planlama alan sınırlarının belirlenmesi
 Veri toplama
 Analiz
 Sentez
 Değerlendirme
 Alternatif üretme
 Alternatif seçimi
 Geri besleme-İzleme

Bölgesel Analiz Çalışmaları



Doğal Yapı
 Topografya
 Ulaşım
 Arazi Kullanım
 Jeolojik Yapı
 Kurumsal yapı
 Doğal ve kültürel kaynaklar
Sosyal Yapı
 Çevre
 Nüfus
 Bio Çeşitliliği ve Koruma
 Konut
 Atık Yönetimi
 Suç durumu
 Su Yönetimi
 Yoksulluk
 Hava Kirliliği
Ekonomik yapı-Sektörel Yapı
 Enerji Yönetimi
 Tarım
 Tüketimin çevre üzerine
 Sanayi
etkileri
 Hizmetler
 Afet Riski
 Sağlık
 Eğitim
 Tüm servis ve faaliyetlere erişebilirlik
 Kültür
 Kırsal yapı
DOĞAL YAPI ANALİZLERİ
 Topoğrafya
 Arazi
Kullanımı
 Toprak
Kabiliyeti
 Erozyon
 Jeolojik
Yapı
TOPOĞRAFYA
Temel altlık
 Genel topografik haritalar-Ülke ve Ulus ötesi çevre
 Harita genel komutanlığı 1/100.000 ve 1/25.000 ölçekli
haritaları
 Uydu görüntüleri-http://maps.google.com/maps?
Araç
 Coğrafi Bilgi Sistemleri
İşlem
 Eş yükselti eğrileri
 Eğim yüzdeleri
 Bakı
Örnek: İBB düzey II-ERZURUM-ERZİNCAN-BAYBURT
Eğim yüzdeleri
Eş yükselti eğrileri
Havzalar
Ova ve vadi modellemesi
TOPOĞRAFYANIN ETKİLERİ
•
•
•
•
•
•
•
Konum
Ulaşım
İklim
Bitki örtüsü
Arazi kullanım
Yerleşme sistemi
Bölgesel Gelişme için topoğrafyanın sunduğu olanaklar?
• Sorunlar
• Potansiyeller
ARAZİ KULLANIMI
Temel altlık kaynakları:
•
•
•
Köy Hizmetleri Genel Müdürlüğü Arazi Kullanım Varlığı kitapçık ve eki
haritalar
Köy Hizmetleri Genel Müdürlüğü Toprak ve Su Kaynakları Ulusal Bilgi
Merkezi-http://www.khgm.gov.tr/UBM.HTM#
Uydu görüntüleri-http://maps.google.com/maps?
İlgili istatistik kaynakları:
•
•
•
•
•
KHGM -Arazi Kullanım Varlığı
Yurt ansiklopedisi
İl Özel İdaresi
Valilik Envanter Raporları
İLEMOD-İç işleri Bakanlığı
Temel haritalar :
•
•
•
•
Arazi Kullanım haritası
Arazi Kullanım Kabiliyet Sınıfları
Büyük toprak grupları haritası
Erozyon Özellikleri
ARAZİ KULLANIM



Toprakların kullanım durumu.
 Sulu tarım,
 kuru tarım,
 mera,
 çayır,
 fundalık,
 orman arazileri vb.)
Arazi Tipleri (*)
Diğer Coğrafi Veriler (*)
Çıplak kaya ve molozlar, ırmak taşkın yatakları, kıyı kumulları, kara
kumulları, sazlıklar, bataklıklar, daimi karla örtülü alanlar gibi altlıkları
içerir.
Irmak ve nehirler, barajlar, göller, göletler, denizler, adalar, azmak, komşu
ülke, yerleşim alanı, sanayi alanı, turistik alan, kömür ocağı, havaalanı,
milli parklar, çiftlikler, mezarlıklar ve askeri sahalar gibi altlıkları içerir.
ARAZİ KULLANIMI
ERZURUM-ERZINCAN-BAYBURT
(ISTATISKI BOLGE BIRIMI DUZEY II) BOLGE PLANI
YILDIZ TEKNİK ÜNİVERSİTESİ
İlçelere göre arazi
kullanım dagılımı
LEJAND
Arazi Kullanım Dağılımı
Kuru tarım
Sulu tarım
Bahçe
Çayır
Mera
Orman
Fundalık
Yerleşim
Haliarazi
ERZURUM
İLİ TOPLAMI
ERZİNCAN
İLİ TOPLAMI
Lokasyon katsayısı
son çeyrekte
olan ilçeler
Kuru tarım
Sulu tarım
Çayır-mera
Orman-fundalık
Hazırlayan:
Betül Şengezer
N
Veri kaynağı:
TGM, 1975 : İl Toprak
Kaynağı Envanter Raporu.
Bölgesel Gelişme ve Arazi Kullanım İlişkileri
•
•
•
Bölgenin ekonomik yapısı arasında ilişki
Yerleşme deseni, kimlikleri ilişkisi
Arazinin etkin kullanılıp kullanılmadığı
• Mevcut hatalı kullanımlar
• toprak sınıfı
• erozyon
• topografya
• bitki örtüsü
• tarımsal kullanım ve tarım dışı kullanım
• Kullanılamayan alanlar
ARAZİ KULLANIM DAĞILIMI





Arazi kullanım dağılımıdan üretilebilecek verilerkarşılaştırmalar
Lokasyon
• Ülke
• Bölge
• İl
• İlçe
Kırsal nüfus başına düşen kuru/sulu tarım alanı
Kırsal nüfus başına düşen orman alanı
Büyük / küçük baş hayvan başına düşen mera alanı
TOPRAK KABİLİYETİ

I, II, III, IV, V,VI,VII,VIII sınıf araziler

Toprak Özellikleri
Derinlik, eğim, drenaj, bünye, tuzluluk ve alkalilik gibi
özellikleri kapsar. Toprak özellikleri diğer temalarla birlikte
verilmektedir.
- Eğim ve erozyon zararı olan alanlar
- Toprak yetersizliği (taşlılık, tuzluluk, alkalilik) olan alanlar
- Yaşlık, drenaj bozukluğu veya taşkın zararı
- İklim sınırlamaları

Diğer Toprak Özellikleri
- Tuzlu alanlar
- Alkali alanlar
- Taşlı alanlar
- Kayalık alanlar
- Yetersiz drenajlı alanlar
- Kötü drenajlı alanlar
Arazi Kullanım Kabiliyet Sınıfları
Örnek: İBB düzey II-ERZURUM-ERZİNCAN-BAYBURT
Arazi Kullanım Kabiliyet Sınıfları Dağılımı ve Lokasyonlar
Örnek: İBB düzey II-ERZURUM-ERZİNCAN-BAYBURT
ERZURUM-ERZINCAN-BAYBURT
(ISTATISKI BOLGE BIRIMI DUZEY II) BOLGE PLANI
YILDIZ TEKNIK UNIVERSITESI
Toprak Sınıfları
LEJAND
1.,2.,3.4. sınıf toprak
lokasyonları
lokasyon cubukları
#
OL UR
OL TU
UZUND ER E
SE NK A YA
#
#
#
ISP IR
#
PA ZA RYO L U
AY DIN TEP E
#
#
NAR MA N
#
TOR TUM
#
BA YB UR TME R
#
DEM IR O ZU
#
HO RA SA N
ERZ URUM ME R
#
#
Toprak sınıfları
1.sinif
2.sinif
3.sinif
4.sinif
6._7._8. sinif_
PA S INLE R
OTL UK B EL I
#
#
#
ILIC A
#
AS K AL E
REF AH IYE
KO P RUK O Y
#
#
CAY IR LI
#
ERZ INCA NM E R UZUM LU
#
TER CA N
#
KA RA YA ZI
#
#
TEK MA N
lokasyon grupları
0 - 0.99
1 - 1.5
1.5 - 2
#
KE MA H
#
CAT
#
ILIC A
#
HINI S
#
KA RA CO B AN
#
N
KE MA LI YE
#
W
E
S
Arazi Kullanım, Arazi Kabiliyet Sınıfları ve Topografya Etkileşimi
Örnek: İBB düzey II-ERZURUM-ERZİNCAN-BAYBURT
EROZYON

Çeşitli şiddette su erozyonu ve rüzgar erozyonu ile ilgili bilgileri içerir.
Topografya ve Yüksek Erozyon Alanları Karşılaştırması
Örnek: İBB düzey II-ERZURUM-ERZİNCAN-BAYBURT
Arazi kullanım yüksek erozyon alanları karşılaştırması
Örnek: İBB düzey II-ERZURUM-ERZİNCAN-BAYBURT
JEOLOJİK YAPI
Temel altlık
 MTA
Araç
 Coğrafi Bilgi Sistemleri
Veri
 Yerleşilebilir Alanlar
 Önlemle Yerleşilebilen Alanlar
 Yerleşilemez Alanlar
 Fay Hatları
 Maden yatakları
BÖLGESEL ANALIZ
TARIM SEKTÖRÜ
TARIM SEKTÖRÜ ANALİZLERİ
 Tarımsal
ekonomi
 Tarımsal
istihdam
 Tarımsal
işletme
 Tarımsal
üretim
 Kırsal
yerleşme
 Tarımsal
 Tarım
Örgütlenme
Politikaları
TARIMSAL EKONOMİ

GSYİH içindeki payı


Yıllara göre tarımın GSYİH katkısı
Hane başına gelir
Tarımsal üretim yapan hane
 Kişi başına GSYİH


İthalat-İhracat payları


İhracat içinde tarımsal ürünlerin payı
Yatırımlar ve programlar
TARIMSAL İSTİHDAM
 İstihdamın
sektörel dağılımı
Kırsal ve kentsel alanlarda
 Tarımla uğraşan hane sayısı
 Hanede çalışanların yapısı

TARIMSAL İŞLETME

İşletme yapısı
Bitkisel
 Hayvansal


İşletme büyüklüğü



Küçük-orta-büyük
Parçalı-Parçasız
İşletme biçimi
TARIMSAL ÜRETİM

Üretilen ürünler


Meyve / Sebze / Tahıl
Üretim biçimi
Sulu / Kuru
 Sulama yapısı




Salma
Yağmurlama
Damla
Üretim miktarı
 Lokasyonlar

TARIM SEKTÖRÜ
DEĞERLENDİRME ARAÇLARI
Lokasyon Katsayısı:
(1’den küçük, 1’den büyük)
ürün ilçe/ ürün grubu ilçe
ürün il / ürün grubu il
KIRSAL YERLEŞME

Kırsal yerleşme yapısı
 Yerleşme şekilleri (yayla, köy, mezra, ….)
 Yerleşme yeri (ova, vadi, dağ, ….)
 Yerleşme büyüklüğü ( nüfus büyüklüğü)
 Yerleşme tipi (toplu, dağınık)
 Yerleşme şekli (yol boyu, meydan civarında, yıldız….)
 Kamusal hizmetler (eğitim ve sağlık hizmetleri)
TARIMSAL ÖRGÜTLENME
Mesleki Örgütler
 Kamu Örgütlenmesi
 Ekonomik Amaçlı Örgütler

Tarım Kredi Kooperatifleri
 Tarımsal Kalkınma Kooperatifleri
 Tarım Satış Kooperatif ve Birliği

TARIM POLİTİKALARI





DTÖ-GATT-AB
 ithalat kısıtlamalarını azaltmak, ithalat zorunluluğu
 İhracat desteğinin kaldırılması
 Desteklemelerde kısıtlamalar-doğrudan gelir ödemeleri
 Tarım satış kooperatiflerinin özerkleştirilmesi
Türkiye ulusal tarım politikası
Kırsal kalkınma planı
Tarım master planı
Yatırım kararları
 Kırsal kalkınma yatırımlarını destekleme programları
 Fonlar
ERZURUM-ERZINCAN-BAYBURT
(ISTATISKI BOLGE BIRIMI DUZEY II) BOLGE PLANI
YILDIZ TEKNİK ÜNİVERSİTESİ
Tarım ürünleri dağılımı
LEJAND
Tarım ürünleri dağılımı
Tahıllar
Yembitki
Endüstri bitki
Sebze
Ova ve havza
zinciri
İl sınır
Hazırlayan:
Betül Şengezer
N
4
alüvyal
sulu tarım
sulanan ekilen tarla arazisi
sulanan sebze çiçek bahçeleri
sulanana uzun ömürlü bitkiler
endüstri bitkisi
yalnız bitkisel üretim
kiracılık ve ortakçılık
kümes hayvanları
TİB aps (50-100)
5
nadas
bugday
endüstri bitki
yem bitki
yonca
taze fasulye
lahana
bbh ve arıcılık
yalnız hayvancılık
kiracılık-ortakçılık
alüvyal
kuru ve kısmen sulu tarım
sulanan ekilen tarla arazisi
TİP aps (50-100 dek)
tarla arazisi
1A
yem bitkileri
m ısır
korunga
1B
çıplak kaya, kahverengi toprak
sınırlı tarım toprağı
sebze- taze fasulye
dom ates-hıyar
sulanan sebze çiçek bahçeleri
sulanan uzun öm ürlü bitkiler
patates
endüstri bitkileri
arpa-bugday
bbh ve arıcılık
yalnız bitkisel üretim
erozyon
TİP aps (0-50 dek)
4A
orm an
nadas
yem bitki
yonca
TİB aps (50-100)
çıplak kaya,
kahverengi toprak
sınırlı tarım toprağı
TİP aps (0-50 dek)
al ü vya l
nad as
2
5
6A
3A
6B
mera
sebze
yem bitki
korunga
fig
arpa
sulanan uzun öm ürlü bitkiler
erozyon
bbh ve arıcılık
yalnızca bitkisel üretim
yalnız hayvancılık
3B
4B
4C
mera
tahıl üretimi
çavdar
kısm i bugday
arpa
kiracılık ve ortakçılık
kümes hayvanları
yalnız hayvancılık
mera
sulanmayan ekilen
tarla arazisi
bbh
yalnız hayvancılık
alüvyal
kuru tarım
nadas
bugday
lahana
dom ates
kbh-tiftik üretimi
TİP aps (100-500 dek)
TİP aps(>500 dek)
kiracılık ve ortakçılık
kestane renkli toprak
kuru tarım
sulanan ekilen tarla arazisi
lahana
domates
hıyar
mera
kbh ve bbh
sağılan hayvan süt üretimi
TİP aps (0-50 dek)
kestane renkli toprak
bugday
çavdar
mera
et, süt üretim i
kesilen, sağılan hayvan
TİP aps (50-100 dek)
TİP aps (>500 dek)
Kuru Tarım ( nadassız)
Kuru Tarım ( nadaslı)
Sulu Tarım
Sulu Tarım ( yetersiz)
Bahçe ( sulu)
Bahçe ( kuru)
Çayır
Mera
Orman
Fundalık
Irmak Taşkın Yatakları
Çıplak Kaya ve Kolonlar
Hazırlayan:Betül Şengezer
NUTS2 BÖLGESİ ARAZİ KULLANIMI
20%
18%
55%
7%
TARIM ALANI
ORMAN-FUNDALIK ARAZİ
ÇAYIR-MERA ARAZİSİ
TARIM DIŞI ARAZİ
ŞANLIURFA NUTS2 BÖLGESİ TOPRAK SINIFLARI
39%
48%
13%
I-II-III
IV-V
VI-VII-VIII