GENEL İDARENİN MERKEZ KURULUŞLARI

KAMU YÖNETİMİ
9.Ders
Yrd.Doç.Dr. Uğur ÖZER
1
KAMU GÖREVLİLERİ
• Kamu hizmetlerinin yürütülmesi birçok unsur yanında olmazsa olmaz
unsur işgücü gereksinimidir. Kamu görevlileri, kamu hizmetinin işgücü
unsurunu oluştururlar.
• Kamu görevlileri, kamu hizmetlerinin yürütülmesinde ve yurttaşlara
sunulmasında herhangi bir biçimde payı olan bütün gerçek kişileri
kapsar. Kamu hizmetleri, tek bir tür görevli tarafından değil, farklı
türden görevliler eliyle yürütülür. Farklılaşmış statüye bağlı olan bu
kişilerin bütünü kamu görevlilerini oluşturur.
KAMU GÖREVLİLERİ
• Kamu görevlileri farklı ayrımlara tabi tutulabilmekle birlikte, kuramsal
olarak temelde dört ana kümeye ayrılabilir. Bu dört küme, hizmetin
yürütülmesinde farklı yönlere isabet ettiği gibi, farklı statülere de
dayanırlar. Kamu görevlileri kuramsal olarak aşağıdaki dört ana
kümeye ayrılabilir:
 Kamu Personeli
 Seçilmişler
 Yükümlüler
 Gönüllüler
KAMU GÖREVLİLERİ
KAMU GÖREVLİLERİ
• Yukarıdaki ayrıma ilişkin hukuktaki temel düzenleme, 5237 sayılı Türk
Ceza Kanunu’nda yer almaktadır (md. 6). Buna göre, kamu görevlisi
“kamusal faaliyetin yürütülmesine atama veya seçilme yoluyla ya da
herhangi bir surette sürekli, süreli veya geçici olarak katılan kişidir”.
İfadesi ile, kamu hizmetlerinin yürütülmesine herhangi bir biçimde
katılan bütün gerçek kişiler kamu görevlisi olarak görülmektedir.
KAMU GÖREVLİLERİ
• 1- Kamu Personeli
• Kamu görevlilerinin ana gövdesini kamu personeli oluşturur. Kamu
personeli, kamu hizmetlerini yürüten işgücüdür. Kamu personeli
temelde iki ana kümeye ayrılır. Birinci küme memurlar, ikinci küme ise
yardımcılardır.
KAMU GÖREVLİLERİ
• A- Memurlar
• Türk kamu personel hukukunda memurlar kategorisi içerisine memur
ve diğer kamu görevlileri girmektedir. Bu doğrultuda memur kümesini
657 sayılı Devlet Memurları Kanunu’na bağlı personel oluştururken,
“diğer memurları” ise hâkim - savcılar, askerî personel ve akademik
personel oluşturmaktadır.
KAMU GÖREVLİLERİ
• Memur
• Memur sözcüğü, Arapça “emr” kökünden türemiş ve “emir almış olan
kimse” anlamına gelmektedir. Memur, kamu hizmetini yapmak üzere
kamu örgütünde kadroya bağlı görev yapan, atama ile hizmete alınan
ve maaş ile geçinen devlet çalışanıdır.
KAMU GÖREVLİLERİ
• Memur
• Anayasa'da "Devletin, kamu iktisadî teşebbüsleri ve diğer kamu tüzelkişilerinin
genel idare esaslarına göre yürütmekle yükümlü oldukları kamu hizmetlerinin
gerektirdiği aslî ve sürekli görevler, memurlar ve diğer kamu görevlileri eliyle
görülür." (md.128) hükmü ile kamu hizmetlerinin kimler tarafından yerine
getirileceği düzenlenmiştir.
KAMU GÖREVLİLERİ
• Memur
• Anayasa’da memur kavramı farklı maddelerde yer bulmuştur. Bu doğrultuda, "Her Türk,
kamu hizmetlerine girme hakkına sahiptir. Hizmete alınmada, görevin gerektirdiği
niteliklerden başka hiçbir ayırım gözetilemez." (md.70) ifadesi ile memur kadrolarının
herkesin katılımına açık olduğu,
• "Memurların ve diğer kamu görevlilerinin nitelikleri, atanmaları, görev ve yetkileri,
hakları ve yükümlülükleri, aylık ve ödenekleri ve diğer özlük işleri kanunla
düzenlenir."(md.128) hükmü ile de kamu personelinin, statü hukuku doğrultusunda
istihdam edileceği vurgulanmıştır.
KAMU GÖREVLİLERİ
• Memur
• 657 sayılı Devlet Memurları Kanunu "Kamu hizmetlerinin; memurlar, sözleşmeli
personel, geçici personel ve işçiler eliyle gördürüleceğini belirtmiş ve Devlet ve
diğer kamu tüzel kişiliklerince yürütülen asli ve sürekli kamu hizmetlerinin
yerine getirilmesi ile görevlendirilenler kişiler ile genel politika tespiti,
araştırma, planlama, programlama, yönetim ve denetim gibi işlerde görevli ve
yetkili olanları, memur olarak tanımlamıştır (md.4-A).
KAMU GÖREVLİLERİ
• Diğer Kamu Görevlileri
• Kamu görevlilerinin memurlar kategorisinin ikinci alt kümesini diğer
kamu görevlileri oluşturur. Diğer kamu görevlileri kavramı, ilk olarak
1982 Anayasası’nda kullanılmıştır. Kavramın Anayasa'da kullanımı
genel olarak memur kavramı ile birliktedir. Buna göre, memurlar için
yapılan tanım ve ibarelerde “ve diğer kamu görevlileri” ifadesi yer
almaktadır.
KAMU GÖREVLİLERİ
• Diğer Kamu Görevlileri
• Anayasa'da “memur” ve “diğer kamu görevlileri” ibarelerini birbiri ile
kaynaşık biçimde yan yana kullandığını görüyoruz. Bu doğrultuda
Anayasa’da memur için çizilen çerçeve ve düzenlemeler, diğer kamu
görevlileri için de geçerlidir.
KAMU GÖREVLİLERİ
• Diğer Kamu Görevlileri
• Diğer kamu görevlileri kavramı hâkim ve savcılar, askerî personel ve
akademik personeli kapsadığı çeşitli hukuki kaynaklardan ortaya
çıkmaktadır. Nitekim yukarıda sayılan mesleklerin 657 sayılı Devlet
Memurları Kanunu’nun ayrılmaz parçası olarak üç ayrı personel yasası
bulunmaktadır. Bunlar, 2802 sayılı Hâkimler ve Savcılar Kanunu, 926 sayılı
Türk Silâhlı Kuvvetleri Personel Kanunu ve 2914 sayılı Yükseköğretim
Personel Kanunu’dur.
KAMU GÖREVLİLERİ
• B-Yardımcılar
• Yardımcılar kategorisi, sözleşme ilişkisi ile çalışan kümelerden oluşur.
Yardımcıların, iki temel niteliği bulunmaktadır. Birincisi zamansal; ikincisi ise
işin niteliğine ilişkindir.
• İlk olarak, yardımcılar, memurlar kategorisinin tersine, geçici, belirli süreli
istihdam biçimlerini içerir. İkinci olarak bu istihdam biçimleri, işin aslî değil,
tali (ikincil) parçalarını yürütürler.
• Bu kategori içerisinde, sözleşmeli personel; geçici personel ve işçiler yer alır.
KAMU GÖREVLİLERİ
• Sözleşmeli Personel
• Sözleşmeli personel çeşitli durumlarda ortaya çıkan, özel bir meslek bilgisine ve
ihtisasına ihtiyaç gösteren geçici işlerde, sözleşmeli olarak çalıştırılmasına karar
verilen ve işçi sayılmayan kamu hizmeti görevlilerini ifade etmektedir. Kamu
personel rejiminde sözleşmeli personel istihdamının genel rejimi Devlet
Memurları Kanunu’nun 4/B maddesidir.
KAMU GÖREVLİLERİ
• Geçici Personel
• Geçici personel, sözleşmeli olarak istihdam edilmektedir. Geçici personelin
temel yasal dayanağı 657 sayılı Devlet Memurları Kanunu’nun 4/C maddesidir.
Geçici personel, bir yıldan az süreli ya da mevsimlik işlerde, Bakanlar Kurulu
tarafından karar verilen görevlerde, belirlenen adet ve ücret sınırları içerisinde
sözleşme ile çalıştırılan ve işçi sayılmayan kişilerdir.
KAMU GÖREVLİLERİ
• İşçi
• Kamu işçileri 657 sayılı Devlet Memurları Kanunu’nun 4/D maddesi çerçevesinde
istihdam edilir ve sürekli İşçiler ile geçici işçiler olmak üzere ikiye ayrılır. Sürekli
işçiler belirsiz süreli iş sözleşmesi ile istihdam edilirlerken, geçici işçiler belirli
süreli iş sözleşmesiyle çalıştırılırlar.
KAMU GÖREVLİLERİ
• 2- Seçilmişler
• Kamu görevlilerinin ikinci alt kümesini seçilmişler oluşturur. seçilmişler, yurttaşların
ya da bir kamu organının seçtiği ve gönüllük esasına dayalı olarak kamu hizmetine
katılan kişilerdir. Memurların tersine bu kesim atanmış değil, seçilmiştir. Bu kişilerin
bir diğer niteliği, kamu görevliliğinin belirli bir süre ile sınırlı olmasıdır. Memurların
istihdamının süreye bağlı olmamasının tersine, seçilmişlerde, süre sonunda seçilmiş
kişinin kamu görevlisi olma durumu ortadan kalkar.
KAMU GÖREVLİLERİ
• Türkiye’de seçilmişler içerisine, yurttaşların doğrudan seçtiği, Cumhurbaşkanı,
Başbakan, milletvekilleri, il genel meclisi üyeleri, belediye meclisi üyeleri,
belediye başkanları, köy-mahalle muhtarları, köy ihtiyar meclisi ve mahalle
ihtiyar heyeti girer.
• Ayrıca kamu makamları tarafından seçilen düzenleyici denetleyici kurul üyeleri
de seçilmiş kamu görevlilerinin sayısal olarak küçük kesimini oluşturur.
KAMU GÖREVLİLERİ
• 3-Yükümlüler
• Yükümlüler, yasanın koyduğu hükümler çerçevesinde, idare tarafından tek yanlı
zora dayalı olarak belirli bir süre için kamu hizmetlerine katılan kişilerdir. Bu kişiler, maaş ya da ücret almaz, bunlara nakdi ya da ayni yardım yapılabilir. Yükümlülerin kamu hizmetlerine yasal zor ile katılması, aynı zaman içerisinde cezai müeyyideleri de getirir. Bu hizmete katılmama, cezai işlemi gerektirir. Yükümlülük
özünde yurttaşlığın bir sonucudur.
KAMU GÖREVLİLERİ
• Anayasa tarafından hak ve ödev olarak düzenlenen askerlik hizmeti kamu hizmetine
yükümlü olarak katılmanın esas kaynağını oluştur.
• 1982 Anayasası’nın “zorla çalıştırma yasağı” başlıklı 18. maddesinde, zorla çalıştırmanın
yasak olduğu anayasal güvenceye almış, ancak bu güvencenin birkaç durumda
sınırlanabileceğine hükmedilmiştir.
• Buna göre, olağanüstü hâllerde vatandaşlardan istenecek hizmetler ile ülke ihtiyaçlarının
zorunlu kıldığı alanlarda öngörülen yurttaşlık ödevi niteliğindeki beden ve fikir
çalışmaları yasağın dışındadır.
KAMU GÖREVLİLERİ
• 4-Gönüllüler
• Kamu görevlilerinin son dönemde ortaya çıkan kategorisi gönüllülerdir.
Yükümlülerin tersine gönüllülerde, kamu hizmetlerine katılmada zor değil,
rıza vardır. Bu kişiler, kamu hizmetlerine gönüllülük esası ile aynı zamanda
belirli ya da belirsiz süre ile maaş, ücret ya da herhangi nakdi - ayni yardım
almadan katılmaktadırlar.
KAMU GÖREVLİLERİ
• Kamu hizmetlerine gönüllü katılım farklı alanlarda uygulanmaktadır. Buna göre, 2918
sayılı Karayolları Trafik Kanunu ile düzenlenen fahri trafik müfettişleri kamu
hizmetlerini gönüllü olarak yürüten gerçek kişilere verilebilecek örnektir. İlgili yasada
“Bu hizmet fahri ve ücretsizdir” hükmü ile kamu hizmetlerine gönüllü katılımın temel
niteliği vurgulanmıştır.
• Bunun dışında, Belediye Hizmetlerine Gönüllü Katılım Yönetmeliği çerçevesinde
vatandaşların yerel hizmetlere gönüllü katılımı da yasal esaslara bağlanmıştır.
KAYNAKLAR
• Aslan, O.E. (Editör) (2012). Kamu Personel Hukuku. Anadolu Üniversitesi Açıköğretim
Fakültesi Yayınları. Eskişehir.
• Türkiye Cumhuriyeti Anayasası. https://www.tbmm.gov.tr/anayasa/anayasa_2011.pdf
• 5237 Sayılı Türk Ceza Kanunu http://www.mevzuat.gov.tr/MevzuatMetin/1.5.5237.pdf
• 657 Sayılı Devlet Memurları Kanunu
http://www.mevzuat.gov.tr/MevzuatMetin/1.5.657.pdf
25