Hıçkırık Alopesi

HIÇKIRIK
ALOPESİ
Hem. Figen BAY
Gazi Üniversitesi Hastanesi Hemşirelik Hizmetleri Md. Yrd.
Onkoloji Hemşireliği Derneği Yönetim Kurulu Başkan Yrd.
HIÇKIRIK
• Hıçkırık, diafragma ve interkostal kasların
istemsiz, intermittan ve spazmotik
kontraksiyonudur.
• Hıçkırık esnasında oluşan kas kontraksiyonu,
ani bir inspirasyon ve glottisin kapanmasıyla
son bulur ve bu esnada “hık” diye bir ses çıkar.
• Hıçkırık dakikada genellikle 6-12 kadar olup,
bu aralık 4-60 arasında değişebilmektedir
http://guncel.tgv.org.tr/journal/50/pdf/100208.pdf
Hıçkırık atakları, süresine göre 3 kategoriye
ayrılmaktadır:
• 48 saate kadar sürebilen hıçkırık atakları,
• 48 saatten, 1 aya kadar sürebilen persistan hıçkırık,
• 1 aydan daha uzun süren inatçı hıçkırık (Guinness
Rekorlar kitabında Iowa’lı bir adamın 60 yıl hıçkırdığı
bildirilmiştir).
http://guncel.tgv.org.tr/journal/50/pdf/100208.pdf
Dirençli ve persistan hıçkırığın nedenleri
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
Santral sinir sistemi hastalıkları
Vagus ve diafragmatik sinirin irritasyonu
Gastrointestinal hastalıklar
Torasik hastalıklar
Kardiovasküler hastalıklar
Toksik – metabolik nedenler
Postoperatif
İlaçlar
Psikojenik
İdyopatik
http://guncel.tgv.org.tr/journal/50/pdf/100208.pdf
Kanser hastalarında hıçkırık nedenleri
• Malignensiler (Özefagus ca, kolon ca, karaciğer ca, pankreas ca vb.)
• Metabolik bozukluklar (Hiponatremi, hipokalemi, hipokalsemi,
böbrek fonk. bozuklukları, üremi, kontrol edilemeyen DM)
• MSS patolojileri
• Kardiyovasküler hastalıklar
• Akciğer hastalıkları
• GIS hastalıkları
• Cerrahi/Anestezi ile ilgili problemler
• İdiyopatik nedenler
http://www.acssurgerynews.com/jso/journal/articles/0704122.pdf
Kanser tedavisinde kullanılan ve hıçkırığa neden olan
durumlar
• Antibiyotikler
• Benzodiazepinler
• Kortikosteroidler
(özellikle deksametazon)
• Genel inhalasyon anestezikler
• Opioidler
• Kemoterapötik ajanlar
(önemli erkek baskınlığı)
Sisplatin
Karboplatin
Siklofosfamid
Doketaksel
Etoposit
Gemsitabin
İrinotekan
Paklitaksel
Vindesin
Vinorelbin
http://www.acssurgerynews.com/jso/journal/articles/0704122.pdf
İnsidans
• Ciddi hıçkırık nedeniyle ABD’de her yıl yaklaşık 4.000 kişinin
hospitalizasyonu gerekmekte
• Ülkemizde insidansa yönelik yapılmış bir çalışma
bulunmamaktadır.
http://www.acssurgerynews.com/jso/journal/articles/0704122.pdf
Hıçkırık Komplikasyonları
Anksiyete
Aritmi
Aspirasyon
Bradikardi / Kalp bloğu
Karotis diseksiyonu
Dehidratasyon
Depresyon
Dispne / Hipoksi
Yorgunluk
Yetersiz beslenme
Pnömo-mediastinum
Uyku yoksunluğu
Konuşma bozukluğu
Kusma
Kilo kaybı
Yara ayrışması
http://www.acssurgerynews.com/jso/journal/articles/0704122.pdf
Kalıcı / İnatçı Hıçkırık Tedavisi
Farmakolojik tedavi
• Baklofen
• Karvedilol
• Klorpromazin
• Gabapentin
• Haloperidol
• Ketamin
• Lidokain infüzyonu
• Metilfenidat
• Metoklopramid
• Tuz veya lidokain nebülizasyonu
• Nefopam
•
•
•
•
•
•
Nifedipin / nimodipin
Olanzapin
Fenitoin
Valproik asit
Lokal anestezi ile frenik sinir bloğu
Akupunktur
Antispastik, antipiskotik, antiepiletik, Beta blakör
http://www.acssurgerynews.com/jso/journal/articles/0704122.pdf
Nonfarmakolojik Yöntemler
• İnatçı hıçkırığı olanlarda,
akupunkturun yararlı olduğuna dair
gözlemsel çalışmalar bildirilmiştir.
• Bunlardan Ge ve arkadaşlarının
çalışmasında, inatçı hıçkırığı olan
16 kanser hastasında akupunkturla
13 olguda tam remisyon (%81),
3 olguda da (%19) kısmi bir
düzelme sağlanmıştır.
http://guncel.tgv.org.tr/journal/50/pdf/100208.pdf
Nonfarmakolojik Yöntemler
• Chang ve arkadaşlarının çalışmasında ise, dirençli
hıçkırığı olan 35 hastaya belirli akupunktur
noktaları üzerinden infrared ışınlama tedavisi
uygulanmış 34 hastada komplet,
1 hastada inkomplet cevap alınmıştır .
• Bu maksatla 4 ekstremite üzerindeki özel
noktalara etki edebilen bir fototerapi cihazı
kullanılmıştır .
http://guncel.tgv.org.tr/journal/50/pdf/100208.pdf
Hıçkırığı Olan Hastanın Bakımı ve Bilgilendirilmesi
• Hıçkırığın altta yatan nedeni bulunursa, bu nedenin ortadan kaldırılması kesin çözüm şeklidir.
• Hıçkırığın nedeni bulunamazsa öncelikle fiziksel manevralara başvurulur
nefesin tutulması veya bir poşetin içine solunması;
valsalva manevrası;
yutak veya yumuşak dili uyarmak için soğuk su yudumlanması,
bir çay kaşığı toz şeker yutulması;
göz hücrelerinin üzerine nazikçe basılması;
dizlerin göğüse doğru baskı yapacak şekilde çekilmesi;
dilin dışarı doğru çekilmesi v.s.).
• Fiziksel manevralarla da hıçkırık geçmiyorsa, ilaç kullanılması gerekir.
• Şayet ilaç tedavileri de başarılı olmazsa; akupunktur, hipnoz ya da cerrahi tedavi alternatifleri
düşünülmelidir.
http://guncel.tgv.org.tr/journal/50/pdf/100208.pdf
ALOPESİ
• Kemoterapötik ilaçların saç foliküllerine olan
etkisidir.
• Kanser tedavisi kısmi saç kayıplarından komple
kelliğe kadar neden olabilir.*
• Saç dökülmesine ek olarak kaş ve kirpiklerde de
dökülme olabilir.
*Can G, Demir M, Erol O, Aydıner A. A comparison of men and women suffering from
chemoterapy-induced alopecia. Eur J Oncol Nurs. 2013; 17(3): 255-60
Sitotoksik Ajanların Etkileri
Saç hücreleri kemoterapiye maruz kaldığında;
• Saç üretilmez ya da kırılgan özellikte defektli üretim olur.
• Saç kaybı sırasında ya da öncesinde kaşıntı ve kafa derisinde
hassasiyet olabilir.
• Sitotoksik tedaviden sonra hastaların %65’i saç özelliklerinde
değişme ifade ederler .
• Saç dökülmesinin fark edilebilmesi için saçların yaklaşık
%50’sinin kaybedilmiş olması gerekir .
• Bazı antineoplastik ajanlar alopesiye neden olmaz iken,
bazıları kısmi, bazıları ise total saç kaybına neden olabilir.
ALOPESİ RİSKİNİ ARTIRAN İLAÇLAR
Alopesi riski fazla olan ilaçlar
Cyclophosphamide
Etoposide
Daunorubicin
Ifosfamide
Doxorubicin(>50 mg)
Paclitaxel
Taxotere
Alopesi riski orta olan ajanlar
Cisplatin
Dactinomycin
5-Fluorouracil
Idarubicin
Mechlorethamine
Methotrexate
Mithramycin
Mitomycin
Mitoxantrone
Topotecan
Vinblastine
Vincristine
Vindesine
Vinorelbine
Kemoterapiye Bağlı Gelişen Alopesi
• Saç kaybı genellikle kemoterapiden 2-4 hafta sonra başlar .
• Kemoterapi bitiminden yaklaşık 2 ay içerisinde saçlar tekrar
büyümeye başlar.
• Kaş ve kirpikler ise daha geç (genellikle 4. tedavi küründe)
dökülmeye başlar.
Chemoterapy İnduced Alopecia.Semin Cutan Med and Surg 2009; 28(1):11-14.
Radyoterapiye Bağlı Gelişen Alopesi
•
•
•
•
•
Kranial ışınlamalara bağlı gelişen saç kaybıdır.
Alopesinin derecesi radyoterapinin dozu ile ilişkilidir.
Saç kaybı 2400 cGy başlar
Total doz 3600 cGy altında ise genellikle geri dönüşlüdür
Total doz 3600 cGy üzerine çıktığında genellikle kalıcıdır.
• Alopesi Radyoterapi başlangıcından ortalama iki hafta
içerisinde gelişmeye başlar ve bitiminden 3-6 ay sonra
saçlar tekrar uzamaya başlar
Alopesinin Hasta Üzerine Etkileri
• Alopesi hastanın fiziksel görünümünü
kendine olan güvenini
ailesel ve sosyal ilşkilerini
kanserle mücadelesini etkileyen en önemli sorunlardan
birisi olarak karşımıza çıkabilir.
Bu konuyla ilgili bir çalışmada; hastaların %47’si alopesiyi
en travmatik yan etki olarak tanımlamış
Aynı çalışmada %8’inin alopesiden dolayı kemoterapiyi
reddettiği saptanmıştır.
Kluger, Jaclow W, Frouın E, Rigaul E. Permanent Scalp Alopecıa Related to Breast CanserChemoterapy Sequentıal FEC
and Docetaxel. Annals of Oncology Advance Access, 2012;23(11):2879-2884
• Alopesi hayatı tehdit etmeyen bir yan etki olduğundan
sağlık profesyonelleri tarafından çok fazla dikkate
alınmayabilmektedir.
• Ancak şunu unutmamalıyız ki; Her kişi için hastalığın bir
anlamı vardır ve psikolojik olarak farklı etkilenir.
• Kanser tedavisine bağlı alopesi yaşayan hastalara
psikolojik distres fazladır.
• Onkoloji hemşiresi alopesinin hasta üzerine etkisini iyi
tanımlamalı, hastanın yeni görünümü ile başetmesini
güçlendirecek girişimler planlamalıdır.
Roe H. Chemotherapy-İnduced Alopecia: Advice and Support For Haır Loss.
British Journal of Nursing 2011;20(10):4-11
Who Alopesi sınıflandırması
Grad I
Grad II
Grad III
Grad IV
Az miktarda
saç kaybı
Orta
bölgesel saç
kaybı
Tam ama
geri dönüşlü
saç kaybı
Geri
dönüşsüz
saç kaybı
Alopesinin Yönetimi*
• Saçlı deriye turnike uygulaması
Turnike uygulaması;
Başın çevresine uygulanan band ile başın basınç altında
tutulmasıdır. 1966 yılında kullanılmaya başlanmıştır.
Saçı koruma tekniklerini saçlı deride metastaz riskini artırdığı
ile ilgili çalışmalar,
Kemoterapi kaynaklı alopesinin önlenmesinde turnike
uygulamasının etkisiz bulunması ile ilgili çalışmalar
sonucunda
1990 yılında FDA saçlı deri turnike aletinin satışını
yasaklamıştır.
Batchelor D. Hair and Cancer Chemotherapy. Eur J Cancer Care 2001;10:147-163
Alopesinin Yönetimi*
• Saçlı Deri Hipotermisi
Saçlı deriyi buz paketleri, soğutulmuş başlıklar ile saçlı
derinin soğutulma işlemidir.
1970 li yıllarda uygulanmaya başlanan bir yöntemdir.
Güvenlik ve Etkinliği ile ilgili yeterli sonuçlar olmadığı için
FDA saçlı deri soğutma cihazlarının kullanımına onay
vermemektedir.
Alopesinin Yönetimi
• Saç dökülmesi ile ilgili hasta önceden bilgilendirilmeli
• Saçların tedavi başlangıcı ya da ikinci haftasında kısa
kestirilmesi/traş ettirilmesi önerilmeli
• Saç bakımında pH nötr bebek şampuanı kullanımı
önerilmeli
• Elektrikli saç kurutma makinesi kullanımından
kaçınılması önerilmeli
Alopesinin Yönetimi
• Saçı şekillendirmede saç kıvırma aletleri, toka,
bant, saç boyası, saç spreyi kullanımından
kaçınılması önerilmeli
• Saçın taranmasında geniş dişli tarak kullanılması
önerilmeli
• Güneşten kaçınılması
• Alopesi gelişmeden önce bandana, peruk, eşarp seçmesi
ve bunları saç kaybı başlamadan kullanılması önerilmeli
Alopesinin Yönetimi
• Alopesinin tedavinin kesilmesini ya da doz azaltılmasını
gerektirmeyen bir etki olduğu anlatılmalı
• Saç kaybı yaşadığında korku, öfke, üzüntü, utanma deneyimi
yaşabilecekleri ve bunun normal olduğu belirtilmeli
• Benzer durumda alan hastalarla görüşmesi sağlanmalı
• Sosyal yaşamını kısıtlayan hastalar; aile ve arkadaşları ile bu
konuyu konuşabilmeleri için cesaretlendirilmeli
Alopesinin Yönetimi
• Dökülme esnasında kaşıntıyı önlemek için deri
yağlanmalı ve güneşten korunmalı
• Saçların geri çıkacağı ile ilgili mutlaka bilgilendirilmeli
• Saçlar geri çıkarken özelliklerinin değişebileceği
açıklanmalı
• Bu durumla başetmede güçlük yaşıyorsa psikiyatriye
yönlendirilmeli…
TEŞEKKÜRLER….
TEŞEKKÜRLER….