TERÖR ÖRGÜTLERI TARAFINDAN SOSYAL MEDYANIN
advertisement
TOPLANTI DEĞERLENDİRMESİ TOPLANTI DEĞERLENDİRMESİ NO.10, ARALIK 2016 No.10, ARALIK 2016 TERÖR ÖRGÜTLERI TARAFINDAN SOSYAL MEDYANIN KULLANILMASI: “IŞİD ÖRNEĞI” KONFERANSI 11 Kasım 2016 Cuma günü, Ortadoğu Stratejik Araştırmalar Merkezi (ORSAM) “Terör Örgütleri Tarafından Sosyal Medyanın Kullanılması: IŞİD Örneği” başlıklı bir konferans düzenlemiştir. Konferansa farklı diplomatik temsilciliklerden, kamu kuruluşlarından, akademiden ve medyadan çok sayıda katılımcı iştirak etmiştir. 11 Kasım 2016 Cuma günü, Ortadoğu Stratejik Araştırmalar Merkezi (ORSAM) “Terör Örgütleri Tarafından Sosyal Medyanın Kullanılması: IŞİD Örneği” başlıklı bir konferans düzenlemiştir. Konferansta IŞİD’in sosyal medyayı nasıl kullandığı, Konstantiniyye dergisi üzerinden nasıl bir propaganda yürüttüğü, IŞİD sempatizanlarının sosyal medyadaki propagandaları ve sosyal ağların yapısı, IŞİD propagandasının dinî temelleri, IŞİD’in medya stratejisi ve IŞİD’in söylemlerindeki dinî referanslar üzerinde durulmuştur. TERÖR ÖRGÜTLERI TARAFINDAN SOSYAL MEDYANIN KULLANILMASI: “IŞİD ÖRNEĞI” KONFERANSI 11 Kasım 2016 Cuma günü, Ortadoğu Stratejik Araştırmalar Merkezi (ORSAM) “Terör Örgütleri Tarafından Sosyal Medyanın Kullanılması: IŞİD Örneği” başlıklı bir konferans düzenlemiştir. Konferansa farklı diplomatik temsilciliklerden, kamu kuruluşlarından, akademiden ve medyadan çok sayıda katılımcı iştirak etmiştir. Konferansta IŞİD’in sosyal medyayı nasıl kullandığı, Konstantiniyye dergisi üzerinden nasıl bir propaganda yürüttüğü ve IŞİD sempatizanlarının sosyal medyadaki propagandaları, sosyal ağların yapısı, IŞİD propagandasının dinî temelleri, IŞİD’in medya stratejisi ve IŞİD’in söylemlerindeki dinî referanslar üzerinde durulmuştur. Gerçekleştirilen konferansın ilk oturumunda öne çıkan başlıklar şu şekildedir: 2 • IŞİD terör örgütü sahada gerçekleştirdiği etkili askerî eylemlerinin yanı sıra medya bağlamında da oldukça etkin bir politika izlemektedir. Farklı dillerde çıkardığı yayınlarla oldukça geniş bir kitleye ulaşmaktadır. Bu yüzden IŞİD’in sahip olduğu bu kapasitenin yok edilmesi büyük önem taşımaktadır. • IŞİD’in Türkçe yayımladığı Konstantiniyye dergisi aracılığıyla gerçekleştirdiği propagandanın sadece Türkiye ile sınırlı olmadığı göz ardı edilmemelidir. Bugün Türkiye dışında, Batı dünyasında yaşayan milyonlarca Türkçe konuşan insan bulunmaktadır. Bu açıdan Batılı hükümetlerin IŞİD’e karşı mücadelede Türkiye’ye vereceği destek önem arz etmektedir. TOPLANTI DEĞERLENDİRMESİ NO.10, ARALIK 2016 • Konstantiniyye dergisi dikkate alındığında IŞİD, söylemlerini –Selefi düşüncede olduğu gibi– yoğun bir şekilde ayetlere ve hadislere atıf yaparak meşrulaştırmaya çalışmaktadır. Ancak IŞİD’in meşrulaştırma amacıyla Kur’an’a yaptığı atıfların metni tarihsel bağlamından kopararak gerçekleştirdiği tespit edilmiştir. Bu yüzden IŞİD’e karşı mücadelede bu hususun vurgulanması önemlidir. Ayrıca IŞİD tarafından yayınlanan Konstantiniyye dergisindeki söylemler dikkate alındığında, terör örgütünün söylemleri ile eylemleri arasında bir çelişki olmadığı, bunun da IŞİD’in propaganda stratejisine başarı kazandırdığı gerçeğinin dikkate alınması gerektiği vurgulanmıştır. • Yine Konstantiniyye dergisinde yer alan fotoğraflar incelendiğinde IŞİD’in hem eleman devşirme hem de korkutma amacıyla propaganda gerçekleştirdiği görülmektedir. • Ayrıca IŞİD tarafından yayınlanan Konstantiniyye dergisindeki söylemler dikkate alındığında, terör örgütünün söylemleri ile eylemleri arasında bir çelişki olmadığı, bunun da IŞİD’in propaganda stratejisine başarı kazandırdığı gerçeğinin dikkate alınması gerektiği vurgulanmıştır. • Türkçe konuşan IŞİD destekçilerinin Twitter üzerindeki yoğun propaganda stratejisi, örgütün internet ortamında da sahada olduğu kadar etkin olduğunu göstermektedir. Bu yüzden internet ortamında IŞİD’e karşı yürütülecek mücadelenin önemli olduğu vurgulanmıştır. • Türkçe konuşan IŞİD sempatizanlarının ve IŞİD üyesi teröristlerin Twitter’daki öncelikli gündeminin din olmadığı görülmektedir. Daha dünyevi bir gündemle hareket ettikleri, özellikle de PKK terör örgütünün IŞİD’in Twitter propagandasında birinci sırada yer aldığı görülmüştür. • IŞİD destekçileri tarafından atılan tweetlerin yarısının mobil cihazlardan atılması, terör örgütlerinin mobil teknolojilere verdiği önemi göstermesi açısından önemlidir. Bu durum, IŞİD ile mücadele sürecinde, teknolojinin göz ardı edilmemesi gerektiğini göstermektedir. İlk panelin tamamlanmasının ardından ikinci panele geçilmiştir. Gerçekleştirilen ikinci panelde öne çıkan başlıklar ise şu şekildedir: 3 TERÖR ÖRGÜTLERI TARAFINDAN SOSYAL MEDYANIN KULLANILMASI: “IŞİD ÖRNEĞI” KONFERANSI 4 • Osmanlı Devleti yıkıldıktan sonra Ortadoğu’da ortaya çıkan düzensizlik farklı radikal grupların bölgede ortaya çıkışını beraberinde getirmiştir. Bu grupların anlaşılması için yapılan sosyal ağ analizleri, 11 Eylül sonrasında ciddi bir şekilde talep görmeye başlamıştır. • Osmanlı Devleti’nin yıkılmasının ve Halifeliğin ilgasının ardından Sünniler arasında bir dağılma yaşandığı belirtilmiş ve IŞİD, el-Kaide gibi terör örgütlerin de ortaya çıkan bu dinî boşluğu doldurmaya çalışarak hareket ettiği ifade edilmiştir. • Afrika ve Ortadoğu’dan eğitim açısından düşük profilli ve özellikle temel dinî bilgilerden yoksun insanların kolaylıkla devşirilmektedir. Bu noktada internet kanalları önemli bir araç konumundadır. • Ekonomik açıdan insanlara fırsat sağlanması durumunda, –ABD’de olduğu gibi– farklı pek çok etnik ve dinî grubun bir arada yaşayabileceği bir model inşa edilebilir. • 24 Haziran 2014’teki IŞİD’in Halifelik ilanından sonra binlerce yabancı terörist savaşı sözde İslam Devleti topraklara gelmiştir. İnsanların sözde İslam Devleti topraklarına gelmesinde etkili olan IŞİD söylemleri ve insanları hicrete iten/çeken nedenler doğru tespit TOPLANTI DEĞERLENDİRMESİ NO.10, ARALIK 2016 edilmelidir. Çünkü IŞİD’in kullandığı söylemlerin bu noktada önemli bir rolü olduğu, kişisel ve toplumsal mağduriyetlere temas ettiği bilinmektedir. Osmanlı Devleti’nin yıkılmasının ve Halifeliğin ilgasının ardından Sünniler arasında bir dağılma yaşandığı belirtilmiş ve IŞİD, el-Kaide gibi terör örgütlerin de ortaya çıkan bu dinî boşluğu doldurmaya çalışarak hareket ettiği ifade edilmiştir. • IŞİD, el-Kaide’nin hikâyesini ve söylemini alarak geliştirmiş, bunlara kendi özgünlüğünü eklemiştir. İlan ettiği Halifelik üzerinden de dünyanın farklı noktalarında yaşayan Müslümanları sözde İslam Devleti topraklarına hicret etmeye davet etmiştir. Batı’dan pek çok insanın IŞİD’e katılmak için sözde İslam Devleti topraklarına geçiş yapma çabasında bulunması önemli bir noktadır. • IŞİD’in ortaya koyduğu söylemlerin gençlerde bir çağrışım yapmasının çeşitli sebepler bulunmaktadır. Özellikle Batı’da hem azınlık hem de çoğunluk açısından kültürel ve etnik bir yabancılaştırma söz konusudur. Dinsel baskılar, sosyoekonomik dışlanmalar, kimlik krizleri… Bunların hepsi birbiriyle bağlantılı olmakla beraber IŞİD’in alternatif söylemlerinde de öne çıkmaktadır. • Popüler medyanın Müslümanları Batı’ya ve göçmen olarak yaşadıkları toplumlara tanıtma konusunda kötü bir şöhreti bulunmaktadır. Müslümanlar yanlış tanıtılmakta ve Batı’daki İslamofobik söylemlerin hedefi haline getirilmektedir. Bu da buradaki Müslümanların zaman içerisinde yaşadıkları toplumlara yabancılaşıp marjinalleşmesini beraberinde getirmektedir. • IŞİD’in bazı önemli kentleri kaybetmeleri sonucunda medya alanındaki çıktılarında bir azalma olsa da, bu azalma nitelikte değil, nicelikte yaşanmıştır. • Paris saldırısından sonra IŞİD’e dair daha detaylı bir rapora duyulan ihtiyaç sebebiyle IŞİD tarafından yayınlanmış dergiler, kitapçıklar incelenmiştir. Yapılan incelemede IŞİD’in kullandığı dinî referansların pragmatik bir tutumla araçsal olarak kullanıldığı görülmüştür. Bu durum, Ortadoğu coğrafyasında kültürel referans sistem İslam olmasından ve dinin etkin konumundan kaynaklanmaktadır. • Kur’an’ın temas ettiği somut meselelerde ayetlerin indiği süreçteki tarihsel olayların belirleyiciliği bulunmaktadır. Ancak IŞİD’in bu 5 TERÖR ÖRGÜTLERI TARAFINDAN SOSYAL MEDYANIN KULLANILMASI: “IŞİD ÖRNEĞI” KONFERANSI tarihsellikten uzaklaşarak, pragmatik bir şekilde kendi siyasi eylemlerini meşrulaştırmak maksadıyla metinleri araçsal olarak yorumladıkları görülmektedir. 6 • IŞİD’in Selefi düşünceyi kendisine temel referans noktası olarak benimsemiş bir terör örgütüdür. IŞİD’in Selefi düşüncesinde Muhammed b. Abdülvehhâb ve İbn Teymiyye gibi isimler tarafından geliştirilen düşünceler, İslam’ın sınırları olarak kabul edilmiştir. • IŞİD’in örgütsel fikrî yapılanmasında bidatin, yani eskiye, saf hale geri dönüşün önemli bir yeri bulunmaktadır. Örgüt aynı zamanda kendi çizgisinde olmayan bireyleri ve grupları kolayca tekfir edebilmektedir. Bu noktada da hedef kitleleri özellikle Eş‘arî ve Mâtürîdî ekolün temsil ettiği çizgide iman edenlerdir. • IŞİD’in Selefi düşünceyle örtüşen yanı olsa da esas itibariyle Hâricîlerin refleksiyle hareket etmektedir. • Cihad kavramının doğrudan örgütsel mücadele, intihar saldırılarının da istişhadi olarak ifade edilmesi, IŞİD’in İslami referansları ne denli bağlamından kopmuş ve araçsal olarak gerçek dışı biçimde kullandığının göstergesidir. • Selefi düşünce, Anadolu’da ve Osmanlı’nın hâkim olduğu geniş coğrafyada ciddi bir yayılma zemini bulmakta zorlanmasının en önemli nedenlerinden biri güçlü bu coğrafyadaki güçlü fıkhi gelenektir. TOPLANTI DEĞERLENDİRMESİ NO.10, ARALIK 2016 7 TERÖR ÖRGÜTLERI TARAFINDAN SOSYAL MEDYANIN KULLANILMASI: “IŞİD ÖRNEĞI” KONFERANSI ORSAM, Ortadoğu konusunda faaliyet gösteren tarafsız bir düşünce kuruluşudur. ORSAM Ortadoğu ile ilgili bilgi kaynaklarını çeşitlendirmeyi ve bölge uzmanlarının düşüncelerini Türk akademik ve siyasi çevrelerine doğrudan yansıtabilmeyi hedeflemektedir. Bu amaçlar doğrultusunda ORSAM, Ortadoğu ülkelerindeki devlet adamlarının, bürokratların, akademisyenlerin, stratejistlerin, gazetecilerin, işadamlarının ve sivil toplum kuruluşları temsilcilerinin Türkiye’de konuk edilmesini kolaylaştırarak, yerel perspektiflerin güçlü yayın yelpazesiyle gerek Türkiye gerek dünya kamuoyuyla paylaşılmasını sağlamaktadır. ORSAM yayın yelpazesi içinde kitap, rapor, bülten, politika notu, konferans tutanağı ve ORSAM dergileri Ortadoğu Analiz ve Ortadoğu Etütleri bulunmaktadır. ©Bu metnin içeriğinin telif hakları ORSAM’a ait olup, 5846 Sayılı Fikir ve Sanat Eserleri Kanunu uyarınca kaynak gösterilerek kısmen yapılacak makul alıntılar ve yararlanma dışında, hiçbir şekilde önceden izin alınmaksızın kullanılamaz, yeniden yayımlanamaz. Bu raporda yer alan değerlendirmeler yazarına aittir. ORSAM’ın kurumsal görüşünü yansıtmamaktadır. Ortadoğu Stratejik Araştırmalar Merkezi (ORSAM) Süleyman Nazif Sokak No: 12-B Çankaya / Ankara Tel: 0 (312) 430 26 09 Fax: 0 (312) 430 39 48 www.orsam.org.tr 8
